Punkty witalne ciała w sztukach i sportach walki na podstawie taekwon-do

Ciało ludzie jest wrażliwe. Konsekwencją urazu jakiegokolwiek obszaru ciała jest ból i w zależności od miejsca oraz siły uderzenia, krótszy lub dłuższy rozstrój któregoś z istotnych narządów ciała, niekiedy ze skutkiem groźnym dla zdrowia, a nawet śmiertelnym.

Istnieje na ciele człowieka kilkadziesiąt miejsc o szczególnej wrażliwości na ciosy. Są to takie punkty, których położenie sprzyja konstrukcyjnie przenoszeniu energii kinetycznej zadanego w nie uderzenia na leżące w głębi narządy wewnętrzne, nerwy i ich sploty, głównie arterie i ich żyły i ich rozgałęzienia i przyczepy mięśniowe. W Taekwon-do nazywane są one Kupso, czyli punktami witalnymi ludzkiego ciała.
Orientacja w ich rozmieszczeniu pozwala w pewnym stopniu ustrzec się błędów w obronie własnego ciała i podnosi skuteczność wykonywanych technik, zaś znajomość skutków zadawanych w nie uderzeń umożliwia w pewnym zakresie regulację natężenia stosowanej obrony i ataku. Uprawiając taekwon-do, warto znać możliwe skutki zastosowania ćwiczonych technik- obrażenia i konsekwencje, jakie mogą wywołać w organizmie człowieka- by ustrzec się bezkrytycznego, niezróżnicowanego ich stosowania w przypadku zagrożenia.

Dla obezwładnienia napastnika, zadawanie uderzeń na oślep
i z niekontrolowaną siła jest niecelowe i niebezpieczne, powodując niejednokrotnie skutki większe od zamierzonych, przekraczające granice obrony koniecznej. Z tego powodu, adept Taekwon-do winien znać wymienione tu i opisane punkty witalne ciała ludzkiego, umieć dobrać miejsce, sposób i intensywność uderzeń, oraz ogólnie orientować się w ich działaniu i skutkach.
Po odrzuceniu z wszelkich możliwych, miejsc o stosunkowo mniejszej wrażliwości, trudniej dostępnych w sytuacji walki oraz
o powierzchni wymagającej precyzji ciosu przekraczającej realne warunki walki wręcz, dysponujemy zestawem 49 punktów witalnych, czyli punktów Kupso o wysokiej wrażliwości na uderzenie, nawet przy jego umiarkowanej sile.

Na ciele człowieka istnieje kilkadziesiąt miejsc o szczególnej wrażliwości na ciosy. Są to takie punkty, których położenie sprzyja konstrukcyjnie przenoszeniu energii kinetycznej zadanego w nie uderzenia na leżące w głębi narządy wewnętrzne, nerwy i ich sploty, główne arterie lub żyły i ich rozgałęzienia oraz przyczepy mięśniowe. W teakwon-do nazywane są one Kupso, czyli punktami witalnymi ciała ludzkiego. Orientacja w ich rozmieszczeniu pozwala w pewnym stopniu ustrzec się błędów w obronie własnego ciała i podnosi skuteczność wykonywanych technik, zaś znajomość skutków zadawanych w nie uderzeń umożliwia w pewnym zakresie regulację natężenia stosowanej obrony i ataku. Uprawiając teakwon-do, warto znać możliwe skutki zastosowania ćwiczonych technik-obrażenia i konsekwencje, jakie mogą wywołać w organizmie człowieka-by ustrzec się bezkrytycznego, niezróżnicowanego ich stosowania w przypadku zagrożenia.
Punktem witalnym podstawowym jest taki punkt ciała człowieka, którego zaatakowanie z wielką siłą może spowodować jego śmierć lub trwałe kalectwo.
Punkt witalny podstawowy jest okolicą ciała szczególnie bogato unerwioną. Nawet stosunkowo niewielki i nie uszkadzający narządów wewnętrznych uraz może tu natychmiast po zadziałaniu spowodować wstrząs pourazowy. Ogólnie, okolicami ciała podatnymi na wstrząs pourazowy są:
· głowa
· krtań
· narządy płciowe
· klatka piersiowa.

