Program nauczania z innowacji "Wykorzystanie roślin ozdobnych w ogrodach terapeutycznych. Elementy hortiterapii"

PROGRAM NAUCZANIA Z INNOWACJI: „WYKORZYSTANIE ROŚLIN OZDOBNYCH W OGRODACH TERAPRUTYCZNYCH. ELEMENTY HORTITERAPII”
W TECHNIKUM W ZAWODZIE ARCHITEKT KRAJOBRAZU
AUTORZY PROGRAMU:
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
- wyjaśnić pojęcie hortiterapia,
- rozróżnić hortiterapię czynną i bierną,
- poznać główne efekty hortiterapii biernej i czynnej,
- istota i podział ogrodów terapeutycznych,
- wymienić grupy roślin wykorzystywanych w ogrodach terapeutycznych,
- wymienić cechy roślin wykorzystywanych w ogrodach terapeutycznych i rodzaj uruchamianych zmysłów,
- wymienić cechy roślin, które nie możemy stosować w ogrodach terapeutycznych ,
- wymienić nazwy roślin jednorocznych i dwuletnich, drzew, krzewinek i bylin trujących, których nie możemy wykorzystywać w ogrodach terapeutycznych wraz z określeniem nazwy substancji czynnej w nich występującej,
- wymienić najczęściej obserwowane konsekwencje psychiczne stosowania niektórych barw roślin,
- wymienić nazwę polską i łacińska roślin ozdobnych z kwiatów, które posiadają barwę: białą, czerwoną , niebieską, fioletową, żółtą , pomarańczową,
- wymienić nazwę polską i łacińską roślin jednorocznych i dwuletnich o intensywnej barwie, o wyjątkowej teksturze, o pięknym zapachu, o nasionach lub owocach chętnie zjadanych przez ptaki oraz stosowanych jako kwiaty cięte i do zasuszenia.
- poznać walory dekoracyjne i rozpoznać rośliny jednoroczne i dwuletnie o intensywnej barwie, o wyjątkowej teksturze, o pięknym zapachu, o nasionach lub owocach chętnie zjadanych przez ptaki oraz stosowanych jako kwiaty cięte i do zasuszenia.
- wymienić nazwę polską i łacińską bylin o wyjątkowej teksturze, o charakterystycznym zapachu, o ozdobnych liściach i kwiatach.
- poznać walory dekoracyjne i rozpoznać byliny o wyjątkowej teksturze, o charakterystycznym zapachu, o ozdobnych liściach i kwiatach.
- wymienić nazwę polską i łacińską bylin, które mogą być wykorzystywane do stymulacji zmysłu smaku i słuchu,
- poznać walory dekoracyjne bylin, które mogą być wykorzystywane do stymulacji zmysłu smaku i słuchu,
- wymienić nazwę polską i łacińską pnączy dekoracyjnych z owoców, kwiatów, o pachnących kwiatach i przyjaznym owadom.
- scharakteryzować gatunki pnączy dekoracyjnych z owoców, kwiatów, o pachnących kwiatach i przyjaznym owadom.
- wymienić nazwę polską i łacińską krzewów: o pięknym zapachu, przyjaznym ptakom i owadom, działających przez zmysł dotyku i o znaczeniu zdrowotnym.
- wymienić walory dekoracyjne poszczególnych gatunków krzewów: o pięknym zapachu, przyjaznym ptakom i owadom, działających przez zmysł dotyku i o znaczeniu zdrowotnym.
- wymienić nazwę polską i łacińską drzew iglastych i liściastych :o charakterystycznym zapachu, o atrakcyjnym, jesiennym zabarwieniu liści, przyjaznym ptakom i owadom, działających na zmysł dotyku.
- scharakteryzować gatunki drzew iglastych i liściastych :o charakterystycznym zapachu, o atrakcyjnym, jesiennym zabarwieniu liści, przyjaznym ptakom i owadom, działających na zmysł dotyku.
- przedstawić zalety roślin doniczkowych w porównaniu z innymi roślinami ozdobnymi.
- scharakteryzować rośliny doniczkowe usuwające trujące substancje i ozdobne z kwiatów i liści.
- wymienić efekty terapeutyczne wynikające z wykonywania kompozycji florystycznych.
- prezentować podstawowe techniki i materiały florystyczne.
- wymienić walory dekoracyjne poszczególnych gatunków roślin wykorzystywanych w kompozycjach florystycznych wiosennych.
- określić cechy krajobrazu terapeutycznego.
- określić cechy krajobrazu preferowanego przez człowieka.
- wyjaśnić pojęcie biofilii.
- scharakteryzować poziomy piramidy nawiązywania kontaktów społecznych.
- wymienić główne cechy terenu o właściwościach terapeutycznych.
- podać przykłady miejsc wpływających na regenerację psychiczną i fizyczną.
- wymienić cechy ogrodu medytacyjnego oraz biblijnego.
- podać przykłady miejsc parkowych umożliwiających obserwację ludzi i zwierząt.
- podać przykłady miejsc sprzyjających spotkaniom w grupach.
- podać przykłady infrastruktury dla dzieci.
- podać przykłady infrastruktury dla młodzieży.
- podać przykłady infrastruktury dla osób starszych i niepełnosprawnych.
- wyjaśnić pojęcia ogrodnictwo terapeutyczne, wspólnotowe i pedagogiczne.
- wyjaśnić pojęcie ogrody sensoryczne.
- wyjaśnić wpływ bodźców w ogrodach na poszczególne zmysły człowieka.
- podać przykłady zastosowania bodźców sensorycznych w ogrodach.
- podać przykłady ogrodów sensorycznych.
- scharakteryzować przykładowe kompozycje ogrodowe i odczytać ich układ.
- scharakteryzować główne elementy kompozycji i ich powiązania ze sobą.
- podać przykłady zastosowania różnych elementów małej architektury ułatwiającej korzystanie z terenu osobom niepełnosprawnym.
- zaprojektować fragment terenu z przeznaczeniem dla osób niepełnosprawnych.
- zaprojektować fragment terenu o ogólnych właściwościach terapeutycznych.
- wykonać rysunki projektowe i wizualizacyjne zgodnie z zasadami opracowywania graficznego projektów.

