Język angielski w świecie dzieci - problematyka nauczania języka angielskiego w grupach przedszkolnych

Nauczanie języka obcego w obecnych czasach jest niezwykle ważną, a także rozwijającą się częścią procesu edukacyjnego. Wachlarz możliwości wyboru metod pracy, materiałów, a także form jest dla nauczycieli wyzwaniem. Nauka języka obcego stała się atrakcyjna. Nie tylko można, ale wręcz należy korzystać z kolorowych kart słownikowych, nagrań, plakatów oraz innych pomocy, aby motywacja dzieci, a także efekty pracy były zadowalające dla obydwu stron.
Coraz częściej określa się znajomość języka obcego jako umiejętność, która jest niezbędna do funkcjonowania na odpowiednim poziomie w społeczeństwie, kulturze, pracy zawodowej. Już od najmłodszych lat zapoznaje się dzieci z elementami edukacji językowej. Wprowadzane są zmiany w podstawie programowej, zakres treści, sposoby realizacji. Zadać należy w takim razie pytanie: „co znaczy znać język angielski?" oraz „w jaki sposób go opanować?”. Udzielenie odpowiedzi na te pytania będzie drogowskazem i ostatecznym celem pracy nauczyciela.
Praca ta na poziomie elementarnym jest wbrew pozorom trudniejsza oraz wymaga od nauczyciela stosowania różnorodnych form i metod. Powinien on dążyć do kształtowania kompetencji komunikacyjnych, sprawiać, że dzieci będą rozumiały kierowane do nich zdania, polecenia, zarówno te znane jak i takie, których nigdy przedtem nie słyszały. Z drugiej strony równie ważne jest rozwijanie kompetencji lingwistycznej, która odpowiada za budowanie poprawnych zdań, w tym takich, których nigdy jeszcze w tej właśnie formie dziecko nie wypowiedziało. Konieczne zatem jest „wprowadzanie tzw. podsystemów językowych. Są to podsystemy związane z dźwiękową i graficzną warstwą języka, jego słownictwem i składnią, a więc podsystemy: foniczny, graficzny, leksykalny i składniowy, przy czym każdy z nich opanowywany jest receptywnie i produktywnie. Oznacza to, że użytkownik języka nie tylko rozróżnia lub rozumie dane elementy, ale także potrafi je samodzielnie produkować”.

Najczęstszym błędem w nauczaniu języka obcego dzieci w wieku przedszkolnym jest dobór niewłaściwych metod nauczania. Zachowania dzieci wynikające z ich naturalnej drogi rozwojowej, nauczyciele często traktują jako nieposłuszeństwo lub brak aktywności na zajęciach. Można odnieść wrażenie, iż brak jest realnych efektów nauki. Wystarczy jednak zmienić metodę nauczania, wsłuchać się w potrzeby dzieci, aby zobaczyć, jak wiele można uzyskać. Przez wzgląd na brak wykształconego myślenia abstrakcyjnego oraz pamięci logicznej u dzieci w wieku przedszkolnym, nauczyciel musi na stałe związać sposoby nauczania z konkretnymi przedmiotami, sytuacjami. Lekcje powinny być oparte przede wszystkim na tym, co znajduje się w zasięgu wzroku dziecka, jest w jego doświadczeniu, jego bliskości. Proces nauczania powinien być zaplanowany tak, aby uwzględniał częste powtarzanie materiału leksykalnego. Jak mówi Hanna Komorowska liczne powtórzenia muszą być dla dzieci atrakcyjne, stąd przydatność często powtarzanych piosenek, wierszy i rymowanek, a więc powtórzeń mniej nużących oraz powtórzeń w różnych formach. Poszczególne zadania i ćwiczenia muszą być krótkie, niezbędne są częste zmiany aktywności,
oraz ogromna różnorodność bodźców podtrzymujących uwagę - obraz, dźwięk, ruch.
Nauczyciele na co dzień wykorzystują śpiew, gry ruchowe oraz muzyczne, a także dramę do wprowadzania nowych treści i kształtowania umiejętności u dzieci. Połączenie tych form pracy z językiem angielskim jest idealnym rozwiązaniem w prowadzeniu zajęć językowych. Stałe powtarzanie materiału nie musi być oparte na tych samych aktywnościach. Potrzebne jest stałe powracanie do już przerobionych partii materiału. Przez wzgląd na stałą potrzebę ruchu oraz zabawy w nauce języka angielskiego w przedszkolu:
• aktywnością dominującą powinna być zabawa, w tym zabawa językowa
• nauczyciel powinien opierać swe zajęcia na ruchu oraz aktywności – wybierać metody reagowania ruchem (TPR)
• edukacja językowa powinna być na stałe połączona z edukacją plastyczną, muzyczną, ruchową
• powinno się uwzględniać zabawy teatralne i dramowe jako element naturalnego wypowiadania się w języku obcym

