Tworzenie własnych wirtualnych pomocy dydaktycznych do nauczania języka niemieckiego za pomocą aplikacji internetowych. Również dla nauczycieli niezaawansowanych w używaniu Internetu

Aplikacje internetowe w nauczaniu języka niemieckiego?

Pomimo, że powszechnie istnieje świadomość, że Internet jest wszechstronną pomocą w  nauczaniu języków obcych, to jednak nauczyciele, którzy korzystają z niego tylko w  stopniu koniecznym, często nie są świadomi, że drzemie w nim potencjał, który łatwo mogą wykorzystać do tworzenia przez siebie pomocy dydaktycznych. Mogą one uczynić nauczanie języka bardziej nowoczesnym i atrakcyjnym dla uczniów. Narzędzia do tworzenia własnych wirtualnych, interaktywnych ćwiczeń i gier* oferują aplikacje internetowe (apps).

Chciałabym przedstawić, według mnie, najlepsze aplikacje internetowe dla nauczycieli języka niemieckiego. Najlepsze, bo ogólnodostępne, darmowe (przynajmniej w części podstawowej), łatwe w użyciu i występujące w języku polskim i niemieckim.

*W tej pracy używam, ze względów praktycznych, określenia „ćwiczenia” dla tworzonych przy pomocy aplikacji pomocy dydaktycznych, ale wychodzą one znacznie poza ramy `zwykłego` ćwiczenia. Są wirtualne i  interaktywne, a więc jawią się wielu uczniom jako nowoczesne i atrakcyjne. Mogą mieć formy, które normalnie nie są odbierane jako ćwiczenia, a raczej jako rozrywka, np. krzyżówki. I wydają się one być grami, bo mają cechy gry:
- pobudzają do działania – działania są interaktywne,
- istnieje czynnik napięcia – przy każdym ćwiczeniu jest oczekiwanie na wynik,
- czynnik czasu,
- zawierają więc elementy konkurencji: rywalizację z samym sobą czy z innymi, którzy uczyli się z tego samego ćwiczenia, pobijanie rekordu.
Niektóre ćwiczenia są już w zamyśle grami i są tak określane.

Wirtualne ćwiczenia interaktywne – po co?

Ćwiczeń w aplikacjach nauczyciel może używać jak klasycznych pomocy dydaktycznych, np.  zakupionych papierowych fiszek, kart albo własnoręcznie przygotowywanych karteczek ze słówkami czy zwrotami, które wykorzystuje do różnych ćwiczeń, np. ćwiczeń typu przyporządkowywanie słówek w języku polskim i niemieckim, przyporządkowywanie opisów i pasujących do nich pojęć – wszystko w języku niemieckim.
Klasyczne fiszki, karty czy też własnoręcznie zrobione karteczki itp. mają swoją wartość również i w czasach Internetu, jednakże gotowe materiały są drogie i trudno jest zgromadzić ich na tyle dużo, żeby zawsze znaleźć coś pasującego do tematu i na każdą potrzebę. Z kolei własnoręczne przygotowywanie materiałów (karteczek, kart, etc.) jest czasochłonne i też nietanie.
Przygotowywanie wirtualnych ćwiczeń interaktywnych jest dla nauczyciela łatwe, nic nie kosztuje i nie zajmuje wiele czasu. Szczególnie, gdy nauczyciel nie tylko pozna sposób ich przygotowywania, ale przygotowuje je systematycznie, czyni to automatycznie i szybko. Wtedy też jest mu łatwo zgromadzić bogaty zbiór ćwiczeń wirtualnych. Te same ćwiczenia może wykorzystywać wielokrotnie, do pracy z różnymi klasami i do różnych podręczników. Ewentualna modyfikacja ćwiczenia wirtualnego jest nieporównywalnie szybsza i łatwiejsza, aniżeli `dorabianie` klasycznych, papierowych kart, fiszek, etc.
Ponadto należy podkreślić, że taka forma podania materiału do opanowania wychodzi naprzeciw oczekiwaniom uczniów. Z doświadczenia wiem, że współcześni uczniowie, przyzwyczajeni do elektronicznych środków medialnych, chętniej ćwiczą słownictwo i in. za pomocą wirtualnych, interaktywnych ćwiczeń niż z podręcznika czy z notatek w zeszycie. Ćwiczenia takie mogą zwiększać motywację uczniów do nauki języka obcego.

