Program edukacji przyrodniczo - ekologicznej dla dzieci przedszkolnych "Dbamy o las"

I.WSTĘP

„Sposób traktowania przyrody- zdaniem J. Frątczaka-zależy od tego kim jesteśmy, jaka jest nasza świadomość, jakie są nasze wartości . W dzisiejszych czasach budzi się na nowo poczucie szacunku i miłości do przyrody. Oznacza to postawę szacunku wobec nas samych. Traktując przyrodę i cały świat z szacunkiem, traktujemy siebie też z szacunkiem.”
Człowiek już od zarania dziejów, korzystając z naturalnych bogactw ziemi, wyrządził jej wiele krzywd, które stanowią poważne zagrożenie równowagi biologicznej. Zanieczyszczone powietrze, woda, gleba, obumierające drzewa, ginące zwierzęta - „wołają o pomoc”. Ochrona środowiska przyrodniczego jest wręcz koniecznością. Nawyki ekologiczne należy kształtować już od wczesnego dzieciństwa, dlatego też wprowadzenie edukacji ekologicznej w szerszym zakresie powinno mieć miejsce już na poziomie wychowania przedszkolnego.
Początek kształtowania nawyków ekologicznych zaczyna się w domu rodzinnym każdego człowieka. Tak więc edukacja ekologiczna w oddziale przedszkolnym jest świadomie kierowana również w stronę rodziców i rodzeństwa np. :poprzez wspólne wycieczki, rozmowy, nakłanianie do brania udziału w różnych akcjach, jak zbieranie makulatury, puszek, baterii segregowanie śmieci, dokarmianie ptaków czy angażowanie rodziców w przygotowanie spektakli o tematyce ekologicznej.

Niniejszy program opracowała Jolanta Kołodziejczyk i został zrealizowany w oddziale przedszkolnym przy Szkole Podstawowej im. Wł. St. Reymonta w Ściegnach w roku szkolnym 2008/2009.W programie uwzględniono współpracę z instytucjami :
1.Leśny Bank Genów Kostrzyca, 58-535 Miłków;
2. Centrum Edukacji Ekologicznej Karkonoskiego Parku Narodowego, ul. Okrzei 28 58-500 Szklarska Poręba;
3. Związkiem Gmin Karkonoskich Pałac - Bukowiec, ul. Robotnicza 6
58-533Mysłakowice
4. Karkonoskim Centrum Gospodarki Odpadami w Ściegnach – Kostrzycy

II.CELE OGÓLNE

-rozbudzanie potrzeby kontaktu z przyrodą,
-poznanie środowiska przyrodniczego,
-uświadomienie odpowiedzialności za stan środowiska w najbliższym otoczeniu,
-uświadomienie zagrożeń związanych z nieodpowiedzialnym postępowaniem wobec przyrody,
-dostrzeganie wpływu przyrody (pory roku) na życie ludzi i zwierząt,
-zaznajomienie z podstawowymi zasadami ochrony środowiska i rozumienie konieczności ich przestrzegania,
-poznanie instytucji zajmujących się ochroną przyrody,
-przygotowanie do kontynuowania edukacji ekologicznej na poziomie szkolnym.