Punktem witalnym drugorzędnym jest taki punkt ciała człowieka, którego zaatakowanie z wielką siłą może wywołać u niego utratę przytomności, obezwładniający ból, szok nerwowy i/lub utratę pionowej pozycji ciała.
Atak skierowany na punkt witalny drugorzędny stosuje się dla unieszkodliwienia napastnika przez pozbawienie go możliwości lub chęci dalszej agresji, oszczędzając w miarę możliwości miejsca, których wrażliwość stwarza groźbę stosunkowo łatwego wywołania nieodwracalnych, a niepożądanych skutków. Należy się liczyć jednak z możliwością spowodowania różnego stopnia uszkodzeń atakowanej części ciała w postaci złamań kości, zmiażdżeń tkanek, wylewów lub obrzęków, mogących doprowadzić nawet do trwałego kalectwa.

Położenie punktów witalnych na ciele

Klasyfikacja 49 punktów witalnych ciała ludzkiego rozróżnia 27 punktów witalnych podstawowych, położonych z reguły na osi głównej ciała, oraz 22 punkty witalne drugorzędne, przeważnie umiejscowione na kończynach.
Ciało ludzkie można podzielić na 5 rejonów podstawowych:
· Głowa
· Szyja
· Tułów
· Kończyny górne
· Kończyny dolne.

Skutek ciosu w podstawowy punkt witalny zależny jest bardziej od jego siły niż precyzji trafienia. Nie jest tu możliwy ścisły rozdział skutków urazu w postaci szoku nerwowego, intensywnego bólu i oszołomienia, a skutkami w postaci utraty przytomności, w zależności od siły zadanego uderzenia. Atak wykonywany na podstawowy punkt witalny nie pozwala na realistyczne przewidywanie rodzaju i stopnia ewentualnego uszkodzenia struktur ciała, decyduje tu, bowiem zmienna, indywidualna odporność każdego organizmu oraz niedająca się do końca regulować, siła oddziaływania ciosu. Stąd, efekty uderzenia w podstawowy punkt witalny można podać jedynie orientacyjnie,
z zastrzeżeniem, że każde uderzenie w taki punkt może wywołać skutki mniej lub bardziej odległe od zamierzonych.
Atak skierowany na punkt witalny drugorzędny stosuje się dla unieszkodliwienia napastnika, przez pozbawienie go możliwości lub chęci do dalszej agresji, oszczędzając w miarę możliwości miejsca, których wrażliwość stwarza groźbę, stosunkowo łatwego wywołania nieodwracalnych, a niepożądanych skutków. Należy się liczyć jednak z możliwością spowodowania różnego stopnia uszkodzeń atakowanej części ciała w postaci złamań kości, zmiażdżeń tkanek, wylewów lub obrzęków, mogących doprowadzić nawet do trwałego kalectwa.

