Bajkoterapia w przedszkolu waldorfskim

Bajkoterapia w przedszkolu
Bajki towarzyszą każdemu człowiekowi od zawsze. Dawniej przekazywane
z pokolenia na pokolenie, trwające w przekazach ustnych, opowiadane przez wiejskich gawędziarzy, aby ostatecznie zaistnieć w formie pisanej. Współcześnie opowiadane lub czytane przez rodziców i dziadków niosą subtelny przekaz pełen symboliki ściśle związanej
z aktualnymi wydarzeniami z życia. Chociaż słowo jest niewidzialne i ulotne, jednak usłyszane w dzieciństwie jest w nas trwale zapisane. Często nieuświadomione, obudzić się może i zaistnieć w każdym momencie naszego życia. Co prawda życie to nie bajka, nie żyjemy w świecie fantazji, ale emocje bohaterów i zbliżone sytuacje podobne są do naszych. Wówczas zauważamy, że nie jesteśmy osamotnieni w naszych poszukiwaniach, pytaniach, lękach i niepokojach. Mamy kogoś, kto towarzyszy nam na tej drodze. Niejednokrotnie też dziecko wybiera te elementy z treści bajki, które aktualnie go dotyczą, co jest dla niego ważnym momentem przeżycia.
Pracuję w przedszkolu o charakterze waldorfskim, w którym praca z baśnią odgrywa ogromną rolę w codziennym rytmie dnia oraz tygodnia. W związku z tym powstał innowacyjny Program wspomagania aktywności poznawczej i emocjonalnej poprzez literaturę pt. „Bajeczka się zaczyna...” Spotkanie z bajką lub baśnią odbywa się codziennie w porze poobiedniej. Dzieci wraz z nauczycielką siadają w kręgu na ławeczkach w kąciku baśniowym. Przedtem jedno z dzieci zawiesza specjalną plakietkę na drzwi „Bajeczki czas trwa, cicho sza...” z informacją, iż w tym szczególnym czasie wyciszenia
i skupienia się na słowie czytanym, nikt nie powinien przeszkadzać.
BAŚNIOWY KĄCIK
Kącik baśniowy to istotne miejsce w przestrzeni przedszkolnej sali. Znajduje się tam stolik, który pełni rolę sceny, a wokół niego zgromadzone są ławeczki ustawione w półokręgu - miejsce dla małych widzów. Przestrzeń nad stolikiem będąca tłem scenografii zaaranżowana jest według pomysłu nauczyciela. Składa się z zawieszonych lekkich materiałów pełniących funkcję nieba, na którym w zależności od potrzeb pojawiają się promienne słońce, chmury lub gwiazdy i księżyc. Oczywiście nie może zabraknąć także kurtyny, której odsłonięciu towarzyszy wspólnie śpiewana pieśń „Bajeczka się zaczyna, wybiła bajki godzina”. Zwyczajem naszego przedszkola jest także zapalanie świeczki
w czasie trwania bajki, wówczas nauczycielka śpiewa wraz z dziećmi „Świeczkę zapalimy
i ogień rozniecimy”.
TYGODNIOWY RYTM PRACY Z BAŚNIĄ
Cykl pracy z baśnią obejmuje czytanie tej samej bajki codziennie o tej samej porze przez tydzień. W poniedziałek podczas słuchania bajki stoliczek bajkowy jest pusty. We wtorek na stoliczku powstaje scenografia. Dzieci dostrzegają zmiany. W środę pojawiają się postaci, a dzieci obserwują kolejne zmiany na stoliczku . W czwartek nauczyciel manipuluje postaciami, natomiast w piątek dziecko wciela się w wybraną postać – odgrywa rolę.
Wielokrotność powtórzeń tego samego tekstu sprawia, iż pod koniec tygodnia dzieci recytują już na pamięć jego wybrane fragmenty.
Bajeczkę kończy śpiewanka „Bajeczka się skończyła, była miła czy niemiła?”
To jest właśnie czas na dziecięcą ekspresję. Dzieci chętnie wypowiadają się na temat usłyszanej bajki. Co im się w niej podobało, a co nie. Jest to okazja nie tylko do swobodnych wypowiedzi ale także możliwość usłyszenia odmiennej opinii. Dyskusję kończy zdmuchnięcie świeczki przez dzieci.
