Cele i etapy szkolenia w taekwon-do

Cele szkolenia w TAEKWON-DO

W taekwon-do można wyróżnić następujące formy, a z nich wynikające cele szkolenia (Kołodziej 1996):

1) Jako rekreacja i hobby.

Jest to ćwiczenie dla zdrowia i podniesienia własnej sprawności fizycznej, podstawową zasadą jest walka z samym sobą, ze swoimi słabościami oraz dbanie o swój wygląd.
Ćwiczący nie jest nastawiony na udział w zawodach, głównie ćwiczy układy formalne i techniki podstawowe oraz ich kombinacje występujące w teakwon-do. Ćwiczący z takim nastawieniem osiągają zazwyczaj wysoki poziom techniczny, który jednak nie zawsze ma przełożenie na rzeczywistą walkę. Niewielka częstotliwość zajęć do 3 razy w tygodniu, małe i średnie obciążenia treningowe, znaczna ilość ćwiczeń ogólnorozwojowych charakteryzują przygotowania w tym typie szkolenia.

2) Współzawodnictwa sportowego.

Szkolenie dla współzawodnictwa charakteryzuje się dużymi obciążeniami treningowymi i dużą częstotliwością zajęć (5-6 razy w tygodniu). Szkolenie powinno być dostosowane do kalendarza imprez. Głównym celem jest przygotowanie zawodnika do udziału w zawodach i dlatego stosuje się dużo ćwiczeń specjalistycznych z tarczami, workami i z przeciwnikiem (różnego rodzaju walki zadaniowe). Zawodnik musi stosować odpowiednią dietę, jest on objęty opieką lekarską (co 3 miesiące kontrola u lekarza, który podejmuje decyzję czy dana osoba może startować w zawodach). Ponadto zawodnika należy zapoznać z regulaminem zawodów.

3) W celu nabycia utylitarnych umiejętności.

W tego typu szkoleniu stosuje się dużo elementów technicznych występujących w układach formalnych. Celem jest przygotowanie do realnej walki na ulicy, dlatego wprowadza się hartowanie powierzchni poprzez rozbijanie dużej ilości desek oraz ćwiczenia z partnerem i różnymi przedmiotami (noże, pałki, kije itp.). Naucza się atakowania punktów witalnych. Szkolenie odbywa się w myśl zasady - "jeden cios jeden wyeliminowany przeciwnik". Dużo czasu poświęca się treningowi psychiki, ciągłe przygotowanie na spotkanie z przeciwnikiem. Intensywność zajęć nie jest zbyt duża lecz muszą one odbywać się regularnie, a poszczególne elementy muszą być powtarzane wielokrotnie. Celem nadrzędnym jest osiągnięcie dużej skuteczności w realnym starciu.

4) Cel mieszany.

W zależności od możliwości sekcji czy klubu oraz predyspozycji, poziomu sprawności fizycznej i możliwości czasowych ćwiczący poświęcają różną uwagę poszczególnym częściom procesu szkolenia. Ćwiczą dla zdrowia, startują na zawodach niskiej rangi, w przypadku zagrożenia przygotowanie są do realnej obrony.

Etapy procesu szkolenia w TAEKWON-DO

Proces szkolenia sportowego prowadzący do mistrzostwa
w pojęciu ogólnym można podzielić na trzy etapy (Sozański 1999):
· szkolenia (treningu) wstępnego
· treningu podstawowego
· treningu specjalistycznego.

Taki podział umożliwia zróżnicowanie pogłębienia treści i zadań procesu ogólnego. W taekwon-do bezpośrednim kryterium oceny poszczególnych etapów jest poziom zaawansowania technicznego i ogólnego. Wiek kalendarzowy stanowi kryterium pomocnicze, szczególnie na etapie podstawowym i specjalistycznym.

Szkolenie wstępne obejmuje około 10-20 miesięcy, stanowiąc także swego rodzaju. Najwłaściwszym wiekiem do rozpoczęcia szkolenia taekwon-do jest wiek 10-13 lat, będący drugim apogeum motorycznym, inaczej złotym wiekiem rozwojowym. Okres ten cechuje refleksyjność, celowość i ekonomia motoryczna, które zajmują miejsce poprzedniej nadpobudliwości ruchowej. Procesy pobudzania i hamowania są względnie zrównoważone - dziecko panuje nad swoim ciałem. W tym okresie ćwiczący szybko przyswajają sobie nowe operacje ruchowe i doskonalą dotychczas poznane. Chętnie współzawodniczą porównując swoje siły. Motoryka posiada silne oparcie w sprawnej pracy serca i płuc, dobrej regulacji termicznej organizmu. Nauka ruchu odbywa się przeważnie przez naśladownictwo, pojawia się zainteresowanie szybkim opanowaniem nowego zadania ruchowego. Przyswojone ruchy odznaczają się wysokim poziomem techniki, dobrym rytmem, płynnością, dokładnością, harmonią i elastycznością. Na dzieci w tym wieku działają z wielka siłą wzorce ruchowe, czerpane z najbliższego otoczenia, a w przypadku ćwiczenia taekwon-do - z instruktora.

Szkolenie wstępne powinno trwać około 2-3 lata i kończyć się zdobyciem stopnia 4 kup (niebieski pas). Celami tego etapu są:
· kształtowanie sprawności ogólnej;
· nauczanie podstawowych elementów technicznych;
· zapoznanie z podstawami taktyki sportowej;
· kształtowanie cech wolicjonalnych i wdrażanie samodyscypliny;
· rozwijanie zainteresowań dyscypliną;
· wyposażenie w podstawową wiedzę z zakresu teorii Taekwon-do.

