Język polski dla obcokrajowców

Program nauki języka polskiego dla obcokrajowców (dziecka z Ukrainy) w roku szkolnym 2020/ 2021 wraz z kontynuacją w kolejnym roku szkolnym.

Opracowała: Magdalena Smolarczyk

Imię i nazwisko ucznia: Rodion Bezdidko
Klasa 1-3 szkoła podstawowa w Zespole Szkół Salezjańskim don Bosco, we Wrocławiu

Wstęp:
Pojawianie się uczniów cudzoziemskich w szkołach jest zjawiskiem coraz bardziej powszechnym. Nasilenie procesów migracyjnych obserwowane w ostatnich latach związane jest ściśle z potrzebami edukacyjnymi dzieci imigrantów oraz reemigrantów. Prawo polskie w zakresie edukacji dostosowywane jest do potrzeb rodzin wybierających nasz kraj do życia oraz tych, którzy są gośćmi tymczasowymi. Zwiększająca się liczba uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji w polskich szkołach stawia przed zarządzającymi oświatą i przed nauczycielami nowe wyzwania. Dobrze wykształceni i przygotowani do życia społecznego migranci są gwarancją ich dobrej integracji społecznej. Edukacja i integracja uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji jest kluczowym zadaniem szkoły. Nauczanie osób słabo znających język lub nie znających go wcale jest niełatwym zadaniem, bo wymaga nie tylko umiejętności dydaktycznych w zakresie własnego przedmiotu, ale także kompetencji glottodydaktycznych, bo każdy nauczyciel w szkole jest dla takich uczniów/uczennic także nauczycielem języka polskiego. W polskim systemie mamy dwa sposoby włączania uczniów/uczennic z doświadczeniem migracji do szkoły: włączenie ich do klasy ogólnej lub nauka przez okres do 12 miesięcy efektywnych w oddziale przygotowawczym. Program ten został napisany z myślą o chłopcu pochodzącym z Ukrainy i włączonym do klasy ogólnej szkoły podstawowej.

Warunki realizacji programu:
Program ten może być zrealizowany z wykorzystaniem dowolnego zestawu podręczników czy materiałów dydaktycznych (drukowane, czy też elektroniczne) które uwzględniają przewidziane w dokumencie programowym treści nauczania. pod warunkiem jednak, że będę one dostosowane nie tylko do kompetencji językowych uczniów, ale także do ich wieku oraz specyficznych potrzeb. Realizacja programu nie wymaga ponadprzeciętnych warunków lokalowych. Klasa wyposażona w miarę możliwości w podstawowe narzędzia i urządzenia umożliwia realizację programu. Wśród przydatnych pomocy wyróżnić należy tablicę z magnesami, tablicę multimedialną, projektor, odtwarzacz CD, komputer z dostępem do Internetu, przybory do rysowania i malowania oraz klasową biblioteczkę z wybranymi pozycjami polskojęzycznymi (książeczki dla dzieci, czasopisma). Ważne jest także, by klasa była umeblowana w sposób przyjazny dla dziecka i stwarzała np. możliwość zabaw na podłodze.

Cele główne zajęć:
• pomoc uczniowi w przezwyciężaniu trudności w opanowaniu języka polskiego,
• nabycie przez ucznia kompetencji językowej, umożliwiającej porozumiewanie się w języku polskim w podstawowym zakresie,
• wspieranie wszechstronnego rozwoju ucznia, zwłaszcza jego naturalnych zdolności, zainteresowań i możliwości w sferach: intelektualnej, psychicznej i moralnej.
Cele szczegółowe:
• zainteresowanie dziecka językiem i kulturą polską oraz rozbudzenie w nim chęci porozumiewania się po polsku,
• rozbudzanie w dziecku uczucia radości i satysfakcji z nauki języka polskiego,
• kształcenie i rozwijanie komunikacyjnych kompetencji językowych oraz sprawności językowych w zakresie recepcji (rozumienie ze słuchu, czytanie) i produkcji (mówienie i pisanie),
• rozwijanie podstawowych umiejętności służących świadomemu uczeniu się (głównie umiejętności czytania, pisania, liczenia, wypowiadania się) poprzez wyrównywanie braków w wiadomościach wynikających z pobytu za granicą i z nieznajomości języka polskiego,
• wzmacnianie chęci poznawania i uczestnictwa w polskiej kulturze, np. poprzez czynne branie udziału w życiu klasowym,
• kształtowanie umiejętności porozumiewania się z rówieśnikami, współpracy w grupie w środowisku szkolnym i pozaszkolnym,
• stworzenie podstaw językowych, psychologicznych, społecznych i kulturowych do dalszej nauki na kolejnych etapach edukacyjnych,
• uwzględnianie indywidualnych potrzeb dziecka, umacnianie wiary we własne siły i umożliwianie osiągania sukcesu.

