Pomoc i rola wychowawcza, dydaktyczna, terapeutyczna w kształceniu dzieci z ryzykiem dysleksji

Pomoc i rola wychowawcza, dydaktyczna, terapeutyczna w kształceniu dzieci z ryzykiem dysleksji.

Według M. Bocheńskiej, pomoc jaką powinny otrzymać dzieci z ryzykiem dysleksji, powinna być udzielona już w wieku przedszkolnym w celu zapobiegania jego przyszłym niepowodzeniom szkolnym. Jeśli więc, nie zostaną one odpowiednio szybko zahamowane w klasie od zera do trzeciej, to problemy w nauce czytania i pisania, w wyższych klasach uwydatniają się jeszcze bardziej, i prze to mogą wystąpić trudności w innych przedmiotach .
Zdaniem A. Balejko: „ Niepowodzenia szkolne i związane z nimi następstwa stanowią poważny problem dydaktyczny i wychowawczy. Długotrwały brak sukcesów w nauce, permanentne trudności w opanowaniu umiejętności czytania, pisania, w zdobywaniu wiadomości szkolnych, wywołują zaburzenia w rozwoju emocjonalno- uczuciowym, w sferze motywacji, w kształtowaniu się postaw” .
Dzieci z ryzykiem dysleksji, to dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, które wymagają specjalistycznej pomocy przede wszystkim w szkole. Należy więc zaakceptować to, że dzieciom które mają problemy w nauce trzeba niezwłocznie pomóc, aby zapobiec zaburzeniom emocjonalnym.
„ Konieczne więc staje się specjalistyczne i profesjonalne przygotowanie nauczycieli, którzy opierając się na znajomości mechanizmów zaburzeń będą dążyć do jak najwcześniejszego wykrywania symptomów, aby właściwymi zabiegami wychowawczymi i dydaktycznymi likwidować zarówno objawy, jak i w miarę możliwości oddziaływać na ich przyczyny, a przynajmniej będą się starali nie dopuścić do powstania zaburzeń wtórnych, najczęściej będących rezultatem wadliwej oceny i postępów w obliczu pierwszych przejawów zakłóceń w procesie rozwoju” .
Właściwa pomoc udzielona dzieciom z ryzykiem dysleksji może spowodować zlikwidowanie opóźnień rozwojowych oraz uniknąć trudności w szkole, może również zmniejszyć nasilenie tych trudności. Dlatego wiek przedszkolny jest niewątpliwie bardzo ważnym okresem rozwoju tych dzieci. Wszechstronna praca z dzieckiem jest istotna aby osiągnęło ono gotowość do nauki czytania i pisania jeszcze przed pójściem do szkoły. W przypadku dzieci z ryzykiem dysleksji ocenie podlega wkład jego pracy oraz wysiłek, a nie efekty .

