Praca dyplomowa "Wpływ metody Weroniki Sherborne na rozwój dzieci w wieku przedszkolnym"

Wychowanie Przedszkolne i Nauczanie Początkowe

Wpływ Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne na rozwój
dziecka w wieku przedszkolnym

Veronica Sherborne’s methods of Developmental Movment and their influence on child development in preschool.

SPIS TREŚCI
WSTĘP........................................8
ROZDZIAŁ I ........................................10
RUCH JAKO CZYNNIK WSPOMAGAJĄCY ROZWÓJ
I FUNKCJONOWANIE JEDNOSTKI
1. Znaczenie i rola ruchu w życiu człowieka........................................10
2. Pojecie i charakterystyka rozwoju psychomotorycznego i fizycznego dziecka
w wieku przedszkolnym........................................15
3. Edukacja fizyczna w przedszkolu........................................21
3.1 Formy organizacyjne pracy z dziećmi w zakresie realizowania edukacji ruchowej w przedszkolu........................................23
3.2 Metody pracy w zakresie realizowania edukacji ruchowej
w przedszkolu........................................28
ROZDZIAŁ II........................................31
METODA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE
1. Geneza Metody Ruchu Rozwijającego........................................31
1.1 Teoria Rudolfa Labana ........................................31
1.2 Gimnastyka ekspresyjna Rudolfa Labana......................................34
2. Założenia Metody Ruchu Rozwijającego........................................36
2.1 Weronika Sherborne - twórczyni Metody Ruchu Rozwijającego...........36
2.2 Struktura zajęć i organizacja ćwiczeń Metodą Ruchu Rozwijającego......40
2.2.1 Struktura zajęć........................................40
2.2.2 Organizacja ćwiczeń metodą Ruchu Rozwijającego...................44
3. Kategorie ruchu w Metodzie Ruchu Rozwijającego.................................45
4. Zakres zastosowań i korzyści wynikające z Metody
Ruchu Rozwijającego........................................48

ROZDZIAŁ III........................................51
ZAŁOŻENIA STRUKTURALNE PROCESU BADAWCZEGO

1. Temat pracy........................................51
1.1 Eksplikacja tematu pracy........................................51
1.1.1 Pojęcie rozwoju........................................52
1.1.2 Pojęcie rozwoju fizycznego........................................52
1.1.3 Pojęcie rozwoju psychomotorycznego.......................................53
2. Określenie przedmiotu i celów badań........................................53
3. Określenie problemów i sformułowanie hipotez badawczych.....................54
4. Dobieranie zmiennych i wskaźników........................................57
5. Metody, techniki i narzędzia badawcze........................................59
6. Organizacja badań........................................61
ROZDZIAŁ IV ........................................63
BADANIA DOTYCZĄCE OCENY EFEKTYWNOŚCI ĆWICZEŃ METODĄ RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE, ORAZ ICH WPŁYWU NA ROZWÓJ DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
1. Wpływ Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne na rozwój
poznawczy u dzieci w wieku przedszkolnym – porównanie wyników badań
w grupie kontrolnej i eksperymentalnej........................................65
2. Wpływ Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne na rozwój
emocjonalny u dzieci w wieku przedszkolnym – porównanie wyników badań
w grupie kontrolnej i eksperymentalnej........................................68
3. Wpływ Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne na rozwój społeczny
u dzieci w wieku przedszkolnym – porównanie wyników badań w grupie
kontrolnej i eksperymentalnej........................................72
4. Wpływ Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne na rozwój ruchowy
u dzieci w wieku przedszkolnym – porównanie wyników badań w grupie
kontrolnej i eksperymentalnej........................................76
5. Podsumowanie wyników badań........................................80
ZAKOŃCZENIE I WNIOSKI........................................84
BIBLIOGRAFIA........................................86
ANEKS........................................88
Załącznik nr 1
Scenariusz zajęć z dziećmi 6 – letnimi z wykorzystaniem Metody Ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne........................................89

Załącznik nr 2
Arkusz obserwacji........................................95

Załącznik nr 3
Skala oceny efektywności metody w funkcjonowaniu poznawczym dzieci ..............97

Załącznik nr 4
Skala oceny efektywności metody w funkcjonowaniu emocjonalnym dzieci .........100

Załącznik nr 5
Skala oceny efektywności metody w funkcjonowaniu społecznym dzieci..............103

Załącznik nr 6
Skala oceny efektywności metody w funkcjonowaniu ruchowym dzieci ..............106

Załącznik nr 7
Zestawienie punktów uzyskanych w grupie kontrolnej podczas badania początkowego w poszczególnych sferach rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym....................109

Załącznik nr 8
Zestawienie punktów w grupie kontrolnej podczas badania końcowego w poszczególnych sferach rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym...................... 110

Załącznik nr 9
Zestawienie punktów uzyskanych w grupie eksperymentalnej podczas badania początkowego w poszczególnych sferach rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym........................................111

Załącznik nr 10
Zestawienie punktów w grupie eksperymentalnej podczas badania końcowego w poszczególnych sferach rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym.......................112

WSTĘP

Już od chwili narodzin przejawem życia jest ruch. Dlatego u nikogo nie budzi wątpliwości fakt, że aktywność ruchowa pozytywnie oddziałuje na życie człowieka. Sprzyja dobremu samopoczuciu i ma znaczenie dla stanu zdrowia. Pod wpływem systematycznych ćwiczeń fizycznych, w organizmie zachodzą wszechstronne zmiany i niosą one pozytywny skutek.
Bardzo ważne jest, by zaspokajać potrzebę aktywności ruchowej przede wszystkim u dzieci. Wiek przedszkolny to okres, w którym ruch ma ogromne znaczenie, jest niezbędny dla odpowiedniego funkcjonowania organizmu oraz jest czynnikiem sprzyjającym prawidłowemu rozwojowi dzieci.
Nauczyciel w przedszkolu, mając na uwadze wszechstronny rozwój fizyczny i psychiczny dziecka, powinien zadbać o odpowiedni dobór form i metod, z uwzględnieniem aktywności ruchowych.
Weronika Sherborne w latach sześćdziesiątych wypracowała własny system ćwiczeń ruchowych, które wywodzą się ze szkoły Rudolfa Labana. Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne ma zastosowanie we wspomaganiu prawidłowego rozwoju dzieci oraz korygowaniu jego zaburzeń. Jej założeniem jest teoria, która mówi, że ruch jest podstawową i naturalną potrzebą człowieka. Metoda ta, polega na praktycznym zastosowaniu nieskomplikowanych ćwiczeń wykorzystujących min. ruch, dotyk, czy wzajemne relacje zachodzące między rówieśnikami. Wykorzystuje je w taki sposób, by naturalnie wpływać na pogłębienie świadomości własnego ciała, przestrzeni, stosunków społecznych i emocjonalnych.
Głównym celem niniejszej pracy było przeprowadzenie badań, które wykażą wpływ Metody Ruchu Rozwijającego na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym.
Badania pedagogiczne zostały przeprowadzone z udziałem dzieci sześcioletnich, uczęszczających do Przedszkola Miejskiego nr 1 w Kołobrzegu.
W pracy zawarte są cztery rozdziały. Z czego dwa z nich zawierają opis i zastosowanie procesu badawczego oraz wyniki i ocenę przeprowadzonych badań.
W celu wprowadzenia w zagadnienia tematu niniejszej pracy, pierwszy rozdział poświęcony został podstawom teoretycznym, opisującym znaczenie czynnika wspomagającego rozwój, jakim jest aktywność ruchowa.
W rozdziale drugim szczegółowo została opisana charakterystyka Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne. Rozdział ten zawiera genezę metody, jej założenia, opisany schemat struktury zajęć i organizacji ćwiczeń oraz opis korzyści jakie wynikają z wykorzystywania metody.
Rozdział trzeci napisany został w celu scharakteryzowania założeń strukturalnych występujących w procesie badawczym.
W rozdziale czwartym niniejszej pracy, zostały zaprezentowane i opisane wyniki przeprowadzonych badań pedagogicznych.
Napisanie pracy i przeprowadzenie badań było możliwe dzięki takim publikacjom jak: Bogdanowicz M., Kisiel B., Przasnyska M., Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, Warszawa 1998, Bogdanowicz M., Okrzesik D., Opis i planowanie zajęć według Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne, Gdańsk 2005, Sherborne W., Ruch rozwijający dla dzieci. Warszawa 2005, Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych, Kraków 2001.

