Diagnoza dojrzałości szkolnej - charakterystyka

W systemie polskiej oświaty nastąpiły duże zmiany dotyczące obniżenia wieku szkolnego, a co za tym idzie podwyższenie wymagań w procesie przygotowania dzieci do szkoły. Wprowadzony obowiązek przedszkolny dla pięciolatków ma wspomóc ich dalszy rozwój poprzez nabywanie nowych umiejętności, doświadczeń społecznych.
Diagnoza przedszkolna to określenie mocnych i słabych stron dziecka. Celem diagnozy jest „zgromadzenie informacji które mogą pomóc (...) przy opracowaniu i realizowaniu indywidualnego programu wspomagania rozwoju dziecka”. (Rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół MEN 2008r.)
Dziecko jest dojrzałe, gotowe do rozpoczęcia nauki wtedy, gdy następuje okres w jego rozwoju charakteryzujący się równowagą między możliwościami dziecka, a wymaganiami szkoły. Osiągnięcie „dojrzałości szkolnej” jest procesem dynamicznym, zmiennym i daje duże możliwości wpływów wychowawczych na jej kształcenie.
Według S. Szumana dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju: fizycznego, społecznego, psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej.
Dziecko dojrzałe do tego, by uczyć się czegoś nowego wg Szumana osiągnęło swój tzw. okres sensytywny najlepszy okres do rozpoczęcia nauki szkolnej (Wygotski, Matczak 2003). Wówczas dziecko jest ciekawe, chłonne wiedzy, dąży do wiedzy. Każde dziecko jest indywidualne, ma różne możliwości rozwojowe, różne właściwości i uwarunkowania, dlatego też u każdego dziecka należy scharakteryzować różne sfery rozwoju i ocenić ich poziom. Umożliwia, to wyrównanie startu szkolnego bądź ewentualne odroczenie.
Dojrzałość szkolną można rozpatrywać w zakresie rozwoju fizycznego. Dziecko powinno mieć odpowiedni wzrost, wagę oraz proporcje ciała. Związane jest to z przebywaniem w szkole, realizowaniem obowiązków szkolnych, które niosą ze sobą duży wysiłek fizyczny. Stan zdrowia dziecka powinien być na tyle dobry, aby wysiłek szkolny go nie pogorszył. Ważne jest również, aby dziecko charakteryzowało się dobrą sprawnością fizyczną, skoordynowanymi, zwinnymi ruchami oraz sprawnością ruchów rąk. Dziecko rozpoczynające naukę w szkole powinno już mieć ustaloną lateralizację (przewagę czynnościową).
Istotną rolę odgrywa dojrzałość psychiczna oraz dojrzałość w zakresie procesów poznawczych. W dojrzałości psychicznej ważne są dwa procesy: poznawcze, regulacyjne czyli chęć do uczenia się. W tej drugiej dojrzałości dziecko nie tylko powinno samo przyswajać i wykorzystywać informacje, lecz także korzystać ze wskazówek nauczyciela kierującego przyswajaniem informacji, który wyznacza ich ilość, jakość i zakres.
Dzieci idące do szkoły kierują się w swym działaniu głównie emocjami i potrzebami, nie zaś normami czy poczuciem obowiązku. Ważne jest także kontrolowanie przejawów własnych emocji. Składa się to wszystko na dojrzałość szkolną w zakresie procesów regulacyjnych.
Kolejną częścią składową dojrzałości jest rozwój społeczny, czyli konfrontacja dziecka z nowa rolą, rolą ucznia. W zakres ten wchodzi poczucie przynależności do grupy, współżycie zgodne, bezkonfliktowe, empatia w stosunku do innych, zmniejszenie się egocentryzmu dziecięcego.
Wszystkie obszary, na których bazuje „dojrzałość szkolna” są istotne w dalszej drodze samorozwoju, samorealizacji każdej jednostki, indywidualności.