Mali ekolodzy

Mali ekolodzy, czyli o edukacji przyrodniczej w przedszkolu.
Świat przyrody jest piękny, fascynujący, tajemniczy. Częścią tego świata jesteśmy przede wszystkim my sami – ludzie. Natura, zwierzęta, owady a także nietuzinkowe zjawiska, przyrodnicze są czymś, czym można zafascynować młodego człowieka. Świat odkryty
a jednak wciąż odkrywany.
Nikt dzisiaj poważnie nie stwierdzi, że edukacja ekologiczna nie ma sensu. Obecnie życie codzienne bardzo się zmieniło. Globalizacja, produkcja dóbr i usług nie pozostaje bez zgubnych konsekwencji dla środowiska naturalnego. Dlatego tak ważne jest uwrażliwianie dzieci na otaczające nas środowisko oraz zagrożenia płynące z rozwoju społeczeństw.
Kształtowanie świadomości ekologicznej dzieci w wieku przedszkolnym jest nie tylko potrzebą, ale także nakazem współczesności. Dlatego edukacja ekologiczna przedszkolaków powinna być jedną z podstawowych i zasadniczych dziedzin edukacji ogólnej. Poza edukacją ekologiczną istnieje oczywiście cały wachlarz innych przyrodniczych kwestii, równie ważnych i godnych poruszenia na zajęciach w przedszkolu.
O tym, że przyroda ze swym niezwykłym bogactwem barw, zmiennością zjawisk pociąga dziecko i ma na niego wszechwładny wpływ, nie należy nikogo przekonywać. Edukacja przyrodnicza dzieci w wieku przedszkolnym, stwarza możliwość obcowania z nią.
Obserwując przedszkolaki można odnieść wrażenie ciągłej zabawy. Czasami zgodnej czasami lekko konfliktowej jednak w przewadze beztroskiej i swobodnej. Mimo tej pozorności zabawa odgrywa ważną rolę w życiu dziecka. Podczas zabawy dzieci uczą się
i ciężko pracują. Pobudzone zostają procesy poznawcze odnoszące się do świata, życia społecznego i przyrody.
Naprzeciw przyrodniczemu wyzwaniu stają nie tylko kreatywni nauczyciele, ale także podstawa programowa. Uściśla ona zakres działań nauczyciela, kategoryzuje obszary, które muszą zostać omówione w roku szkolnym oraz daje wskazówki, jak kierunkować, układać bądź prowadzić zajęcia zawierając odpowiednią wiedzę.
W odniesieniu do ram podstawy programowej wychowania przedszkolnego zadaniem nauczyciela jest budowanie dziecięcej wiedzy o świecie przyrodniczym. Rolą pedagoga jest pobudzanie aktywności dziecka, uczenie obserwowania obiektów przyrodniczych organizowanie sytuacji, w czasie których motywuje do myślenia oraz kierowanie przebiegiem myślenia.
Od najwcześniejszych lat życia człowieka trzeba kształtować jego sposób zachowania
i myślenia. Dziecko wychowane w potrzebie kontaktu z przyrodą, nauczone proekologicznego myślenia w okresie dojrzałości będzie w stanie dbać o środowisko.
Jedną z metod pracy przedszkola jest edukacja aktywna w myśl zasady Konfucjusza: powiedz mi, a zapomnę. Pokaż mi, a zapamiętam. Pozwól mi zrobić, a zrozumiem. Aby uzmysłowić dzieciom jak ważna jest przyroda nie tylko w teorii ale również w praktyce organizujemy wiele, ciekawych wyzwań. Jednym z nich jest piknik ekologiczny, którego głównym celem jest promocja działań ekologicznych oraz zdrowego stylu życia.