ROZDZIAŁ I

RUCH JAKO CZYNNIK WSPOMAGAJĄCY ROZWÓJ I FUNKCJONOWANIE JEDNOSTKI

1. Znaczenie i rola ruchu w życiu człowieka

Ruch jest naturalną, fizjologiczną potrzebą człowieka występującą w ciągu
całego jego życia i przejawia się różnymi formami aktywności: pełzaniu, raczkowaniu, stawianiu pierwszych kroków, manipulowaniu, zabawie, aktywnym wypoczynku, a także nauce i pracy. 70% komunikacji między ludźmi stanowi tak zwany język ciała. Człowiek wyraża swoją osobowości: myśli, uczucia, oraz wszelkie treści życia za pomocą rytmu i ruchu.
Przejawy aktywności ruchowej ujawniają się w formach typu:
• ruchu „użytkowego”, związany jest on z życiem codziennym, z zaspokajaniem wszelkich potrzeb człowieka,
• ruchu „profesjonalnym”, wykonywanym zawodowo,
• ruchu „ekspresyjnym”, za pomocą którego człowiek wyraża swoje emocje,
• ruchu służącemu do komunikowania się , nawiązywania kontaktów1.

Autorzy literatury, w przejawianiu ruchu u człowieka wyszczególniają treść, idee, formę i cechę ruchu. Tak wiec treść ruchu określa jego cel i rodzaj do jakiego moglibyśmy zaliczyć konkretną czynność. Dziecko z biegiem i postępem rozwoju dąży do elastyczności zachowań, a zatem też ruchów. Dąży do celowości ruchów jakie sobie przyswoiło i jakimi dysponuje. Bogacą się zatem treści jego ruchów. Idea ruchu, to cel jakiemu on służy lub motyw jakim się kieruje dziecko podejmując świadomą działalność ruchową. Forma ruchu stanowi zewnętrzny przejaw ruchu. Cecha motoryczna (lub cecha ruchu) to ładunek siły szybkości, wytrzymałości, zwinności zawarty w danym ruchu, czyli w danej czynności2.

Każdy człowiek wyróżnia się swoimi własnymi cechami, umiejętnościami, różni się pod względem tępa, sposobu i kierunku rozwoju.
Każdemu osobnikowi przypisany jest drogą dziedziczenia odrębny „tor rozwojowy”, jednak różne czynniki środowiskowe, bodźce ruchowe czy też tryb życia wpływają modyfikująco na to, w jakim kierunku zmierza rozwój jednostki. Tak wiec rozwój psychomotoryki, a także właściwości somatycznych człowieka zależy od warunków w jakich funkcjonuje. Oznacza to, iż doskonalą się i rozwijają tylko te czynności, których rozwój jest pobudzony ciągłym działaniem bodźców. Podstawowym bodźcem rozwojowym i naturalną formą działania jest wszechstronny spontaniczny ruch. Aktywność ruchowa przyczynia się do prawidłowego rozwoju fizycznego, ponieważ systematycznie ćwiczony narząd doskonali się, rośnie, a jego zdolności do pracy podnoszą się i utrwalają3.
Aktywność ruchowa ma także znaczący wpływ na rozwój psychomotoryki, a wiec zdolności ruchowych, sprawnego posługiwania się różnorodnymi narzędziami, zdolność swobody poruszania się, chodzenia, biegania, skakania itd.
Wielokrotne wykonywanie tej samej czynności utrwala i doskonali minimum ruchów niezbędnych, aktywność ruchowa przyczynia się do tworzenia nawyków ruchowych, a te z kolei są jednym z procesów, podczas których człowiek (dziecko) opanowuje swoje ciało i swoją motorykę 4.
Aby sterować rozwojem cech motoryki i rozwijać umiejętności ruchowe należy zadbać o systematyczną aktywność ruchową. Szczególnie pomyślny okres dla rozwoju motorycznego i fizycznego jest okres przedszkolny.

Wychowanie fizyczne w przedszkolu spełnia cztery podstawowe funkcje, do których zaliczamy:
• stymulację, czyli pobudzanie procesów rozwojowych,
• adaptację, to jest przystosowanie organizmu do życia, do wysiłku fizycznego
i zmiennych warunków otoczenia,
• kompensację, przeciwdziałanie niepożądanym zjawiskom rozwojowym,
• korektywę, to jest likwidowanie niepożądanych zjawisk rozwojowych w razie ich zaistnienia5.

