Usprawnianie funkcji oddechowych i ruchowych z wykorzystaniem elementów jogi logopedycznej - profilaktyka logopedyczna, klasa I-III

Cele dydaktyczne zajęć:
•Zwrócenie uwagi na sposób oddychania. Utrwalanie prawidłowego toru oddechowego.
•Doskonalenie umiejętności językowych dzieci z prawidłowym rozwojem mowy, jak i z trudnościami w wymowie.
•Usprawnianie całego ciała poprzez angażowanie grup mięśniowych wchodzących w skład łańcuchów powięziowych istotnych dla funkcjonowania kompleksu ustno-twarzowego.
•Rozwijanie słuchu fonemowego i sprawności motorycznej narządów artykulacyjnych.
•Rozwijanie kinestezji artykulacyjnej (ułożenia narządów artykulacyjnych w trakcie mówienia).

Cele szczegółowe.
Uczeń:
•poprawnie wykonuje ćwiczenia ruchowe;
•poprawnie wykonuje ćwiczenia narządów mowy;
•wie, jak należy prawidłowo oddychać (tor przeponowo - brzuszny);
•odróżnia fazę wdechową od wydechowej;
•utwierdza się w swoich mocnych stronach;
•potrafi się zrelaksować.

Pomoce dydaktyczne:
•karty do ćwiczeń artykulacyjnych;
•karty z rymowanymi wyrazami;
•mata sensoryczna (puzzle),
•chusteczki do nosa,
•plastikowe kubeczki,
•muzyka relaksacyjna.

Przebieg zajęć
1. Wprowadzenie
Terapeuta zachęca uczniów do aktywnego uczestnictwa - nauki prawidłowego oddychania, zrelaksowania się i dobrej zabawy.

2. Terapeuta wraz z dziećmi wykonuje kilka podstawowych ćwiczeń:
*Ćwiczenie oddechowe wstępne.
Uczniowie robią kilka swobodnych wdechów i wydechów zgodnie z instrukcją prowadzącego
Cel ćwiczenia: nauka prawidłowego sposobu oddychania; wydłużenie fazy wydechu; utrwalanie oddychania przeponowo -brzusznego.

*Ćwiczenie oddechowe z wykorzystaniem chusteczek higienicznych.
Uczniowie trzymają chusteczki w rękach, mają za zadanie najpierw delikatnie na nie dmuchać, następnie parskać
Cel ćwiczenia: parskanie jako sposób zmniejszenia napięcia mięśnia okrężnego ust, relaksacja mięśni twarzy, przygotowanie do ćwiczeń artykulacyjnych.

*Ćwiczenie oddechowe połączone z ruchem i fonacją samogłosek
Uczniowie ustawiają się swobodnie. Przyjmują pozycję wyjściową (nogi rozstawione na szerokość bioder, ręce wzdłuż ciała). Przy wdechu dzieci podnoszą ręce na wysokość ramion, następnie powoli opuszczają ręce i jednocześnie wymawiają samogłoskę A (najpierw 5 sekund, potem dłużej – 8 sekund). Ważne, by dzieci wymawiały samogłoski z jednolitym natężeniem głosu od początku do końca i z utrzymaniem tej samej wysokości dźwięku. W podobny sposób wymawiają samogłoski E, O, U, Y, I.
Cel ćwiczenia: wydłużenie fazy wydechu i połączenie wydechu z fonacją; utrwalanie oddychania brzuszno-żebrowego; ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej; rozwijanie pamięci ruchowej.

3. Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy. Tworzenie budowli z plastikowych kubków.
Uczniowie siedzą w kręgu. Każdy uczeń losuje kartę z ćwiczeniem (nie pokazuje jej pozostałym uczestnikom zabawy). Następuje prezentacja ćwiczeń. Każdy uczeń pokazuje ćwiczenie i kartę, grupa powtarza. Uczeń, który zaprezentował ćwiczenie artykulacyjne, wybiera 2 kubeczki i zaczyna ustawiać budowlę z kubków. Każdy uczeń po prezentacji swojego ćwiczenia dodaje kolejne kubki (ustawia jeden na drugim). Budowla z kubków jest egzemplifikacją ilości wykonanych ćwiczeń i owocem działań grupowych.

Przykładowe ćwiczenia języka:
*wypychanie policzków czubkiem języka,
*„malowanie” podniebienia;
*liczenie zębów czubkiem języka,
*dotykanie językiem do miejsca za górnymi zębami,
*kląskanie językiem,
* „przyklejanie” szerokiego języka do podniebienia podczas kląskania,
*robienie rurki z języka;
*przeciskanie języka przez lekko rozchylone zęby.

Przykładowe ćwiczenia warg:
*nabieranie i powolne wypuszczanie powietrza ustami;
*przepychanie powietrza z jednej strony jamy ustnej na drugą;
*wysuwanie i spłaszczanie złączonych warg;
*cmokanie (wargi mocno ściągnięte)

4. Zabawy ruchowo-oddechowe. Nauka elementów jogi logopedycznej (systemu rekreacji ruchowej).
Terapeuta pokazuje uczniom pozycje (asany) i zachęca do powtarzania. Uczniowie starają się utrzymać pozycję przez 1 lub 2 oddechy.
Przykładowe ćwiczenia:
* pozycje stojące:
- pozycja góry (stabilne stanie, nogi rozszerzone na szerokość bioder - aktywizacja mięśni posturalnych i mięśni stóp);
- pozycja drzewa (stanie na prawej i lewej nodze, stopa opiera się na udzie lub na łydce, ręce uniesione ku górze – aktywizacja mięśni nóg, mięśni posturalnych i zmysłu równowagi),
- pozycja półksiężyca (wygięcie ciała w jedną i drugą stronę z utrzymaniem równowagi - aktywizacja mięśni posturalnych, mięśni nóg),
- pozycja krzesła (pozycja symetryczna, lekkie ugięcie nóg, głowa stanowi przedłużenie kręgosłupa, ręce wyciągnięte w górę – aktywizacja mięśni całego ciała),
- pozycja psa z głową w dół (pozycja odwrócona, dziecko opiera się rękoma i nogami o podłoże, głowa schowana między rękoma – aktywizacja mięśni nóg, grzbietu, rąk ramion).
* pozycja klęcząca:
- pozycja dziecka (pozycja klęcząca ze skłonem głowy w dół i rękoma w tył – aktywizacja mięśni grzbietu, tułowia, mięśni oddechowych, mięśni nóg).

