Etyka zawodu nauczyciela

WSTĘP

Chcąc pisać o Etyce zawodu nauczyciela musimy zacząć od tego czym jest samo pojęcie etyki. W przestrzeni wieków różnie interpretowano pojęcie etyki: w starożytności jako szczęście jednostki, w średniowieczu jako doskonałość jednostki, natomiast w czasach nowożytnych chodzi o dobro wspólne. Sama Etyka to najprościej nauka o moralnym dobru lub złu czynów człowieka.
Czym zatem jest etyka zawodowa? Każdy zawód posiada swoją etykę, chociaż zwykło się mówić o etyce zawodów społecznie wartościowanych takich jak adwokat, lekarz czy nauczyciel. W każdym zawodzie hierarchizacja postulatów moralnych wygląda nieco inaczej, gdyż co innego stoi na pierwszym miejscu w etyce zawodu lekarza a inne wartości będą na pierwszym miejscu w zawodzie nauczyciela.
Każdy nauczyciel powinien posiadać właściwe przygotowanie, czyli kwalifikacje, na które składają się: odpowiednie wykształcenie i wiedza, umiejętności i predyspozycje do zawodu oraz doświadczenie i praktykę zawodową. Jednak kwalifikacje to nie wszystko, w pracy nauczyciela bardzo ważna jest etyka pracy pedagogicznej. Kodeks Etyki Nauczyciela mówi:
Kodeks Etyki Nauczycielskiej jest wezwaniem do wszystkich nauczycieli, aby w życiu i pracy zawodowej kierowali się zasadami moralnymi, prawdą i dobrem. Z powołaniem nauczyciela wiąże się nierozerwalnie rola wychowawcy. Zadaniem nauczyciela jest pobudzanie i wspieranie wszechstronnego rozwoju i doskonalenia ucznia oraz studenta jako osoby obdarzonej godnością. Jest to możliwe tylko wówczas, gdy nauczyciel w swoim postępowaniu kieruje się zasadami miłości i służby. Od wysiłku wychowawczego nauczycieli zależy właściwe rozumienie wartości moralnych i docenianie ich wielkiej wagi w życiu każdego człowieka. Od pracy nauczycieli zależy w dużej mierze, jacy będą obywatele Rzeczpospolitej, jej siła i pomyślność.
W dzisiejszych czasach nauczyciel staje w obliczu złożonych problemów moralnych. Wychowanie to daje efekty tylko wtedy, gdy głoszone przez wychowawcę nauki i poglądy mają odbicie w jego prywatnym życiu. Nauczyciel oddziaływuje na uczniów przez własne postępowanie i wzór do naśladowania. Zawód nauczyciela ma w sobie dużo ze służby społecznej i składa się na niego odpowiedzialność prawna i moralna za postępowanie zgodnie z normami społecznymi i etyką zawodową.
Moja praca ma charakter poglądowy, zamierzam ukazać jak dzisiaj wygląda etyka zawodu nauczyciela. Pragnę się oprzeć w głównej mierze na literaturze pochodzącej z Internetu, gdyż według mnie tam w dzisiejszym świecie następują zmiany w myśleniu, szczególnie tym związanym z etyką, poglądami, wyobrażeniami...Tam też zachodzą zmiany związane z poglądami na temat etyki nauczycielskiej.

ROZDZIAŁ I
ETYKA ZAWODOWA

Najogólniej można etykę określić jako dyscyplinę filozoficzną, obejmującą zespół zagadnień związanych z określeniem istoty powinności moralnej (dobra lub zła moralnego), determinacją jej szczegółowej treści (słuszności), ostatecznym wyjaśnieniem faktu powinności moralnej działania oraz genezą zła (upadku) moralnego i sposobami jego przezwyciężenia. Odróżnienie dobra od zła musi być podstawą dyskusji etycznej, ponieważ bez tego rozmijałaby się materią życia pełnego napięć i wątpliwości. Etyka jest jednym z najważniejszych elementów każdego zawodu. Określa wartości według, których mamy postępować, wyznacza nam ograniczenia, które mają powodować, że będziemy lepsi. Pozwala nam odróżniać dobro od zła, sformułować normy moralne obowiązujące w danym środowisku. Odkrywcą i ojcem etyki jest Sokrates(470-399 r p.n.e.).