Punkty witalne głowy

Głowa (Mori) jest częścią ciała o szczególnym zagęszczeniu punktów witalnych. Z tego względu, w taekwon-do zasadniczo nie jest ona stosowana do zadawania uderzeń. Większość punktów witalnych, położonych na głowie, zalicza się do podstawowych punktów witalnych, za względu na bezpośrednią bliskość mózgu i jej bogate unerwienie i unaczynienie. Uraz głowy, spowodowanym gwałtownym przyłożeniem do czaszki siły kinetycznej uderzenia pięścią lub kopnięcia, w zależności od swej siły, powoduje wstrząśnienie mózgu, mogące spowodować czynnościowe zaburzenia jego działania o różnym czasie trwania i nasileniu. W przypadkach krańcowych uraz spowodować może stłuczenie mózgu, to jest strukturalne uszkodzenia morfologiczne u różnego stopnia ciężkości z nieodwracalnymi ubytkami neurologicznymi i psychicznymi, objawiającymi się bólami głowy, zaburzeniami motorycznymi, emocjonalnymi i intelektualnymi lub zejście śmiertelne.
Specyfiką oddziaływania technik taekwon-do kierowanych
w głowę jest, że energia kinetyczna ciosu często nie wygasa na osłaniających mózg kościach twarzy lub czaszki. Z reguły, powierzchnia uderzającej kończyny, z wyjątkiem przypadków, gdy do uderzenia zostanie użyta stopa obuta, nie jest dostatecznie twarda, ani siła ciosu nie koncentruje się na dostatecznie małej powierzchni osłaniającej mózg kości, by ją uszkodzić, wobec czego przenosi się ona bezpośrednio na mózg. Powstające w momencie uderzenia przyśpieszenie liniowe lub rotacyjne, w zależności od kąta, pod jakim następuje trafienie, przenosi się na zawartość czaszki, powodując gwałtowny ruch mózgu względem jej kości. Przyśpieszenie, wywierane na mózg przez uderzenie techniką ręczną wykonane przez zaawansowanego zawodnika, odpowiadające zaangażowaniu niezbędnego do rozbicia ok. trzech desek, ma wartości wystarczające dla spowodowania wstrząśnienia lub nawet stłuczenia mózgu. Technika nożna w zależności od jej rodzaju, ma wartości nieporównywalnie większe, co w sposób trudny do oszacowania zwiększa możliwość spowodowania ciężkich obrażeń.
Uraz mózgu może wystąpić również w przypadku, gdy uderzenie samo w sobie nie przynosi większej szkody, jednak przyprawiając przeciwnika o utratę równowagi, spowoduje uderzenie o twarde podłoże lub przeszkodę.
Napastnik pozbawiony przytomności silnym ciosem w głowę lub twarz może paść ofiarą zadławienia się zapychającym się w stanie nieprzytomności własnym językiem czy też złamanymi lub wybitymi zębami.

Uderzenia kierowane są w następujące podstawowe punkty witalne głowy:
· Dae Sin Moon: ciemię, łącze kości czaszki czołowo-zewnętrznej,
· Gwanja Nori: skroń,
· Hoodoo: potylica, tylna część czaszki,
· Migan: punkt położony między brwiami, szew czołowo-nosowy kości czaszki,
· Angoo: gałka oczna,
· Hoo-I-Boo: wklęsłość za uszami, okolica miedzy wyrostkiem sutkowatym a skrajem dolnej szczęki, punkt wrażliwy na stosowany w samoobronie ucisk palcami.

Uderzenie zadane w wymienione punkty może doprowadzić wstrząs nerwowy, zaburzenia zdolności widzenia, natychmiastową utratę przytomności, szok mózgu, nerwów czaszkowych i niekiedy kręgosłupa, szok układu krążenia w postaci zaburzeń ciśnienia tętniczego i pracy serca, zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów, zawroty głowy i nudności. W cięższych przypadkach, uderzenia w wymienione punkty witalne mogą spowodować śmierć w różnym odstępie czasu od momentu urazu.
Miejscami o stosunkowo mniejszej odporności mechanicznej są Dae Sin Moon i Gwanja Nori, których silny uraz może spowodować złamanie lub pęknięcie kości czaszki i uszkodzenia leżących pod nimi naczyń głowy i mózgu.
Wrażliwym jest również Hoo-I-Boo, zwłaszcza uderzony z boku dużą powierzchnią tak, że pole trafienia obejmuje małżowinę uszną, w którym to wypadku nagły skok ciśnienia w kanale usznym, wytworzonego uderzeniem, może spowodować przerwanie błony bębenkowej ucha. Nawet lekki uraz oka (Angoo) powodujący niekontrolowane łzawienie oraz czasowy brak zdolności widzenia.

Drugorzędne punkty witalne głowy to:
· Kot Dung: kość nosowa,
· Injung: szew międzyszczękowy, nasada górnych zębów na przedłużeniu przegrody nosowej,
· Ipsul: wargi,
· Mit Tok: podbródek,
· Tok Gwanjol: staw skroniowo-żuchwowy,
· Wit Tok: kat żuchwowy,
· Yop Tok: podstawa żuchwy.