5. Zabawa utrwalająca nauczone układy ruchowe.
Aktywność oparta jest na zabawie ruchowej „Sajmon mówi...”. Zamiast słów „Sajmon mówi...”, terapeuta wypowiada: „Pani Joga-Stonoga mówi...”. Kiedy dzieci słyszą komendę poprzedzoną słowami „Pani Joga-Stonoga mówi...” wykonują polecenie. Jeżeli słyszą tylko sam rozkaz, nic nie robią.
Przykład: „Pani Joga-Stonoga mówi: zróbcie pozycję półksiężyca... „
Cel ćwiczenia: kształtowanie prawidłowego toru oddechowego; ćwiczenia koordynacji ruchowej; wzmocnienie mięśni związanych ze stabilizacją ciała i mięśni kompleksu ustno-twarzowego; poprawa funkcji motorycznych; oddziaływanie w sferze sensorycznej - angażowanie wzroku, słuchu, propriocepcji, zmysłu równowagi.

6. Rymowanki - ćwiczenie rozwijające słuch fonemowy i poprawność artykulacyjną.
Terapeuta rozdaje uczniom po jednym elemencie maty sensorycznej. Uczniowie mają za zadanie „zapoznać się” z wrażeniami, jakie odczuwają, kiedy na macie stoją lub siedzą. Następnie każde dziecko losuje kartkę z zapisanym rymem, np.:
półka-bułka
nóżka-dróżka
pączek-bączek
pączek-zajączek
Uczeń stojąc lub siedząc ma za zadanie przeczytać rym i ułożyć zdanie z wyrazami z kartki. Po wykonaniu zadania uczeń układa swój element maty na środku sali. Kolejny uczeń dokłada kolejny element. Tak powstaje ścieżka sensoryczna. Po ułożeniu ścieżki uczniowie chodzą po niej boso: przodem, tyłem, skaczą na jednej nodze itp.

7. Relaksacja, czyli bajka z elementami jogi logopedycznej.
Terapeuta włącza muzykę relaksacyjną i zaczyna opowiadać bajkę. W trakcie opowieści nauczyciel pokazuje pozycje, a uczniowie je powtarzają (są to układy ruchowe, które dzieci poznały w trakcie zajęć).

Treść bajki:
Pewnego dnia Antoś Podróżnik wybrał się na wycieczkę. Był bardzo podekscytowany. Zapakował plecak i ruszył w podróż w nieznane. Nagle zobaczył przed sobą wielką górę (dzieci przyjmują pozycję góry). Była ogromna, taka ciężka i nieruchoma. Antoś powiedział górze grzecznie „Dzień dobry” i ruszył dalej. Zaraz przy drodze zauważył wielki drzewa (pozycja drzewa). Jedne drzewa miały gałęzie z prawej strony (dzieci podnoszą prawą nogę), inne z lewej (dzieci podnoszą lewą nogę). Antoś powiedział drzewom grzecznie „Dzień dobry” i ruszył w dalszą drogę. Podczas swojej wędrówki spotykał także zwierzęta. Spotkał na przykład żyrafę (pozycja krzesła). Oczywiście przywitał się z nią bardzo grzecznie. Antoś starał się wsłuchać w swoje otoczenie (dzieci aktywnie słuchają muzyki). Słyszał ptaki, odgłosy dzikich zwierząt. W pewnym momencie usłyszał ciche skomlenie. Rozejrzał się dookoła. Pod krzakiem siedział piesek (pozycja psa). Był mały i bardzo wystraszony. Antoś postanowił zaopiekować się pieskiem. Zrobiło się późno. Niebo pociemniało, zaczęły pojawiać się pierwsze gwiazdy. Antoś pomyślał, że będzie musiał wracać wieczorową porą. Poczuł lekki niepokój. Nagle zobaczył na niebie księżyc. Księżyc puścił do niego prawe oko (pozycja półksiężyca z wygięciem w jedną stronę), potem lewe oko (pozycja półksiężyca z wygięciem w drugą stronę). Antoś od razu poczuł wewnętrzną siłę i odwagę. Nie był sam. Był z nim księżyc i piesek – jego nowy przyjaciel. Po długiej wędrówce Antoś dotarł do domu. Był bardzo zmęczony. Przyjął swoją ulubioną pozycję (pozycja dziecka) i smacznie zasnął. Obok niego spał piesek. Jutro Antoś pomoże mu znaleźć swojego pana.

Cel ćwiczenia: ćwiczenia koordynacji ruchowej; wzmocnienie mięśni związanych ze stabilizacją ciała i mięśni kompleksu ustno-twarzowego; poprawa funkcji motorycznych; oddziaływanie w sferze sensorycznej- angażowanie wzroku, słuchu, zmysłu równowagi; utrwalanie zwrotów grzecznościowych.

8. Podsumowanie zajęć
Logopeda dziękuje uczniom. Chwali dzieci za zaangażowanie i aktywny udział w zajęciach.