III.CELE SZCZEGÓŁOWE

- poznanie słownictwa o treści przyrodniczo-ekologicznej,
-rozwiniecie dziecięcego zainteresowania środowiskiem leśnym:
a)poznanie pięter roślinności w lesie, lasu jako ekosystemu, zależności pokarmowe w lesie,
b)lasy dawniej i dziś (przyczyny niszczenia),
c)poznanie znaczenia Leśnych Parków Narodowych, parków krajobrazowych,
d)zapoznanie z terenem Karkonoszy i obszarem Karkonoskiego Parku Narodowego,
e)konieczność i sposoby ochrony lasów,
f)poznanie sposobów pozyskiwania nasion i produkcji sadzonek leśnych,
g)obserwacja zmian zachodzących w wyglądzie szaty roślinnej lasu w różnych porach roku,
h)poznanie różnorodności szaty roślinnej lasu ( drzewa iglaste, liściaste, krzewy pnącza, paprocie, mchy, runo leśne)
i)obserwacja i poznawanie niektórych zwierząt leśnych w ich naturalnym środowisku,
j)rozwijanie u dzieci wiedzy na temat znaczenia lasu dla ludzi i zwierząt( źródło świeżego powietrza, niwelacja zanieczyszczeń, naturalne środowisko zwierząt dziko żyjących, źródło pokarmu dla ludzi -grzyby, jagody, borówki -,źródło pokarmu dla zwierząt -trawy kory drzew, grzyby-,
k)kształtowanie u dzieci aktywnej postawy wobec ochrony lasów przez zapoznanie ich z niebezpieczeństwami grożącymi lasom:
-nadmierne wycinanie drzew;
-zaśmiecanie lasu;
-kwaśne deszcze;
-zanieczyszczone powietrze;
-kłusownictwo;
-pożary lasu,
l)uczenie dzieci kulturalnego zachowania w lesie(przestrzegać ciszy, aby nie zakłócać życia zwierząt, nie zrywać niepotrzebnie roślin i gałązek, nie zaśmiecać lasu),
ł)wzbogacanie kącika przyrody o eksponaty leśne takie jak np.: szyszki, żołędzie, kawałki kory ,grzyby,
m)uczenie dzieci opiekuńczego stosunku do zwierząt( dokarmianie ptakówi zwierząt w okresie zimowym) ,

KALENDARZ DZIAŁAŃ

JESIEŃ
Sytuacje edukacyjne:
1.Wycieczki do lasu w Ściegnach ( w pobliżu szkoły)
-obserwacja przyrody,
*rozwijanie u dzieci wiedzy na temat znaczenia lasu dla ludzi i zwierząt( źródło świeżego powietrza, niwelacja zanieczyszczeń, naturalne środowisko zwierząt dziko żyjących, źródło pokarmu dla zwierząt i ludzi)
-poznawanie różnorodności szaty roślinnej lasu (drzewa iglaste, liściaste, krzewy, pnącza, paprocie mchy, runo leśne)
*poznanie różnic w budowie niektórych drzew (faktura kory, kształt liści, kolor, zapach),
-obserwacja i poznawanie niektórych zwierząt leśnych,
*poznanie wrogów lasu( gąsienice)
*poznanie obrońców lasu( ptaki, owady)
*poznanie czyścicieli lasu( mrówki, owad Grabarz i żuk gnojowy)
- zapoznanie dzieci z niebezpieczeństwami grożącymi lasom( nadmierne wycinanie drzew, zaśmiecanie lasu, kwaśne deszcze, zanieczyszczone powietrze, kłusownictwo, pożary ),
-obserwacja zmian zachodzących w wyglądzie szaty roślinnej lasu
-zbieranie skarbów jesieni do kącika przyrody,
-zbieranie owoców, nasion drzew i krzewów oraz suszenie ich na karmę dla ptaków( nasiona słonecznika, dyni, pestki owoców, jarzębina, nasiona klonu)
-wyrażanie swoich spostrzeżeń i uczuć w kontakcie z przyroda w formie werbalnej i niewerbalnej 9 np. plastycznej, ruchowej...)
-poznanie grzybów jadalnych i trujących,
-uczenie dzieci kulturalnego zachowania w lesie(przestrzegać ciszy, aby nie zakłócać życia zwierząt, nie zrywać niepotrzebnie roślin i gałązek, nie zaśmiecać lasu),
-wzbogacanie kącika przyrody o eksponaty leśne takie jak np.: szyszki, żołędzie, kawałki kory ,grzyby,
-uczenie dzieci opiekuńczego stosunku do zwierząt( dokarmianie ptaków w okresie zimowym)

2.Poznawanie ptaków odlatujących na zimę tj.: wilga, kukułka, jaskółka, słowik, szpak, bocian.