Uderzenia w te punkty mogą spowodować utratę przytomności, zaburzenia zmysłu równowagi (Injung, Mit Tok, Yop Tok, Wit Tok), zwichnięcie lub złamanie przegrody nosowej (Kot Dung). Nos tworzą stosunkowo nieodporne na uraz chrząstki i kości, łatwo ulegające przemieszczeniu, powodując intensywny ból, obfity krwotok błony śluzowej nosa i silne łzawienie, ograniczające zdolność widzenia. Łącznie na głowie znajduje się 13 punktów witalnych: 6 podstawowych i 7 drugorzędnych.

Punkty witalne szyi.
W obrębie szyi (Mok) znajdują się tak istotne życiowo narządy, jak tchawica, krtań i kręgosłup oraz wielkie zagęszczenie tętnic i żył.
Uderzenia kierowane w podstawowe punkty witalne przedniej powierzchni szyi:
· Gyol Hoo: jabłko Adama,
· Soom Tong: punkt położony pomiędzy krtanią a nasadą mostka nad zbiegiem obojczyków mogą spowodować częściowe lub całkowite zablokowanie oddechu i utratę przytomności.

W przypadkach skrajnych, mogą spowodować śmierć w wyniku szoku, zmiażdżenia chrząstek lub obrzęku błon śluzowych krtani i tchawicy oraz krwotoku wewnętrznego.

Punkt witalny bocznej powierzchni szyi to Mok Dongmaek (połowa długości mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego). Nawet stosunkowo niezbyt mocny cios w ten punkt może spowodować utratę przytomności i oddechu.

Punkt witalny tylnej powierzchni szyi to Wit Mok (punkt położony między 3 i 4 kręgiem szyjnym). Uderzeni w ten punkt może spowodować utratę przytomności wskutek ciężkiego szoku mózgu, nerwów czaszkowych oraz uszkodzenie kręgów kręgosłupa szyjnego i jego rdzenia, powodując śmierć lub paraliż kończyn.

Punkty witalne tułowia
Tułów człowieka podzielić można następująco:
· Gasum:klatka piersiowa,
· Bokboo:brzuch i miednica
· Dung: grzbiet.

Podstawowe punkty witalne klatki piersiowej

Punktami podstawowymi klatki piersiowej są:
· Shim Jang: okolica serca
· Gyodrurang: dół pachowy.
·
Uderzenie skierowane w klatkę piersiową, aczkolwiek powodują efekty nieco mniej nasilone, niż w przypadku punktów witalnych leżących w obrębie głowy i szyi, wywiera efekt w postaci od kilku do kilkunastosekundowego przerwania oddechu, skokowego spowolnienia akcji serca i objawów szoku układu krążenia lub utraty przytomności, w wyniku szoku nerwów czaszkowych za pośrednictwem kręgosłupa i sympatycznego układu nerwowego oraz szoku narządów klatki piersiowej, głównie płuc, serca i przełyku.
Uderzenia kierowane w okolice pod sutkami, pomiędzy 5 a 6 żebrem po obu stronach, tuż pod mięśniem piersiowym, mogą spowodować utratę przytomności wskutek szoku płuc, ośrodka oddechu i krążenia . W przypadku silnych kopnięć, nastąpić może pęknięcie lub złamanie jednego lub kilku żeber.
W lewej połowie górnej części klatki piersiowej znajduje się rejon serca, Shim Jang, reagującego na silne uderzenie skurczem naczyń wieńcowych. Uderzenia kierowane w punkt Gyodurang tj. dół pachowy, odstęp pomiędzy 4 a 5 żebrem z boku ciała, zwłaszcza zadane podczas wykonywania techniki ręcznej, odsłaniającej bo ciała, spowodować mogą silny ból i utratę przytomności w wyniku szoku płuc, ośrodków oddechu i krążenia oraz mięśni oddechowych. Przebiegają tędy ważne naczynia tętnicze, których stłuczenie może spowodować porażenie lub nawet utratę górnej kończyny. Z reguły średniej siły cios na dłuższy czas uniemożliwia posługiwanie się górną kończyną, szczególnie jej odwodzenie. Punkt ten wrażliwy jest na ucisk palcami (Jiap).

Drugorzędne punkty witalne klatki piersiowej:
· Swego: obojczyk
· Hyung Gol: punkt położony tuż pod połączeniem rękojeści mostka z trzonem, czyli pod wyniosłością na 1/3 wysokości mostka, licząc od góry
· Euhke Gwanjol: szczyt ramienia, łącze wyrostka barkowego
z obojczykiem.