Termin ,,etyka zawodowa’’ używany jest na oznaczenie zarówno norm określających, w jaki sposób przedstawiciele określonego zawodu powinni się zachować, jak i przekonań moralnych przedstawicieli danego zawodu, a także ocen etycznych ich zachowań. Najstarszą spisaną etyką zawodową jest etyka lekarska, której zasady sformułował HIPOKRATES w latach 460-377 r. p.n.e. Drugą z kolei jest etyka adwokacka spisana przez CYCERONA w latach 106-43 r. p.n.e. W okresie średniowiecza poziom wymagań etycznych w ramach życia zawodowego kształtowały przymusowe gildie i cechy.
W ostatnich latach obserwujemy spontaniczne próby określenia etyki poszczególnych zawodów. Przejawem tego zjawiska są rozmaite kodeksy etyczne opracowywane, uchwalane lub proponowane w różnych środowiskach i grupach zawodowych.
Etyka zawodowa jest nauką filozoficzną o usprawnieniach moralnych człowieka potrzebnych do wykonania ulubionej pracy. Trzeba lubić swój zawód, chętnie wykonywać to, co się najlepiej umie. Kształcenie usprawnień zależy od koncepcji pracy i związanych z nimi teorii usprawnień. Mówiąc inaczej, etyka zawodowa jest teorią odpowiedzialnej, a więc moralnie dobrze realizowanej pracy, wykonywanej dzięki sprawnościom warunkującym efektywną pracę. Sam zespół tych sprawności kształtuje się proporcjonalnie do tego, jak pojmuje się pracę.
Moralność, która służy zachowaniu ludzkiej tożsamości, ma ścisły związek z pracą, która opiera się na następujących przesłankach:
− jest podstawą i źródłem egzystencji oraz rozwoju człowieka i społeczeństwa;
− stanowi zasadniczy sposób samorealizacji człowieka, będąc racjonalną formą wykorzystania jego energii twórczej;
− jest zasadniczym czynnikiem organizacji relacji międzyludzkich, kontekstem generującym powszechnie przyjęte zasady ogólnoludzkie, specyficzne wartości, regulatory etyczne zachowań, stanowiąc w ten sposób etos zawodowy poszczególnych grup zawodowych.
W zawiązku z powyższym, etyka pracy zawodowej wyrasta ze społecznych „korzeni” pracy.
Według A. Sarapaty o stopniu realizacji poszczególnych wartości moralnych decyduje kształt stosunków społecznych występujących w organizacji pracy i rozdzielnictwa dóbr między jednostkami oraz grupami. Praca może być oparta na regule równości współpracujących jednostek i sprawiedliwej jej oceny, zgodnie z wkładem energii i zaangażowania. Praca może też być miejscem oraz sposobem wykorzystania prac jednych przez drugich. W takim przypadku mamy do czynienia z wyzyskiem, działaniem danej grupy ludzi na szkodę innej. Dotyczy to takich sytuacji, w których podział wynagrodzeń jest nieadekwatny do włożonej przez poszczególnych pracowników pracy, a efekty – nie tylko materialne – uzyskuje ten, czyj wkład w pracę jest mniejszy. Sprawiedliwość jest jedną z najbardziej fundamentalnych wartości etycznych. Dlatego niedostrzeżenie nierównego wkładu pracy przez poszczególnych pracowników należy uznać za niemoralne z uwagi na to, że jest niesprawiedliwe. Normy etyczne w niektórych zawodach były formułowane już w starożytności. W średniowieczu wraz z rozwojem działalności rzemieślniczej i wyodrębnieniem się nowych zawodów etyka zawodowa nabrała cech formalnych. Zasady postępowania ludzi wykonujących określone zawody zostały wyraźnie wyznaczone i stanowiły jeden z zasadniczych elementów przygotowania do ich profesjonalnego wykonania. W procesie pracy zawodowej, w kontekście wielu aspektów moralnych, człowiek – poprzez rozwiązywanie swoich zadań zawodowych – wchodzi w relacje interpersonalne, z którymi wiążą się określone zobowiązania moralne. Coraz częściej, podejmując samodzielnie decyzje zawodowe, sam odpowiada za moralność swoich czynów. W kontekście swojego profesjonalizmu, podejmując się określonych zadań zawodowych, pracownik powinien przeanalizować własne możliwości, uaktualnić posiadane wiadomości, aby móc wykonywać powierzoną pracę zgodnie z obowiązującymi