Dysleksja - okazja do rozwoju

Przedstawione tutaj informacje o dysleksji są popularyzowaniem świadomości o trudnościach, które nie przekreślają możliwości osiągania w życiu sukcesów! Dysleksja nie jest barierą do jego osiągania, wręcz może stać się dla uczniów pretekstem do prezentowania swoich mocnych stron, sprzyjać wzmożonym ćwiczeniom, opracowywania w związku z tym własnych strategii działania, co rozwija wyobraźnię.
W szkołach, dzięki obchodom w październiku Dnia Świadomości Dysleksji wraz z Polskim Towarzystwem Dyslektycznym propagowana jest wiedza o trudnościach, które mogą stać się przyczyną rozwoju. Potrzeba nam samoświadomości wśród uczniów, nauczycieli i rodziców o tym, że mimo różnic, każdy posiada jakiś potencjał i wszyscy mamy możliwość uczenia się od siebie nawzajem, wdrażania dobrych praktyki dotyczących wspierania uczniów z trudnościami.
Każdy ma prawo do kreacji, prezentowania swoich zainteresowań, umiejętności, zdobywać nową wiedzę w sposób dla niego najwłaściwszy( z poszanowaniem praw innych), a zwłaszcza rozwijać swoją kreatywność w konkursach ( muzycznych, plastycznych, sprawnościowych, tanecznych, czy innych, np. pozwalających na lepsze utrwalanie zasad poprawnej pisowni, w tym wyborów Mistrza ortografii, Mistrza tabliczki mnożenia, czy inspirowanie się poznawaniem biografiami i dzieł wybitnych osób zmagających się z dysleksją, które właśnie ze względu na to, że potrzebują znacznie większej liczby powtórzeń, by opanować umiejętność, która innym przychodzi bez większego trudu, osiągają w jakiejś dziedzinie mistrzostwo.
Dysleksja przejawia się najczęściej niemożnością poprawnego łączenia dźwięków z odpowiadającymi im literami, w błędach wymowy trudniejszych wyrazów, przekręcaniu słów, przemieszczaniu sylab, trudności z liczeniem, planowaniem przestrzennym. Dysleksji mogą towarzyszyć zaburzenia mowy, trudności z koncentracją, zapamiętywaniem, a ogólny rozwój umysłowy nie odbiega od normy.
Ronald Davies, autor ,,Daru dysleksji”, podaje pozytywne aspekty dysleksji, do których należą:
•korzystanie z wrodzonej umiejętności przetwarzania i kreowania doznań percepcyjnych,
•większą wrażliwość na otoczenie,
•myślenie obrazami, nie słowami,
•świetna intuicja i przenikliwość,
•myślenie i spostrzeganie ma charakter polisensoryczny i polimodalny (osoby z dysleksją wykorzystują wszystkie zmysły),
•realistycznie przeżywanie swoich myśli,
•żywa wyobraźnia,
•kreatywność.
Przykłady znanych i sławnych ludzi zmagających się z dysleksją tego dowodzą. A są to między innymi: Keira Knightley Orlando Bloom, Tom Cruise, ale także Leonardo da Vinci, Auguste Rodin, Pablo Picasso, Vincent van Gogh, Andy Warhol, Orlando Bloom, Thomas Alva Edison, Albert Einstein, Steven Spielberg, Walt Disney, Hans Christian Andersen, Winston Churchill, Isaac Newton, Charles Darwin, , John Lennon, Agatha Christie, Vincent van Gogh, Winston Churchill, Adam Mickiewicz, Cher, Marilyn Monroe, Mozart, Dustin Hofman, Anthony Hopkins, Robbie Williams, Ludwig van Beethoven, Mark Twain, Salma Hayek, Sylvester Stallone, Bill Gates, itd.
Dysleksja
to specyficzne trudności w uczeniu się, których skutki można znacznie zniwelować, a często zlikwidować poprzez pracę reedukacyjną.
Zaniedbane problemy dyslektyczne odbijają się na rozwoju umysłowym i emocjonalnym dziecka.
O dysleksji mówimy tylko wówczas, gdy są to wybiórcze problemy w uczeniu się (obejmujące głównie czytanie i pisanie), a ogólny rozwój umysłowy dziecka nie odbiega od normy.