Uderzenia kierowane w rejon obojczyka, zwłaszcza dół nadobojczykowy, nieco ponad środkową częścią obojczyka mogą spowodować porażenia pasa barkowego i całego ramienia w wyniku szoku części nadobojczykowej splotu ramiennego, tętnicy szyjnej wspólnej i żyły szyjnej wewnętrznej oraz utratę przytomności.
Sama kość obojczykowa jest podatna na złamania, powodujące silny ból przy każdej próbie poruszenia ramieniem.
Uderzenia skierowane w punkty Hyung Gol mogą spowodować ostry ból w klatce piersiowej, zaburzenia oddechu i bolesny skurcz krtani oraz gardła, naruszenie równowagi systemu nerwowego
w wyniku szoku naczyń górnej połowy klatki piersiowej oraz utratę przytomności wywołaną szokiem serca, arterii płucnych i krtani.
W przypadku bardzo silnych uderzeń, zwłaszcza zadawanych techniką nożną, może nastąpić złamanie mostka, niekiedy połączone ze stłuczeniem narządów klatki piersiowej: aorty, przełyku płuc lub osierdzia.
Uderzenia skierowane w Euhke Gwanjol mogą spowodować ostry ból i obezwładnienie kończyny, spowodowane urazem stawu barkowego i szokiem na obojczykowej części splotu ramiennego. Staw barkowy można stosunkowo łatwo zwichnąć gwałtownym wykręceniem ramienia w tył na plecy. Zwichnięcie w stawie mostkowo-obojczykowym może nastąpić po zastosowaniu silnego kopnięcia w tułów z jednoczesnym szarpnięciem za uchwyconą rękę tak by działająca siła przeniosła się wzdłuż osi długiej obojczyka.

Punkty witalne brzuch i miednicy
Punktami podstawowymi tego rejonu ciała są:
· Myong Chi: splot słoneczny, wgłębienie tuż pod mostkiem
· Nuk Gol: boczna powierzchnia tułowia na wysokości dwunastego żebra, okolica tzw.wolnych żeber
· Bi Jang: śledziona
· Gan Jang: wątroba
· Sang BokBoo: nadbrzusze
· Baekkob: pępek
· Hbokboo: punkt położony około dwóch centymetrów pod pępkiem
· Nang Shim: jądra
· Sataguni: pachwiny
· Chibo: okolica łonowa.

W dolnej części tułowia Bokboo znajdują się organy wewnętrzne, jak wątroba, żołądek, jelito cienkie i grube, trzustka, śledziona, pęcherz moczowy i narządy płciowe wewnętrzne i zewnętrzne, nerki. Silny atak skierowany w ten rejon łatwo wyzwala wstrząs ogólny. Zadanie silnego uderzenie w narządy znajdujące się w dolnej części tułowia powodują uszkodzenia i krwotok. Uderzenie w splot słoneczny zwłaszcza podczas wdechu, powoduje szok układu sympatycznego z charakterystycznym krótkotrwałym porażeniem przepony, cechującym się specyficznym, dojmującym bólem i niemożnością wykonania wdechu ani wydechu, skokowe zmiany rytmu pracy serca i utratę kontroli nad ruchami. Bardzo silne kopnięcie zadane w ten punkt może spowodować obrażenia narządów wewnętrznych. Uderzenie w okolice pępka powoduje głównie szok jelita cienkiego i pęcherza, naczyń krwionośnych i nerwów podbrzusza.
Uderzenie w prawą boczną powierzchnie dolnej części tułowia powoduje szok wątroby i płuc, porażenie ośrodka oddechowego oraz ostry ból w podżebrzu i dołku podsercowym, połączone z silnymi nudnościami.
Uderzenie w lewą boczną powierzchnie dolnej części tułowia powoduje szok żołądka i śledziony z efektami na rytmie pracy serca i zaburzeniami pracy układu oddechowego.
Uderzenie w okolicę ruchomych, odsłoniętych tzw. wolnych żeber często powoduje ich złamanie, połączone z trudnościami oddechowymi i bólem z nerwów międzyżebrowych.
Uderzenie w jądra powoduje przerwanie oddechu i spadek ciśnienia tętniczego krwi, odruchowe zgięcie tułowia w przód
i podniesienie się jąder, oraz utratę przytomności w skutek szoku nerwów splotu sromowego, krzyżowego i miednicznego oraz nerwów i naczyń jąder i pachwin. Możliwe jest, przy bardzo silnych uderzeniach, nastąpienie nagłego odruchowego zgonu uderzonego.
Silne uderzenie skierowane w pachwiny może doprowadzić do utraty przytomności, panowania nad ruchami, ostrego bólu w miednicy i podbrzuszu, zablokowania stawu biodrowego i kolanowego. Stłuczenie naczyń i tętnic przebiegających w tej okolicy może przynieść w konsekwencji trwałe kalectwo.
Uderzenie skierowane w okolicę nadłonową może spowodować utratę przytomności oraz utratę panowania nad ruchami i pionowej pozycji ciała. Uderzenie w okolicę pęcherza moczowego nie powoduje jego uszkodzeń o ile nie jest on wypełniony lub nie następuje złamanie kości łonowej, mogące spowodować jego obrażenia.