Realizacja celów kształcenia jest możliwa poprzez:
• respektowanie dotychczasowych doświadczeń językowych ucznia,
• spiralny układ treści nauczania,
• selektywny dobór materiału językowego ze względu na jego dostosowanie do poziomu znajomości języka polskiego przez dziecko,
• stosowanie wielokanałowych sposobów prezentowania i ćwiczenia umiejętności językowych poprzez odwoływanie się do wszystkich zmysłów,
• odwoływanie się do zdolności naśladowczych uczniów w procesie dydaktycznym,
• wykorzystanie zróżnicowanych i atrakcyjnych dla dziecka technik nauczania,
• odwoływanie się do zabawy jako podstawowej formy aktywności dziecka.
Treści programu dostosowane będą do indywidualnych potrzeb, możliwości i kompetencji językowych ucznia.

Realizacja powyższych celów szczegółowych powinna doprowadzić do rozwinięcia następujących konkretnych umiejętności językowych, w odniesieniu do nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego:
w zakresie rozumienia ze słuchu uczeń:
- wykonuje polecenia nauczyciela wydawane w języku polskim;
- wypowiada się wykorzystując obrazki i gesty na temat bajek i historyjek, czym potwierdza ich zrozumienie;
- potwierdza zachowaniem i krótkimi wypowiedziami zrozumienie rozmów kolegów w klasie i nagrań audiowizualnych;
- wyróżnia najważniejsze informacje z tekstu słuchanego.
w zakresie mówienia uczeń:
- powtarza za nauczycielem lub nagraniem;
- naśladuje polską wymowę;
- odpowiada na pytania pojedynczymi słowami lub zwrotami i wyrażeniami;
- nazywa i krótko opisuje np. ludzi, przedmioty, szkołę, mieszkanie;
- używa wybranych zwrotów i wyrażeń do komunikacji w klasie;
- samodzielnie zadaje proste pytania.
w zakresie czytania ze zrozumieniem uczeń:
- czyta pojedyncze wyrazy;
- prawidłowo reaguje na często powtarzane polecenia ustne i pisemne;
- śledzi tekst czytany przez nauczyciela i wskazuje czytane wyrazy;
- czyta głośno proste zdania oraz bardzo prosty, krótki tekst.
w zakresie pisania uczeń:
- przepisuje pojedyncze wyrazy i zdania;
- uzupełnia wyrazami luki w tekście na podstawie podanego wzoru;
- pisze prosty i krótki tekst według podanego wzoru;
-samodzielnie pisze krótki tekst np. o sobie, o rodzinie.
w zakresie znajomości struktur leksykalnych uczeń:
- rozpoznaje znaczenie słów w krótkich tekstach, choć nie wszystkich potrafi użyć;
- posługuje się podstawowym słownictwem dotyczącym tematyki: Ja w szkole; Moje
zainteresowania, marzenia; Droga do szkoły; Rodzina; Relacje z rówieśnikami i dorosłymi;
Mieszkanie; Higiena życia; W sklepie; Teatr, kino, muzeum; Posiłki; Ubranie; Moja
dzielnica, moje miasto; Polska; Gry i zabawy rówieśnicze, sport; Czas; Środki transportu;
Zwierzęta; Las, park, pory roku; Miejsce wypoczynku; Miejsca użyteczności publicznej;
- zapisuje słowa i grupuje je w określone kategorie semantyczne.