Wyszukiwanie ćwiczeń wirtualnych i tworzenie ich z wykorzystaniem aplikacji (apps)

Aplikacje (apps) oferują z jednej strony ogromny (otwarty i wciąż uzupełniany) zbiór, stworzonych przez użytkowników, gotowych wirtualnych ćwiczeń interaktywnych, a  z  drugiej strony dają one nauczycielowi do ręki wspomniane powyżej narzędzia, za pomocą których może on tworzyć własne ćwiczenia.
Nauczyciel ma możliwość tworzenia ćwiczeń `od zera`, tzn. na bazie pustych szablonów (matryc), które specjalnie do tego oferują aplikacje. Robi to w ten sposób, że wybiera sobie szablon, który służy do stworzenia ćwiczenia określonego typu, np. ćwiczenia z lukami i  wypełnia go dowolnym materiałem leksykalnym czy gramatycznym. Może też postąpić inaczej, może wykorzystać istniejące gotowe ćwiczenie i zmodyfikować je na własne potrzeby, tzn. może zmienić jego treść, np. zmienić część słówek na inne, dodać więcej przykładów, poprawić według siebie nieścisłości czy błąd. Sam szablon jest stały, niezmienialny, ale daje możliwość tworzenia nieograniczonej ilości przykładów. Poza tym niektóre szablony są elastyczne – można je wypełnić wyłącznie materiałem językowym lub też można je `powiększyć`, tzn. dołączyć obrazki i/lub nagrania dźwiękowe, np. wymowę podanych wyrazów.
Do samego wyszukiwania gotowych ćwiczeń nauczyciel nie potrzebuje się rejestrować. Musi to jednak uczynić, jeśli chce tworzyć własne ćwiczenia i organizować je, np. poprzez utworzenie wirtualnych klas, w których uczniowie z konkretnych klas mogą znaleźć ćwiczenia dla siebie (np. w Quizlet).
Nauczycielowi najłatwiej udostępnić uczniom konkretne ćwiczenia poprzez podanie im linku (ewentualnie linku i hasła).
Ćwiczenia w aplikacjach są różnorodne zarówno pod względem formy jak i treści. Forma ćwiczeń zależy od szablonów, które oferuje dana aplikacja. Przez to istnieją różne typy ćwiczeń. Tematyka ćwiczeń w aplikacjach jest nieograniczona. Zależy od potrzeb i  kreatywności osób, które je tworzą. Jeżeli nauczyciel nie znajdzie odpowiedniego, gotowego ćwiczenia, zawsze może stworzyć swoje.
Ćwiczenia są też różnorodne pod względem stosowanych środków medialnych. Np. ćwiczenie typu przyporządkowanie pasujących do siebie elementów może opierać się o różne środki medialne. Elementy do przyporządkowania mogą być słowami, obrazkami, dźwiękami czy też nawet sekwencjami z filmu lub pomieszane, np. do nagrania dźwiękowego należy dopasować obrazek-scenkę. Możliwość stosowania i łączenia różnych elementów zależy od wyboru aplikacji i szablonu.

Sposób wykorzystania wirtualnych ćwiczeń interaktywnych

Istniejące, gotowe bądź przygotowane przez nauczyciela, ćwiczenia mogą być bezpośrednio wykorzystywane w nauczaniu w szkole albo do nauki samodzielnej ucznia.
Nauczyciel może je stosować dowolnie, np. przed `właściwą` lekcją języka niemieckiego do  wprowadzenia nowego słownictwa, w trakcie lekcji, np. do ćwiczenia lub sprawdzenia zrozumienia przez uczniów konkretnych struktur zdaniowych, czy też na lekcji powtórzeniowej do sprawdzenia opanowania materiału i wychwycenia deficytów. Z pomocą takich ćwiczeń wirtualnych może on też zadać uczniom materiał do opanowania jako zadanie domowe albo materiał powtórkowy do pisemnego sprawdzianu.
Do decyzji nauczyciela pozostaje, w jaki sposób i w jakim stopniu na lekcjach języka uwzględni tę formę pracy w stosunku do pracy z klasycznym podręcznikiem i zeszytem ćwiczeń.