Wskazówki do pracy w klasie z dziećmi objawiającymi trudności w nauce:
1) Bardzo sumiennie powinno się podchodzić do nauki umiejętności czytania, pisania, literowania, a także zdolności matematycznych.
2) Należy zadbać o to, aby zdobywane zdolności były wykorzystywane w znaczący sposób, a nie wyłącznie podczas monotonnych ćwiczeń.
3) Zapewnić dziecku dodatkowe zajęcia pozalekcyjne lub zadbać o indywidualną pomoc w trakcie lekcji.
4) Należy stwarzać taką atmosferę w klasie, aby czytanie postrzegane było jako przyjemne i odprężające.
5) Zawsze trzeba wybierać takie materiały które odpowiadają poziomowi i zainteresowaniom ucznia.
6) Powinno zachęcać się dziecko do nauki oraz chwalić jego sukcesy .
7) Często należy robić powtórki, aby dziecko utrwaliło już zdobyte umiejętności.
8) Nie powinno się przyspieszać tempa czytania i pisania.
9) Nie można przeciążać dziecko większą ilością czytania i pisania.
10) „Nie należy wymagać czytania głośnego, i indywidualnego w obecności całej klasy- uczeń dyslektyczny powinien czytać głośno wobec wszystkich dzieci tylko taki tekst, który uprzednio nauczyciel polecił mu opracować w domu” .
Natomiast w pomocy dziecku zasadnicze znaczenie odgrywają jego rodzice, gdyż to właśnie oni są ekspertami w zakresie ich życia i posiadają ważne informacje na temat występujących problemów.
Żeby udzielić swoim dzieciom pomocy powinni:
- „pamiętać, że zrozumienie i wspieranie oraz stworzenie atmosfery miłości jest bardziej istotne niż danie dziecku rozległej wiedzy,
- zrozumieć, że właściwa pomoc z ich strony może zredukować lek i frustracje dziecka oraz uczynić go zdolnym do osiągnięcia sukcesu” .
- „pomóc w kontrolowaniu postępów dziecka oraz wykonywać proste programy wyrównawcze pod przewodnictwem wychowawcy” .
Należy również dodać, że istotną role w pomocy odgrywa rozwój poczucia wartości dziecka, gdyż dziecko które wierzy w swoje możliwości, będzie dobrze radziło sobie w życiu, a pozytywna samoocena wpływa na jego osiągnięcia i sukcesy szkolne .
Również nadrzędną role w pomocy zdaniem H. Grzelachowskiej odgrywa poradnia psychologiczno- pedagogiczna. Dzięki niej uczniowie z dysleksją otrzymują specjalistyczną pomoc terapeutyczną dla rodzin, otrzymują orzeczenie w zakresie nauczania indywidualnego, jak również, pomoc w wyrównywaniu obniżonych funkcji percepcyjno- motorycznych, które mają na celu przezwyciężenie trudności w czytaniu i pisaniu oraz innych, w zależności od potrzeb dziecka .
Dobra wiedza, kwalifikacje oraz wyposażenie warsztatu pracy są niezbędne do pomocy terapeutycznej.
A. Balejko stwierdza, że: „Dobrze przygotowany terapeuta pedagogiczny to artysta fotograf a nawet malarz, który umie namalować nie tylko chwilę, ale całe życie, przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Takie przetwarzanie życia w obraz to odpowiedzialna praca, wymagająca wiedza i wyobraźnia, aby właściwie uchwycić wzajemne stosunki między postacią (dziecko) a tłem i przestrzenią- środowiskiem, w jakim przyszło mu żyć i środowiskiem najbliższym. Terapeuta organizując postępowanie terapeutyczne, winien zagwarantować, że ma stosowne wykształcenie, wiedzę i umiejętności oraz praktykę w danym zakresie” .
Praca terapeutyczna z dzieckiem ryzyka dysleksji oparta jest na wyćwiczeniu zaburzonych funkcji trwa nieraz wiele lat i wymaga ogromnego wkładu pracy, zrozumienia problemu nauczycieli oraz systematyczności ze strony jego rodziców, terapeuty, jak również samego dziecka .
Jak stwierdza J. Dyrda, wyćwiczenie zaburzonych funkcji u dziecka przebiega w dwóch etapach:
1. etap ćwiczeń wstępnych- dominująca jest tutaj praca terapeutyczna w obszarze emocji dziecka, która wyzwala potencjalne możliwości i zainteresowania, a także nawiązanie przyjaznych kontaktów między osobą pomagającą a dzieckiem.
2. „etap ćwiczeń właściwych, a w ich ramach:
a) działanie na materiale bezliterowym ( przy użyciu stempli, figur geometrycznych, klocków, mozaiki itp.),
b) działanie na materiale literowym- samogłoski, spółgłoski, sylaby (różnicowanie, porównywanie, utrwalanie),
c) działanie na materiale literowym- samogłoski- początkowo wyrazy jedno- dwu-sylabowe oraz wprowadzanie coraz trudniejszych wyrazów. Czytanie, pisanie, wzmacnianie koncentracji uwagi” .
Zasady pracy z dziećmi ryzyka dysleksji:
1. Programy które są skierowane do dzieci z ryzykiem dysleksji powinny zawierać elementy, które angażują wszystkie zmysły ucznia. Jest to bardzo ważne, ponieważ dzieci te muszą rekompensować swoje słabości w jednej ze sfer poprzez wykorzystywania innych, o wiele lepiej rozwiniętych zdolności.
2. Dzieci z ryzyka dysleksji, cały czas potrzebują pomocy w zdobyciu nowych zdolności. Najlepszym sposobem w nauce jest wielokrotne powtarzanie zdobytych już wiadomość w nowy sposób, za pomocą innych ćwiczeń i materiałów.
3. „proces nauczania powinien przebiegać zgodnie z ustalonym porządkiem i być podzielony na drobne kroki następujące po sobie w odpowiedniej kolejności. Dzięki temu zarówno nauczyciel, jak i uczeń będą w stanie zauważyć czynione postępy” .
Czujność i lekceważenie wczesnych symptomów trudności w czytaniu i pisaniu jest ważnym elementem rozpoznawania przyczyn i organizowaniu pomocy. Dlatego potrzebna jest wszechstronna pomoc i wsparcie w pokonywaniu trudności. Istotnymi czynnikami zapobiegającymi powstawanie niekorzystnych skutków, są podjęte w porę działania reedukacyjne oraz poznanie problemów wynikających z trudności w nauce .

Literatura:
Balejko A., Jak pokonać trudności w mówieniu czytaniu
i pisaniu, Wydawnictwo ORTHDRUK, Białystok 2001.

Bocheńska M., Ryzyko dysleksji, Życie Szkoły, nr 9,
Listopad 2005.

F. J. O’Regan, Jak pracować z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych, Wydawnictwo Liber, Warszawa 2005,

M. Szurmiak, Podstawy reedukacji uczniów z trudnościami w czytaniu i pisaniu, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne,

H. Grzelachowska, Naucz się żyć z dysleksją, bo z dysleksji się nie wyrasta, Wydawnictwo Seventh
Sea, Warszawa 2008