Program zajęć przygotowujących do egzaminu maturalnego z geografii - matematyka w geografii

Spis treści:
1. Wstęp
2. Cel główny
3. Cele szczegółowe
4. Zadania nauczyciela wynikające z podstawy programowej
5. Procedury osiągania celów
6. Informacje o realizacji programu
7. Ewaluacja
8. Literatura

Data rozpoczęcia zajęć i przewidywany czas ich trwania:
 wrzesień 2021 – kwiecień 2022

1. Wstęp
„Program zajęć przygotowujących do egzaminu maturalnego z geografii – matematyka w geografii”, został opracowany dla uczniów, którzy przystępują do egzaminu maturalnego z geografii w zakresie rozszerzonym. Zadania obliczeniowe występują w praktycznie każdym arkuszu maturalnym z geografii, począwszy od prostych zadań np. obliczenia odległości na załączonej barwnej mapie i przedstawienia jej w rzeczywistych wymiarach. Zadania obliczeniowe mogą być typowe dla wcześniej poznanego i zapamiętanego wzoru matematycznego jak np. wzory na wysokość górowania Słońca w zależności od astronomicznej pory roku i szerokości geograficznej lub analogiczne do danych przedstawionych w tabeli, na wykresie, na mapie, schemacie czy rycinie.
Geografia jest jednym z najczęściej wybieranych przedmiotów na egzaminie maturalnym, a jednak wyniki w ciągu dalszym nie są zadawalające. Jest to przedmiot, który wybieramy jako czwartą pozycję – przedmiotu dodatkowego tylko na poziomie rozszerzonym. Wciąż jeszcze wśród młodzieży panuje przekonanie stereotypowe, że geografia to tzw. przedmiot „michałek” – łatwy, nie wymagający skupienia i uwagi. Zajęcia pozalekcyjne mają za zadanie pomóc uczniom w osiąganiu wyższych wyników edukacyjnych poprzez pracę i zaangażowanie.
Założeniem programu jest powtórzenie i utrwalenie wiedzy ścisłej, technicznego opanowania posługiwaniem się wzorami i logicznym myśleniem w zadaniach matematyczno – geograficznych. Program i zadania w nim zawarte są zgodne z podstawami programowymi obowiązującymi w szkole ponadgimnazjalnej.

2. Cel główny
Celem głównym „Programu zajęć wyrównawczych dla klas maturalnych – matematyka w geografii” jest kształtowanie umiejętności samodzielnego rozwiązywania zadań obliczeniowych drogą dedukcji i analizy danych, a także korzystania ze sprawnego i usystematyzowanego sposobu liczenia, niezbędnego w określonym czasie trwania egzaminu maturalnego.
3. Cele szczegółowe
Cele szczegółowe programu to:
a) wspieranie i motywowanie ucznia w doskonaleniu czytania ze zrozumieniem zadań matematyczno-geograficznych,
b) wyrabianie nawyku stosowania określonych metod obliczeniowych przy analogicznych działaniach,
c) doskonalenie sprawności technicznej w trakcie wykonywania działań,
d) ćwiczenie odczytywania danych z mapy niezbędnych do wykonania zadania obliczeniowego,
e) zapoznanie z kluczami odpowiedzi arkuszy maturalnych, które zawierają wymagania na zdobycie maksymalnej ilości punktów za wykonanie zadania obliczeniowego,
f) sugerowanie uczniom na tworzenie własnego warsztatu pracy – założenie teczki z materiałami z zajęć,
g) zachęcanie i mobilizowanie do systematycznej pracy,
h) szczegółowe objaśnianie tematów sprawiających uczniom szczególne problemy,
i) systematyczne utrwalanie wiedzy zdobytej na zajęciach,
j) indywidualne podejście do ucznia na zajęciach pozalekcyjnych,
k) wzbudzenie w uczniu poczucia wartości i pewności siebie.

