Francesco Tarrega - mistrz gitary klasycznej, kompozytor, pedagog

Przybliżenie kompozytora
Francisco Tárrega urodził się w Hiszpanii w 1852 roku, kiedy romantyzm w muzyce był w pełnym rozkwicie. Był wspaniałym wirtuozem, kompozytorem i nauczycielem. Określany mianem ojca gitary, reformatora, maestro.
Jego droga na szczyt była wyboista. Jako młody chłopak grał w ulicznych knajpkach, podróżując po Barcelonie i Walencji. Koczowniczy tryb życia uzupełnił o naukę gry na fortepianie i dorabiając potem jako pianista w tawernach. W wieku 22 lat rozpoczął naukę na studiach w Madrycie, rozpoczynając swoją piękną drogę na sam szczyt międzynarodowej gwiazdy, której nie zdobył żaden inny gitarzysta od czasu Fernando Sora.
Julián Arcas (1832-82) był jego pierwszym ważnym nauczycielem. W czasach edukacji w Barcelonie poznał gitary Antonio Torresa, lutnika, który wprowadził kilka decydujących zmian w jej konstrukcji. Swoje instrumenty zbudował między innymi z większym korpusem, co pozwoliło im być głośniejszym. W 1869 Francesco Tarrega kupił gitarę Torres, która pomogła mu dokonać przełomu na scenie.
F.Tarrega koncertował w Paryżu, Londynie, włoskich i hiszpańskich miastach. U szczytu sławy w wieku 54 doznał paraliżu prawej części ciała. Na scenę wrócił, umarł 3 lata później, w wieku 57 lat.
Tarrega był cenionym nauczycielem, pedagogiem. Określano go mianem maestro. Nie napisał podręcznika, choć podobno miał taki zamiar. Dopiero jeden z jego uczniów - Emilio Pujol opracował szkołę gry na gitarze z uwzględnieniem zasad przekazanych mu przez F. Tarregę. Być może jednak najgłębszy ślad, jaki Tarrega pozostawił w historii, pozostawili jego uczniowie. Przede wszystkim trzej uczniowie Emilio Pujol, Miguel Llobet i Daniel Fortea byli odpowiedzialni za przekazanie kolejnym pokoleniom osiągnięć Tarregi jako nauczyciela i wirtuoza. To Miguel Llobet wpłynął na młodego Andresa Segovię, który miał stać się najważniejszym gitarzystą XX wieku. Tak więc Francesco Tarrega słusznie zajmuje wielkie miejsce w historii gitary klasycznej, bo bez niego ktoś taki jak Andres Segovia byłby nie do pomyślenia, a bez Segovii prawdopodobnie nie byłoby gitary klasycznej w dzisiejszym życiu koncertowym świata.
Co takiego wniósł Tarrega w muzykę gitarową? Stosował początkowo grę paznokciową, później przyjął technikę opuszkową. Uczniowie Tárregi rozpowszechnili jego sposób gry i stali się wykonawcami współczesnej generacji wirtuozów gitary klasycznej. Dalej - osiągnięcia Tárregi to użycie podnóżka (choć po raz pierwszy o takim sposobie siedzenia napisał F.Sor), ustalenie postawy grającego i układu obydwu rąk, szczególnie prawej i palcowania lewej. Jego zasługą jest również popularyzacja muzyki gitarowej na początku XX w. dzięki własnym, oryginalnym utworom i dokonanym transkrypcjom wielkich mistrzów. Drobne utwory pedagogiczne Tárrega pisał z myślą o swoich uczniach w zależności od poziomu ich umiejętności technicznych.
Przykładem „Study in C Major”. To piękna etiuda dla początkujących. Spójny wzór prawej ręki (pimamiami) to taki, który uczniowie gry na gitarze zapewne pokochają! Etiuda obejmuje różne techniki, w tym triole, akcentowanie melodii palcem serdecznym, grę melodii w piątej pozycji.
https://youtu.be/o_UJWpxNK_g

Z kolei dla zaawansowanych instrumentalistów polecane jest Studio brillante de Alard, znane również jako po prostu „Estudio Brillante”. Utwór utrzymany w tonacji A-dur, z pięknymi frazami poruszającymi się w górę iw dół gryfu z zawrotną szybkością. Szybkość wymagana w lewej ręce wraz z różnymi zmianami prawej ręki sprawiają, że jest to doskonała pozycja dla zaawansowanych graczy.
https://youtu.be/LLpvqTGGVi0