Metody i formy pracy:
• metody podające – oparte na słowie: praca z książką, kartami pracy, wyjaśnienie, opis, opowiadanie, rozmowa
• oparte na obserwacji, np. pokaz, filmiki edukacyjne• oparte na praktycznej działalności
• aktywizujące: drama, gry dydaktyczne.

Treści kształcenia edukacji polonistycznej:
- usprawnianie mowy (ćwiczenia z zakresu emisji głosu – właściwe artykułowanie głosek i akcentowanie sylab),
- ćwiczenia w mówieniu (poprawne wypowiadanie wyrazów i budowanie zdań, opowiadanie historyjek obrazkowych i sytuacyjnych),
- utrwalenie znajomości liter alfabetu, ich poprawne i kształtne pisanie, właściwe łączenie w wyrazy oraz porównywanie z drukowanymi,
-utrwalanie znajomości liczb
- praktyczne stosowanie znajomości liter i liczb
- układanie wyrazów z ruchomego alfabetu,
- rozróżnianie samogłosek i spółgłosek,
- utrwalanie pojęć: zdanie, wyraz, sylaba, liter, głoska,
- budowa zdania, liczenie wyrazów w zdaniu, sylab i głosek w wyrazie,
- ćwiczenia w analizie i syntezie słuchowo-wzrokowej wyrazów,
- ćwiczenia w czytaniu różnych tekstów: głoskami, sylabami, wyrazami, metodą globalną i zdaniami
- doskonalenie techniki czytania (tempo, poprawność, rozumienie)
- wdrażanie do głośnego i cichego czytania ze zrozumieniem,
- rozpoznawanie zdań oznajmujących, pytających i rozkazujących,
- rozpoznawanie części mowy: rzeczowników i czasowników,
- rozpoznawanie rodzajów oraz liczb części mowy,
- znaki interpunkcyjne: kropka, przecinek, dwukropek,
- układanie prostych zdań z rozsypanek wyrazowych,
- utrwalanie poznanych zasad ortograficznych (pisownia dwuznaków i zmiękczeń, używanie wielkiej litery, przestrzeganie poprawności ortograficznej poznanych wyrazów),
- ćwiczenia w kształtnym pisaniu i właściwym łączeniu liter,
- ćwiczenia w poprawnym przepisywaniu tekstów,
- ćwiczenia w pisaniu z pamięci zdań oraz próby pisania wyrazów i krótkich zdań ze słuchu,
- układanie i zapisywanie zdań,
- nauka rymowanek i wierszyków,
- korzystanie z gier dydaktycznych: domino sylabowe, domino literowo-obrazkowe, memory, interaktywne gry dydaktyczne,

5. Tematyka zajęć:
Tematy wybrane są spójne z treściami zawartymi w podstawie programowej dla kształcenia zintegrowanego. Zagadnienia te są bliskie uczniom/uczennicom i uczą je nie tylko nowego języka, ale także komunikowania się w nowym, często odmiennym od tego, który uczniowie/uczennice znają, kontekście kulturowym. Zwracamy także uwagę na konieczność odwoływania się do tego, co uczeń/uczennica już umie, jakie ma uprzednie doświadczenia szkolne, rodzinne, podkreślamy także jak ważna w procesie integracji jest kultura i język kraju pochodzenia. Takie działania podejmowane przez nauczycieli powinny wpłynąć na poczucie bezpieczeństwa nowego ucznia/uczennicy, ułatwić mu/jej wejście w polską kulturę z mniejszym lękiem.

