System wartości młodzieży

Słowo wartość jest obecnie bardzo często używane i wywołuje wiele kontrowersji. Życie człowieka jest procesem realizowania wartości. Człowiek jako osoba wolna dokonuje wyboru wartości, czyli tego, co uważamy za ważne, cenne dla jednostki i społeczeństwa, co jest godne wysiłku, poświęcenia, co stanowi cel dążeń ludzkich. Człowiek bezustannie dokonuje wartościowania, dostrzega, poznaje, ocenia i realizuje wybrane wartości. Powinien odrzucać wartości pozorne, a także rezygnować z wartości niższych na rzecz wartości wyższych. Wartość można rozważać jako zjawisko wyboru celu, dążeń oraz ustosunkowanie się do tego celu. W świecie mamy do czynienia z wartościami prezentowanymi przez kogoś lub przez coś. Wybierając daną wartość człowiek przypisuje ją komuś lub czemuś i w oparciu o nią wybiera. Ludzie są skłonni prawie wszystko wartościować niezależnie od posiadanej wiedzy o przedmiocie wartościowania. Człowiek dokonuje podziału na rzeczy złe lub dobre, na przyjemne lub nieprzyjemne w odniesieniu prawie do wszystkiego: ludzi, ich uczynków, wyglądu, ukrytych cech, przejawianych zachowań, niewerbalnych sytuacji, idei i poglądów. Można wyróżnić podział na wartości instrumentalne, czyli podstawowe i ostateczne, czyli wyższe. Można też doszukiwać się podziału na wartości ogólne np.: wartości religijne, życie rodzinne, sukcesy zawodowe, dobrobyt materialny, uznanie społeczne, osiągnięcia naukowe, szlachetność osobista, uznanie społeczne, dobra kultury i sztuki oraz wartości ważne w życiu rodzinnym np.: dobre wychowanie dzieci, dojrzała miłość, szczerość i zaufanie, umiejętność przebaczania, wierność, ojcostwo i macierzyństwo, serdeczność i czułość.
Młodzież staje przed problemem wyboru, które wartości traktować jako pierwszoplanowe: wartości konsumpcyjne, materialne czy wartości moralne. Życie codzienne dostarcza dowodów, że dla ludzi niezaprzeczalną wartość mają potrzeby szacunku, uznania, akceptacji oraz własnej wartości. Człowiek jest uwikłany w sieć wartości, wybór jednej z nich pociąga za sobą konieczność wyboru następnej. Dla współczesnej młodzieży najważniejsze wartości to: miłość, szczęście rodzinne, zdobywanie ludzkiego zaufania i przyjaciół, praca, poczucie bycia przydatnym, wykształcenie i dążenie do wiedzy. Wartości stanowiące ostateczny cel życia to: rodzina, religia i byt w znaczeniu egzystencji.
Współczesne analizy życia społeczeństw wskazują na załamanie się porządku wartości ludzkich w życiu politycznym, ekonomicznym i społecznym. W świecie, w którym więcej znaczy "być" niż "mieć", w którym podstawową wartością staje się pieniądz i dobra materialne, trudno jest wychowywać do wartości.