Aktywność ruchowa wywiera olbrzymi wpływ na całokształt funkcjonowania
wszelkich procesów zachodzących w organizmie człowieka. Zwiększona aktywność sprzyja rozwojowi organizmu, korzystnie wpływa na psychikę i samopoczucie, a co za tym idzie przyczynia się do lepszego funkcjonowania w społeczeństwie.
Systematyczna aktywność ruchowa, to ważna część stylu życia. Pracując nad samym sobą , nad własnym zdrowiem i własną sprawnością fizyczną, pracuje się zarazem na dobro rodziny, środowiska i społeczeństwa. Ograniczenie jej stanowi duże i już odczuwalne niebezpieczeństwo6.
Znaczenie ruchu dla rozwoju osobowości człowieka wykazali i wykorzystali w praktyce min. pedagodzy żyjący na przełomie XIX i XX wieku. Najbardziej znanymi byli:
Austriak Rudolf Steiner (1861 – 1925), kontrowersyjny twórca antropozofii i teorii eurytmii. Uznał on rytm jako centralne pojęcie tej teorii. Steiner uważał, że rytm w ruchu i muzyce jest odpowiednikiem przeżywanych przez człowieka „rytmów wewnętrznych”, bowiem to one są motorem jego działania i źródłem czucia. Stworzona przez niego teoria eurytmii zakłada, że człowiek wyraża swoją osobowość, myśli, uczucia i wszelkie treści życia psychicznego za pomocą rytmu i ruchu.
Szwajcar Emil Jacques – Dalcroze (1865 – 1950), twórca nowoczesnego wychowania muzycznego opartego na gimnastyce rytmicznej. Koncepcja Dalcroze’a stanowiła wcielenie i przeniesienie idei Steinera na grunt pedagogiki, a wychowanie muzyczne oparto na rytmie i ruchu.
Węgier Rudolf von Laban (1879 – 1958) jest twórcą nowoczesnej kinetografii oraz gimnastyki twórczej (ekspresyjnej). Twierdzi on, że ruch jest wyrazem potrzeby ludzkiej aktywności. Głosił, że przez ruch naszego ciała uczymy się nawiązywać kontakty z otaczającym nas światem7.
Wspomniani badacze i pedagodzy nie tylko wskazywali na znaczenie ruchu, ale
i wyciągnęli konsekwencje pedagogiczne. Były to programy pedagogiczne do dziś rozwijane przez ich kontynuatorów. Przykładem są powszechnie realizowane programy wychowania muzycznego i fizycznego wywodzące się z tych założeń i tzw. szkoły steinerowskie.
Wśród wymienionych badaczy ruchu i jego wpływu na rozwój człowieka trzeba podkreślić rolę i wkład Rudolfa Labana. Swoje rozważania nad ruchem zawarł w pracy
z 1948 roku pod tytułem Modern Educational Dance. „Dowodzi tezy o fundamentalnym znaczeniu ruchu dla rozwoju jednostki, gdyż wszyscy ludzie mają zdolność porozumiewania się za pomocą ciała, a ruch jest naturalnym środkiem komunikacji”8.
Jego zdaniem – „Ograniczenie swobody ruchu, począwszy od wczesnego dzieciństwa, poprzez okres dorastania, aż do dorosłości - prowadzi do wzrastania wewnętrznego napięcia, które staje się chronicznym stanem organizmu. Jest groźne dla zdrowia jednostki, jeśli okresowo nie zostanie rozładowane. Bycie w otoczeniu, które nieustannie ogranicza naturalne potrzeby swobody ruchu, jest przyczyną stresów psychicznych, stanów niepokoju i zahamowań”9.
Kryteria kultury fizycznej człowieka, to jego tryb życia, ukształtowane nawyki, przekonania, zamiłowania i konkretne umiejętności. Osobnik powinien posiadać pełną świadomość systematycznej pracy nad sobą i racjonalnej troski o zdrowie10.
Ruch jest potrzebą biologiczną zarówno ludzi, jak i wszelkich organizmów, jest elementarną podstawą zdrowia psychicznego i fizycznego. W organizmach pozbawionych ruchu zachodzą procesy patologiczne, organizmy te chorują i szybciej starzeją się. Wynika to z funkcji, jaką spełniają w metabolizmie całego ustroju mięśnie. Praca mięśni i ruch, to nie tylko czynniki niezbędne do utrzymania sprawności i wydolności psychofizycznej osób dorosłych, lecz także bardzo istotny czynnik rozwoju wzrastającego organizmu11.
Za najważniejsze potrzeby Rudolf Laban uznawał: potrzebę ruchu, odprężenia, potrzebę ekspresji i potrzebę tworzenia. Odkrył też, że potrzeby te człowiek może zaspokoić w tańcu. Tańcząc, dzięki ruchowi jednostka wyraża swoje uczucia, odzyskuje poczucie swobody, tworzy własne kompozycje ruchowe. Stwierdził, że człowiek całe swoje życie chce tańczyć, ponieważ taniec jest ekspresją samego siebie. Najwyższym
i najważniejszym poziomem aktywności ruchowej człowieka jest „ruch kreatywny”. Zaspokaja on potrzebę tworzenia, a każdy czuje potrzebę działalności twórczej. W naturalny sposób przejawia się ona u osób, które wierzą w swoje możliwości, mają zaufanie do otaczającej rzeczywistości oraz mających umiejętność nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi. Działalność twórcza przybiera rozmaite formy – poprzez pracę, muzykę. Jest manifestacją wewnętrznych stanów świadomości i emocji, dlatego tak ważnym jest by poprzez realizację owej potrzeby rozładowywać skrywane uczucia
i odreagować napięcia psychiczne. Narastanie i kumulacja napięć bez względu na zabarwienie – czy to pozytywne, czy też negatywne – nie służy zdrowiu i może prowadzić do zaburzeń12.
„Wszechstronny rozwój człowieka to nie tylko stałe rozszerzanie zakresu wiedzy, ale także kształcenie i wyrabianie sprawności ruchowej. Stan zdrowia dziecka kojarzy nam się często z jego aktywnością ruchową. Jest to widoczne zwłaszcza u dzieci młodszych. Dzieci sprawne ruchowo mają dobre samopoczucie, potrafią czynnie się zrelaksować, korzystają z zabaw na świeżym powietrzu, są wiec dotlenione, a efekty tego widać chociażby w tym, że nie muszą się długo i mozolnie uczyć, bo wypoczęty mózg chłonie wiedzę” 13.
Ruch jest podstawowym bodźcem rozwojowym, stanowi jeden z czynników prawidłowego rozwoju i zdrowia. Okres przedszkolny jest szczególnie znaczący dla kształtowania motoryki dziecka. Dziecko nabywa wówczas takie umiejętności, które
w dalszych etapach życia doskonali. Tak wiec ruch ma istotne znaczenie dla rozwoju fizycznego i psychicznego człowieka, a co za tym idzie: rozwoju poznawczego, emocjonalnego i funkcjonowania w społeczeństwie.