SCENOGRAFIA
Warto zatrzymać się chwilę nad scenografią do bajeczek. Powstaje ona
z różnokolorowych materiałów, które imitują rzeki, jeziora, drogi i pola. Scenografia obfituje ponadto w skarby natury, a mianowicie szyszki, patyki, kamienie, gałęzie drzew, muszelki, piasek, itp.... Dodatkowe elementy potrzebne do utworzenia przestrzeni bajkowej takie jak domy, drzewa, piec czy izdebka wraz z mebelkami zwykle nauczyciel wykonuje własnoręcznie.
Podobnie rzecz ma się do występujących postaci i zwierząt, które powstają według ściśle określonych zasad wynikających z koncepcji naszego przedszkola. Laleczki szyte są
z prasowanego filcu lub filcowane z runa owczego , natomiast zwierzęta filcowane są z runa podstawowego i naturalnie farbowanego. Przedstawione elementy bajki stanowią spójną
i przenikającą się nawzajem całość. Żadnego z tych elementów nie może zabraknąć, by nie burzyć harmonii, która idzie wraz z działaniem, w codziennej pracy z baśnią.
Bajeczka „wykracza” także poza obręb sali. W korytarzu naszego przedszkola stoi baśniowa, drewniana szafa. W szafie tej bajeczka jest prezentowana przez 2 tygodnie, a jej przygotowaniem zajmują się po kolei poszczególne grupy przedszkolne. Dodatkowym atutem tego miejsca jest fakt, że dziecko może przeżywać baśń wraz z rodzicem, dziadkiem lub babcią i przekazywać jej treść, bazując na wiedzy zdobytej w przedszkolnej sali.
DOBÓR LITERATURY
Teksty literackie przeznaczone dla dzieci mają duży wpływ na czytelnika. To, czy literatura zachwyci małego odbiorcę w ogromnym stopniu zależy od dorosłych, a gdy dziecko stanie się przedszkolakiem pokazanie piękna utworów literackich spada także na nauczyciela.
Dobór bajek czy baśni nie jest przypadkowy, w dużej mierze podyktowany jest aktualnie porą roku oraz wartościami dydaktycznymi i wychowawczymi. Do szczególnie polecanych
i ulubionych przez dzieci bajek należą bajki z powtarzającym się motywem rytmicznym np.
- rosyjskie bajki ludowe :
A. Tołstoj – „Bajka o złotym koguciku”, „Ziarno bobu”, „Lis i zając”, „Chlebek”,
A. Puszkin - „Bajka o rybaku i rybce”,
- bracia Grimm - „Trzy świnki”,
- W. Chotomska - „Czarodziejski młynek”,
- E. Szelburg – Zarębina - „O Gęsim Jaje, Raku Nieboraku, Kogucie Piejaku, Kaczce Kwaczce, Kocie Mruczku i Psie Kruczku” .
Bajki przenoszą nas w świat magiczny, w świat fantazji, ale także mogą uczyć,
a nawet leczyć. Rodzic, nauczyciel, opiekun - znający potrzeby dziecka czy jego lęki - potrafi wybrać baśń, która stanie się bodźcem do poszukiwania rozwiązań. Baśń czy bajka potrafi podsunąć rozwiązanie, pomoże pokonać strach i lęk, a także może wzmocnić poczucie wartości dziecka nieśmiałego. Zwycięstwo dobra uczy, że z największej opresji można wyjść obronną ręką, wystarczy kierować się odpowiednimi wartościami. W bajce znajdziemy niejednokrotnie wskazówki na życie. Obrazowy, pełen opisów i dialogów język bajek uczy dzieci formułowania własnych zdań. Gdy po przeczytanej bajce opowiadają jej treść pobudzone zostają zdolności językowe.
Zachęcajmy i umożliwiajmy dzieciom kontakt z literaturą , która rozwija dziecięcą wrażliwość na słowo, angażuje sfery wyobraźni, rozwija zdolności poznawcze każdego dziecka oraz inspiruje do działania.

Aldona Mróz
Przedszkole Niepubliczne
„Zielona Kraina”
w Bydgoszczy