Sekwencje rozwojowe funkcji językowych w kierunku języka dorosłych

Źródło: I. Kurcz, Psychologia języka i komunikacji,
Wyd. Naukowe Scholar Warszawa 2005

Język jest czymś więcej niż zbiorem określonych słów. Jest on całym systemem, który zawiera słowa, sposoby ich łączenia, zachowanie pewnego porządku. Uczenie języka obcego ściśle związane jest z możliwościami intelektualnymi, emocjami, potrzebą komunikowania się oraz motywacją i zainteresowaniem uczących się. Dlatego też nauczyciel powinien wziąć pod uwagę kwestie psychologii rozwojowej, drogi rozwojowej, dostosowując proces edukacyjny do możliwości dzieci. Nauczanie słownictwa musi być skoncentrowane na realnych słowach, a maksymalna liczba jednostek leksykalnych przekazywana na jednych zajęciach to od 3 do 6 słów do zapamiętania oraz do 100 słów wykorzystanych przez nauczyciela do prowadzenia zajęć oraz wprowadzania rutyn w ciągu dnia. Wynika z tego, że nauczyciel powinien powtarzać nowy materiał bardzo często tuż po pierwszej prezentacji, a zagadnienia znane przeplatać z nowymi, które angażują umysł uczącego się pomiędzy powtórzeniami.

Wiele dróg prowadzi do poznawania i rozumienia otaczającego nas świata. Wykorzystując zdolności i umiejętności, eksplorujemy, działamy, rozumiemy. Kombinacje uzdolnień dzieci, wykorzystywane na zajęciach rozwijają je w odpowiednio dobranych ćwiczeniach i zabawach, gdyż określają dziecko według jego indywidualnego kodu i sprzyjają sukcesowi w rozwiązywaniu zadań. Na uważność dzieci doskonale wpływa nauczanie multisensoryczne. Polega ono na angażowaniu wszystkich zmysłów w procesie edukacyjnym, a także wymaga aktywacji możliwie dużej ilości zmysłów. Zabawa, obraz, rytm, muzyka, a także elementy charakterystyczne dla naturalnej komunikacji,
ruch, gestykulacja, mimika powinny być nieodłączną częścią składową procesu nauczania. Wszelkie formy wizualizacji treści, intonacja, gest nauczyciela maja pomóc zrozumieć werbalny przekaz w języku obcym.

Osiągnięcie sukcesu – to jest osiągnięcie realnego efektu nauczania wymaga stawiania wyzwań intelektualnych. Zadania prezentowane na zajęciach powinny mobilizować do obserwacji, zgadywania oraz doświadczania elementów procesu edukacyjnego. Wykonanie zadania daje satysfakcję oraz motywuje do podejmowania kolejnych działań.
Nie bez znaczenia pozostaje kwestia aktywności fizycznej, na której oparta jest częściowo metoda TPR. Stosowanie tego typu aktywności wychodzi naprzeciw dużemu zapotrzebowaniu dzieci na aktywność fizyczną.
Kiedy możemy mówić o sukcesie w językowym procesie edukacyjnym? Każdy nauczyciel określa go w swój indywidualny sposób, obserwując postępy dzieci, ich reakcje, emocje na zajęciach. Wspólnym mianownikiem efektywności podejmowanych działań jest z pewnością rozwój dzieci – nie tylko w kontekście leksykalnym, rozumienia poleceń, lecz przede wszystkim w poczuciu radości i zadowolenia z udziału w zajęciach, wspólnej zabawy, chęci pokazania ruchem, gestem, w końcu powiedzeniu prostych słów. Czasem wystarczy jedno słowo, fragment piosenki, aby rozbudzić w dziecku realne zainteresowanie oraz chęć podejmowania wysiłku w nauce oraz doświadczaniu języków obcych w życiu. Sukcesem nazwiemy zatem wszelkie pozytywne rekcje, jakie wywołamy u dzieci, prowadzące do rozbudzenia ciekawości oraz poczucia akceptacji w posługiwaniu się innym niż ojczysty językiem.

Agnieszka Światłoń