2. Pojecie i charakterystyka rozwoju psychomotorycznego i fizycznego dziecka w wieku przedszkolnym

„Pojęcie rozwoju psychoruchowego rozumiemy jako proces rozwoju, w którym motoryka jest ściśle powiązana z psychiką”14.
Rozwój motoryczny i jego doskonalenie pozostają w ścisłym związku z ogólnym stanem organizmu i psychomotorycznych cech osobowości dziecka. Wraz z postępem rozwoju fizycznego, z przyrostami wzrostu i wagi, wzmacnianiem się i dojrzewaniem organizmu, a także dzięki usprawnianiu się czynności układu nerwowego powstaje możliwość wyuczania się coraz to nowych, trudniejszych i bardziej złożonych czynności. Ruchy dziecka staja się coraz bardziej dokładne, skoordynowane i płynne 15.
Wskazuje się, że rozwój psychiki dziecka odbywa się nie tylko w obszarze procesów poznawczych (orientacyjnych i intelektualnych), ale i wykonawczych. Pozostają one w ścisłym związku, dlatego zalicza się je do wspólnej grupy procesów instrumentalnych; spełniają bowiem rolę instrumentów, dzięki którym człowiek może regulować swoje stosunki z otoczeniem. Dlatego też psychologia rozpatruje rozwój dziecka pod kątem jego rozwoju psychoruchowego16.
Rozwój psychomotoryczny postępuje od chwili urodzenia się dziecka i przechodzi przez kolejne stadia, w których dziecko prezentuje określony poziom sprawności funkcji psychomotorycznych. Jeżeli rozwój przebiega bez zakłóceń, to w chwili badania wiek rozwoju psychoruchowego dziecka określany za pomocą metod psychologicznych, odpowiada wiekowi życia. W takim przypadku można mówić o normalnym, czyli przeciętnym tempie rozwoju psychoruchowego. Postuluje się posługiwanie się pojęciem rozwoju psychoruchowego zarówno w odniesieniu do normy, jak i patologii. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie odchylenia od normy należy traktować jako zaburzenia. Gdyż tempo, rytm i dynamika rozwoju dzieci noszą cechy indywidualne, przeto uwzględnia się szeroki margines tolerancji wobec stwierdzonych odchyleń od ustalonych norm17.
Tak wiec mówiąc o rozwoju motorycznym, mamy na myśli szereg dokonujących się zmian jakościowych i ilościowych, które przejawiają się w postaci wzbogacenia i podnoszenia ogólnej wydolności organizmu.
Doskonalenie motoryki i sprawności fizycznej odbywa się na drodze wzmacniania siły i elastyczności mięśni przy jednoczesnym krzepnięciu kośćca, oraz na drodze wspomnianych wcześniej zmian jakościowych i ilościowych. „Sprawność jest pojęciem szerokim i może być rozpatrywana w dwóch aspektach:
• jakościowym – gdy bierze się pod uwagę stan umiejętności ruchowych oraz stopień opanowania i sposoby wykonywania różnych czynności ruchowych;
• ilościowym – gdy uwzględnia się osiągane przez dziecko wyniki sprawności ruchowej, a także od poziomu rozwoju tzw. cech motorycznych, do których zalicza się: siłę, szybkość, zwinność, zręczność i wytrzymałość ”18.
Sprawność fizyczna jest bardzo bliska pojęciu „sprawności motorycznej”.
„Miedzy sprawnością fizyczna a motoryczną nie zachodzi istotna różnica poza przypadkiem, w którym z pojęciem sprawności fizycznej łączy się opanowanie techniki czynności ruchowej typu sportowego”19.
Cechy motoryczne określają potencjalne możliwości ruchowe konkretnego osobnika, który bez posługiwania się techniką ruchu potrafi wykazać się w każdej chwili takim poziomem siły, wytrzymałości, szybkości, zwinności i zręczności na jaki go stać20.
Rozwój fizyczny, jako proces zmian somatycznych i funkcjonalnych w organizmie, stwarza podstawy dla rozwoju motoryki. Poziom rozwoju ruchowego zależy od rozwoju układu kostnego, mięśniowego oraz nerwowego, który koordynuje działalność wszystkich układów i steruje funkcjami organizmu21.
Tak więc poprzez rozwój fizyczny można rozumieć ciąg pewnych zmian zachodzących w dorastającym organizmie, dotyczący rozwijania się i dojrzewania wszystkich narządów, układów i tkanek, zmierzający do doskonalenia sprawności fizycznej oraz motoryki osobnika.
Zmiany jakie zachodzą w ciągu czteroletniego okresu przedszkolnego przebiegają w sposób równomierny. Wyraźne nasilenie procesów rozwojowych obserwuje się pomiędzy czwartym a piątym rokiem życia dziecka. Jest to tzw. „Skok rozwojowy”, następuje wówczas większy przyrost wzrostu i ciężaru ciała. Wraz z tym zjawiskiem postępują zmiany w psychice, pojętności umysłowej i usamodzielnianiu się dzieci22.
Rozwój ruchowy dziecka w wieku przedszkolnym jest mniej gwałtowny i szybki niż w poprzednich okresach rozwojowych, cechuje go względna harmonijność. Dziecko stopniowo doskonali swe ruchy postawno – lokomocyjne, jak również ruchy warunkujące sprawne wykonywanie czynności23.
Do podstawowych sprawności ruchowych wywodzących się z ruchów swobodnych i postawno – lokomocyjnych należą takie czynności motoryczne, jak: chód, bieg, skoki, wspinanie się24.
Małe dziecko lubi ruch, a aktywność ruchowa przenika całe jego życie. Wykonywanie czynności ruchowych sprawia mu satysfakcję. W okresie młodszego dzieciństwa dziecko jest bardzo ruchliwe i zdolne do ogromnego wysiłku podczas różnorodnych zabaw ruchowych25.
W toku rozwoju dziecko opanowuje i doskonali rożne formy ruchów, są to przede wszystkim ruchy typu użytkowego, które znajdują odzwierciedlenie w życiu codziennym. Ruchy te u dzieci w wieku przedszkolnym uzyskują dość wysoki poziom usprawnienia. W ciągu swych pierwszych lat życia dzieci opanowały już różnorodne umiejętności ruchowe. Dość pewnie chodzą i biegają, wspinają na rożne sprzęty, podskakują, pełzają, przez chwilę stoją na jednej nodze, chodzą na czubkach palców 26, można wiec uznać, że rozwój motoryczny jest już daleko posunięty, w ciągu trzech lat życia dzieci zdołały przyswoić podstawowe formy ruchu.
Nieco inaczej przedstawia się sytuacja, jeśli chodzi o sposób wykonywania tych czynności. Sprawiają one wiele trudności, ponieważ dziecko nie wykonuje tych najprostszych ruchów w sposób skoordynowany. Trzylatkom bardzo często trzeba pomagać przy czynnościach samoobsługowych, przy myciu i ubieraniu. Zasób doświadczeń najmłodszych przedszkolaków jest jeszcze niewielki27. Nieporadność dziecka trzyletniego przejawia się w powolnym i niezręcznym działaniu ruchowym. „Dziecko nie stać na ruchy ekonomiczne, precyzyjne i dokładne, toteż przy wykonywaniu jakiejś czynności włącza do pracy zespoły mięśni, których udział jest zbędny. Są to tzw. przyruchy, przedmachy, naprężania się, kiwanie się, uginanie nóg itp.”28.
Dziecko trzyletnie nie potrafi wykonywać skomplikowanych czynności, takich, które łączą ze sobą dwie lub więcej podstawowych form ruchu, np. nie potrafi rzucić piłki w górę, a następnie jej złapać. W tej grupie wiekowej specjalną wartość w rozwijaniu motoryki przypisuje się zabawie. „Zabawa aktywna ma ważne znaczenie dla rozwoju mięśni, a ponadto rozwija także wszystkie części ciała dziecka (...) Zabawa wymaga koordynacji motorycznej, toteż rodzaj czynności, którymi wypełnia dziecko swój czas wolny, zależy od jego rozwoju ruchowego. Dobra kontrola motoryczna umożliwia dziecku uprawianie zabawy aktywnej”29.
Zabawy dzięki swojej atrakcyjności i różnorodność form odpowiadają dzieciom, a dla trzylatków jest to doskonały sposób na rozwijanie sprawności motorycznej.

Natomiast dziecko, które rozpoczyna okres średniego dzieciństwa, czyli okres od 4 do 6 roku życia charakteryzuje - jak już wspomniano wcześniej - widoczny skok rozwoju motorycznego i sensorycznego umożliwiający mu poruszanie się w najbliższym otoczeniu i docieranie do interesujących je obiektów30.
Czterolatki odczuwają większą potrzebę ruchu i dążenia do wspólnej zabawy z rówieśnikami, lepiej potrafią reagować na sygnały i polecenia, oraz dłużej skupić uwagę. Są ogólnie zwinniejsze, zręczniejsze, poruszają się pewniej i swobodniej. W grupie czterolatków obserwuje się duże zróżnicowanie w poziomie rozwoju motorycznego. Są dzieci przyśpieszonym tempie rozwoju i zbliżają się do pięciolatków, inne są mniej sprawne i samodzielne – bliższe trzylatkom.
Najczęściej między czwartym a piątym rokiem życia następuje przyśpieszenie procesów rozwojowych. Obserwuje się nie tylko przyrost siły mięśniowej, ale również doskonalenie się zdolności koordynacyjnych, pojętności, uwagi, pamięci. Od 5 roku następuje rozwój precyzyjnej koordynacji mniejszych grup mięśni, a co za tym idzie rozwój złożonych czynności jak: obejmowanie, rzucanie i chwytanie czy posługiwanie się narzędziami. Gdy dziecko opanowuje daną sprawność motoryczną ruchy jego są początkowo niezręczne nieskoordynowane a mięśnie silnie napięte. Dopiero w miarę ćwiczeń ruchy stają się bardziej rytmiczne i skoordynowane i łączą się w zharmonizowaną całość. Podstawą powyższych ruchów oraz takich, które wymagają stosunkowo dużo siły jest szybki rozwój fizyczny dojrzewanie muskulatury i rozwój zmysłu równowagi31.
„Dziecko pięcioletnie potrafi już biegać, podskakiwać, wspinać się na drabinkę
z większą niż dotąd pewnością, wytrzymywać postawę równoważną we wspięciu, podskakiwać na jednej nodze wzdłuż nakreślonej linii nawiązać nitkę na młotek, posługując się obiema rękami włożyć do pudełka kilkanaście zapałek(...)”32.
Na zajęciach ruchowych w grupie pięciolatków należy wprowadzić bardziej złożone zadania tzw. kombinacje ruchowe, czyli łączenie biegu ze skokiem, chodu z rzutem, rzutu z chwytem.
W grupie sześciolatków obserwuje się dalszy szybki postęp rozwoju motorycznego. Dzieci stają się silniejsze, zwinniejsze, zręczniejsze, wzrasta ich wytrzymałość. Ruchy stają się płynne swobodne, dynamiczne bardziej celowe. Tak wiec gdy prowadzimy zajęcia ruchowe z dziećmi sześcioletnimi, kładziemy nacisk na kombinacje ruchową. Łączymy w jeden cykl ruchowy różne rodzaje ruchów np. bieg, skok, czołganie itp. Należy również wprowadzać trudniejsze ćwiczenia, wymagające większego wysiłku33.
Ważnym elementem jest stosowanie współzawodnictwa, zarówno indywidualnego jak i grupowego, co ma duże znaczenie w uspołecznianiu grupy. Sześciolatki łatwiej potrafią sie zorganizować, podejmować własne inicjatywy, rozumieją potrzebę podporządkowania się i przestrzegania pewnych reguł na zajęciach34. Jest to bardzo dobry okres do przyswajania sobie umiejętności z zakresu pływania, jazdy na łyżwach, rolkach, tańca czy wspinaczki na drzewa. W tej grupie wiekowej występuje zjawisko zwane „głodem ruchu” tzn. bardzo duża potrzeba ruchu. Sześciolatki coraz częściej zwracają uwagę na efekt własnych działań i przeżywają radość z osiągnięć ruchowych. Sukcesy te, skłaniają je do wielokrotnego powtarzania tych czynności które sprawiają przyjemność, co w efekcie prowadzi do doskonalenia motoryki35.
Człowiek od urodzenia doskonali swoje ruchy, co w pozytywny sposób wpływa na jego rozwój fizyczny oraz motorykę ciała. Podsumowując:
„Wszelkie zewnętrzne przejawy ruchów człowieka nazywamy motorycznością. Rozwój motoryczności człowieka, a zatem wzbogacanie możliwości i skali ruchów, przebiega równolegle z wzrastaniem, różnicowaniem się i dojrzewaniem układu ruchu, a zwłaszcza układu nerwowego. Sprzężenie motoryczności z rozwojem biologicznym jest równie ważne i równie mocne, jak z warstwą psychiczną człowieka”36.