regułami. Wyniki pracy najczęściej służą innym. Dlatego też każda praca wymaga solidnego wykonania z wykorzystaniem typowych dla jej charakteru instrumentów. W tym kontekście zła praca będzie zaprzeczeniem wartości moralnych, działaniem na szkodę innych ludzi. Proces pracy jest też efektem podziału zobowiązań pomiędzy ludźmi. Jeżeli nie są one spełniane, może pojawić się kryzys moralny. Jest to sytuacja, kiedy to zasady moralne powszechnie nie są realizowane i tracą moc regulatorów postępowania członków społeczeństwa. Etyka zawodowa stoi na straży zasad, które chronią pracowników przed różnego typu nadużyciami w pracy zawodowej, przed zachowaniami niemoralnymi. Wyznacza również kierunki postępowania uznane za społecznie pożądane, a przede wszystkim zgodne z powszechnie obowiązującymi prawami i zasadami. Na moralność pracowniczą mają wpływ ogólne założenia określonego systemu moralnego dominującego w danym ustroju społecznym. Należy także wskazać na fakt, iż znaczącą rolę odgrywają również tradycje danego zawodu oraz wartości moralne związane z jego funkcjonowaniem. Istotnym wyznacznikiem są też: warunki zewnętrzne funkcjonowania danego zawodu, wśród nich ustrój społeczny, konkretne warunki życia i potrzeby danego społeczeństwa, charakter zadań spełnianych przez przedstawicieli danego zawodu, ich ranga społeczna oraz miejsce, jakie ten zawód zajmuje w społecznym podziale pracy. Ważna jest również struktura wewnętrzna danego zawodu, wewnętrzny układ powiązań i zależności międzyludzkich, charakter relacji pomiędzy przedstawicielami danego zawodu.
Etykę zawodową można również uznać za szczegółowy wyraz moralności ogólnospołecznej w swoistych sytuacjach zawodowych. Zasadnicze elementy etyki zawodowej wynikają z ogólnych reguł moralnych. Według M. Michalika, stanowią one (...) trwały element poszczególnych systemów moralności zawodowej, występujący w całej historii danego zawodu, wokół nich zaś narastają zalecenia moralności ogólnospołecznej. W literaturze ogólnopedagogicznej, psychologicznej i filozoficznej wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje powinności człowieka dorosłego: − rodzinne; − zawodowe; − społeczne, w tym głównie obywatelskie. Jak pisze Z. Wiatrowski, w każdym przypadku powinności akcentuje się te właściwości stosunku człowieka do samego siebie, a tym bardziej do innych i do otoczenia, które najdobitniej oddają jego etyczne i emocjonalne zaangażowania w kierunku upowszechniania dobra i sprawiedliwości społecznej. Powinności zawodowe prowadzą nie tylko do rozwiązywania problemów egzystencjalnych, ale także dają szansę stawania się człowiekiem rzeczywistym, który według „nowego humanizmu” realnie i optymalnie rozwiązuje odwieczny dylemat „być” – „mieć”. Moralność pracownicza, nazywana etyką zawodową lub pracowniczą, różni się od moralności ogólnospołecznej następującymi elementami:
− właściwą dla danego zawodu konkretyzacją ogólnie uznawanych w danym społeczeństwie wymogów moralnych;
− odrębną w każdym systemie moralności zawodowej hierarchią wartości – powinności moralnych;
− modyfikacjami w obrębie systemu moralności zawodowej aprobowanych ogólnie wartości i zaleceń moralnych;
− preferowanym przez grupę zawodową sposobem rozstrzygnięć konfliktów wartości moralnych .

ROZDZIAŁ II
KODEKS ETYKI NAUCZYCIELSKIEJ

Podczas przyrzeczenia nauczycielskiego padają bardzo ważne słowa z Kodeksu Etyki Nauczycielskiej, które powinny być dla każdego nauczyciela mottem w jego pracy:
Ja nauczyciel Rzeczpospolitej Polskiej, przyrzekam rzetelnie pełnić mą powinność nauczyciela i wychowawcy, dążyć do pełni rozwoju i doskonalenia osobowego tak własnego, jak i powierzonych mi uczniów, kształcić oraz wychowywać młode pokolenia w duchu umiłowania prawdy, człowieka i Ojczyzny, zgodnie z powszechnymi zasadami dobra i sprawiedliwości, strzec godności stanu nauczycielskiego i dbać o jego dobre imię.