Wybrane aplikacje dla nauczycieli języka niemieckiego

Głównymi kryteriami wyboru aplikacji przeze mnie są: ogólnodostępność, bezpłatność, łatwość w użyciu i użyteczność. Pomijam aplikacje, które nie spełniają tych wszystkich warunków jednocześnie, np. nie występują w języku polskim i niemieckim, albo nie są bezpłatne, albo nie są proste w użyciu dla osób niezaawansowanych w pracy z interaktywnymi środkami w Internecie, albo są mało przydatne dla nauczycieli języka niemieckiego.
Omawiane przeze mnie aplikacje podlegają ciągłym zmianom. Zmienia się też zakres bezpłatnych funkcji. Może się więc zdarzyć, że mój opis nie będzie całkiem odpowiadać aktualnemu stanowi. Jednak ogólna zasada ich działania pozostaje bez zmian. Gdy nabierze się doświadczenia w użytkowaniu tych aplikacji, nie będzie to stanowić problemu.

Quizlet (Quizlet.com)
W tej aplikacji nauczyciel może łatwo wyszukiwać gotowe ćwiczenia wpisując do wyszukiwarki w Internecie słowo Quizlet i jakieś hasło albo po wejściu na Quizlet.com w okienko wyszukiwarki („Zestawy do nauki...”) wpisuje tylko hasło.
Może też stworzyć własne ćwiczenie – kliknąć na „Stwórz” (na górze), wybrać opcję „Zestaw do nauki” i tu wpisywać jakby na `karteczkach` ustawionych w dwóch kolumnach (jest to szablon do tworzenia ćwiczeń w Quizlet) to, co mu pasuje, np. po lewej stronie wyrazy w języku polskim, a po prawej ich tłumaczenie. Mogą to być też całe zdania, np. pytania i odpowiedzi czy też pojęcia i ich definicje, i in. Gdy poprzez kliknięcie na „Stwórz” (po prawej stronie, pod przykładami) zapisze się takie ćwiczenie, widoczne jest ono w postaci jakby fiszek. Każdą fiszkę obraca się poprzez kliknięcie na nią. Z jednej fiszki na drugą, w obu kierunkach, przechodzi się przez kliknięcie na jedną z dwóch strzałek znajdujących się na fiszce (widzimy zawsze tylko jedną fiszkę).
Nowe ćwiczenie można też utworzyć w ten sposób, że wykorzystuje się znalezione gotowe ćwiczenie. Można je na własne potrzeby zmodyfikować. Gotowe ćwiczenie otwieramy i klikamy pod tym ćwiczeniem (na dole pod fiszką, którą widzimy, z prawej strony) na ikonkę „Zapisz i edytuj”. Otwiera się nam cała kolumna przykładów, możemy je zmieniać, usuwać czy też dopisywać nowe i zmienić nazwę ćwiczenia. Na końcu należy pamiętać o zapisaniu ćwiczenia – należy kliknąć na „Stwórz” (na dole, z prawej strony).

