Wstążką pisane - czyli moje rozważania prowadzące do pięknego pisania

Czy każdy może pięknie pisać?,
Czy i jak dalece możemy wzmacniać rękę dziecka, aby lepiej radziło sobie w szkole?,
Jakie zastosować ćwiczenia, aby uzyskać pożądany skutek?

Właśnie o tym będzie ten artykuł, a swoje przemyślenia opieram na doświadczeniu w pracy z dzieckiem pięcioletnim. Każdy nauczyciel powinien wiedzieć, że problemy grafomotoryczne dziecka nie zawsze wynikają z niechęci, ale właśnie ze słabszych możliwości rozwojowych, albo ruchowych dziecka, Morgan E, Watkins S. określił, że dziecko kończąc pięć lat, powinno mieć pewne umiejętności manipulacyjne takie jak, np: powinien posiadać prawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego, sprawne rzucać piłką, wycinać proste figury geometryczne, rysunek dowolny dziecka powinien być rozpoznawalny, podczas kolorowania zachowywać linie brzegu.1
W dzisiejszych czasach właśnie na nauczycielach przedszkola pada duża odpowiedzialność za przygotowanie do procesu edukacyjnego, jakim jest pierwsza klasa, ponieważ to właśnie we wczesnych fazach rozwojowych dziecka możemy zaobserwować wszelkie nieprawidłowości w zakresie sprawności ruchowej. Nieprawidłowy rozwój motoryczny zwłaszcza kończyn górnych ma decydujące znaczenie w rozwoju grafomotorycznym dziecka. W obecnej rzeczywistości dzieci wykazują mniejszą sprawność ogólnorozwojową, przyczynił się do tego rozwój techniki, ale i również pandemia Covid, co efekcie przełożyło się na to, iż dzieci spędzały czas mniej aktywnie. Obecnie u dzieci można zaobserwować liczne wady postawy i obniżenie ogólnej sprawności motorycznej rąk. W takiej sytuacji możemy kształtować rękę i rozwijać dziecko poprzez wdrożenie skorelowanych ćwiczeń wzmacniających sprawność ogólnorozwojową, które mają prowadzić do kontroli podstawy i lokomocji w głównej mierze górnej kończyn górnych oraz koordynacji wzrokowo- ruchowej. Natomiast nierozerwalnie z rozwojem ruchowym nie możemy zapominać o funkcjach wzrokowych, które odgrywają rolę pomocniczą w pisaniu i w tym celu każde dziecko powinno mieć przebadany wzrok.

Kiedy istnieje konieczność zastosowania ćwiczeń ręki?.

Gdy zauważamy u dziecka problemy z chwytaniem, gdy niechętnie maluje, bądź gdy istnieją zaburzenia wynikających z koordynacji obu rąk, czy obniżonego, czy podwyższonego napięcia obu rąk.

Jakie zastosować ćwiczenia, aby uzyskać pożądany skutek?