1. To ja
• podstawowe informacje o sobie (imię, nazwisko, wiek, miejsce zamieszkania),
• liczebniki od 1- 10
• witanie się i zwroty grzecznościowe,
• moje zainteresowania,
• emocje, marzenia, świat wyobraźni,

2. Rodzina i znajomi:
• członkowie rodziny
• kontakty z rówieśnikami, kolegami, koleżankami

3. Alfabet
• poznawanie alfabetu,
• samogłoski i spółgłoski,
• litera a głoska,
• sylaba, wyraz, zdanie.

4. Kolory
• nazewnictwo na podstawie warzyw i owoców oraz skojarzeń.
• liczebniki od 11- 20

5. Moja szkoła i moja klasa:
•pomieszczenia (sala lekcyjna, boisko szkolne, biblioteka, toaleta)
• pracownicy,
• przybory szkolne,
• spędzanie wolnego czasu po lekcjach (ulubione książki, gry, zabawy),
• koledzy i koleżanki.
• liczebniki 21-50

6. Dom i otoczenie
• dom (pomieszczenia, meble),
• zabawki,
• przedmioty codziennego użytku,
• gdzie co leży, (wzajemne położenie przedmiotów- nad, pod, obok, za, przed itd.)
• podwórko, plac zabaw,
• ciekawe miejsca.

7. Człowiek
• części ciała,
• ubranie,
• zdrowie,
• posiłki,
• higiena osobista,
• zawody,
• komunikowanie się,
• uczucia.

8. Życie codzienne
• kalendarz (dni tygodnia, miesiące, godziny, pory dnia),
• podstawowe czynności dnia codziennego,
• obowiązki szkolne i domowe,
• gry, zabawy, koła zainteresowań, hobby
• żywienie (artykuły spożywcze, posiłki i potrawy),
• zakupy (kupowanie, sprzedawanie, pieniądze, nazwy sklepów i punktów usługowych),
• jednostki miar (mierzenie odległości, mierzenie przedmiotów, ważenie, odmierzanie płynów itp.)
• ubranie (części garderoby).
• liczebniki od 51- 100,

9. Przyroda
• pory roku i pogoda,
• zwierzęta domowe, zwierzęta wiejskie,
• rośliny.
• krajobraz (morze, góry, jeziora, rzeki, las, łąka)’

10. Polska
• symbole narodowe,
• wielcy Polacy,
• miasta,
• zabytki.

11. Święta i tradycje
• Boże Narodzenie i Wielkanoc,
• Święta Narodowe,
• Święta rodzinne.

12. Podróże
• środki transportu (lądowe, wodne, powietrzne)
• zachowanie w podróży,
• ciekawi ludzie, miejsca i wydarzenia,
• wakacje.
• bezpieczeństwo (zasady bezpiecznego zachowania się na drodze, nad morzem, w górach, w kontakcie z psem, z obcym)

13. Język nauki
• podstawowe terminy z zakresu wiedzy o języku polskim, gramatyka
• utrwalanie poznanych zasad ortograficznych.

Diagnoza i monitorowanie osiągnięć edukacyjnych
Diagnoza i monitorowanie przyrostu wiedzy i umiejętności ucznia są niezbędne w pracy każdego nauczyciela. Przedstawione poniżej propozycje narzędzi służyć mają wstępnej diagnozie i monitorowaniu postępów.

Arkusz diagnozy służy do zdiagnozowania umiejętności ucznia w zakresie rozumienia poleceń w języku polskim i posługiwania się językiem polskim.
Poniżej przedstawiam przykładowe zestawy arkuszy diagnostycznych.