4. Zadania nauczyciela wynikające z podstawy programowej
a) rozpoznanie możliwości, potrzeb uczniów oraz ich sposobów uczenia się,
b) organizacja zajęć dydaktyczno-wyrównawczych w odpowiednich do rozpoznanych potrzeb uczniów,
c) opracowanie programu nauczania i planu działań edukacyjnych na określony czas realizacji tego programu,
d) uporządkowanie określonych celów,
e) dobór treści kształcenia umożliwiających realizację założonych celów,
f) przekazywanie wiadomości, rozwijanie umiejętności samodzielnej pracy i radzenia sobie z sytuacją problemową,
g) tworzenie atmosfery sprzyjającej uczeniu się,
h) motywowanie uczniów do aktywnego uczenia się,
i) indywidualizacja procesu kształcenia.
5. Procedury osiągania celów
a) zapoznanie uczniów z tematyką zajęć wyrównawczych,
b) wzbudzenie zainteresowania wśród młodzieży,
c) zachęcenie uczniów do rzetelnego podejścia do zadań zawartych w arkuszach maturalnych z geografii,
d) indywidualizacja grupy,
e) motywowanie sprzyjające koncentracji, wytrwałości, a także odporności na przeszkody w dochodzeniu do rozwiązań problemów,
f) wprowadzenie metod aktywizujących, pogadanek, „burzy mózgów”, dyskusji,
g) współpraca w trakcie zajęć na linii uczeń – nauczyciel,
h) tworzenie atmosfery sprzyjającej uczeniu się – brak ocen, sprawdzanie efektów pracy zawartych w teczkach pracy ucznia.

6. Informacje o realizacji programu
a) Formy pracy:
 praca w grupie,
 praca indywidualna,
 praca w zespołach.

b) Metody pracy:
 pogadanki,
 dyskusje,
 wykład,
 praca z tekstem źródłowym,
 metoda zajęć praktycznych – stosowana np. w pracy z atlasem, rocznikiem
statystycznym, w trakcie rozwiązywania zadań matematyczno-geograficznych
oraz w czasie wykonywania ćwiczeń technicznych, np. z wykorzystaniem mapy konturowej,
 burza mózgów.

c) Oczekiwane efekty
Uczeń:
 systematycznie uczęszcza na zajęcia wyrównawcze,
 sukcesywnie gromadzi zebrane materiały edukacyjne z zajęć,
 samodzielnie analizuje i przelicza zadania typu maturalnego o treściach matematyczno-geograficznych,
 utrwalił poznane wzory matematyczne w geografii, oraz potrafi je wykorzystać w zadaniach obliczeniowych,
 potrafi skoncentrować się na wykonywanej pracy,
 jest optymistycznie nastawiony do egzaminu maturalnego w maju,
 wierzy we własne możliwości i czerpie satysfakcję z sukcesów.

d) Treści programu obejmują następujące tematy:
1) Skala na mapie - obliczanie odległości na mapie oraz odległości rzeczywistej.
2) Skala na mapie – obliczanie powierzchni na mapie i w terenie.
3) Obliczanie wysokości bezwzględnych i względnych. Obliczanie spadku terenu.
4) Obliczanie rozciągłości południkowej i równoleżnikowej.
5) Obliczanie i wyznaczanie azymutów na mapie.
6) Odczytywanie współrzędnych geograficznych.
7) Rachuba czasu na Ziemi. Obliczanie czasu strefowego i słonecznego wobec południka 0 stopni.
8) Rachuba czasu na Ziemi. Obliczanie czasu strefowego i słonecznego wobec południka 180 stopni.
9) Obliczanie wysokości Słońca w momencie górowania na różnych szerokościach geograficznych.
10) Gradient termiczny suchoadiabatyczny i wilgotnoadiabatyczny. Obliczanie zmian temperatury i ciśnienia atmosferycznego wraz ze wzrostem wysokości.
11) Przeliczanie temperatur według przelicznika stopni Fahrenheita i w Kelwinach.
12) Obliczanie średnich temperatur i amplitudy temperatury.
13) Obliczanie słonecznego albedo.
14) Obliczanie wilgotności względnej.
15) Obliczanie prędkości wiatru.
16) Obliczanie bilansu wodnego.
17) Obliczanie temperatury wnętrza Ziemi na podstawie stopnia geotermicznego.
18) Przyrost naturalny. Współczynnik urodzeń. Współczynnik zgonów. Współczynnik przyrostu naturalnego.
19) Obliczanie gęstości zaludnienia.
20) Obliczanie wskaźnika dynamiki zmian liczby ludności.
21) Obliczanie współczynnika feminizacji i maskulinizacji.
22) Obliczanie salda migracji i współczynnika salda migracji.
23) Obliczanie przyrostu rzeczywistego i współczynnika przyrostu rzeczywistego.
24) Obliczanie współczynnika (stopy) bezrobocia.
25) Obliczanie wskaźnika urbanizacji.
26) Obliczanie wielkości plonów. Zamiana jednostek decyton (kwintali).