Punkty witalne grzbietu
W obrębie grzbietu (DUNG) znajdują się przede wszystkim kręgosłup i nerki. Kręgosłup jest tworem na całej swej długości podatny na uszkodzenia w wyniku uderzenia, mogących spowodować utratę przytomności, uszkodzenie rdzenia lub śmierć.
Uraz części wysokiej kręgosłupa w wyniku uderzenia skierowanego w punkt:
· Kyong Boo: VII krąg szyjny może spowodować utratę przytomności w wyniku szoku mózgu i nerwów czaszkowych, splotu szyjnego oraz obwodowego układu nerwowego.
Uraz części środkowej (piersiowej) kręgosłupa w wyniku uderzenia skierowanego w punkty:
· Kyong Gap: przestrzeń między wewnętrznymi krawędziami łopatek, między V a VI kręgiem piersiowym
· Kyong Cu: IX krąg piersiowy może spowodować utratę przytomności wskutek ciężkiego szoku aorty, płuc, serca
i kręgosłupa, zatrzymanie oddechu i zaburzenia krążenia.
Uraz okolicy nerek w wyniku uderzenia skierowanego w punkt:
· Kyong Pat: okolica podłopatkowa i lędźwiowa, punkty położone po obu stronach XI kręgu piersiowego spowodować mogą utratę przytomności wskutek ciężkiego urazu nerek, ich nerwów i naczyń krwionośnych oraz kurczowy ból w okolicy lędźwiowej promieniujący wzdłuż moczowodu do jąder, zwykle połączony z bolesnym parciem na mocz.
Uraz części niskiej kręgosłupa w wyniku uderzenia skierowanego w punkt:
· Migol: kość krzyżowo-ogonowa spowodować może złamanie kości ogonowej oraz utratę przytomności wskutek szoku kręgosłupa, nerek, mózgu i porażenie nerwów splotu krzyżowego.

Punkty witalne kończyn

Kończyny górne i dolne (Bal Gwa Dari) Są narządami ruchu wrażliwymi na ból w przypadku uderzenia, zwłaszcza wymierzonego w okolice łokcia, nadgarstka, stawu kolanowego lub skokowego.
Znajdują się też na ich powierzchni punkty bolesne na ucisk palcami. Najdostępniejszymi z nich na kończynie górnej są punkty położone na nadgarstku, na dłoni pomiędzy palcem wskazującym,
a kciukiem, na ramieniu pomiędzy bicepsem a tricepsem oraz tuż pod tricepsem, na 1/3 długości ramienia z boku. Na kończynie dolnej punktem wrażliwym na ucisk jest ścięgno Achillesa.
Nieujęte w wykazie Kupso są palce dłoni, niezwykle łatwe do wyłamania ze stawów, bolesnej techniki obrony częstej w Hosinsul (samoobronie).