3.Rozmowa nt. przygotowania zwierząt do zimy ( zmiana futra, upierzenia, zapadanie w sen zimowy, gromadzenie pożywienia )

4.Rozpoczęcie realizacji Programu Edukacji Przyrodniczej 4 X PARK
Wycieczka autokarowa do Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze – Sobieszowie obejmująca:
-prelekcję o Karkonoszach i Karkonoskim Parku Narodowym,
-oglądanie eksponatów,
*mapy plastycznej Karkonoszy w skali 1: 20000,
*spreparowane ssaki: sarny, muflony, kuny, wiewiórki, jeże, krety,
*spreparowane ptaki,
*spreparowane motyle i inne owady, oglądanie żerowisk owadów na pniach i korze drzew,
*okazy mineralne: agaty, kalcyty, ametysty, turmaliny, skalenie, opale, kryształy górskie, moriony, granity karkonoskie i inne,
*kolekcje szyszek, nasiona drzew liściastych, i iglastych,
*wielkie wyrzynki z 1000- letniego pnia cisa pospolitego, okazy czarciej miotły,
skóra niedźwiedzia brunatnego, gatunku wytępionego w Sudetach w 1804 r., liczne trofea myśliwskie,
*sprzęt do ratownictwa górskiego,
-zwiedzanie alpinarium – ogrodu roślin Karkonoskiego Parku Narodowego, prezentującego około 90 gatunków,
-zajęcia terenowe piesze na ścieżce dydaktycznej „ Chojnik” z wykorzystaniem gier i zabaw terenowych dostosowanych do poziomu dzieci.
*poznanie mijanych gatunków drzew, zwiedzanie cmentarzyku śmieci, poznanie skutków erozji, poznanie sąsiadujących ze sobą lasu i łąki śródleśnej.

5.Udział w obchodach Europejskiego Tygodnia Leśnego
Wycieczka autokarowa do Banku Genów Leśnych „Kostrzyca” w Miłkowie oraz do Szkółki Leśnej Nadleśnictwa Śnieżka
-zapoznanie z różnymi gatunkami drzew,
-zapoznanie ze sposobami pozyskiwania nasion,
-zapoznanie z cyklem produkcji sadzonek drzew,
-posadzenie otrzymanych sadzonek w swoich ogrodach domowych.

6.Wycieczka autokarowa do Karkonoskiego Centrum Edukacji Ekologicznej Karkonoskiego Parku Narodowego w Szklarskiej Porębie (realizacja programu 4 X PARK)
-oglądanie prezentacji multimedialnej „ Lasy Karkonoszy”, „ Pietra roślinne Karkonoszy”
-obserwacja pod mikroskopem okazów przyrodniczych,
-udział w zajęciach plastycznych- rysowanie w grupach nt. „Las”,
- zajęcia terenowe na ścieżce dydaktycznej,
-gry, zabawy i zadania terenowe piesze połączone z podstawowym szkoleniem dotyczącym zasad bezpiecznego poruszania się po górach i udzielania pierwszej pomocy.

7.Zachęcanie dzieci i rodziców do brania udziału w różnych akcjach, jak zbieranie makulatury, puszek, baterii.

ZIMA

1.Pogadanka nt.” Tropy naszych przyjaciół”
-oglądanie plansz przedstawiających tropy lisa, wilka, wiewiórki, zająca,

1.Wycieczka do lasu
-obserwacja zmian zachodzących w przyrodzie zimą,
-szukanie tropów zwierząt.

2.Stałe dokarmianie ptaków zimą z wykorzystaniem szkolnych karmników

3..Wykonanie plakatów „ Pomagamy ptakom”

4.Prowadzenie obserwacji gatunków ptaków przylatujących do karmników, ich zachowanie i odżywianie
-poznanie wyglądu, nazw ptaków: sikorka ,czyżyk, wróbel, gawron, wrona.

5.Spotkanie z leśnikiem J. Jaworskim
- wysłuchanie pogadanki nt.” Dokarmianie zwierząt w okresie zimy” ,

6.Wycieczka do paśnika w Ściegnach
-dokarmianie zwierząt zebrana przez dzieci karmą.

7.Pogadanka nt.” Zwierzęta leśne pod ochroną”
-poznanie zwierząt leśnych będących pod ochrona np. :żubr, zaskroniec, orzeł bielik.