Tak mi dopomóż Bóg!

Ślubowanie to jest wezwaniem dla nauczycieli, aby w swojej pracy kierowali się zasadami moralnymi, dobrem i prawdą. Praca nauczyciela to nie tylko praca dydaktyczna, Będąc nauczycielem jest się też wychowawcą – kimś z kogo młodzi ludzie biorą przykład. Wychowawcą można być jedynie przez miłość i służbę – mówiąc prościej – nasze czyny a nie słowa wychowują naszych podopiecznych. To od wysiłku wychowawców zależy jakie będą zasady moralne następnego pokolenia, jacy będą obywatele Rzeczypospolitej i jaka będzie siła naszego kraju – bo siła i jedność narodu leży w wyznawanych wartościach moralnych. Oparcie w zasadach chrześcijańskich jednocześnie uświadamia wagę moralnych zasad, na których wzorować się powinien każdy nauczyciel. Są one najbardziej uniwersalne, podstawowe i niepodważalne.
W następnych punktach Kodeks Etyki Nauczycielskiej wskazuje, że nauczyciel powinien stanowić wzór moralny dla swoich uczniów jako człowiek wrażliwy i otwarty na potrzeby drugiego człowieka. Troszczyć się i szanować swojego ucznia oraz jego rodzinę. Przekazywać wiedzę zgodnie z prawdą oraz wprowadzać w dziedzictwo kulturowe narodu polskiego i uczyć szacunku do innych przekonań i kultur. Nauczyciel powinien dla dobra swoich uczniów odpowiednio dobierać materiały i środki dydaktyczne oraz stosować obiektywne kryteria oceniania z zachowaniem zasady indywidualizacji. Jednocześnie jego zadaniem jest podnoszenie swoich kwalifikacji zawodowych oraz zachowanie tajemnicy zawodowej.
Do szczegółowych zasad etyki zawodowej nauczyciela należy postawa nauczyciela wobec ucznia, która powinna być postawą szacunku i zrozumienia co prowadzi do samodzielnego myślenia, wyrażania własnych poglądów, odkrywania własnej twórczości i możliwości, odpowiedzialności za własne czyny i ponoszenia konsekwencji własnych zachowań. Nauczyciel wobec ucznia powinien być życzliwy, wyrozumiały oraz cierpliwy, ale jednocześnie stanowczy i konsekwentny. Do obowiązków nauczyciela należą: obiektywizm, sprawiedliwość, szacunek i bezinteresowność. Nie wolno mu stosować: kpin, wyzwisk, drwin, kar cielesnych, szantażu i nacisku psychicznego. Niedopuszczalne jest, aby nauczyciel rozpowszechniał negatywne informacje o uczniu bądź jego rodzinie ani upowszechniał wiadomości powierzone mu w tajemnicy. Nie wolno uczniów angażować w protesty czy strajki w szczególności powiązane z obroną praw partykularnych nauczycieli, dopuszczalne są jedynie publiczne wystąpienia w obronie honoru i godności własnego kraju.
Zawód nauczyciela stawia wysokie wymagania. Rezultaty pracy wychowawczej zależą przede wszystkim od stosunku uczniów do nauczyciela, od jego autorytetu. Autorytet nie może być narzucony czy sztucznie wykreowany, ale powinien być uznany, wybrany i zaakceptowany przez wychowanków ze względu na wiedzę, kompetencje, a przede wszystkim ze względu na cechy moralne nauczyciela. Mimo negacji i odrzucania autorytetów, uczniowie potrzebują osobowych wzorców. Dorastającemu młodemu człowiekowi potrzebny jest przewodnik – dobrze znający drogę, jasno widzący cel, wymagający wobec siebie, wyrozumiały wobec innych, opanowany, zdyscyplinowany, skoncentrowany na tym, co najważniejsze, oddany sprawie młodzieży, podchodzący z otwartym sercem do tych, którzy nie potrafią jeszcze tego docenić. Miarą etyki w wychowaniu jest odpowiedzialność za ucznia, za jego rozwój i dobro, a w konsekwencji za jego dojrzałość. Wychowanie już z samej istoty jest działalnością etyczną, ukierunkowaną na czyjeś dobro, bo w przeciwnym przypadku przestało by wychowaniem. M. Śnieżyński (Kraków 1995) stwierdza, że odpowiedzialność wychowawcy przybiera podwójny wymiar. Z jednej strony odpowiada "za" - ucznia, za przebieg procesu nauczania i wychowania, za realizację potrzeb psychicznych młodzieży, za jej wszechstronny rozwój, ale równocześnie odpowiada "przed" - dyrektorem, przed rodzicami, którzy oddali największy swój skarb w jego ręce. Odpowiada również przed samym sobą, przed swoim sumieniem. Od tego, kim jest nauczyciel jako człowiek, zależą sukcesy wychowawcze.