Zestaw nr 1

Kolejnym narzędziem jest monitoring postępów ucznia. Proponowane narzędzie służy do monitorowania postępów edukacyjnych ucznia, który przybył do szkoły i nie posługuje się językiem polskim w stopniu umożliwiającym mu samodzielną naukę.
Kwestionariusz składa się z dwóch części: A i B. Część A ma podtytuł „Wprowadzenie ucznia do szkoły. Etap I - ewaluacja po dwóch tygodniach pobytu w szkole”. Ta część może być wykorzystana niedługo po pojawieniu się ucznia w szkole. Sugerowane w tytule dwa tygodnie wydają się być dobrym momentem, ponieważ zazwyczaj w tym okresie uczeń ma już szansę poznać kolegów z klasy, budynek szkoły i sposób poruszania się po niej. Wskaźniki postępów edukacyjnych w tym okresie koncentrują się na samopoczuciu ucznia, nawiązywaniu relacji z rówieśnikami, między innymi przy okazji wspólnej zabawy, podejmowaniu komunikacji werbalnej i niewerbalnej z nauczycielami oraz na motywacji do nauki. Część B „Wprowadzenie ucznia do szkoły. Etap II — kolejna ewaluacja” ma służyć monitowaniu postępów w dalszym procesie nauki w szkole. Czynniki określające postęp w zadomowieniu się w nowym środowisku to dobre samopoczucie, respektowanie regulaminu zachowania, nawiązanie kontaktów społecznych z rówieśnikami, uczestniczenie w pracach dużych i małych grup, umiejętność współpracy oraz postępy w zakresie posługiwania się językiem polskim. Wydaje się, że Część B można przeprowadzać wielokrotnie, aż do momentu, kiedy uczeń nie będzie potrzebował wsparcia i samo-dzielnie poradzi sobie z wyzwaniami edukacyjnymi i relacjami społecznymi w nowym środowisku. Podjęcie próby diagnozy językowej po pewnym czasie od przybycia ucznia do szkoły, po okresie zanurzenia w języku i kilkumiesięcznej pracy
z uczniem na zajęciach z języka polskiego jako drugiego, może dać szansę na określenie rzeczywistych postępów ucznia. Jeśli wynik będzie rzędu 74% lub więcej, można uznać, uczeń jest gotów do dalszej pracy w kierunku osiągnięcia poziomu A2
Proponowany terminarz przeprowadzania monitoringu:
Dwa tygodnie po przybyciu ucznia do szkoły — Część A.
Po 1. miesiącu od pierwszego monitoringu — Część B.2.
Przeprowadzenie monitoringu polega na zebraniu informacji z kilku źródeł:
- obserwacja ucznia w klasie,
- rozmowa z uczniem,
- rozmowa z rodzicami/opiekunami,
- rozmowa z wychowawcą i innymi nauczycielami na temat zachowania, relacji społecznych, - - postępów w nauce konkretnych przedmiotów
- ocena postępu w zakresie posługiwania się językiem polskim jako drugim.

W celu uzyskania informacji zwrotnej na temat ewentualnej znajomości języka polskiego można wykorzystać system deskryptorów Europejskiego portfolio językowego, które prezentuję poniżej.

Zestaw nr 2 (wersja dla nauczyciela)

Zestaw nr 2 (dla ucznia)

Proponowana ocena ilościowa wyników testu
100% Wynik jest rewelacyjny. Doskonale opanowałaś/ opanowałeś treści danego rozdziału. Twoje umiejętności językowe w zakresie wszystkich sprawności językowych są na najwyższym poziomie.
90% – 99% Wynik jest bardzo dobry. Zrobiłeś/zrobiłaś kilka drobnych błędów. Zastanów się, z czego one wynikają, jaka jest przyczyna błędnie wykonanych czynności w zadaniu, na co należy uważać, pisząc następny test.
75% – 89% Wynik jest dobry. Dobrze opanowałaś/opanowałeś treści z danego rozdziału. Umiejętności językowe są na takim poziomie, który pozwala realizować nowe treści. Prze-analizuj błędy.
50% – 74% Wynik jest dostateczny. Ilość punktów wskazuje, że powinnaś/powinieneś wykonać dodatkowe ćwiczenia przed przystąpieniem do ponownego testu. Umiejętności językowe wymagają dodatkowego treningu. Przeanalizuj najpierw te czynności, które wykonałaś/wykonałeś prawidłowo. Wypisz to, co już potrafisz. Potem przeanalizuj błędne odpowiedzi.
30% – 49% Przeanalizuj to, co zrobiłaś/zrobiłeś dobrze, a następnie wypisz listę braków. Jeżeli teksty do słuchania sprawiają ci problemy, to w domu przesłuchaj je jeszcze raz. Wypisz słówka i zwroty, które utrudniają ci zrozumienie tekstów i naucz się ich na pamięć. Trenuj pisanie poprzez przepisywanie i zapisywanie krótkich informacji.
1% – 29% Wynik wskazuje, że nie jesteś jeszcze przygotowana/przygotowany do testu i nie opanowałaś/opanowałeś umiejętności językowych na poziomie, który gwarantuje ci w miarę sprawną komunikację