Ruchy dziecka z postępem czasu stają się coraz bardziej sprawne, docelowe, skoordynowane i ekonomiczne, a ich ewolucja przebiega według następujących zasad:
• od ogólnych, totalnych reakcji bezwarunkowych, do zlokalizowanych specyficznych reakcji uwarunkowanych;
• od ruchów symetrycznych, do asymetrycznych;
• od ruchów cyklicznych, do acyklicznych;
• od ruchów mimowolnych do zintelektualizowanych;
• od ruchów pełnych napięć, angażujących wielkie grupy mięśniowe, do oszczędnych, ekonomicznych;
• od działalności rozrzutnej, wynikającej z przewagi procesów pobudzania nad procesami hamowania, do ruchów oszczędnych, refleksyjnych;
• od ruchów odwzorowywanych do twórczych;
• od działalności w pojedynkę do działania zbiorowego37.

Rozwój motoryki dziecka, z biegiem czasu i ogólnego rozwoju organizmu, staje się
coraz mniej rozrzutna, totalna i fantazyjna, a coraz bardziej posłuszna woli dziecka, refleksyjna i skoordynowana. Dla zrozumienia mechanizmów fizjologicznych związanych z rozwojem motoryczności trzeba dodać, że każdy ruch jest efektem wielu przemian towarzyszących pobudzeniu. Przemiany te mają charakter impulsów elektrycznych oraz zjawisk chemicznych aktywujących ośrodki kory mózgowej38.
Zatem dojrzałość motoryczna ma za zadanie określić taki stan kondycji fizycznej i sprawności ruchowej, który pozwoli dziecku sprostać stawianym mu wymaganiom, uzyskać dobrą sprawność fizyczną, a tym samym dobre samopoczucie.
Dziecko w wieku przedszkolnym znajduje się w fazie uczenia się ruchu, doskonalenia umiejętności motorycznych i rozwijania sprawności fizycznej, dlatego w przedszkolu organizowane są różnorodne formy aktywności ruchowej.

3. Edukacja fizyczna w przedszkolu

Jednym z zasadniczych czynników rozwoju człowieka, obok uwarunkowań biologicznych, wpływów środowiska i wychowania, jest aktywność jednostki wyrażona w toku podejmowanych czynności motorycznych, werbalnych i umysłowych. Wyodrębnia się następujące przejawy tej aktywności: społeczną, językową, poznawczą, artystyczną, ruchową i zdrowotną39.
Wiek dziecięcy jest najbardziej elastyczny, podatny na wpływy wychowawcze, na kształtowanie się nawyków niezbędnych dla zdrowia, sprawności fizycznej i zdolności ruchowych. Pełne wykorzystanie tych właściwości wieku należy do zadań przedszkola i szkoły oraz innych placówek oświatowo – wychowawczych40.
Koncepcja dotycząca wspomagania aktywności ruchowej i zdrowotnej, dostosowana jest do założeń Podstawy Programowej wychowania przedszkolnego oraz, wdrażana do placówek przedszkolnych, niesie ze sobą następujące cele:
• „Troska o zdrowe dzieci i ich sprawność fizyczną, zachęcanie do uczestnictwa w zabawach i grach zespołowych,
• aktywne uczestniczenie w zabawach, grach i zajęciach ruchowych,
• poprawne posługiwanie się nazwami części ciała,
• dostrzeganie zmian zachodzących w rozwoju fizycznym człowieka w ciągu jego życia,
• zrozumienie znaczenia ruchu w rozwoju człowieka,
• przestrzeganie zasad przyjętych w zabawach ruchowych,
• sprawne wykonywanie ćwiczeń gimnastycznych,
• twórcze wykorzystywanie w zabawach niekonwencjonalnych przyborów,
• podejmowanie sportowej rywalizacji,
• świadome regulowanie zmęczenia odpoczynkiem,
• poznawanie podstawowych zasad dbałości o zdrowie, przestrzeganie ich,
• umiejętne określanie własnego samopoczucia,
• rozumienie problemów ludzi niepełnosprawnych fizycznie,
• rozumienie problemów ludzi chorych i cierpiących”41.
Zanim dziecko osiągnie zamierzone efekty wyżej wymienionych celów, czekago
długofalowy i skomplikowany proces, jednak nadrzędnym celem nauczyciela jest stworzenie jak najlepszych warunków sprzyjających aktywnej działalności dziecka w różnych jej formach, a jego praca powinna być oparta na określonych zasadach, metodach, wskazaniach metodycznych, by przyniosła pożądane rezultaty42.

„Przeżywanie ruchu, ciekawość świata, radość twórczego działania ruchowego, eksperymentowania, odkrywania, zdobywanie jak najwięcej doświadczeń psychomotorycznych, w różnych warunkach i okolicznościach – oto fundamenty zdrowia i pełnego rozwoju osobowości człowieka”43.
Rozwój właściwości fizycznych i umysłowych jest częściowo wynikiem dojrzewania tych właściwości, a częściowo wynikiem ćwiczeń i doświadczeń44.
Troska o zdrowie i prawidłowy rozwój dziecka winna być naczelnym zadaniem przedszkola. Wiadomym jest fakt, iż dziecko zdrowe jest zwykle aktywne, sprawne, zręczne, bardziej skoordynowane ruchowo i rozwija się prawidłowo fizycznie oraz psychicznie. Dlatego też wychowanie zdrowotne, a tym edukacja fizyczna jest składową częścią wszechstronnego rozwoju45.
Dziecko w wieku przedszkolnym, znajduje się w pierwszej fazie uczenia się ruchu. Na tym etapie literatura przedmiotu wyodrębnia dwa podstawowe zadania:
1) wzbogacić zasób różnorodnych doświadczeń psychoruchowych, wyostrzyć zmysły, doskonalić refleks, wyczucie własnego ciała, przestrzeni, czasu oraz wdrożyć do współdziałania z partnerem i grupą.
2) Zaznajomić dziecko i doprowadzić do przyswojenia podstawowych umiejętności ruchowych wykonywanych w najbardziej prostych formach46.

Rozwój sprawności fizycznej (ruchowej), umiejętności oraz osiąganie zadawalającego stanu zdrowia są możliwe tylko poprzez zajęcia ruchowe. W przedszkolu organizowane są zajęcia ruchowe obowiązkowe, czyli takie, w których zobowiązane są brać udział wszystkie dzieci danej grupy, oraz ćwiczenia dobrowolne (nadobowiązkowe)47.