ROZDZIAŁ III
ETYKA ZAWODU NAUCZYCIELA

Mówiąc o etyce zawodu nauczyciela nie można pominąć norm moralnych regulujących współpracę i współżycie w zespołach nauczycielskich. Warunkiem powodzenia w pracy wychowawczej jest utrzymanie właściwej atmosfery w gronie nauczycielskim. Ważną sprawą jest dbałość o autorytet zawodu oraz konieczność dyskrecji z przebiegu posiedzeń Rady Pedagogicznej, rozmów, spraw służbowych i życia prywatnego kolegów. Należy dbać o to, aby dobra sława zawodu, którą podtrzymuje się na zewnątrz, znajdowała pokrycie w rzeczywistości, aby wzajemny szacunek i życzliwość panowały między nauczycielami naprawdę. Konflikty szybko przenikają do młodzieży i środowiska, obniżając nie tylko prestiż danego zespołu nauczycielskiego, ale także efekty jego pracy. Każdy nauczyciel powinien mieć świadomość własnych niedociągnięć, ułomności, wad zawodowych, a także umieć przyjąć krytykę. Konieczne jest to do tego, by nauczyciel lepiej i owocniej spełniał swe zawodowe powołanie (Barbara Tarnowska, Wychowawca 2/2002).
Etyka zawodowa nauczycieli dotyczy postawy nauczyciela, jego kultury, osobistej odpowiedzialności, wrażliwości, samokrytycyzmu, uczciwości, hierarchii wartości, światopoglądu, wiedzy i kompetencji.
Od dawna stawia się wysokie wymagania lekarzom, prawnikom, dziennikarzom. zawody te dysponują skodyfikowanym systemem norm etycznych, jak np. Kodeks etyki lekarskiej, Zbiór zasad etyki adwokackiej czy Karta etyczna mediów. W 1995 r. Polskie Towarzystwo Nauczycieli opracowało Kodeks etyki nauczycielskiej, który niestety nie został dostatecznie upowszechniony. W zawiązku z reformą oświaty dostrzeżono potrzebę uwzględniania problemów etycznych - Kodeks etyki nauczycielskiej doczekał się następnych wydań.
Niekwestionowaną rzeczą jest, że zawód nauczyciela stawia wysokie wymagania - nauczyciel znajduje się pod ustawiczną kontrolą, każde jego potknięcie jest natychmiast dostrzegane i komentowane. Musi więc być szczególnie ostrożny, zwłaszcza że sędziami (i to surowymi) są uczniowie. których wychowuje. Łatwo stracić ich szacunek i zaufanie ale bardzo trudno je odzyskać. Wiadomo też, że rezultaty pracy wychowawczej zależą przede wszystkim od stosunku uczniów do nauczyciela, od jego autorytetu, który nie może być narzucony, a powinien być uznany, wybrany i zaakceptowany przez dzieci i młodzież ze względu na cechy moralne nauczyciela. Mimo negacji odrzucania autorytetów uczniowie potrzebują osobowych wzorców. Dorastającemu młodemu człowiekowi potrzebny jest przewodnik - dobrze znający drogę, jasno widzący cel, niezmordowany, bezwzględny wobec siebie, wyrozumiały wobec innych, opanowany, zdyscyplinowany, skoncentrowany na tym, co najważniejsze, oddany sprawie dzieci i młodzieży, podchodzący z otwartym sercem do tych, którzy nie potrafią jeszcze tego docenić. Mając taki depozyt, nauczyciel potrafi przejść przez życie bez załamań, depresji, zniechęcenia i zawodu. Miarą etyki w wychowaniu jest odpowiedzialność za ucznia, za jego rozwój i dobro, i w konsekwencji za jego dojrzałość.