Badanie pod kątem dysleksji wykonywane w poradni psychologiczno-pedagogicznej jest bezpłatne i nie wymaga skierowania ze szkoły. Adres rejonowej poradni można uzyskać w szkole.
Odmiany dysleksji:
•dysleksja – terminem stosowanym także w węższym znaczeniu, do specyficznych trudności w czytaniu;
•dysortografia – specyficzne trudności w opanowaniu umiejętności pisania, przejawiające się popełnianiem różnego typu błędów, w tym ortograficznych, mimo znajomości zasad poprawnej pisowni;
•dysgrafia – zniekształcenia strony graficznej pisma – brzydkie, niekaligraficzne pismo (zeszyt dysgrafika zwykle nieco wymięty, niezbyt estetyczny, a pismo często nie daje się odczytać, litery są kanciaste, często o zmienionym kształcie, źle łączone, często wychodzą
poza liniaturę);
•dyskalkulia – specyficzne trudności w rozwiązywaniu najprostszych nawet zadań matematycznych, np. trudności w dodawaniu czy mnożeniu;
•dysfonia – objawia się niewyraźnym i cichym mówieniem – wada bardzo rzadko stwierdzana.
Pewne objawy sygnalizują możliwość wystąpienia w przyszłości specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. Nie determinują one jeszcze diagnozy (tej można dokonać na przełomie drugiej i trzeciej klasy szkoły podstawowej), jednak dzieci z poniższymi objawami zalicza się do tzw. grupy ryzyka dysleksji, gdyż bardzo często są to pierwsze sygnały nadchodzących trudności. Są to:.
•pomijanie w rozwoju ruchowym raczkowania;
•opóźniony rozwój mowy; znacznie późniejszy moment rozpoczęcia porozumiewania się z otoczeniem przy pomocy słów, utrzymujące się trudności z poprawnością wypowiedzi zarówno w zakresie gramatyki, jak prawidłowym wybrzmiewaniem głosek, mowa niewyraźna, niezrozumiała dla otoczenia;
•obniżona sprawność ruchowa w zakresie swojego ciała, tzw. duża motoryka: trudności z utrzymaniem równowagi, niezdarność ruchów; niechęć do zabaw ruchowych, kłopot z łapaniem piłki, rzucanie do celu;
•mała sprawność rąk, tzw. mała motoryka: niechęć w zapinaniu guzików, sznurowania butów, używanie widelca, nożyczek;
•słaba koordynacja wzrokowo–ruchowa, dziecku sprawia trudność budowanie z klocków, niechętnie bawi się klockami, puzzlami, nie umie układać układanek według wzoru, tworzy tylko własne kompozycje, niechętnie rysuje;
•opóźniony rozwój lateralizacji – dziecko używa na zmianę raz jednej, a raz drugiej ręki, ma trudności w określeniu stron: lewa – prawa;
•zaburzenia rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej, trudności z rysowaniem figur, odtwarzaniem figur geometrycznych, rysowaniem szlaczków;
•ma trudności w różnicowaniu głosek podobnych dźwiękowo;
•zaburzenia analizy i syntezy wyrazów;
•ma problemy z zapamiętywaniem krótkich wierszyków i piosenek oraz miesięcy, trudności z wymową, wadliwa wymowa;
•przy pierwszych próbach czytania przekręca wyrazy, wolne tempo czytania;
•słabe rozumienie tekstu;
•przy pierwszych próbach pisania – niestaranne, brzydkie pismo, popełnianie błędów przy przepisywaniu, mylenie liter, opuszczanie liter, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter.