Nauczyciel ma w aplikacji Quizlet do dyspozycji jeden szablon do wypełniania go treścią (postać fiszek plus możliwość dołączenia obrazków i/lub dźwięku), ale aplikacja ta z kolei sama generuje na bazie wpisanej treści kilka dodatkowych form tego zrobionego przez nauczyciela ćwiczenia. Odbiorca – uczeń ma do wyboru kilka możliwości korzystania z tego ćwiczenia, tzn. kilka „trybów nauki”:
1. Tryb nauki „Fiszki” – ćwiczenie w czystej postaci, w jakiej przygotował je nauczyciel;
2. Tryb nauki „Ucz się” – tu uczeń wybiera spośród kilku właściwą odpowiedź na podane pytanie/zadanie lub pisze odpowiedź/rozwiązanie. Jest też możliwość odsłuchania pytania/zadania;
3. Tryb nauki „Test”, a właściwie sprawdzenie umiejętności poprzez rozwiązanie testu. Test składa się z pewnej liczby różnych ćwiczeń, które uczeń przerabia w poprzednich trybach (tryby: fiszki, ucz się, pisanie i ćwiczenie pisowni). Test tworzony jest automatycznie. Mamy wpływ na rodzaj występujących w nim ćwiczeń przez ich wybór w opcjach – klikamy na pole „Opcje” i wybieramy rodzaje ćwiczeń, które chcemy mieć w teście, np. ćwiczenia pisemne, wielokrotny wybór.
4. Tryb nauki „Dopasowania” – to ćwiczenie i zarazem typowa gra, bo elementy dopasowuje się na czas.
W Quizlet można zagrać w trybie klasowym. Gra klasowa online jest mało przydatna w trybie nauki stacjonarnej, dlatego rezygnuję z omawiania jej tu.
Do wyszukiwania jedynie gotowych ćwiczeń w Quizlet nie jest potrzebna rejestracja (zalogowanie się), natomiast jest ona konieczna do tworzenia własnych ćwiczeń.

LearningApps (LearningApps.org)
Tu jest wymagana rejestracja, jeśli chce się tworzyć własne ćwiczenia i organizować je.
Wśród różnorodnych pod względem treści i typów interaktywnych ćwiczeń nauczyciel
może wyszukiwać gotowe ćwiczenia bezpośrednio w wyszukiwarce internetowej wpisując dowolne hasło i słowo LearningApps. Albo może wejść na LearningApps.org i tu do wyszukiwarki wpisać hasło (kluczowe słowo, temat, nazwę zagadnienia gramatycznego, pojęcie ze słownictwa) lub poprzez wybór kategorii i podkategorii.
Całkiem nowe, własne ćwiczenia można stworzyć wykorzystując puste szablony wchodząc do nich przez okienko „Stwórz aplikację”.
Nowe ćwiczenie można też stworzyć na bazie wybranego istniejącego ćwiczenia modyfikując je. Wchodzimy na gotowe ćwiczenie (otwieramy je) i na dole klikamy na okienko „Utwórz podobną aplikację”. Otwiera się nam lista istniejących przykładów w szablonie/na matrycy. Możemy je na własne potrzeby zmieniać, możemy zmniejszyć lub zwiększyć liczbę przykładów. Na końcu należy pamiętać o zapisaniu ćwiczenia – kliknąć na „Zobacz podgląd i  zakończ” i w końcu na „Zapisz aplikację”.
Typy gotowych ćwiczeń i typy szablonów (do tworzenia nowych ćwiczeń) w LarningApps to: pasujące pary, grupowanie, oś liczbowa ,kolejność, dowolny tekst odpowiedzi, pasujące pary na obrazie, test jednokrotnego wyboru, zadanie z lukami, audio video z adnotacjami, milioner, odsłoń obrazek, krzyżówka, wykreślana, gdzie to jest, wisielec, wyścigi konne, znajdź pary, szacowanie, dopasowywanie pól tabelki, uzupełnij tabelkę, quiz z wpisywaniem tekstu.
Niektóre szablony w LarningApps umożliwiają grę w grupie.