Ćwiczenia kształtujące prawidłowy rozwój i będące podwaliną do pięknego pisania, w swojej istocie mają znaczenie wielowymiarowe i wieloetapowe. Nie możemy w procesie rozwoju zapominać o poziomie umiejętności poszczególnych dzieci i ich możliwościach. Proces dobrze dobranych ćwiczeń do każdego przypadku jednak jest procesem bardzo złożonym i długotrwałym, postaram się jednak przytoczyć najważniejsze jego elementy w wielkim skrócie. Do najważniejszych ćwiczeń wzmacniających rękę należą: ćwiczenia wzmacniające obręcz barkową, wzmacniające stabilizację posturalną i kształtujące koordynację ruchową, wszystkie te trzy ćwiczenia razem, warunkują wstęp do dalszych działań, czyli ćwiczeń w postaci ruchów precyzyjnych dłoni palców i nadgarstka.
W pracy z dzieckiem pięcioletnim wykorzystywałam wiele ćwiczeń wzmacniającym sprawność ruchową, główny nacisk w terapii położyłam na ćwiczenia bilateralne (są to ćwiczenia uwzględniające współpracę obu stron ciała) oraz ćwiczenia wzmacniające linię barków i ćwiczenia posturalne. Aby, uatrakcyjnić ćwiczenia wykorzystałam niekonwencjonalnie w tym celu wstążkę gimnastyczną, bądź dwie wstążki, za pomocą których rozwijałam sprawność ruchową dzieci. W kolejnych etapach ćwiczeń wzmacniających i ogólnorozwojowych uwzględniam różnorodną muzykę klasyczną, w ten sposób wzmacniając u dzieci chęć do działania. Efekt tych ćwiczeń był taki, iż znacznie wzmacniały precyzję wykonywanych ruchów dłoni oraz poprawiły postawę dzieci.
W zakresie ćwiczeń samej dłoni w obrębie wzmocnienia nadgarstka dzieci mają duży wybór ogólnie znanych ćwiczeń, w których uwzględniony jest ruch rotacyjny nadgarstka, malowanie po kole, np.: kolorowanie mandali, ponieważ dają one różny kont kreślenia, i ma decydujący wpływ na rozwój nadgarstka. Następnymi ćwiczeniami są ćwiczenia palców dłoni. W zakresie tych ćwiczeń możemy wykorzystać różnorodne zabawy z zastosowaniem mas plastycznych, piłeczek o różnej miękkości, gumy czy ćwiczeń jak: przetykanie przez otwory, przenoszenie przedmiotów za pomocą klamer. W rozwoju palców dłoni i jej wzajemnej koordynacji, ważne jest ćwiczenie uwzględniające cięcie nożyczkami, dziecko powinno kształtować sprawne posługiwanie się nożyczkami. Najlepiej jednak usprawniającymi ćwiczeniami usprawniającymi precyzję w zakresie sprawnej grafo-motyryki są ćwiczenia takie jak: malowanie całą dłonią, kredą czy pastelami. W całym procesie nie możemy zapominać o prawidłowym trzymaniu narzędzia pisarskiego, oczywiście dążymy aby chwyt był nawykiem, a nie wymuszonym działaniem. Gdy jednak dziecko wraca do złych nawyków odnosimy się do jego postawy podczas siedzenia, sprawdzamy sprawność poszczególnych mięśni i odwołujemy się do np. ćwiczeń wzmacniających koordynację lub mięśnie posturalne rozwijając dziecko ruchowo, nie wymuszając na nim ćwiczeń graficznych. Dobrze jest, gdy jednak zawsze pamiętamy, że w trakcie przygotowania do pisania, o wszelkich ruchach manipulacyjnych i precyzyjnych dłoni, tak by w dalszym etapie próbować wdrażać do pisania i prawidłowego trzymania wszelkich narzędzi pisarskich.
Jednakże sam proces ćwiczeń sposób i sekwencyjność ćwiczeń odpowiednio dobranych do umiejętności i poziomu wiekowego dzieci, może dać niesamowite efekty, ponieważ osiągnięte rezultaty w młodym wieku mogą procentować na całe życie szkolne dziecka. Należy również pamiętać, iż rozwój fizyczny całego dziecka może mieć decydujący wpływ na jego funkcjonowanie w codziennych czynnościach manipulacyjnych, i w nauce poprawnego pisania.3 Rola ćwiczeń dla dzieci sześcioletnich jest istotna dla dziecka ponieważ posiadając niskie kompetencje grafo-motoryczne w dużej mierze wykonuje wszelkie zadania wolno, co wpływa na to iż, szybko się zniechęca do wszelkich zadań edukacyjnych, a w szczególności do wszelkich zadań grafo-motorycznych, co w późniejszym etapie rozwojowym może prowadzić do dysgrafii.
Ćwiczenia przytoczone są w artykule mam nadzieję że pomogą w znacznym stopniu przezwyciężyć w dziecku lęk, i pozwalają odnieść pierwsze sukcesy np. w pisaniu, rozwijając w znacznym stopniu sprawność i koordynację ruchową dziecka.

Literatura:
1. Bartkiewicz W., Gluczewska A., Terapia ręki. Acenrum Szkolenia S.C. Warszawa 2014.

2.Piotrowska- Madej K., Żychowicz A. Smart Hand Model. Smart Hand Model. Diagnoza i terapia ręki. Harmonia 2018.