Wpływ improwizacji i zajęć muzyczno-ruchowych na kształtowanie osobowości dzieci i ich harmonijny rozwój w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym

Wpływ improwizacji i zajęć muzyczno-ruchowych na kształtowanie osobowości dzieci i ich harmonijny rozwój w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
W procesie kształtowania osobowości dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, edukacja muzyczna jest bardzo ważnym ogniwem, gdyż wspomaga jego harmonijny rozwój.
Dlatego też w swojej pracy staram się, aby muzyka i ruch towarzyszyły dzieciom każdego dnia.
Podczas prowadzenia zajęć muzyczno-ruchowych z dziećmi dużą uwagę poświęcam na improwizację. Wzoruję się na metodach Carla Orffa, który jako pierwszy wśród twórców wprowadził do swojej koncepcji stosowanie improwizacji muzycznej i ruchowej. Doceniam jej ogromny wpływ na ogólny rozwoju inwencji twórczej dzieci i twórczej samodzielności.
W ,,Słowniku wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych" Władysława Kopalińskiego czytamy:
,,Improwizacja-czynność dokonana na poczekaniu, bez przygotowania, wykonanie czegoś na poczekaniu, od ręki, na gorąco". (1)
Nie musimy się do takiej czynności przygotowywać, realizacja pomysłu następuje natychmiast.
Improwizowanie ,czyli twórcze próbowanie, tworzenie jest właściwe dla wszystkich kultur pierwotnych na całym świecie, zanika natomiast w krajach cywilizowanych, gdzie ,,programuje" się zachowanie człowieka.( 2)

Dzieci noszą w sobie ogromny potencjał twórczy, który ujawniają w trakcie zabaw i codziennych czynności. Obserwując dyskretnie dziecko zauważymy, że rozmawia samo ze sobą, śpiewa podczas zabawy, wymyśla przedziwne powiedzonka i historie, porusza się nawet w sposób niekonwencjonalny.
Ingerencja dorosłych może ten naturalny proces zahamować nawet na całe życie. Wystarczy powtarzać uwagi typu ,, przestań gadać, bo głowa mi pęka" lub ,,co ty tam za głupstwa wyśpiewujesz ?", ,,przestań zmyślać, bo to nie jest prawda", itp. Słuchając tych uwag, dziecko po jakimś czasie posłusznie przyjmie do wiadomości, że to, co robi jest niewłaściwe i zamiast dalej spontanicznie tworzyć, zacznie tylko powtarzać po innych.
Natomiast dziecko w pełni akceptowane przez dorosłych, zachęcane do tworzenia, improwizuje coraz śmielej i wyrasta na jednostkę twórczą, aktywną, nie tylko w dziedzinie muzyki.
W wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym zadania twórcze powinny towarzyszyć dzieciom na każdym kroku: podczas zabawy, w tańcu, podczas śpiewania, recytacji, podczas ruchu, itp. Jest to proces tworzenia bardzo indywidualny, skomplikowany, wymaga otwarcia się, pokazania tego, ''co tkwi w środku"
Poczucie samokrytycyzmu i lęk przed ośmieszeniem wzrastają wraz z wiekiem, dlatego należy jak najwcześniej zachęcać dziecko do twórczych zachowań.
Nigdy nie wolno nauczycielowi negatywnie ocenić dziecka za twórczą działalność, bo to jego pomysł-jego własność ,ono tak słyszy, tak sobie wyobraża . Najwłaściwszą reakcją nauczyciela jest zawsze jest pochwała wysiłku dziecka, tego ,co wymyśliło, pochwała jego odwagi.
Prowadzenie ćwiczeń twórczych stanowi poważne wyzwanie dla nauczyciela. Musi on również nauczyć się improwizować, by mógł czuć się swobodnie wśród dzieci.