3.1 Formy organizacyjne pracy z dziećmi w zakresie realizowania edukacji ruchowej w przedszkolu

Przez formy pracy pedagogicznej rozumie się „rozplanowane w czasie i przestrzeni wzajemne czynności nauczyciela i dzieci”48. W systemie wychowania przedszkolnego formy odnoszą się do sytuacji związanych z trybem życia dzieci w placówce oraz podstawowymi rodzajami ich działalności49.
Edukacja przez ruch, to system form i metod kształcenia oraz terapii, który wykorzystuje naturalny ruch organizmu w procesie jego rozwoju. System ten jest zbiorem ćwiczeń usprawniających poszczególne funkcje rozwijającego się organizmu. W wyniku naturalnego ruchu powstaje plastyczna, techniczna, artystyczna impresja, która pozwala odnieść aktywność dzieci do treści programowych zawartych w realizowanych programach nauczania. Ćwiczenia spełniają określone funkcje, które powinny być wyznacznikiem zaplanowanych form aktywności dzieci, z uwzględnieniem kolejnych etapów w rozwoju psychofizycznym, społecznym i poznawczym50.
Wielka różnorodność aktywności ruchu dziecka, obliguje nauczyciela do stosowania rozmaitych metod i form działania. Przejawia się to w wycieczkach, spacerach, zabawach i ćwiczeniach ruchowych, zajęciach rytmicznych, zabawach na świeżym powietrzu, grach ruchowych51.
Teren przedszkolny jest dobrym miejscem do swobodnych zabaw i zajęć ruchowych. Koniecznym elementem jest dobre zagospodarowanie terenu w odpowiednie urządzenia i sprzęt do przeprowadzania zajęć. Podstawowymi takimi urządzeniami są; drabinki, zjeżdżalnie, płotki, daszki, tunele utworzone np. z opon samochodowych. Na terenie przedszkola można również przeprowadzać zajęcia z takimi przyborami jak np.: laski, obręcze, krążki, woreczki.
Spacery i wycieczki, to jedna z podstawowych form procesu wychowania i nauczania w przedszkolu. Stanowi nieodzowny element wychowania i aktywności ruchowej dziecka.
Zabawy i ćwiczenia ruchowe nie tylko wpływają na prężność ciała i zwinność ruchów, ale dzięki podnoszeniu sprawności ciała, podnoszą sprawność umysłu, wywierają pozytywny wpływ na rozwój psychiki dziecka, a także wyrabiają wolę przy uciążliwych próbach i wysiłkach w zdobywaniu zamierzonego celu. Tak np. dziecku nie od razu uda się przeskoczyć skakankę czy wdrapać się na pień drzewa, ale za przykładem starszych kolegów będzie potrafiło wejść i zjechać na zjeżdżalni. Powinniśmy zachęcać dziecko, dodawać wiary, chwalić nawet za połowiczne osiągnięcia, tym sposobem wzmacniamy jego poczucie własnej wartości, wiary we własne siły, dodajemy ochoty do dalszych wyzwań. Należy jednak pamiętać, by wszelkie wysiłki dziecka stopniować, nie wymagać od razu od niego dużych wyczynów52.
Zajęcia i zabawy ruchowe na świeżym powietrzu, to symbol swobody i radości. Są korzystne dla zdrowia i psychicznego odprężenia dzieci. Wyrabiają zaradność, samodzielność, umiejętność zespołowego działania. Powinny obudzić zainteresowanie otaczającym światem, oraz uświadomienie potrzeby o ochronie środowiska53. Pobyt dzieci na powietrzu, należy wykorzystać po to, by zbliżyć je do przyrody. Jednym z zadań przedszkola jest organizowanie warunków czynnego obcowania dzieci z przyrodą w zabawie i w pracy, tworzenie atmosfery pobudzającej do zdobywania doświadczeń, szukania wyjaśnień, zadawania pytań, dzielenie się swymi spostrzeżeniami54.
Zabawa ruchowa, jest to najprostsza, nieskomplikowana forma ruchu oparta na podstawowych ruchach motorycznych dziecka, takich jak: chód, bieg, skok, czworakowanie, pełzanie, rzucanie55.
Gra ruchowa jest najwyższą formą zabawy ruchowej, zróżnicowaną pod względem trudności formy ruchu, w grze biorą udział drużyny rywalizujące miedzy sobą o zwycięstwo56.
„Poprzez zabawy i gry ruchowe najskuteczniej niwelujemy egocentryzm dziecka, który może się przejawić w egoizm. Przez działanie w małych grupach nakłaniamy wychowanków do współpracy ukierunkowanej na wspólne zadania a także do szlachetnego współzawodnictwa”57.
Zabawy i gry ruchowe są bardzo lubianą przez dzieci formą zajęć ruchowych. Wynika to z ich różnorodności, swobody działania, prostoty ruchów. Są atrakcyjną formą ćwiczeń dla wszystkich grup wiekowych w przedszkolu. Wprowadzają radosny nastrój, stanowią atrakcję i rozrywkę, przyczyniają się do dobrego samopoczucia, dają dziecku pełną swobodę oraz możliwości zaspokajania naturalnej potrzeby ruchu58.
W toku zabaw i ćwiczeń ruchowych następuje celowa koordynacja ruchów, która wyraża się w dążeniu do precyzji ich wykonania, kultury ruchów i wyeliminowania zbędnych ruchów. Co ma ogromne znaczenie w codziennym życiu, w kontaktach z innymi, gdzie wytwarzają się trwałe nawyki ruchowe, oraz umiejętność zachowania się; wstawania, siadania, poruszania59.

Ważna, a jednocześnie ciekawą formą aktywności ruchowej dziecka są ćwiczenia rytmiczno – ruchowe.
Rytmika polega na ćwiczeniach ciała, które są wykonywane na różne „polecenia” muzyczne, na przeżywanie, a następnie na wyrażanie ruchem ciała, treści emocjonalnych zawartych w muzyce. Pod wpływem muzyki znikają u dzieci wewnętrzne zahamowania, niepewność i nieśmiałość, a wytwarza się nastrój aktywnego zainteresowania. W czasie ćwiczeń rytmicznych dokonuje się przetwarzanie odbioru wrażeń słuchowych na ruchy i gesty ciała. Stwarzają możliwość przekazywania własnych emocji, otwierania osobowości dla otoczenia60.
Wartość kształcąca zajęć muzyczno – ruchowych tkwi przede wszystkim w możliwości poznania zagadnień rytmicznych poprzez ruchowe ich wykonywanie. Podkreślić należy wpływ tych zajęć na rozwój mowy, myślenia, zapamiętywania, porównywania i analizowania. Zajęcia te przyczyniają się do ogólnego rozwoju fizycznego i zapobieganiu wadom postawy. Kształtują świadomy ruch, oddech, ćwiczą koncentracje uwagi i orientacje w przestrzeni, a także szybka reakcje na określone polecenia61.
Niezwykle ciekawe i interesujące są również zabawy ruchowe ze śpiewem. Są najbardziej dostępną i lubianą przez dzieci, formą aktywności muzycznej. Piosenka łącząc w sobie melodię i tekst słowny, najczęściej sama inspiruje ruch i sposób poruszania się dziecka62.