Jaki był Francisco Tarrega? Podobno bardzo nieśmiały. Zawsze wolał małe, ograniczone występy niż wielkie koncerty. Był wielkim palaczem, dlatego na wielu fotografiach widnieje z atrybutem papierosa.
Nie lubił mgły i deszczu, dlatego tak cierpiał w trakcie londyńskich występów. Zresztą dał temu upust w świetnie napisanej Lágrimie ("łza"). To trzecie preludium napisane podczas wizyty w Londynie, jest jednym z najwspanialszych, najbardziej oszczędnych muzycznych wyrazów tęsknoty napisanych na jakikolwiek instrument.
https://youtu.be/wI6t829uDfo

Był ciekawy świata i ludzi. Przyjaźnił się z Albenizem, Granadosem czy Turiną. Podróżował i był otwarty na nowe inspiracje. Przykładem 2 jego dzieła inspirowane muzyką arabską, Danza Mora i Capricho Arabe .
Na jego twórczość składa się 78 oryginalnych kompozycji. Tárrega był niezwykle chętny do łączenia romantyzmu z elementami hiszpańskiej muzyki ludowej.
Recuerdos de la Alhambra („Wspomnienia Alhambry”) to bez wątpienia najbardziej znana kompozycja Tárrega i jedna z najbardziej rozpoznawalnych kompozycji gitarowych wszech czasów. Tárrega skomponował Recuerdos de la Alhambra w 1899 roku pod oryginalnym tytułem „Improvisacíon ¡A Granada! Cantíga árabe”. Zmieniony tytuł w 1907 odnosi się do pałacu Alhambra w Granadzie w Hiszpanii – wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. To najbardziej znany utwór gitarowy wykorzystującym technikę tremolo.
https://youtu.be/fwjX-m4LkYk

Inną kompozycją jest Danza Mora Tárrega. To kolejny kultowy utwór należący do kategorii dziedzictwa arabsko-andaluzyjskiego. Tárrega rzekomo skomponował ten utwór po wysłuchaniu mauretańskiego rytmu bębnów towarzyszącego tańcowi na miejskim rynku poprzedniej nocy.
https://youtu.be/xtS21iFyXsc

Muzyka Tárrega to cudowne połączenie klasycznej precyzji, wpływów hiszpańskiego folku i jego własnego, niepowtarzalnego geniuszu. Jego Preludia pozostają podstawą procesu uczenia się dzisiejszych gitarzystów: są technicznie mało wymagające w porównaniu z późniejszymi wirtuozowskimi fajerwerkami Rodrigo i kompozytorami południowoamerykańskimi, takimi jak Villa-Lobos i Barrios, ale są miniaturami o bardzo skoncentrowanym pięknie.
W jego muzyce przeważają melancholijne melodie, które zdają się po prostu „śpiewać” z namiętną emocją, tęsknotą, a czasem tragedią. Wykorzystuje bogactwo gitary, grę w wysokich pozycjach, liczne techniki, artykulacje.

Na koniec warto wspomnieć, że Tarrega dokonał blisko 200 transkrypcji 200 utworów na gitarę od dzieł Bacha, Beethovena, Belliniego, Berlioza, Bizet, Chopin po Wagnera.

Przykład transkrypcji utworu Chopina: https://youtu.be/MIv1waQfbuA
Przykład transkrypcji utworu Bacha: https://youtu.be/MaGciGdEVkU
Przykład transkrypcji utworu Wagnera: https://youtu.be/wy2p8liw-2E
Przykład transkrypcji dzieła Schuberta: https://youtu.be/5MPaT5ZK1qc

Podsumowanie
Francisco Tárrega był niewątpliwie muzykiem konserwatywnym, zarówno pod względem stylu, jak i wykonawstwa, mocno podobnym do tego z drugiej połowy XIX wieku. Absolutny autorytet w dziedzinie gitary, powszechnie akceptowany jako ten, który zbudował dziś fundament gitary klasycznej. Jego przydomek „ojciec gitary klasycznej” jest zatem słuszny pod każdym względem, ponieważ Tárrega poświęcił swoje życie swojej sztuce i udoskonaleniu gitary jako czcigodnego instrumentu muzycznego w XX wieku. Było wielu mistrzów fortepianu i skrzypiec, którzy podążali za trendami dziewiętnastego wieku, ale sam Tárrega był tym, który szedł pod prąd i pomimo przeciwności losu wytrwał przy grze na gitarze.