Kahoot (kahoot.com)
Żeby korzystać z Kahoot należy wejść na stronę internetową kahoot.com i zarejestrować się.
Znajdziemy tu ogromny zbiór gotowych gier interaktywnych – nauczyciel może więc wyszukać sobie najbardziej pasującą mu grę i bez żadnych zmian zastosować ją na lekcji. Ma ona formę zadania z dwoma, trzema lub czterema odpowiedziami, z których jedna jest prawidłowa.
Gotowe gry można znaleźć wchodząc na zakładkę „Odkrywaj”, a następnie wpisuje się hasła do wyszukiwania w okienko „Znajdź”.
Można utworzyć nową, własną grę na bazie pustego szablonu, który specjalnie do tego oferuje ta aplikacja. Należy kliknąć na znak plusa (u góry, z prawej strony), a następnie na pole Kahoot. Inne formaty szablonów dostępne są odpłatnie.
Również w tej aplikacji można stworzyć nową grę w ten sposób, że modyfikuje się istniejącą gotową. Należy kliknąć na trzy kropki, które są widoczne na nieotwartej gotowej grze, z prawej strony, na dole i wybrać „Duplikuj”. Gdy pojawi się kopia, należy kliknąć z prawej strony na ikonkę ołówka „Edytuj”. Wtedy gra się otworzy i można, według własnych potrzeb, zmieniać treść pytań i odpowiedzi, ilość zadań. Na końcu grę zapisuje się przez kliknięcie na pole „Zapisz”, w prawym, górnym rogu.
W wybraną lub przygotowaną grę można grać na lekcji, wspólnie z całą grupą uczniów – gra może być sposobem np. na `odświeżenie` słownictwa, na wprowadzenie w temat lekcji lub po prostu być jej urozmaiceniem. Nauczyciel może też wykorzystać ją jako zadanie domowe czy jako sposób do powtórzenia materiału w domu.
Na lekcji uczniowie grają jako zawodnicy, o zwycięstwie decyduje ilość poprawnych odpowiedzi i czas, w którym się odpowiada (im szybciej udzieli się poprawnej odpowiedzi, tym więcej punktów zdobywa się).
Poza czasem lekcji, grając w domu, uczniowie również mogą konkurować z sobą wykonując grę, indywidualnie, w określonym przez nauczyciela okresie czasu. Np. nauczyciel może zadać im taką grę jako zadanie domowe, które należy wykonać w ciągu dwóch dni. Wgląd do wyników mają nauczyciel i uczniowie. Nauczyciel ma dokładniejsze informacje w zakładce raporty. Uczniowie mogą w daną grę grać wielokrotnie (a więc i uczyć się w ten sposób), jednakże za każdym razem muszą zmienić nick.
Wspomniane tu możliwości ma do dyspozycji nauczyciel w wersji bezpłatnej Kahoota. Wersja płatna jest dużo bardziej rozbudowana.

Wordwall (wardwall.net)
W tej aplikacji możliwość tworzenia własnych ćwiczeń (czy modyfikowania istniejących) w wersji bezpłatnej jest co prawda bardzo ograniczona (pięć ćwiczeń w sumie), ale można znaleźć wiele gotowych ćwiczeń do różnorodnych tematów czy zagadnień z gramatyki. Pasujące ćwiczenie najłatwiej znaleźć wpisując do wyszukiwarki internetowej hasło oraz słowo Wordwall.
W aplikacji Wordwall można znaleźć wiele typów ćwiczeń. Szukając tych do nauki języka niemieckiego najczęściej spotyka się ćwiczenia typu: porządkowanie, prawda/fałsz, przestawianie wyrazów, brakujące wyrazy.

Inne aplikacje
Istnieją także inne, podobne aplikacje do nauki słownictwa.
Wartą wspomnienia jest aplikacja Memrise, która jest podobna do Quizlet. Doskonale nadaje się do nauki słówek na zasadzie powtórzeń. Zastosowano w niej specjalny algorytm oparty na podstawach naukowych, który ułatwia zapamiętywanie. Miejsce, gdzie zrobiło się błąd, uporczywie wraca. Minus tej aplikacji, to brak szaty graficznej. Do Memrise konieczna jest rejestracja.