Można uznać, że jeżeli wyniki ucznia są w podanych niżej przedziałach, to wnioski do pracy z nim są następujące:
76% – 100% Opanował materiał z danego poziomu i może zacząć poznawać treści i doskonalić swoje umiejętności na poziomie wyższym.
40% – 75% Musi utrwalać poznany materiał i doskonalić jeszcze umiejętności.
0% – 39% Musi rozpocząć naukę od podstaw

Zestaw nr 3

Teksty do czytania przez nauczyciela lub nagrania
Zadanie 2
T1
– Cześć!
– Cześć, ale fajny dzień!
– Gdzie jedziemy?
– Na wycieczkę za miasto. Bardzo się cieszę.
– Ja też. Zabrałam ze sobą piłkę i skakankę.
– A ja wzięłam aparat fotograficzny, kanapki i sok jabłkowy.
– Ja też mam drugie śniadanie.
– Na pewno będziemy się dobrze bawić.
T2
– Co dolega pacjentowi?
– Boli go brzuch.
– Czy ustalono już przyczynę bólu?
– Tak, zjadł za dużo cukierków.
– I od tego jest chory?
– Oczywiście, cukierki zjedzone w dużych ilościach mogą zaszkodzić.
Zadanie 3
T3
Mam na imię Janek. Lubię czytać książki. Siadam w fotelu babci, zakładam okulary
i otwieram książkę. Babcia ma dużo książek. Babcia jest moją przyjaciółką.
Zadanie 4
T4
W nocy miałem sen. Widziałem swój nowy piórnik. Miał dużo kolorowych kredek.
Na białej kartce malował zielone drzewo. Pień drzewa był brązowy. Piórnik
uśmiechał się do siebie.

Przykłady zadań, ćwiczeń, kart pracy
Ćwiczenia słuchowe

Gry interaktywne

Słuchanie/ czytanie ze zrozumieniem

Nauka czytania/ pisania ze słuchu/ nauka układania wyrazów

Nauka wyrazów

Nauka

Pisania/ Tworzenia wypowiedzi

Nauka kolorów

Bajki edukacyjne/ nauka języka polskiego

Bibliografia:
• Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie (wersja polska), Warszawa 2003.
• Komorowska H., Sprawdzanie umiejętności w nauce języka obcego. Kontrola — Ocena — Testowanie, Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2007.
• Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego, pod red. E. Lipińskiej i A. Seretny, Kraków 29. 2006.
• Rabiej, A., Lubię polski! Podręcznik do nauki języka polskiego jako drugiego dla dzieci, Kraków 2009.
• Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego, pod red. E. Lipińskiej i A. Seretny, Kraków 2006
• M., Walczak G., Rejmer Z., Wasilewska-Łaszczuk J., Zasuńska M. (2010). Inny w polskiej szkole. Poradnik dla nauczycieli pracujących z uczniami cudzoziemskimi. Warszawa.
• Seretny A., Lipińska E. (2005), ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego. Kraków.
• Grudzińska A., Kubin K., Szkoła wielokulturowa — organizacja pracy i metody nauczania. Wybór tekstów. Warszawa: Fundacja Forum na Rzecz Różnorodności Społecznej, 2010.
• http://www.wlaczpolske.pl/wielokulturowaszkola.pdf
• https://edukacja.warszawa.pl/sites/edukacja/files/strona/4316/attachments/przewodnik_dobrych_praktyk.pdf
• https://www.superkid.p
• https://learningapps.org