W warunkach szybkich przemian społecznych, politycznych i ekonomicznych rozwijają się nowe wartości, a dotychczas istniejące zyskują nowy profil lub podlegają procesom zanikania. Zmieniają się nie tylko pojedyncze wartości, ale także całe systemy wartości. Nasuwa się wobec tego pytanie, czy wszystkie wartości są zmienne, zdeterminowane przez aktualne, społeczno-ekonomiczne warunki życia, czy istnieją wartości trwałe, ogólnoludzkie, ponadczasowe, uniwersalne? Z całą pewnością można odpowiedzieć, że tak. Wydaje się, że takimi wartościami są w europejskim kręgu kulturowym wartości chrześcijańskie, ponieważ wyrosły ze zrozumienia natury człowieka, a nie jedynie z wiary. We współczesnym świecie, w którym istnieje mnóstwo sprzecznych ze sobą idei i światopoglądów, młodzi ludzie szczególnie potrzebują wartości, aby życie ich i innych ludzi nie straciło ludzkiego charakteru. Młodzież potrzebuje wartości dla swojego zdrowego rozwoju, normalnego, prawidłowego funkcjonowania w życiu dorosłym, a nawet dla dawania sobie rady z problemami dnia codziennego. Przekazywanie młodzieży wartości wynikających z godności człowieka jest nieodzowne dla prawidłowego współżycia w społeczeństwie, dla kształtowania szacunku dla samego siebie i swojego zdrowia. Brak odpowiedniego systemu wartości uniemożliwia, bowiem życie zgodne ze swoimi aspiracjami i możliwościami.
Rodzice cenią wiarę, wiedzę, uczciwość, zdrowie, bezpieczeństwo. Z całą pewnością można stwierdzić, że świat dzieci i rodziców to dwie odrębne rzeczywistości. Spadek zaufania do starszego pokolenia, tradycyjnych instytucji spowodował, że obecnie młodzieży brakuje autorytetów, które wprowadziłyby w jej życie ład moralny i pewien porządek w chaosie wartości. Od kilkunastu lat niewątpliwie obserwujemy proces przewartościowania autorytetów i zmianę dotychczasowych kierunków czy miejsc ich poszukiwania. Obecnie młodzi ludzie w swoich wyborach często kierują się modą i tym, co proponują media, a nie dostrzegają autorytetów blisko siebie, w swoim otoczeniu. Rodzice nie są już autorytetami. Bardzo niepokoi fakt rozmijania się deklaracji rodziców i młodzieży o preferowaniu wartości duchowych i zdrowego trybu życia, a rzeczywistym stanem rzeczy, czyli stawianiem na pierwszym miejscu wartości materialnych. A przecież zasadnicza reguła wychowawcza mówi, że młodym ludziom łatwiej jest wcielać w życie pozytywne wzorce, jeśli zachowania dorosłych nie są sprzeczne z głoszonymi przez nich zasadami. Jeśli jest przeciwnie, prowadzi to do poczucia zagubienia i niepewności młodych ludzi we współczesnym świecie.
Młodzi ludzie inaczej niż ich rodzice spędzają czas wolny. Jednakże takie formy spędzania wolnego czasu, jak zajęcia na siłowni, pływanie, kursy tańca są modne. Są one wartościami ze względu na to, że rozwijają sprawność fizyczną i wypełniają wolny czas. W systemie wartości młodzieży na czoło wybija się uzyskanie wyższego od posiadanego obecnie wykształcenia, na drugim miejscu odwzajemniona miłość i szczęśliwe życie rodzinne, na trzecim wykonywanie interesującej pracy. Istotne miejsce zajmuje także pragnienie podróżowania, zwiedzania świata. Te wartości wyznaczają sposób spędzania wolnego czasu. W aspiracjach z zakresu czasu wolnego dominuje przede wszystkim pragnienie posiadania dużej ilości czasu wolnego. Turystyka zarówno w marzeniach, jak i w preferowanych wzorach spędzania czasu wolnego cieszy się największym uznaniem młodzieży. Ja jednak preferuję spędzanie wolnego czasu w gronie znajomych i przyjaciół. Nie tworzymy żadnej formalnej grupy, a mimo to czujemy się tak, jakbyśmy byli rodziną.