WIOSNA

1.Wycieczka autokarowa do Jagniątkowa ( realizacja programu 4 X PARK)
-realizacja ścieżki dydaktycznej po ekosystemach leśnych(obserwacja zmian drzewostanu Karkonoszy),
-poznanie i funkcjonowanie Gospodarstwa Szkółkarskiego Karkonoskiego Parku Narodowego w Jagniątkowie,

2. Wycieczka autokarowa do Czech – wizyta w KRNAP (realizacja programu 4 X PARK)
-oglądanie ekspozycji edukacyjnej w Krkonosskim Muzeum we Vrchlabi
-zajęcia terenowe na ścieżce dydaktycznej w Spindlerowy Mlynie lub
Ścieżce Lisa w Harrachowie.

3.Wycieczka do lasu
-obserwacja zmian zachodzących w przyrodzie wiosną(obserwowanie wzrostu roślin-kiełkowania, pojawienia się pąków, kwitnienia),
-obserwowanie przylotów ptaków, poznawanie ptaków powracających do nas wiosną(utrwalenie wiadomości),
-rozróżnianie i nazywanie drzew liściastych i iglastych(utrwalenie wiadomości),
-obserwacja leśnego mrowiska,
-zapoznanie z głosami niektórych ptaków i płazów ( wykorzystanie płyty CD)

4.Zabawa dydaktyczna „ Kto mieszka w lesie ?”
- utrwalenie nazw zwierząt mieszkających w lesie.

5.Pogadanka nt. Jakie są domy zwierząt”
-poznanie sposobów w jaki zwierzęta budują swoje domy np. : ptasie gniazdo, gniazdo os, mrowisko(oglądanie ilustracji)

6.Zawieszenie w ogrodzie szkolnym budki lęgowej dla ptaków
-obserwowanie zachowania się ptaków, wylęganie się piskląt i opieki nad młodymi.

7. Wycieczka autokarowa do Karkonoskiego Centrum Gospodarki Odpadami w Ściegnach – Kostrzycy
-pogadanka na temat segregacji odpadów,
-poznanie zasad segregacji śmieci,
-zapoznanie z niebezpieczeństwami, jakie zagrażają środowisku przyrodniczemu ze strony człowieka,
-poznanie sposobów ochrony lasów poprzez wykorzystywanie surowców wtórnych,
-oglądanie sortowni śmieci oraz wysypiska śmieci,

8.Wycieczka po okolicy
- zapoznanie z pojemnikami do segregacji śmieci.

9..Udział w XVI Konkursie Plastycznym pn. „Środowisko naturalne, w którym pragnę żyć”
-kształcenie umiejętności rysunkowych i rozbudzanie zamiłowania do rysowania,
-pobudzanie dzieci do działania na rzecz ochrony środowiska.

10.Przygotowanie inscenizacji teatralnej pt.”Mały przedszkolak wie, co ekologią się zwie”(zaprezentowanie jej uczniom szkoły, rodzicom, na konkursie przyrodniczo-ekologicznym).

11.Udział w akcji „Sprzątanie świata”- zbieranie śmieci w lesie.

12.Udział w Konkursie Przyrodniczo-Ekologicznym dla dzieci sześcioletnich przeprowadzonym w Banku Genów Leśnych „Kostrzyca” w Miłkowie.

13. Ułożenie z dziećmi „Kodeksu małego Ekologa”

Nie zaśmiecam miejsca, w którym przebywam.
Nie łamię gałęzi.
Nie zrywam roślin.
Nie niszczę niejadalnych grzybów.
Nie palę ogniska w lesie.
Segreguję śmieci.
Dbam o zwierzęta zimą.

14.Zorganizowanie wystawy książek i czasopism przyrodniczych w „Kąciku książki”


Literatura:
1. G. Kutyłowska: Ekologia w przedszkolu
2.E.Burakowska :„ Las”
3.A.Szarzyńska,Z.Stan Nitak „Poradnik instruktora Programu ekozespołów w edukacji elementarnej”.
4.Pakiet edukacyjny „ Czym skorupka za młodu nasiaknie... czyli jak pokochać przyrodę, żeby ona pokochała nas.
5.Encyklopedyczny atlas zwierząt