MATERIAŁ NAUCZANIA:
1. Hortiterapia i ogrody terapeutyczne – wiadomości wprowadzające.
Istota i funkcje hortiterapii. Podział hortiterapii na bierną i czynną. Rodzaje wykonywanych czynności w obrębie hortiterapii czynnej i biernej. Główne efekty hortiterapii biernej i czynnej. Istota i podział ogrodów terapeutycznych. Grupy roślin wykorzystywanych w ogrodach terapeutycznych. Cechy roślin wykorzystywanych w ogrodach terapetycznych i rodzaj uruchamianych zmysłów.

Ćwiczenia:
- Wypełnienie ankiety dotyczącej wpływu roślin na życie uczestnika innowacji.

2. Rośliny ozdobne, które nie mogą być wykorzystane w ogrodach terapeutycznych:
Wykaz cech roślin, których nie możemy wykorzystywać w projektowaniu ogrodów terapeutycznych. Określenie nazw roślin jednorocznych i dwuletnich, drzew, krzewinek i bylin trujących, których nie możemy wykorzystywać w tych ogrodach wraz z określeniem nazwy substancji czynnej w nich występującej. Wykaz niektórych roślin, które nie mogą być wykorzystywane w ogrodach terapeutycznych ze względu na obecność: kolców, cierni, parzących włosków, soków powodujących podrażnienia w kontakcie ze skórą, olejków działających drażniąco na skórę i wywołujących pęcherze, pyłków działających uczulająco.

3. Wykorzystanie barw roślin w ogrodach terapeutycznych.
Określenie najczęściej obserwowanych konsekwencji psychicznych stosowania niektórych barw roślin. Podział roślin ze względu na barwę kwiatów: białą, czerwoną , niebieską, fioletową, żółtą , pomarańczową.

4. Wykorzystanie roślin jednorocznych i dwuletnich w hortiterapii.
Charakterystyka roślin jednorocznych i dwuletnich:
- o intensywnej barwie pobudzającej zmysł wzroku,
- o teksturze, którą wykorzystamy do stymulacji zmysłu dotyku,
- o pięknym zapachu, działające na zmysł węchu,
- o nasionach lub owocach chętnie zjadanych przez ptaki,
- stosowanych jako kwiaty cięte i do zasuszenia.

5. Wykorzystanie bylin w ogrodach terapeutycznych .
Charakterystyka bylin:
- o wyjątkowej teksturze, które wykorzystamy do stymulacji zmysłu dotyku,
- o charakterystycznym zapachu, które zastosujemy na zmysł węchu,
- które mogą być wykorzystywane do stymulacji zmysłu smaku,
- które można wykorzystać do stymulacji słuchu,
- o ozdobnych liściach,
- o ozdobnych kwiatach.

6. Pnącza wieloletnie wykorzystywane w ogrodach terapeutycznych.
Charakterystyka pnączy:
- dekoracyjnych z owoców,
- dekoracyjnych z liści,
- dekoracyjnych z kwiatów,
- o pachnących kwiatach,
- przyjaznym owadom.

7. Krzewy wykorzystane w ogrodach terapeutycznych .
Charakterystyka krzewów:
- o charakterystycznym zapachu, które zastosujemy na zmysł węchu,
- przyjaznym ptakom,
- przyjaznym owadom,
- działających przez zmysł dotyku,
- o znaczeniu zdrowotnym.

8. Drzewa wykorzystane w ogrodach terapeutycznych.
Charakterystyka drzew iglastych i liściastych:
- o charakterystycznym zapachu, które zastosujemy na zmysł węchu
- o atrakcyjnym, jesiennym zabarwieniu liści pobudzający zmysł wzroku
- przyjaznym ptakom,
- przyjaznym owadom,
- działających na zmysł dotyku.

9. Terapeutyczne działanie roślin doniczkowych.
Zalety roślin doniczkowych używanych w hotiterapii w porównaniu z innymi roślinami ozdobnymi. Charakterystyka roślin doniczkowych usuwających trujące substancje (toksyny emitowane przez lakiery, farby, kleje, elementy konstrukcyjne budynków, wykładziny itp.). Charakterystyka roślin doniczkowych ozdobnych z kwiatów i liści.