Objawy trudności w nauce:
W pisaniu:
•trudności z utrzymaniem pisma w liniaturze zeszytu;
•trudności w przepisywaniu;
•trudności w pisaniu ze słuchu;
•mylenie liter b-p, d-b, d-g, u-n, m-w, n-w (inwersja statyczna) s-z, dz-c, sz-s, o-a, ł-l, ę-e;
•trudności w pisaniu dwuznaków, wyrazów ze zmiękczeniami, głoskami tracącymi dźwięczność;
•nieróżnicowanie ę-en-e, ą-om;
•opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter, opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów
•opuszczanie litery y;
•przestawianie liter w wyrazach (inwersja dynamiczna);
•przestawianie szyku dyktowanych wyrazów;
•błędy ortograficzne wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej;
•zniekształcanie graficznej strony pisma;
•wolne tempo pisania;
•niewłaściwe stosowanie małych i wielkich liter;
•trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących (np. bułka – półka);
•złe rozmieszczenie pracy pisemnej w przestrzeni;
•brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji;
W czytaniu:
•wolne tempo, niepewne, "wymęczone";
•błędy w czytaniu: zamiana liter, opuszczanie liter, zamiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów;
•trudności we właściwej intonacji czytanej treści – zbytnia koncentracja na technice obniża rozumienie czytanej treści;
•rozpoznawanie napisów po cechach przypadkowych – zgadywanie;
•opuszczanie linii lub odczytanie jej ponownie, gubienie miejsca czytania;
•opuszczanie całego wiersza;
•zmiana kolejności liter i wyrazów;
•przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens
•niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego;
•trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i syntezie sylab;
•trudności w wyszukaniu najistotniejszej myśli w tekście;
•tzw. hiperleksja: czytanie płynne, w dobrym tempie, bezbłędne, jednak bez rozumienia treści;
Trudności występujące w nauce innych przedmiotów:
•trudności w rysowaniu jako czynności – trudności w rozplanowaniu rysunku, zbyt silny lub zbyt słaby nacisk ołówka, zmiany kierunku w rysunkach (błędny kierunek odwzorowywania);
•trudności w nauce języków obcych, które cechuje znaczna rozbieżność między wymową, a pisownią wyrazów – objawy takie jak w języku polskim;
•trudności w uczeniu się pamięciowym – tabliczka mnożenia, nauka wierszy, ciągi słowne;
•trudności w nauce geografii – utrudnione czytanie mapy, niewłaściwa orientacja w stronach świata;
•trudności w nauce geometrii – zmiany kierunku w rysunkach, zakłócenia orientacji i wyobraźni przestrzennej, trudności w rozumieniu pojęć geometrycznych (utrudnione przyswajanie werbalne);
•trudności występujące na lekcjach wychowania fizycznego – błędne rozumienie instrukcji ćwiczeń spowodowane słabą orientacją w schemacie ciała i przestrzeni, obniżona sprawność ruchowa;
•nierównomierna koncentracja uwagi, wolne tempo pracy.
Wspieranie dziecka z trudnościami w nauce:
Celem opiekunów i nauczycieli dziecka jest zwiększenie jego potencjału oraz poczucia szczęścia.
Propozycje dla rodziców i nauczycieli dotyczące prac domowych dzieci:
*Pomagajmy dziecku w rozwiązywaniu prac domowych i pokazujmy właściwe rozwiązania. Jest to lepszy sposób, niż samodzielne „męczarnie dziecka”, bo bezowocna praca ucznia doprowadza do unikania szkoły i do niepowodzeń edukacyjnych.
*Dzieciom z trudnościami w nauce trzeba kilka razy powtarzać i wyjaśniać materiał.
*Należy dzielić zadania na mniejsze etapy.
*Rodzic może pełnić funkcje „sekretarki” dziecka dopóki będzie ono sprawne do samodzielnej pracy.
* Rodzic może pomagać dziecku poprzez przepisywanie zadań domowych, jeżeli przekracza to możliwości ucznia.
* Należy upewnić się, że dziecko rozumie polecenia, zanim zbierze się do pracy.
* Pierwsze przykłady zadań rozwiązujmy razem z dzieckiem.
* Zapoznajmy dziecko z materiałem, który będzie omawiany kolejnego dnia.
* Nie martwmy się, że dziecko będzie zależne w nauce od opiekuna lub nauczyciela. Większość dzieci rezygnuje z pomocy, gdy jest tylko w stanie to uczynić.
* To bardzo dobrze, jeżeli dziecko akceptuje pomoc rodzica. Jeżeli tak nie jest, należy poszukać pomocy na zewnątrz.
Edytory tekstu
Dla wielu uczniów z trudnościami w nauce dostęp do komputera jest bardzo ważny i pomocny. Należy jak najszybciej zapoznać dziecko z umiejętnością pisania na komputerze. Dziecko powinno pisać dziesięcioma palcami, ale może to robić również w inny sposób. To nic złego, jeśli dziecko patrzy na swoje dłonie podczas pisania na komputerze.