Muzyka w życiu dziecka jest wszechobecna. Dziecko odkrywa świat dźwięków już w życiu płodowym i potem przez całe życie przy wykonywaniu różnych czynności. Muzyka to odgłosy przyrody: szum drzew, śpiew ptaków, szum wiatru, szum morza; to dźwięki cywilizacji: klaksony, alarmy, świsty, zgrzyty; to efekty dźwiękowe wytwarzane przy pomocy własnego ciała: klaskanie, pstrykanie, szuranie, tupanie, stukanie itp.
Muzyka rozwija wrażliwość estetyczną i wyobraźnię, pozwala na zaspokojenie potrzeby twórczej ekspresji. Często działa terapeutycznie, gdyż uprzyjemnia czas, sprawia radość, zachęca do aktywności i zaspokaja potrzebę ruchu. Pomaga też eliminować pewne deficyty rozwojowe u dzieci, usprawnia koordynację psychoruchową, normuje procesy pobudzania i hamowania, usprawnia pracę receptorów, przyczynia sie do rozwoju procesów poznawczych.
Poprzez różne formy aktywności muzycznej, na przykład: śpiew, taniec, dzieci są bardziej aktywne i łatwiej nawiązują przyjaźnie.
Aktywność, zwłaszcza muzyczna, wpływa na polepszenie koncentracji, ogranicza nadpobudliwość ruchową, pomaga przełamać barierę wstydu.
Pozwala również rozwinąć indywidualne zdolności dziecka, wzbogacić zainteresowania. Dzieci w kontakcie z muzyką łatwiej wyrażają swoje uczucia, emocje i spontanicznie sygnalizują je otoczeniu.
Muzyka daje dziecku odprężenie, radość, rozładowanie energii i możliwość uzewnętrznienia emocji.
Poprzez wspólne przebywanie z rówieśnikami, dziecko w naturalny sposób uczy się właściwego stosunku do kolegów, współdziałania, pomagania sobie w potrzebie, zdrowej rywalizacji, chęci osiągnięcia sukcesów.
Wspólna zabawa, rozmowy pomagają w nawiązywaniu wzajemnych relacji, sympatii i wpływają korzystnie na rozwój emocjonalno-społeczny.
Przy pomocy gier i zabaw z wykorzystaniem muzyki, śpiewu i tańca, dzieci mogą rozwijać sprawność motoryczną, poczucie rytmu i przestrzeni. Mogą zaspokajać indywidualne potrzeby psychiczne, wyzwolić wiarę we własne siły, kreatywność bez pomocy słów, zagwarantować sobie odprężenie i dobre samopoczucie, wyzbyć się kompleksów, nieśmiałości i lęku.
Muzyka, śpiew, taniec determinuje wzrost motywacji dzieci do nauki i pokonywania własnych słabości.
Zajęcia muzyczne i ruchowe wg prof. Andrzeja Stadnickiego występują w ścisłym powiązaniu i są nieodłączną całością procesu umuzykalniania dzieci.
Potrzeba ruchu, wynikająca z potrzeby człowieka, najpełniej wyraża się w reakcji dzieci na muzykę, Wykonywanie różnych "pląsów" ze śpiewem jest jedną z najmilszych rozrywek, wnoszących w życie dziecka wiele radości i pogody.
Wyróżniamy różne formy zajęć muzyczno- ruchowych w toku nauczania muzyki i w-f:
- zabawy ze śpiewem;
- inscenizacje piosenek;
- tańce (jako zajęcia pomocnicze);
- zajęcia choreograficzne - jako formy nadobowiązkowe;
- gimnastyka artystyczna - jako formy nadobowiązkowe.
Celem w/w zajęć muzyczno-ruchowych jest umożliwienie dziecku motorycznego wyżycia się, wyrobienie harmonijnych i estetycznych ruchów ciała, nauczenie różnorodnych zabaw, zapoznanie z tańcami ludowymi, w efekcie - uwrażliwienie na muzykę i jej rytm. Zabawy ze śpiewem wprowadzają do lekcji elementy odprężenia i urozmaicenia. Prosta zabawa z interesującym tekstem wzbudza chęć do ruchu i korzystnie wpływa na zdrowie. Przy opracowywaniu zabaw rytmicznych, główny nacisk położymy na rytm piosenki, zaznaczany przez dzieci prostymi elementami ruchu: chodzenie , bieg, podskoki, przytupywanie, klaskanie. W zabawach inscenizowanych , jako jednych z form zajęć muzyczno-ruchowych, gest, czy ruch ma wyrazić treść tekstu piosenki, naśladować opisane czynności.
Mając na uwadze pełny rozwój osobowości dziecka, muzyka pomaga także uporać się z deficytami mowy poprzez emitowanie głosu w formie śpiewanej. Sama umiejętność śpiewu, to już zdolność posługiwania się mową - głosem, jako instrumentem muzycznym, który człowiek otrzymał w darze od natury.
Nowoczesne, stosunkowo młode dziedziny, tj. muzykoterapia, śpiewoterapia, choreorytmika i logorytmika torują sobie drogę do przedszkoli i szkół, do gabinetów terapeutycznych, by skutecznie wspomagać nauczycieli, wychowawców, terapeutów w pracy z dziećmi o różnych potrzebach edukacyjnych.

Opracowała: Aneta Śliwińska