M. Śnieżyński w książce "Nauczanie wychowujące" stwierdza, że odpowiedzialność wychowawcy przybiera podwójny wymiar. Z jednej strony odpowiadam za "ucznia", za przebieg procesu nauczania i wychowania, za realizację potrzeb psychicznych dzieci i młodzieży, za ich wszechstronny rozwój, ale równocześnie odpowiadam "przed" - dyrektorem, przed rodzicami, którzy oddali największy swój skarb w moje ręce. odpowiadam również przed samym sobą, przed swoim sumieniem. Od tego, kim jest nauczyciel jako człowiek, zależą sukcesy wychowawcze. Janusz Korczak powiedział: "Być człowiekiem, to znaczy posiadać kryształową moralność, nieograniczoną tolerancyjność, do paski posuniętą pracowitość, dążyć do ciągłego uzupełniania swojego wykształcenia i pomagać innym".
Naczelną zasadą w postępowaniu z uczniami jest poszanowanie ich godności i podmiotowe traktowanie każdego ucznia, o czym się mówi w sferach pedagogicznych od lat.
W zawodzie nauczycielskim można odczuwać niedosyt w sferze osiągnięć, ale trzeba umieć widzieć i planować dalekosiężnie, trzeba umieć cierpliwie czekać na rezultaty swojej pracy.
J Pielachowski prezentuje 10 takich oto mądrości nauczycielskich:
1. Wiem, że przyszłość moich wychowanków w dużym stopniu zależy ode mnie.
2. Nigdy nie poniżam godności ucznia. Poniżony zawsze odpłaca złem.
3. W konflikcie z uczniami nie gąrączkuje się, jestem sędzią a nie stroną.
4. Nie lekceważę własnych poleceń, zawsze kontroluje ich wykonanie.
5. Jestem cierpliwy, uczniowie mają prawo myśleć i działać wolniej ode mnie.
6. Lekcja jest dla uczniów - nie dla mnie. Mój sukces powstaje tylko z sukcesów moich uczniów.
7. Nie jestem nieomylny. Mądrość polega na przyznaniu się do błędu i naprawieniu go.
8. Autorytet nie polega na wzbudzaniu strachu, lecz na kompetencji, sprawiedliwości, konsekwencji wymagań.
9. Wymagania nie wykluczają życzliwości; nie zrzędzę, nie pouczam, czyn jest lepszy od mówienia, przykład lepszy od instrukcji.
10. Nie spodziewam się powierzchownej wdzięczności wychowanków. Jeśli zaszczepię im lepszą stronę mojej osobowości - będą mi wdzięczni przez całe życie.
Niezmiernie ważnym problemem jest rozwijanie refleksji etycznej w kształceniu nauczycieli. Podejmując prace pedagogiczną, nauczyciel musi mieć świadomość swoich moralnych powinności wobec uczniów, rodziców i społeczeństwa. Ignorancja i niedbalstwo pedagogiczne mogą zaważyć na przyszłości wychowanków. Również nauczyciel może mieć poczucie źle spełnionego obowiązku i ujemna opinię najbliższego otoczenia i lokalnego środowiska.
O ile wcześniej była mowa o samoocenie, o tyle zasadne wydają się odpowiedzi na pytanie: "Jakim jestem nauczycielem?", które proponuje ks. M. Rusiecki. Pytamy siebie:
1. Czym tak naprawdę imponuje swoim uczniów?
2. W jaki sposób zabezpieczam się przed rutyną?
3. Na ile udało mi się uratować radość płynącą z wykonywanej pracy?
4. W jakim stopniu pogłębiam swoją wiedzę?
5. Ile mam cierpliwości w tłumaczeniu, upominaniu, przekonywaniu?
6. Jak rozumiem tolerancję i jaki daję jej wyraz?
7. Jak oddziałuję na grono nauczycielskie?
8. Co inni mogą odczytać z mojego zachowania?
9. Na ile jestem przekonany, że jako nauczyciel mam najpiękniejszą misje do spełnienia? Na ile staję na wysokości zadania?