Punkty witalne Kończyny górnej
Uraz kończyny górnej powstający w wyniku uderzenia skierowanego w punkt:
· Palkup Gwanjol: boczną powierzchnię stawu łokciowego,
· Umji Goo: wierzch dłoni pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym,
· Sonmok Gwanjol: staw nadgarstka,
· Maekbak Sonmok Dongmaek: wewnętrzna powierzchnia nadgarstka,
· Dung Sonmok: wierzch przegubu między zakończeniem kości promieniowej i łokciowej, spowodować może utratę przytomności oraz utratę władzy w kończynie górnej i panowania nad ruchami w wyniku szoku nerwów i arterii splotu ramiennego.
Uderzenia zadane w bok ramienia w okolice łokcia, następujące zwłaszcza w technice bloku przed atakiem ręcznym, mogą spowodować różnego nasilenia objawy stłuczenia nerwu promieniowego, powodując drętwienie ręki, spaczenie czucia i zaburzenia ruchu całego ramienia.
Staw łokciowy i nadgarstka powoduje silny ból przy wykręcaniach oraz zastosowaniu dźwigni przeprostowujących lub zginających staw poza fizjologiczny zakres jego ruchu.

Punkty witalne kończyny dolnej
Atak skierowany w którykolwiek z punktów witalnych kończyny dolnej powoduje z reguły utratę pionowej pozycji ciała (pochylenie tułowia połączone z półprzysiadem lub upadek). Przy uderzeniach lżejszych, uderzenie takie powoduje odruchowe odciążenie urażonej nogi.

Uraz kończyny dolnej spowodowany uderzeniem skierowanym w punkt:
· Murup Gwanjol: staw kolanowy,
· Ogum (2): dół podkolanowy,
· Anjok Hobok Dari: wewnętrzna powierzchnia uda, punkt położony na 2/3 długości uda, w przybliżeniu o szerokości dłoni nad boczną powierzchnią kolana, powoduje ostry ból i niewykluczoną utratę przytomności w wyniku szoku naczyń krwionośnych i nerwów przebiegających w tym rejonie.
Atak na tylną powierzchnię kolana, bogato unaczynioną i unerwioną, powoduje z reguły natychmiastowy upadek, często następujący cały ciężarem ciała na twarde podłoże stosunkowo wrażliwą rzepką kolanową.
Atak skierowany na przednią powierzchnię kolana może łatwo spowodować uszkodzenie lub w przypadku zadziałania od wewnętrznej strony stawu kolanowego, zwichnięcie rzepki kolanowej i uszkodzenie leżącej pod nią kaletki maziowej lub więzadeł krzyżowych kolana.
Złamanie rzepki kopnięciem skierowanym prostopadle do jej powierzchni powoduje silny, zwalający z nóg ból, całkowicie uniemożliwiający ruch na stawie kolanowym oraz niemal natychmiastowy silny obrzęk.
Atak skierowany w boczną powierzchnię kolana, zarówno wewnętrzną, jak i zewnętrzną, zwłaszcza na wyprostowane, zablokowane kolano spowodować może kłujący, obezwładniający ból w kolanie, niemożność wyprostowania kolana i uszkodzenie łąkotek oraz więzadeł pobocznych kolana. Podatniejsza na uszkodzenia trwałe jest wewnętrzna powierzchnia kolana.
Atak, zwykle nożny, skierowany w wewnętrzną powierzchnię uda bywa niezwykle skuteczny w sytuacjach samoobrony. Dostatecznie silny uraz mięśni uda powoduje niemożność ustania na urażonej kończynie. Dotyczy to również powierzchni zewnętrznej uda.

Uraz spowodowany uderzeniem w punkt:
· Kyong Gol: kość piszczelowa w połowie wys. goleni powoduje ostry ból w wyniku szoku nerwu strzałkowego wspólnego i tętnicy piszczelowej przedniej oraz zablokowanie ruchów stopy.
Uraz spowodowany uderzeniem w punkt:
· Dwitchook Himjool: ścięgno Achillesa, zakończenie mięśnia brzuchatego powoduje ostry ból w łydce, dolnej części brzucha
i miednicy oraz czasową utratę władzy w kończynie.
Uraz spowodowany uderzeniem w punkt:
· Balmok Gwanjol: kostki boczne i przyśrodkowe powoduje, zwłaszcza kopnięciem butem o twardej podeszwie, żywy ból,
· Baldung: grzbiet stopy, nieco na zewnątrz od środkowej linii biegnącej między ścięgnami palców i drugiego stopy powoduje utratę władzy w kończynie oraz ostry ból wskutek soku nerwów stopy, tętnicy piszczelowej i nerwu strzałkowego głębokiego.