Trening powinien mieć wszechstronny i różnorodny charakter, program zajęć powinien być ciągle utrudniany i urozmaicany oraz przebiegać zgodnie z podstawowymi zasadami dydaktyki. Obok ćwiczeń ogólnorozwojowych, prostych siłowych, powinien realizować program i zakres techniczny wymagań na poszczególne stopnie zaawansowania.

Etap szkolenia podstawowego jest kolejnym ogniwem procesu prowadzącego do osiągnięcia mistrzostwa. Stosowane środki mają już charakter ukierunkowany na wzrost osiąganych wyników, których progresja świadczy o uzdolnieniach ćwiczących. Ten wzrost powinien być następstwem zarówno dalszego rozwoju psychofizycznego jak i większej wiedzy, umiejętności i doświadczeń. W taekwon-do na tym etapie następuje podział ćwiczących na "zawodników" i "trenujących dla siebie".
Ci pierwsi powinni zacząć osiągać określone wyniki na zawodach i egzaminach na stopnie szkoleniowe, wzrost rezultatów na sprawdzianach. Trening powinien przebiegać w oparciu o wyznaczone cykle, szkolenie koncentruje się na dokładności techniki, wzroście ich siły i szybkości. Specjalizacja w technice i treningu wybranych cech motorycznych nie jest jeszcze wskazana aczkolwiek w niektórych przypadkach realizowana. Wspomniane wyżej zawody należy traktować szkoleniowo, raczej jako sprawdzian właściwości założeń treningowych i śledzenia progresji rozwoju. Wzrosnąć powinna częstotliwość treningów, także ich intensywność i obciążenia.
Druga grupa - "ćwiczących dla siebie" (rekreacyjnie), których predyspozycje psychiczne i fizyczne nie ukierunkowują w stronę "sportowej przygody" lecz mimo to chcą dalej doskonalić się w teakwon-do, powinna ćwiczyć z mniejszą intensywnością i częstotliwością, z zaakcentowanymi wyraźnie nieco innymi celami od grupy "zawodniczej". Doświadczenie pokazuje, że właśnie z tej grupy rekrutują się działacze taekwon-do.
Okres szkolenia podstawowego powinien trwać w taekwon-do od 3 do 5 lat. Na tym etapie ćwiczący powinni nauczyć się samodzielnego planowania i przeprowadzania treningu. W czasie treningów muszą mieć pełną świadomość tego co robią, muszą rozumieć celowość i sens ćwiczeń. Ten etap kończy najczęściej uzyskanie pierwszego stopnia mistrzowskiego - I Dan.
Etap szkolenia podstawowego wiąże się z okresem dojrzewania płciowego zawodnika. Należy pamiętać o różnicach w motoryczności chłopców i dziewcząt. Odrębność w fazie skoku pokwitaniowego są przejściem od motoryczności dziecięcej do dojrzałej. Okres ten charakteryzuje przejściowe zakłócenie motoryczności, indywidualnie z różnym natężeniem. Sfera emocjonalna wpływa na ruchy, które stają się sztywne, kanciaste, niezręczne, skrępowane. Widoczny jest spadek koordynacji ruchowej, celności i precyzji. Szczególnie trudna jest praca z osobami rozpoczynającymi w tym okresie treningi. Systematyczne uprawianie sportu w dużym stopniu ogranicza wyżej wymienione przejawy dojrzewania.

Etap treningu specjalnego w taekwon-do jest bardzo trudno osiągalny. Rozpoczyna się w nim kształtowanie indywidualnego i optymalnego poziomu sportowego. Celem tego etapu jest takie ukształtowanie zawodnika, by jego osiągnięcia przejawiały się w wysokich rezultatach na zawodach sportowych i wysokich stopniach zaawansowania taekwon-do dan.
Ćwiczący (już dorośli) powinni mieć świadomość wszystkich skutków jakie niesie za sobą specjalistyczny trening. Bardzo ważne jest szczegółowe opracowanie treningów (cykle, mezocykle, mikrocykle, objętość i intensywność), analiza wyników sprawdzianów i pomiarów, uzyskiwane wyniki na zawodach.
Prawidłowo prowadzone szkolenie powinno procentować wieloletnim wysokim poziomem zawodnika i osiąganymi rezultatami na zawodach. Niestety w taekwon-do podobnie jak w innych typowych dyscyplinach sportu nie zawsze taki model z podziałem na etapy funkcjonuje. Zauważalna jest forsowna, intensywna specjalizacja już od najwcześniejszego momentu rozpoczynania treningów. Jednostkowo taki sposób postępowania przynosi rezultaty w postaci wyników, lecz tak prowadzony zawodnik szybko kończy karierę. Specjalizacja wsparta skromnym przygotowaniem ogólnorozwojowym nie zapewni trwałych sukcesów i wieloletniej kariery sportowej. Nastawienie w treningu na wybrane, najniezbędniejsze ćwiczenia, powoduje jednostronne obciążenie tak zwanych organów roboczych, co w rezultacie prowadzi do zmian przeciążeniowych i licznych kontuzji.
Takie postępowanie jest sprzeczne z sama ideą powstania taekwon-do, z założeniami twórcy Choi Hong Hi, mówiącej o harmonijnym rozwoju, stymulacyjnej roli ćwiczeń, wieloletnim (wręcz do końca życia) czynnym uprawianiu i doskonaleniu się w taekwon-do. Traktowanie wybiórcze taekwon-do prowadzi do występowania zjawisk patologicznych, znanych już w innych dyscyplinach - z dopingiem włącznie.