Mówiąc o etyce zawodu nauczycielskiego nie można pominąć norm moralnych regulujących współpracę i współżycie w zespołach nauczycielskich. Warunkiem bowiem powodzenia w pracy wychowawczej jest utrzymanie właściwej atmosfery w gronie nauczycielskim. Ważną rzeczą jest dbałość o autorytet zawodu oraz konieczność obdarowania dyskrecją przebiegu posiedzeń Rady Pedagogicznej, rozmów, spraw służbowych i życia prywatnego kolegów. Należy dbać o to, aby dobra sława zawodu, którą podtrzymujemy na zewnątrz, znajdowała pokrycie w rzeczywistości, aby wzajemny szacunek i życzliwość panowały między nauczycielami naprawdę. Konflikty szybko przenikają do dzieci i młodzieży oraz środowiska, obniżając nie tylko prestiż danego zespołu nauczycielskiego, ale także efekty jego pracy. Każdy nauczyciel powinien mieć świadomość własnych niedociągnięć, ułomności i wad zawodowych.
Z tego względu, że praca nauczycielska wykonywana przez dłuższy czas w niesprzyjających warunkach może wywołać u niektórych osób specyficzne ułomności charakteru, może też utrudniać harmonijną współpracę w szkole, zastanowić się należy nad zapobieganiem takim niekorzystnym warunkom.
Sondaże psychologiczne i pedagogiczne określają tu następujące cechy:
- apodyktyczność i upór,
- osłabienie samokrytycyzmu i samouwielbienie,
- drobnostkowość,
- skłonność do plotkarstwa i intryg,
- nadwrażliwość,
- znieczulenie czyli ograniczenie aktywności do minimum,
Wspólnie rozpatrzyć trzeba czym uwidaczniają się i czym grożą powyższe ułomności charakterologiczne naszego zawodu aby skutecznie im przeciwdziałać.
Ad. 1 Osoba, którą cechuje apodyktyczność i upór, usiłuje zawsze i wszędzie wykazać, że to ona i tylko ona ma rację - nieraz wbrew logice i oczywistym faktom. Uzgodnienie z nią jakiejkolwiek sprawy jest trudne, czasem wręcz niemożliwe.
Ad. 2 Nauczyciel, którego charakteryzuje osłabienie samokrytycyzmu i samouwielbienie, we własnym mniemaniu jest wcieleniem doskonałości, dobrego smaku. Nie ma nad niego lepszego metodyka i wychowawcy. Sam siebie podaje jako wzór kolegom, rodzicom, młodzieży. Ponieważ jest doskonałością, nie pogłębia swojej wiedzy, bo przecież on wszystko wie. Czynnikiem hamującym rozwój tego schorzenia może być rozsądna krytyka ze strony środowiska.
Ad. 3 Drobnostkowość i powierzchowność wyrażają się w zwracaniu uwagi na mało znaczące szczegóły, w przecenianiu ich wagi dla całości.
Ad. 4 Skłonność do plotkarstwa oraz intryg pojawia się najczęściej wśród nauczycieli małych szkół. Jeśli celem plotki jest poróżnienie ludzi między sobą, to mamy do czynienia z intrygą, którą należy traktować jako czyn zdecydowanie sprzeczny z etyką.
Ad. 5 Nadwrażliwość i wybuchowość objawiają się silnymi relacjami na słabe nawet bodźce, dopatrywanie się w każdej uwadze czy nawet radzie ataków na swoją osobę, częstym okazywaniem zniecierpliwienia, wyolbrzymianiem trudności. Człowiek przewrażliwiony mylnie ocenia motywy działania innych.
Ad. 6 Znieczulenie jest najgroźniejsze w swoich konsekwencjach społecznych. Człowiek znieczulony ogranicza swą aktywność do minimum. Unika wchodzenia z kimkolwiek w konflikt, ale też nie można na niego liczyć w żadnym przedsięwzięciu.
Jeśli wymienione problemy dotyczą większej liczby osób, wówczas na pewno utrudniają harmonijną współpracę w zespole nauczycielskim. Poznanie natomiast właściwości powyższych problemów naszej rzeczywistości pozwoli ustrzec się lub rozumieć własne niedoskonałości, co już będzie dużym sukcesem w zapobieganiu nieprawidłowych skutków naszego postępowania.