Uraz od uderzenia lub gwałtownego nadepnięcia na grzbiet stopy, zwłaszcza stopą obutą, jest bardzo bolesny z uwagi na wysokie unerwienie tej okolicy o dużej ilości ścięgien, naczyń krwionośnych i nerwów znajdujących się na kostnym podłożu płytko pod skórą. Spowodowane w ten sposób obrażenia stopy mogą spowodować uszkodzenia naczyń, ścięgien oraz okostnej i pozostawić przewlekłe bóle jej grzbietu.
Nieujęte w wykazie Kupso są palce stopy, bolesne
w przypadku silnego miażdżenia nadepnięciem, mogącym, przy użyciu dużej siły, spowodować uszkodzenie stawów palców stopy lub ich złamanie. Grzbiet stopy i jej palce atakowane są najczęściej w obronie przed różnego rodzaju obchwytami tułowia przez napastnika.
Łącznie w obrębie kończyn znajduje się 12 punktów witalnych:
· 5 punktów witalnych drugorzędnych na kończynie górnej oraz
· 7 punktów witalnych drugorzędnych w obrębie kończyny dolnej.

Zestawienie punktów witalnych TaeKwon-Do
W strefie Nopunde- wysokiej (18)
1) Angoo (oko)
2) Dae Sin Moon (ciemię)
3) Gwanjanori (skroń)
4) Gyol Hoo (jabłko Adama)
5) Hoo-I-Boo (punkt pod uchem)
6) Hoodoo (potylica)
7) Injoong (szew międzyszczękowy)
8) Ipsul (wargi)
9) Kotdung (nos)
10) Kyong Boo (kark)
11) Migan (punkt pomiędzy brwiami)
12) Mit Tok (podbródek)
13) Mok Dongmaek (tętnica szyjna)
14) Soom Tong (krtań)
15) Tok Gwanjol (staw skroniowo-żuchwowy)
16) Wit Mok (szyja na wysokości 3-4 kręgu)
17) Wit Tok (kąt żuchwy)
18) Yop Tok (podstawa żuchwy)
W strefie Kaunde- średniej (18)
19) Baekkog (pępek)
20) Bi Jang (śledziona)
21) Dung Sonmok (wierzch nadgarstka)
22) Eukke Gwanjol (staw barkowy)
23) Gan Jang (wątroba)
24) Gyong Chu (IX krąg piersiowy)
25) Gyong Gap (V-VI krąg piersiowy)
26) Ha Bokboo (podbrzusze)
27) Hyung Gol (mostek)
28) Kong Pat (nerka, wysokość XI kręgu piersiowego)
29) Maekbak Sonmok Dongmaek (tętnica promieniowa)
30) Myong Chi (splot słoneczny)
31) Palgup Gwanjol (staw łokciowy)
32) Sang Bokboo (żołądek)
33) Shim Jang (serce)
34) Sonmok Gwanjol (stawy nadgarstka)
35) Swegol (obojczyk)
36) Umjigoo (punkt między kciukiem a wskazicielem)
W strefie Najunde- niskiej (13)
37) Anjok Hobo Dari (wewnętrzna powierzchnia uda)
38) Baldung (pobicie stopy)
39) Chiboo (kość łonowa)
40) Dwitchook Himjool (ścięgno Achillesa)
41) Gyodurang (dół pachowy)
42) Kyong Gol (podudzie)
43) Migol (kość krzyżowo-ogonowa)
44) Moorup Gwanjol (staw kolanowy)
45) Nang Shim (genitalia)
46) Nuk Gol (rejon wolnych żeber)
47) Ogum (dół podkolanowy)
48) Palmok Gwanjol (staw skokowy)
49) Sataguni (pachwina)