Wśród młodzieży dominują zachowania związane z uczestnictwem w kulturze w formie odbioru programów środków masowego przekazu. Najpowszechniejszym zachowaniem zarówno w dni powszednie, jak i w niedzielę – jest oglądanie telewizji. Oglądamy programy kilka razy w tygodniu lub codziennie. Młodzież ogląda przede wszystkim programy z bloku rozrywkowego, czyli wszelkiego rodzaju teleturnieje, talk showy i oczywiście filmy. Równie popularne jak oglądanie TV jest słuchanie muzyki. Podobnie jak oglądanie TV, słuchanie radia stało się codziennym nawykiem, z tym, że wymaga ono mniejszego zaangażowania i uwagi, wskutek czego odbywa się to niejednokrotnie w toku wykonywania innych czynności. Na trzecim miejscu wymienić trzeba czytelnictwo prasy i książek. Prasę codzienną czytamy przynajmniej kilka razy w tygodniu Ja czytam ją codziennie, gdyż daje mi to pewne poczucie rzeczywistości. Czytanie książek najpowszechniej występuje w kategorii młodzieży uczącej się. Kolejnym popularnym sposobem spędzania wolnego czasu jest uczęszczanie do kina. Młodzież ogląda przede wszystkim filmy z tzw. repertuaru lekkiego – komedie, filmy przygodowe. Wiele zachowań młodzieży w czasie wolnym realizowane jest w grupie, zwłaszcza w nieformalnej grupie rówieśniczej, w której łączą się na zasadzie akceptowania danego systemu wartości manifestującego się wyraźnie właśnie w zachowaniach w czasie wolnym. W tym sensie można mówić o wzorach zachowań grupowych, uczestniczeniu w prywatkach, różnego typu imprezach, przebywaniu w kawiarniach, dyskotekach, klubach. Aktywność sportowa wyraźnie maleje z wiekiem. Sport uprawia przede wszystkim młodzież ucząca się. Podobnie rzecz się ma z turystyką. Młodzież pracująca uprawia turystykę relatywnie rzadziej niż uczniowie czy studenci.

Tradycja to przekazywanie z pokolenia na pokolenie obyczajów, wierzeń, sposobu myślenia i zachowania, norm postępowania. Dialog współczesnej młodzieży z tradycją jest coraz trudniejszy. Być może dzieje się tak dlatego, że media lansują styl życia krańcowo odmienny niż był kreowany przez naszych rodziców czy dziadków. W środowisku rodzinnym wyrastają i zakorzeniają się nowe tradycje, które są poddawane sprawdzaniu przez opinię publiczną. Jednakże zrywanie z niektórymi elementami tradycji jest faktem, szczególnie w środowisku wiejskim uwidacznia się odwrót ludzi od kultury, zwłaszcza ludzi młodych. Tradycje, obyczaje i zwyczaje w rodzinie, podlegają takim samym procesom, jak w innych zespołach i w całym społeczeństwie. Niektóre z czasem zanikają, inne pieczołowicie są pielęgnowane, a jeszcze inne podlegają modyfikacji. Tradycje wygasające są to zachowania kulturowe, które w obecnych czasach nie spełniają już celów, którym kiedyś służyły. Historia i tradycja jest dla mnie nie tylko przeszłością, ale korzeniami dzięki którym wiem, kim jestem. To bardzo ważne byśmy pielęgnowali swoją tożsamość.
Człowiek XXI w. jest moim zdaniem najbardziej zagubioną jednostką chodzącą dotychczas na Ziemi. Ciągłe wątpliwości, obawa o jutro, doskwierająca samotność, która z każdym dniem może szczycić się większą ilością swoich ofiar, brak własnej indywidualności. Często bierzemy przykład, a także naśladujemy ludzi występujących w różnych programach telewizyjnych, którzy najczęściej przypadkowo stali się naszym autorytetem. Najbardziej jednak niepokoi ciągle koncentrowanie się ludzi na materialnych sprawach. Niektórzy tak są zagubieni, że nie mają czasu na chwilę odpoczynku, czy rozmowę z żoną, dzieckiem, przyjacielem. Dla nich liczą się tylko pieniądze i dla nich mogą poświęcić wszystko. Mają wrażenie, że wokół pieniędzy kręci się cały świat. Dążą więc do zdobycia coraz większego majątku. Mogą sobie pozwolić na rozrzutne życie, najnowsze modele samochodów itp. Jednak mam wątpliwości, czy są do końca szczęśliwi. Przecież kiedy dotknie ich nieuleczalna choroba, niewiele będą mogli zdziałać. Oczywiście nie wszyscy tak postępują. Oby w XXI wieku żyli nie tylko materialiści. Dobrze byłoby, aby nikt nas nie zaliczył do tej grupy. Może warto się zastanowić, jaką drogę wybrać, aby później nie rozpaczać. Oczywiście pieniądze są w pewnym stopniu niezbędne do życia, bo umożliwiają stworzenie godnych warunków egzystencji. Jednak nie powinny nam przesłonić wszystkiego. Jest jeszcze miłość, przyjaźń, poczucie szczęścia, które mają nikły związek z pieniędzmi.
