Muzyka epoki baroku w szkole muzycznej I stopnia - współczesne kierunki wykonawstwa w świetle nauczania gry na instrumencie

Z muzyką epoki baroku mamy do czynienia już od początku nauczania w szkole muzycznej I stopnia. Proste melodie zawarte w zbiorach dla najmłodszych to niekiedy fragmenty większych dzieł kompozytorów epoki baroku, a w starszych klasach w programie nauczania znajdują się utwory m. in. takich twórców jak: Haendel, Neruda, Stamitz, Zelenka, Lully, Rameau, Bach, Hasse, Pachelbel, Telemann, Albinoni, Ariosti, Tartini, Torelli, Vitali, Vivaldi – dzieła oryginalnie skrzypcowe, wiolonczelowe, a niekiedy zaaranżowane na ten instrument z dzieł klawesynowych czy orkiestrowych czy klawesynowe zaaranżowane na fortepian tak, by mogły być wykonywane przez początkujących muzyków.
Do zadań nauczyciela gry na instrumencie należy prowadzenie ucznia tak, aby ten poznał całe spektrum twórczości kompozytorów i stylów już na pierwszym etapie nauczania. Nie może się on ograniczać jedynie do uczenia rzemiosła – poprawnego aparatu gry, poprawnego czytania nut, postawy, zdolności uczenia się na pamięć itp., a powinien rozbudzać w uczniu miłość do muzyki, m.in. poprzez ukazywanie jej różnych typów i rodzajów. Nie należy więc stronić od muzyki rozrywkowej, filmowej, popularnej, współczesnej... Najczęściej jednak w zbiorach utworów i w propozycjach programów nauczania mamy do czynienia z muzyką klasyczną od XVII do XX wieku.
O ile dość łatwo jest nauczać właściwej ekspresji utworów romantycznych i postromantycznych, o tyle jeśli chodzi o muzykę okresu klasycystycznego czy barokowego – nie zawsze, a wręcz często, nauczyciel nie ma wiedzy o „stylowym” wykonawstwie tych dzieł.
Trendy wskazujące na potrzebę wykonywania muzyki baroku zgodnie z intencją kompozytora mają miejsce na świecie już od początku XX wieku. Podstawową lekturą w tym zakresie jest książka napisana przez Nicolasa Harnoncourta (1929-2016) Muzyka mową dźwięków. Autor wskazuje szczególnie na znajomość muzyki jako części wykształcenia ogólnego, co od czasów średniowiecza aż do rewolucji francuskiej było jednym z filarów kultury i życia w ogóle. Uważa, że aby dobrze grać daną muzykę, trzeba ją rozumieć. Stąd też sposób wykonywania muzyki barokowej zgodnie z duchem epoki powinien polegać na tym, że „zamiast przenosić dawną muzykę do współczesności, to wykonawca przenosi się w przeszłość”. Autor w pewien sposób zarzuca dzisiejszemu systemowi nauczania, że naucza się muzyki nie jak mowy, języka, ale jedynie jako techniki wykonawstwa - „technokratycznego szkieletu bez życia”.
Oczywiście, nie będziemy nigdy w stanie odtworzyć muzyki baroku tak, jak wtedy ją wykonywano, ale możemy zbliżyć się do tego muzycznego i dźwiękowego obrazu, jaki miał kompozytor podczas procesu tworzenia. Nie możemy też ślepo iść za „poprawnością” wykonawstwa, bo ważniejsze jest wykonanie żywe muzycznie. Niemniej jednak wykonawca powinien dysponować odpowiednią historyczną wiedzą w zakresie sposobu notacji, interpretacji, znaczeń figur retorycznych, formy itp. Dopiero do tej wiedzy może dodać emocje i intuicję.
Stąd też uważam za bardzo ważną rzecz znajomość przez nauczycieli gry na instrumencie kontekstu historycznego utworów, biografii kompozytora, rodzaju języka muzycznego danego dzieła, znajomość formy, aby mogli uczyć swoich podopiecznych nie tylko prawidłowego warsztatu technicznego, ale także poszerzać ich wiedzę i sposoby interpretacji, odczuwania muzycznego utworów, które grają. Techniczna doskonałość nie jest dziś wystarczająca. Warto uczyć młodych muzyków języka, a właściwie wielu języków, właściwych różnym muzycznym stylom, a jednocześnie wychowywać słuchaczy (którymi uczniowie również są) tak, żeby i oni rozumieli te języki.