7. Ewaluacja
Diagnoza osiągnięć uczniów oparta jest na podstawie obserwacji samodzielnej pracy w czasie trwania zajęć. Realizacja programu zostanie zakończona anonimową ankietą dla uczniów, która została przedstawiona poniżej.

Ankieta ewaluacyjna „Zajęć wyrównawczych
dla klas maturalnych– matematyka w geografii”

Drogi Uczniu!
Ankieta jest anonimowa. Dziękujemy za czas poświęcony na jej wypełnienie.
Wskazane odpowiedzi należy zaznaczyć X.

1. Czy zajęcia były według Ciebie interesujące?
Tak □ Nie □
2. Czy zajęcia spełniły Twoje oczekiwania?
Tak □ Nie □

3. Czy zajęcia lekcyjne są dla Ciebie: (możesz wybrać kilka odpowiedzi)

a) wartościowe
b) ciekawe
c) nudne
d) stresujące
e) bogate w treści
f) ubogie w treści
g) zbieżne z Twoimi oczekiwaniami
h) przystępnie i komunikatywnie prowadzone
i) niejasne
j) rozbudzają aktywność
k) nie rozbudzają aktywności
l) bogate w ćwiczenia
m) ubogie w ćwiczenia
n) zrozumiałe

4. Czy w zadawalającym stopniu opanowałeś/aś przerobione na zajęciach typy zadań?
Tak □ Nie □

5. Czy atmosfera na zajęciach sprzyjała procesowi uczenia się?
Tak □ Nie □
6. Czy zajęcia pozalekcyjne z geografii pozwoliły dodały Ci pewności siebie i lepszego spojrzenia na maturę z geografii?
Tak □ Nie □
7. Czy poświeciłeś/aś czas prywaty w domu na analizę zadań rozwiązanych w czasie zajęć?
Tak □ Nie □
8. Który temat zadań obliczeniowych był dla Ciebie najtrudniejszy?

........................................

9. Który temat zadań obliczeniowych był dla Ciebie najłatwiejszy?

........................................

10. Czy zachęciłbyś kolegów/ koleżanki – przyszłych maturzystów, do udziału w takich zajęciach w następnym roku szkolnym ?
Tak □ Nie □

8. Literatura
1) Ewa Maria Tuz, Dawid Szczypiński, Program nauczania geografii w zakresie rozszerzonym dla liceum ogólnokształcącego i technikum – Oblicza geografii.
2) Zdzisława Czaińska, Wiesława Zawodna, Zadania obliczeniowe z geografii, SOP, 2007.
3) Anna Kodyniak, Matematyka w geografii,cz.1.Geografia fizyczna.
4) Jan Baciak, Obliczenia i odczyty w geografii.
5) W.Błaszczykiewicz, O. Jerun, A. Wawrzkowicz, Vademecum – Teraz Matura Geografia, Nowa Era.
6) A. Karaś, E. Grząba, J. Brożyńska, E. Jaworska, M. Nikołajew – Banaszewska, M. Słobodzian, M. Kupczyk, Maturalne karty pracy ucznia 1,2,3, wyd. Nowa Era.