Padlet (pl.padlet.com)
Bardzo praktyczną pomocą dydaktyczną dla nauczyciela i uczniów jest padlet – `tablica ogłoszeń` w Internecie. Zakłada się ją jednorazowo po rejestracji i zalogowaniu się.
Padlet funkcjonuje jak zwykła tablica ogłoszeń, ale jest bardziej praktyczna, bo ma się do niej dostęp z każdego miejsca i ma nieporównywalnie większą pojemność niż ta klasyczna. Wystarczy mieć do niej link – wysłany raz, nie zmienia się.
Na tablicy można zamieszczać materiały (różne pliki) i może to czynić każdy, kto ma link, a więc i uczniowie. Nauczyciel ma dwie możliwości: może ograniczyć funkcję zamieszczania materiałów tylko dla siebie samego - uczniowie będą mogli jedynie czytać i pobierać pliki. Lub też może zezwolić uczniom na zamieszczanie materiałów bez kontroli lub pod warunkiem zatwierdzenia (skontrolowania) ich przez siebie. Jest też funkcja automatycznego odfiltrowywania wulgaryzmów.
Odczyt plików z padletu jest bardzo prosty, bo otwierają się automatycznie – padlet posiada wbudowane programy do ich odczytu, uczeń nie musi ich mieć na swoim urządzeniu.
Istnieją także inne internetowe tablice, np. Linoit http://linoit.com/, który ma co prawda ładniejszą szatę graficzną, ale konieczna jest rejestracja zarówno nauczyciela jak i użytkowników i nie ma opisu w języku niemieckim i polskim.

Zumpad (zumpad.zum.de)
Jest to bardzo łatwa w obsłudze tablica, służąca wyłącznie do pisania, równocześnie przez wszystkich uczestników i nauczyciela. Każdej osobie automatycznie przydzielany jest inny kolor – wszystkie jej wpisy są w danym kolorze. Tablica jest prosta, ma mało funkcji, nie można na niej zamieszczać plików.
Nauczyciel raz zakłada tablicę pod wymyśloną swoją nazwą, tzn. wpisuje na stronie zumpad www.zumpad.de dowolną nazwę tablicy i tworzy się ona automatycznie. Potem wystarczy, że wchodzi na link do tej tablicy. Ten link wysyła uczniom. Nie jest tu wymagana rejestracja ani dla nauczyciela, ani dla uczniów.
Treść tablicy (to co uczestnicy lekcji na niej zapiszą) utrzymywana jest przez pół roku.
Istnieją podobne alternatywne tablice, np. Edupad (https://www.edupad.ch/)

Warto korzystać z aplikacji internetowych

Dzięki powyższym aplikacjom internetowym nauczyciel języka niemieckiego ma wirtualne narzędzia do tworzenia ćwiczeń interaktywnych z wybranym przez siebie materiałem językowym. Tematyka i ilość ćwiczeń, które może samemu tworzyć, są nieograniczone.
Wirtualne ćwiczenia interaktywne nauczyciel może przygotować szybko, są bezpłatne, dają się w razie potrzeby modyfikować i mają szerokie zastosowanie. Mogą służyć m.in. powtarzaniu słownictwa, utrwalaniu struktur gramatycznych, zdobywaniu wiedzy o krajach niemieckojęzycznych, nauce wymowy. Ćwiczenia takie mogą wykonywać uczniowie, którzy wcześniej skończyli właściwą pracę na lekcji albo uczniowie, którzy się w ten sposób szybciej uczą, lub jako pracę domową.
Wirtualne, interaktywne pomoce dydaktyczne sprawiają, że nauczanie odbierane jest przez uczniów jako bardziej atrakcyjne, tym samym wzmacniają one motywację uczniów do nauki języka.
Biorąc pod uwagę ogromny wybór gotowych wirtualnych ćwiczeń interaktywnych i wszystkie zalety tworzenia ćwiczeń za pomocą wyżej wymienionych aplikacji, a także użyteczność padletu i zumpadu, oraz łatwość korzystania z tych aplikacji, Internet objawia się tu jako nowoczesna, praktyczna pomoc dydaktyczna nawet dla tych nauczycieli, którzy dotychczas tylko w ograniczonym stopniu korzystali z komputera i aplikacji internetowych. Warto skorzystać z tej możliwości w nauczaniu języka niemieckiego.