Ludziom wydaje się, że sukces to ogromna góra pieniędzy, luksusowe samochody i wszystko, co pokazują w telewizji na filmach. Dla mnie sukces życiowy jest sumą sukcesów, które osiągamy każdego dnia. Ważne jest to, by wyznaczać sobie realne cele, na miarę swoich możliwości i je realizować, wtedy sukces jest w zasięgu ręki. Moim sukcesem życiowym są takie, a nie inne studia.
Czy sukcesem może być małżeństwo? Oczywiście, że tak. Należy jednak pamiętać, że właściwe przygotowanie do małżeństwa to nie tylko zdobyta wiedza teoretyczna czy praktyczna, ale przede wszystkim praca nad sobą. Ktoś kiedyś powiedział, że małżeństwo to sztuka kompromisów. Podstawą małżeństwa jest miłość. Nie można stawiać znaku równości między seksem a miłością. Takie porównywanie należy traktować z wielką ostrożnością nie dlatego, by oddzielić jedno od drugiego, lecz by ich nie połączyć automatycznie w jedność w ten sposób, że tam, gdzie seks, tam również jest miłość. W rzeczywistości, miłość i seks to różne pojęcia. Nie da się ich używać zamiennie, bowiem możliwa jest miłość bez seksu i seks bez miłości. Jednak seks często towarzyszy miłości. W przypadku miłości romantycznej jest jej celebracją i niemal nieodłącznym składnikiem. Zbliżenie seksualne może pozwolić na fizyczne doświadczenie miłości i w ten sposób ją dopełnić. A co z seksem bez miłości? Zaspokojenie fizyczne bez głębszych uczuć jest też możliwe. Nie posuwa ono jednak naprzód w rozwoju. Ponadto od takiego seksu łatwo się uzależnić. Związki oparte tylko na przyciąganiu seksualnym są jeszcze mniej trwałe niż oparte na miłości romantycznej.
Autorytet to człowiek, z którego można brać przykład. Jest to wzór do naśladowania, ktoś kto zasłynął w jakieś dziedzinie i ma na swoim koncie ogromne osiągnięcia, które imponują innym ludziom. Taki człowiek jest wzorem dobrego życia i jest powszechnie uznawany. We współczesnym świecie trudno jednak o takie osoby. Można jednak znaleźć kogoś, kto będzie odpowiadał definicji autorytetu. Uważam, że autorytetem XXI wieku może być zmarły papież - Jan Paweł II. Jest to wzór wielkiego patrioty, człowieka, który miał charyzmę, umiał mówić do ludzi. Broniąc człowieka i jego fundamentalnego prawa do życia, Jan Paweł II odgrywał rolę sumienia ludzkości w dziedzinie wartości moralnych, które są najważniejszymi wartościami człowieka i które bardziej niż inne określają poziom współczesnej cywilizacji.
Od urodzenia pracujemy na coś co nazywane jest jakością życia. Co prawda duży wpływ na nią ma przypadek, to jednak każde losowe zdarzenie tak naprawdę wynika z naszych działań. Życie tylko wtedy ma sens, kiedy możemy wnieść coś wartościowego do życia innych ludzi.