Kodeks etyki nauczycielskiej proponowany przez Polskie Towarzystwo Nauczycieli określają słowa: "Nauczycielu dobry, prawdę czyń w miłości" i ma stanowić inspirację i zachętę do troski i odpowiedzialności za podjęte przez niego powołanie, ma uwrażliwiać sumienia a jednocześnie przestrzegać przed popełnianiem błędów pedagogicznych.

ZAKOŃCZENIE

Celem niniejszej pracy była Etyka zawodu nauczyciela. Temat ten nie jest łatwy, tak jak nie łatwa jest sama praca nauczyciela. Przedstawiona w niniejszej pracy problematyka nie wyczerpuje w całości tematu, gdyż sama etyka pracy nauczyciela ulega niestannym zmianą, wartości, które były istotne jeszcze kilka lat temu są już nieaktualne a zastępują je nowe. Są natomiast takie aspekty pracy nauczyciela, które są niezmienne jak np. szanowanie godności osobistej ucznia, cierpliwość, tolerancja...
Niniejsza praca ukazuje jak wygląda sytuacja etyki pracy nauczyciela w dzisiejszych czasach, jednocześnie ukazując, że fundamentem tego musi być autorytet nauczyciela. Nauczyciel musi nieustannie kontrolować swoje działania na rzecz uczniów tak aby być wobec nich bezstronnym, obiektywnym, sprawiedliwym a jednocześnie kochać swoich uczniów, szanować i zawsze ich sprawy przedkładać ponad swoją dumę.
Rozdział pierwszy przedstawia ogólny zarys pojęcia etyki pracy oraz filozoficznego podejścia do samej etyki pracy. Drugi rozdział jest omówieniem Kodeksu Etyki Nauczyciela i ukazuje główne zadania wychowawcy. Natomiast rozdział trzeci jest podsumowanie tego jak dzisiaj wygląda etyka zawodu nauczyciela i na czym należy koncentrować się w swojej pracy nauczyciela i wychowawcy.
Podsumowując temat tej pracy można stwierdzić, iż jest to temat bardzo szeroki i można jeszcze wiele napisać o etyce pracy nauczyciela. Zachodzące dziś tak szybko zmiany, rozwój mediów i łatwy do nich dostęp dla dzieci z pewnością przyczynią się do zmian w pracy nauczyciela i samej etyce pracy. Jeszcze kilka lat temu aby zdobyć informację na dany temat konieczna była wizyta w bibliotece i skorzystanie np. z encyklopedii, natomiast dzisiaj wystarczy wpisać hasło w wyszukiwarce np. telefonu. Kilkanaście lat temu do szkoły wszyscy przychodzili w mundurkach, dziś nikogo nie dziwi fakt, że niemal każdy uczeń posiada przy sobie telefon komórkowy. Wszystko to wymaga ciągłych zmian w podejściu do ucznia, więc również zmian w etyce pracy nauczyciela.

Bibliografia:
http://abcmalucha.net/etyka-zawodowa-nauczyciela/
http://dydaktyka.uni.lodz.pl/wp-content/uploads/2015/07/04_Hibner_Jan_pop.pdf
https://edurada.pl/artykuly/etyka-zawodowa-nauczycieli/
https://flstrefa.pl/etyka-zawodowa-czym-jest-charakterystyka-pojecia.html
hhttp://katedra.uksw.edu.pl/biblioteka/etyka_zawodowa.pdf
http://misjonarkizakopane.pl/kacik-pedagogiczny/czy-wspolczesnemu-nauczycielowi-jest-potrzebna-refleksja-etyczna-kodeks-etyki-zawodowej/
https://sim.bydgoszcz.pl/artykuly-poradniki/ogolne-zasady-etyki-a-etyka-zawodowa-i-kodeks-etyki-zawodowej.html
ttps://szkolnictwo.pl/index.php?id=PU5987
https://www.praca.pl/poradniki/rynek-pracy/etyka-zawodu-nauczyciela-zasady,kodeks,dylematy_pr-2122.html
http://www.gwsh.gda.pl/uploads/oryginal/3/3/532b3_21-35_Drzezdzon.pdf
https://zasobyip2.ore.edu.pl/uploads/publications/4a6dd11171dd3db1a735871221367107
Kodeks Etyki Nauczycielskiej, opracowała Katarzyna Gozdawa-Grajewska