Zabawy i formy działalności ruchowej charakterystyczne dla wieku przedszkolnego, oraz wykorzystywanych w praktyce w przedszkolach, można klasyfikować na:
Zabawy orientacyjno – porządkowe – których celem jest pobudzanie procesów
myślenia, reagowania, orientacji, odróżniania i zapamiętywania poleceń, sygnałów, kolorów, dźwięków. Zabawy orientacyjno – porządkowe pomagają wyrabiać dyscyplinę, wdrażają dzieci do karności i porządku. Ten rodzaj zabaw pozwala odpowiednio ustawić grupę, podzielić dzieci na zespoły, wyuczyć najprostszych form zbiórek i ustawień:
• w rzędzie – czyli w kolejce,
• w dwurzędzie z chwytem rąk – czyli w parami,
• w kole,
• w gromadce,
• w luźnym ustawieniu – rozsypce.
Przykład zabawy: „Słonko świeci – deszcz pada”.
Zabawy z elementami równowagi mają za zadanie kształcenie umiejętności
utrzymania równowagi w różnych sytuacjach życia codziennego, zwłaszcza chodu w utrudnionych warunkach to ich główny cel. Zdolności te rozwijamy poprzez przejścia po zwężonych torach, ścieżkach, wyrysowanych liniach prostych i krętych, po lince po szerokiej desce na podwyższeniu. Zabawy równoważne mogą również polegać na  przekraczaniu przeszkód w terenie – tych naturalnych jak i rozłożonych przyborów, rozciągniętych linek.
Przykład zabawy: „Bociany chodzą po łące”
Zabawy z elementami czworakowania i pełzaniem mają podtrzymywać naturalną gibkość kręgosłupa, wyrabiać swobodę ruchów, wzmacniać mięśnie tułowia, szyi, pasa barkowego oraz ramion, a przy tym samym wyrównywać nieprawidłowości postawy. Podobne cele stawiamy zabawom w podporze, w pełzaniu, czołganiu, przetaczaniu się.
Przykład zabawy: „koty i myszy”.
Zabawy z elementami wspinania się, są bardzo cenne dla rozwoju ogólnej siły, zwinności, zaradności, odwagi, oswojenia z wysokością i przestrzenią. W sali,
a zwłaszcza w terenie, b urządzić można tory przeszkód, na których będą nabierać wprawy w wdrapywaniu.
Zabawy z elementami podskoku i skoku – podskoki wykonujemy przednią częścią stopy. Zwracamy uwagę na ich miękkość i elastyczność. Przykład takiej zabawy: „Szycie na maszynie”
Zabawy bieżne, ich celem i zadaniem jest wyrabianie swobody i szybkości biegu, zwrócenie uwagi na poprawność i skoordynowanie ruchów ramion i nóg. Przykład zabawy: „Pułapka na myszy”
Zabawy rzutne, chwytne, z celowaniem i z toczeniem. W takich zabawach trzeba przestrzegać zasady wykonywania rzutów i chwytów tak prawą, jak i lewą ręką. Przy chwytaniu piłki zwracamy uwagę na tzw. chwyt wolny, tj. chwyt w ręce bezpośrednio z powietrza – bez przyciągania piłki do tułowia. Stopniowanie trudności w zabawach chwytnych polega na stopniowaniu odpowiednich przyborów (woreczki, piłki średniej wielkości, małe, gumowe piłeczki) Przykład zabawy: „Kto trafi w piłkę?”63.

3.2 Metody pracy w zakresie realizowania edukacji ruchowej w przedszkolu

Metody wychowania w przedszkolu, wskazują na czynności, które należy odbierać tak, aby osiągnąć zamierzone cele. W pedagogice są to czynności zarówno nauczyciela, jak i samego dziecka. „Przez metodę rozumie się zwykle sposób z góry obmyślony dla zastosowania go w licznych a podobnych przypadkach. Pojęcie metody wiąże się nierozerwalnie z pojęciem planu, to zaś – z pojęciem celu działania”64.

Metody pracy z dziećmi stosowane na zajęciach ruchowych, powinny sprzyjać rozwojowi dziecka w sferze poznawczej, motorycznej i emocjonalnej, powinny także nawiązywać do jego potrzeb i możliwości. Jest wiele metod prowadzenia zajęć ruchowych, które mają zastosowanie w praktyce. W pracy z dziećmi należy stosować różnorodne metody, by uniknąć nudy i niechęcenia.
Do najchętniej i najczęściej stosowanych należą:

Metody odtwórcze, które polegają na naśladownictwie, a wiec na odtwarzaniu czynności, ruchów, oraz zachowań podpatrzonych środowisku naturalnym i społecznym. Charakterystycznym elementem dla tej grupy metod jest pokaz, wzór. Noszą także nazwę, oglądowych, percepcyjnych. Polegają na: stosowaniu zabaw naśladowczych, ćwiczeniach w formie zabawowo – naśladowczej, wykonywaniu zadań ruchowych zamkniętych, wykonywaniu ćwiczeń metodą ścisłą65.
Do najczęściej stosowanych metod odtwórczych należą; metoda opowieści ruchowej, zabawowo-naśladowcza, metoda bezpośredniej celowości ruchu, oraz metoda ścisła.
W metodzie opowieści ruchowej możliwe jest połączenie zajęć ruchowych z możliwościami fizycznymi i światem fantazji dziecka. Metoda opowieści ruchowej polega na skłonieniu dziecka, by uruchomił swoją wyobraźnie i na podstawie przedstawianej treści opowiadania zilustrował ją poprzez ruch. Metoda sprzyja rozwojowi fantazji, która w życiu dziecka odgrywa dominującą rolę, a także może pobudzić i utrzymać dziecko w ruchu.
Na zajęciach ruchowych prowadzonych metodą zabawowo – naśladowczą dziecko uczy się ilustrowania ruchem jakiejś treści. Obserwowanie zjawisk wywołuje czynną postawę do ich naśladowania. Toteż w metodzie zabawowo – naśladowczej opieramy się na wyobrażeniu zdobytym przez obserwację bezpośrednią, na przywołaniu w pamięci dziecka ruchów już kiedyś widzianych. Ruchy wykonywane przez dziecko nie muszą być dokładnym odtwarzaniem zaobserwowanych czynności. Należy dać dzieciom dużo swobody, nie hamować ich inicjatywy i fantazji. Naśladowanie połączone z fantazją czyni ćwiczenia ciekawszymi, pozwoli na rozwijanie samodzielności, inwencji twórczej i aktywności dziecka.
Metoda bezpośredniej celowości ruchu polega na wyrozumowanym zestawieniu odpowiednio dobranej pozycji wyjściowej z przemyślanym przebiegiem ruchu. Ruchy te są tak przemyślane, że niejako wymuszają na wykonawcy projektowany przebieg ruchu i efekt zadania. Repertuar zadań obejmuje ruchy proste, łatwe, zrozumiałe, nie wymagające długich wyjaśnień. Często zadanie zawarte jest w samym poleceniu np.: rzuć, złap, przeskocz.
Metoda ścisła z kolei, jest najstarszą metodą stosowaną w edukacji fizycznej dzieci w przedszkolu. Polega na ruchu odwzorowywanym z pokazu lub wykonywanym na podstawie słownego ujęcia ruchu. Ćwiczenia wykonywane są jednakowo przez wszystkich ćwiczących na komendę, lub w podanym rytmie. Jest to niezbędna metoda w pracy z dziećmi starszych grup przedszkolnych, kiedy staramy się wytworzyć u dziecka pewne stereotypy ruchowe, niezbędne dla opanowania określonych umiejętności motorycznych66 .

Na zajęciach ruchowych w przedszkolu wykorzystywane są również metody twórcze, które polegają na samodzielnym gromadzeniu doświadczeń ruchowych, badaniu, poszukiwaniu, odkrywaniu, samo wyrażaniu się za pomocą ruchu. Wyzwalają oryginalną twórczość motoryczną; nie wymagają pokazu, nie tworzą stereotypów, czy schematów ruchowych. Rozwijają u dziecka pomysłowość, inwencję twórczą, fantazję i pielęgnują indywidualizm i oryginalność67.
Do najczęściej i najchętniej stosowanych metod twórczych należą między innymi; metoda K. Orffa, gimnastyka rytmiczna A. i M. Knissów, metoda ruchowej ekspresji twórczej R. Labana.
Metoda K. Orffa nawiązuje do tradycyjnych, zanikających we współczesnych czasach form zabaw, ćwiczeń, tańców, muzyki, legend, baśni itp. Te ginące formy ruchowo – muzyczno – słowne znalazły się u podstaw nowej metody, której głównym celem jest wyzwolenie u dzieci tendencji do samo ekspresji. Charakterystycznym elementem tej metody jest powiązanie muzyki z ruchem.