Dziecięce procesy przyswajania sobie świata muszą być przeżywane przez pryzmat dających się ogarnąć wzrokiem, elementarnych przeżyć w bliskim otoczeniu. Dlatego organizujemy konkursy ekologiczne, które nie kończą się tylko na papierowej kartce ale dają dzieciom namacalny, wartościowy dowód ich pracy. Podczas jednego z takich wyzwań wspólnie sadziliśmy drzewa. Pozwoliło to maluchom na świadome, pełne szacunku postrzeganie, przeżywanie i delektowanie się bezpośrednim bliskim środowiskiem przyrodniczym. Chętnie przyłączamy się też do konkursów dzielnicowych na terenie Warszawy.
Aby jednak dzieci były przekonane o konieczności ochrony przyrody, szanowały ją i doceniały, muszą ją poznać. Dlatego też rozwijanie zamiłowania do otaczającego nas świata należy rozpocząć już na pierwszym etapie edukacji. Dziecku należy uświadomić sytuacje z życia codziennego, na które ma ono wywrzeć wpływ. W odpowiednich dla siebie krokach powinno ono nauczyć się przejmowania odpowiedzialności za człowieka i środowisko i bycia aktywnym. W związku z tym w naszym przedszkolu regularnie odbywają się akcje społeczne takie jak zbieranie nakrętek, zbiórka makulatury czy zużytych baterii.
Dzieci powinny zbudować i rozwijać pozytywną świadomość ekologiczną, która wezwie je do aktywnego zaangażowania się w długotrwały rozwój społeczeństwa, odpowiedni dla środowiska. Aby wspierać je w tym w sposób najbardziej dla nich atrakcyjny przyłączamy się do różnych programów proekologicznych. Jednym z nich był program KUBUSIOWI PRZYJACIELE NATURY oraz znany z reklam telewizyjnych cykl MAMO, TATO WOLĘ WODĘ.
Praca z dziećmi powinna opierać się na trzech rodzajach aktywności: spontanicznej, inspirowanej i kierowanej. Z aktywnością spontaniczną mamy do czynienia wtedy, gdy dziecko samo podejmuje działania, bez zachęty czy polecenia osoby dorosłej. Czynnikami wywołującymi ten rodzaj aktywności są wszelkie obiekty, które znajdują się w polu widzenia i w zasięgu rąk dziecka i wzbudzają jego zainteresowanie. Aby temu sprostać i zaciekawić naszych małych odkrywców regularnie zakładamy mini ogródki, w których sadzimy zioła, szczypiorek oraz kwiaty. Zauważyliśmy, że podczas takich zielonych zajęć dzieci nie tylko poznają przyrodę, ale również rozwijają współpracę grupową, uczą się delegować zadania, wzajemnie motywują się do działania. Nauczyciel w tym procesie pełni funkcję wspierającą, projektując działania edukacyjne.
Za najbardziej odpowiednie narzędzie badawcze uznaje się w edukacji przyrodniczej: obserwację, metodę doświadczenia, oraz praktyczna działalność dzieci. Obserwacja polega na mimowolnym i dowolnym poznawaniu przez dziecko określonych obiektów lub zjawisk ekologicznych. Poznanie za pomocą obserwacji może być bezpośrednie, polegające na bezpośrednim kontakcie obserwatora z przedmiotem obserwacji, albo pośrednie, gdy podczas obserwacji wykorzystywane są obiekty utrwalone w formie preparatów albo ich obrazów wizualnych. Nasze przedszkole organizuje wycieczki do gospodarstw agroturystycznych. W takich miejscach dzieci mają bezpośredni kontakt ze zwierzętami, uczą się o produktach pochodzenia zwierzęcego oraz niejednokrotnie sami podejmują próbę ich wytworzenia.
Edukacja ekologiczna dzieci, tak, jak również poznawanie przyrody i środowiska wymaga od samych wychowawców świadomego działania, siły i czasu. Trzeba mieć właściwy stosunek do człowieka, przyrody i rzeczy i pielęgnować go.
Bożena Wojda
Przedszkole Nr 296„Bajkowy Parasol”
w Warszawie