Ćwiczenie:
- Projekt nasadzenia z wykorzystaniem poznanych roślin doniczkowych wykorzystywanych w hortiterapii mający na celu poprawę jakości powietrza w pomieszczeniu.

10. Wykorzystanie rośliny ozdobnych w hortiterapii czynnej poprzez wykonywanie kompozycji florystycznych.
Efekty terapeutyczne wynikające z wykonywania kompozycji florystycznych. Podstawowe techniki i materiały florystyczne. Przykłady kompozycji florystycznych. Gatunki roślin wykorzystywanych w kompozycjach florystycznych wiosennych.

Ćwiczenie:
- wykonywanie kompozycji florystycznej wiosennej.

Środki dydaktyczne:
- zdjęcia roślin
- zdjęcia projektów
- tabele zawierające zestawienia praktyczne roślin pod względem możliwości zastosowania

11. Terapeutyczne właściwości krajobrazu.
Definicja krajobrazu terapeutycznego. Wpływ przebywania w otoczeniu przyrody na psychikę człowieka. Pojęcie biofilii. Typ krajobrazu preferowany przez człowieka. Piramida możliwości nawiązywania kontaktów społecznych. Rodzaje aktywności w terenach zieleni. Cechy terenów zieleni o właściwościach terapeutycznych.

12. Regeneracja sił psychicznych i fizycznych oraz budowanie relacji społecznych.
Tereny nawiązujące do naturalnych zbiorowisk. Tworzenie różnorodnych miejsc odpoczynku i schronienia. Zachowanie skali obiektu względem uczestnika. Ogrody medytacyjne. Umożliwienie obserwacji zwierząt i innych ludzi. Organizowanie miejsc sprzyjających spotkaniom towarzyskim. Wyznaczenie przestrzeni dla różnych pokoleń. Udogodnienia dla osób niepełnosprawnych.

13. Wspieranie aktywności fizycznej
Elementy rekreacyjne i sportowe dla różnych grup wiekowych. Wyposażenie wspierające aktywność osób niepełnosprawnych. Ogrody o charakterze wspólnotowym. Uprawy ogrodnicze i ogrody pedagogiczne.

14. Ogrody sensoryczne
Różnica między ogrodnictwem terapeutycznym a hortiterapią. Oddziaływanie elementów kompozycji na zmysły. Rodzaje bodźców sensorycznych. Ogrody działające na wzrok. Ogrody dźwiękowe i muzyczne. Ogrody zapachów. Ogrody smakowe. Ogrody oddziaływujące na dotyk. Przykłady ogrodów sensorycznych.

15. Projektowanie terenu zieleni o charakterze terapeutycznym
Kompozycja i stopień jej skomplikowania. Tworzenie wnętrz krajobrazowych. Relacje między elementami kompozycji. Elementy wyposażenia ogrodów o charakterze terapeutycznym. Przykłady małej architektury ogrodowej sprzyjającej aktywizacji osób niepełnosprawnych.

Ćwiczenie:
- wykonanie projektu terenu zieleni o charakterze terapeutycznym

Środki dydaktyczne:
- zdjęcia roślin
- zdjęcia projektów
- tabele zawierające zestawienia praktyczne roślin pod względem możliwości zastosowania
- zdjęcia małej architektury i wyposażenia sprzyjającego aktywizacji osób niepełnosprawnych;
- prezentacja Ogrody bez barier - Jak urządzić ogród dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnością ruchową i sensoryczną;
- zdjęcia przykładowych ogrodów terapeutycznych;
- przykładowe projekty ogrodów terapeutycznych;
- zestawienia z doborem roślin o właściwościach terapeutycznych.

Uwagi o realizacji

Program innowacji obejmuje treści dotyczące roślin ozdobnych w architekturze krajobrazu i roślin ozdobnych w aranżacji wnętrz oraz projektowania ogrodów.
W wyniku kształcenia uczniowie powinni nabyć umiejętności doboru roślin do projektowanych ogrodów terapeutycznych, jak i doboru roślin do wnętrz czy kompozycji florystycznych, jak i poznać zasady projektowania tego typu ogrodów.
Podczas realizacji programu należy również kształtować cechy osobowości niezbędne
w pracy zawodowej, takie jak: staranność, odpowiedzialność, rzetelność, uczciwość
i obowiązkowość.
Osiągnięcie założonych celów umożliwi stosowanie metod podających i aktywizujących.
Zajęcia będą prowadzone w formie kursu na platformie e-learningowej moodle. Uczniowie będą pracować on-line. Będą możliwe konsultacje z nauczycielem on-line lub bezpośrednio w miarę potrzeby. Na platformie będą zamieszczone materiały dydaktyczne w formie zdjęć, schematów, tekstu. Na każdym etapie kursu będzie prowadzone forum dyskusyjne. Uczniowie po każdym etapie kursu rozwiązują test sprawdzający uzyskaną wiedzę i umiejętności lub przesyłają pracę w formie projektu.