Wskazówki dotyczące pomagania uczniom z problemami w czytaniu:
1.Jeżeli dziecko rzadko czyta, należy sprawdzić czy nie ma z tym problemu. Może to zrobić pedagog w szkole.
2.Uczmy dziecko zasad fonetyki od podstaw, w niewielkich grupach.
3.Bardzo ważna jest praca indywidualna.
4.Zachęcajmy dziecko do częstego czytania wszystkiego ( np. napisów na koszulkach, plakatach). Książki powinny i materiały znajdujące się w pokoju dziecka powinny charakteryzować się różnym poziomem trudności. Powinny też dotyczyć zainteresowań ucznia.
5.Aby kontakt z tekstem był satysfakcjonujący dla ucznia, musi on być w stanie przeczytać co najmniej 90% słów. Dając dziecku teksty kierujmy się jego zdolnościami , a nie wiekiem. Może należy: skrócić dziecku długość zadań, wyposażyć ucznia w notatki sporządzone przez nauczyciela lub kolegę, wprowadzić ustne egzaminy, wykorzystać laptop w celu sprawdzenia pisowni, zwiększyć ilość czasu na zadanie?
6.Stosujmy metody oddziałujące na kilka zmysłów.
7.Zachęcajmy dziecko do wyobrażenia sobie sceny, która opisują słowa.
8.Uczmy dziecko rozpoznawana wyglądu najczęściej używanych słów. Przyspieszy to czytanie.
9.Wykorzystujmy książki w wersji audio, aby zapoznać ucznia z tekstami, które będzie czytać.
Czytajmy często dziecku, a w domu każdego dnia przeznaczajmy 20 min. na ciche czytanie.

Wskazówki dotyczące pomagania uczniom z problemami w nauce matematyki:

1.Problemy z podstawowymi faktami dotyczącymi Należy zapewnić dziecku materiały przyciągające jego uwagę, dzielić pracę na krótkie sesje. Ważna jest praca z niewielkimi zbiorami działań matematycznych, a następnie łączenie tych zbiorów. Można dopuścić używanie kalkulatora. Zachęcajmy dziecko do noszenia reguł matematycznych.
2.Problemy ze zrozumieniem symboli matematycznych.
Wykorzystujmy konkretne przedmioty wraz z symbolami graficznymi.
3.Problemy z werbalna stroną zadań matematycznych.
Mówmy polecenia powoli, zachęcajmy ucznia do samodzielnego wyjaśniania procesu matematycznego ( najlepiej swoimi słowami).
4.Problemy ze wzrokowo-przestrzennymi aspektami matematyki.
Używajmy słów do opisywania tego co widzimy.
5.Problemy z grafomotorycznymi aspektami matematyki.
Możemy używać papieru milimetrowego do zapisywania działań, używajmy zapisu działań w układzie pionowym ( jeden pod drugim).Nie zapisujmy wszystkiego obok siebie.

Wskazówki dotyczące pomagania uczniom z problemami w pisaniu:

1.Swobodne korzystanie z laptopa.
2.Chwalmy dziecko za schludność pracy, ale nie obniżajmy oceny za brak tej umiejętności.
3.Proponujmy udostępnienie uczniowi notatek innego dziecka, zdjęć zawartości zeszytów, dyskretna kontrola w zapisie zadań domowych.
4.Skierujmy dziecko do terapeuty, w celu pracy nad problemami w pisaniu.
5.Nauczmy dziecko organizowania myśli ( np. stosowanie podkreśleń, kolorowych, posegregowanych kart).
6.Przeprowadzajmy sprawdziany, egzaminy w sposób ustny lub korzystajmy z pomocy komputera, a nawet osoby przepisującej wg zaleceń specjalistów.

Opracowały: Krystyna Gosztyła Pabian, Katarzyna Szczepanowska, na podstawie:
1.Marta Bogdanowicz: O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu. Odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli. Lubin 1994;
2.Marta Bogdanowicz: Portrety nie tylko sławnych osób z dysleksją. Gdańsk 2008;
3.Ronald D. Davis, Eldon M. Braun: Dar dysleksji. Poznań 2001;
4.Czesław Kupisiewicz, Małgorzata Kupisiewicz Słownik pedagogiczny. Warszawa 2009;
5.Martin L. Kutscher Dzieci z zaburzeniami łączonymi
6.internet