Gimnastyka rytmiczna A. i M. Knissów, bazuje na ruchu naturalnym, zrytmizowanym ekspresyjnym. Zasadniczymi elementami metody są: ruch, muzyka, rytm, przybory. Przybory są w większości oryginalne: grzechotka, szarfa, dzwoneczki, bębenek i inne.
Metoda ruchowej ekspresji twórczej R. Labana. U podstaw tej metody leży naturalna ruchliwość i naturalny styl motoryki dziecka. Pozwala ona na posługiwanie się różnymi formami ruchu i ekspresji. Ćwiczenia muzyczno – ruchowe, zabawy, taniec, opowieść ruchowa, inscenizacja, groteska, pantomina. W metodzie uwzględnia się łączenie ruchu z muzyką i rytmem, dlatego często wykorzystuje się instrumenty. Każdy ćwiczący wykonuje zadanie na swój sposób68.
Z teorii Rudolfa Labana wywodzi się współczesna koncepcja wychowania fizycznego, a jej wybrane aspekty są podstawą teoretyczną do powstania Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne, co szczegółowo zostało opisane w II rozdziale niniejszej pracy.

ROZDZIAŁ II
METODA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE

1. Geneza Metody Ruchu Rozwijającego
1.1 Teoria Rudolfa Labana

Wybrane aspekty teorii ruchu Rudolfa Labana stanowią teoretyczną podstawę Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne.
Rudolf Laban urodził się w Bratysławie w 1879 roku. Początkowo był malarzem, później gimnastykiem, a wreszcie tancerzem i choreografem. Był propagatorem tańca wyzwolonego, tańca współczesnej kinetografii69.
Jako pierwszy podjął obiektywne obserwacje naturalnych możliwości ruchowych człowieka i ujął je w specjalne skale ruchowe. Stwierdził, że idealną bryłą, która obejmuje wszystkie możliwości ruchowe człowieka, jest kula. Jest ona jednak bryłą geometryczną o trudno ruchowych punktach orientacyjnych, nie może zatem służyć do opisywania ruchów ludzkich70.
Poszukując precyzyjnych form opisu ruchów, R. Laban stwierdził, że ze względu na budowę ciała ludzkiego i sposób wykorzystania przestrzeni, cechą ruchu jest trójwymiarowość według osi: przód – tył, w prawo – w lewo, góra – dół. Bardziej złożone ruchy trzeba opisywać również w trzech płaszczyznach: drzwiowej, stołowej i poprzecznej. Połączenie tych podstawowych elementów ruchu człowieka tworzy bryłę geometryczną, jaką jest sześcian. W tym uproszczonym modelu przestrzennym mieszczą się wszystkie zasadnicze możliwości ruchowe człowieka. Bardziej wnikliwa analiza ruchów ludzkich umożliwia dalszą rozbudowę tego modelu przestrzennego do dwudziestościanu – bryły najbardziej zbliżonej do kuli. R. Laban stwierdził, że możliwości ruchowe człowieka obejmuje właśnie dwudziestościan w sposób idealny

obudowany wokół tancerza71.
R. Laban wyróżnia pięć aspektów, dzięki którym można opisać poruszające się ciało. Oceny ruchu, uwzględniając owe aspekty, można dokonać za pomocą pytań:
1. Która część ciała się porusza?
• Czy porusza się całe ciało, czy tylko jego część?
• Czy w ruchu bierze udział górna, czy dolna połowa ciała?
• Czy porusza się środkowa część ciała, czy jedynie kończyny?
• Czy w ruch włączone są „punkty środkowe” – łokcie, kolana?
• Czy ciało porusza się w sposób skoordynowany?

2. W jakich kierunkach porusza się ciało?
• Do przodu czy do tyłu?
• W górę czy w dół?
• W prawo czy w lewo?

3. W jaki sposób porusza się ciało?
• Jaka jest energia ruchu? Czy ruch jest mocny, czy łagodny?
• Jaki jest jego przepływ? Czy ruch jest swobodny, czy kontrolowany?
• Jaki jest ruch względem przestrzeni? Czy jest to ruch wielokierunkowy, czy też prosty, jednoznacznie ukierunkowany?
• Jak można opisać ruch względem czasu? Czy jest on szybki, czy wolny?

4. Z kim lub z czym wykonywany jest ruch (np. z partnerem, z przyborem)?
5. Jaki jest stosunek ruchu do grawitacji?
• Czy ruch przeciwstawia się sile ciążenia?
• Czy ruch poddaje się sile ciążenia?72
Laban rozwijał teorie dotyczące ruchu przez całe swoje życie. Analiza
ruchu Labana zawiera trzy zasadnicze części; relacje, cechy ruchu i kierunek w którym porusza się ciało73. Przedstawione na poniższym diagramie, (rysunek nr 1).
Rys. 1. Analiza ruchu Labana74.

Legenda:
Podskoki w trójkach:
Pchanie plecami:
Turlanie:

R. Laban wyniki swoich doświadczeń opublikował w roku 1926 w Jenie w pracy „Choreografie”, został uznany za pierwszego nowoczesnego choreologa. Od tego czasu w Niemczech zaczęły powstawać „ ośrodki labanowskie”, które taniec traktowały jako formę oddziaływań wychowawczych75.
R. Laban zmarł w 1958 roku w Addlestone, pozostawiając po sobie ogromny dorobek w zakresie studiów nad ruchem oraz nowoczesny styl jego zapisu zwany kinetografią lub „ labanotation”76.

1.2 Gimnastyka ekspresyjna Rudolfa Labana

Z teorii R. Labana wywodzi się współczesna koncepcja wychowania fizycznego,
powszechnie realizowana przede wszystkim w Wielkiej Brytanii, a także w krajach niemieckojęzycznych. Głównym założeniem koncepcji jest możliwość decydowania o sposobie wykonanie ruchu, tym samym wyrażania swej indywidualności, a także odwołanie się do koncepcji wychowania naturalnego i postawienie na twórczy rozwój jednostki77.
Biorąc pod uwagę powyższą charakterystykę owej koncepcji, należy przedstawić podstawowe zasady prowadzenia zajęć ruchowych, w których odzwierciedla się gimnastyka twórcza (ekspresyjna) R. Labana, a tematyka zadań ruchowych wywodzi się z pięciu zasadniczych tematów: wyczucie własnego ciała, wyczucie ciężaru i czasu, wyczucie przestrzeni, doskonalenie płynności ruchów i wyczucie ciężaru ciała w przestrzeni i czasie, i adaptacja ruchów własnych do ruchów partnera i grupy.

Wyczucie własnego ciała, dziecko wyczuwa swoje ciało w momencie gdy
manipuluje, bawi się własnymi rękami, nogami, palcami, wykonuje wszelkie możliwe ruchy w sposób dowolny, stosując na przemian; ruchy dynamiczne i powolne, w napięciu i w rozluźnieniu, ruchy globalne lub zlokalizowane w określonym fragmencie ciała78.
Wyczucie ciężaru i czasu, dziecko szybciej i łatwiej wykonuje
konkretny ruch, gdy jednocześnie potrafi wyczuć czas jego trwania. Ćwiczący wytrzymują więc ruch w określonej pozycji, a następnie przechodzą do pozycji spoczynkowej, wykonują na zmianę ruchy szybkie i wolne, słabe i mocne, leniwe i energiczne, trwające krótko i długo, cykliczne i acykliczne79.

Wyczucie przestrzeni to podstawowe ćwiczenia na wykonywanie
ruchów ograniczonych, schematycznych oraz szerokich, fantazyjnych, penetrujących przestrzeń poprzez bieg, podskoki, skoki, obroty itp. Ruch może odbywać się na poziomie niskim (pełzanie, czworakowanie, toczenie, przewroty), średnim (skradanie się, chód „skupiony” z pochyleniem ciała) i wysokim (w pozycji wyprostowanej, sięgającej w górę, we wspięciu, z podskokami, skokami, obrotami, piruetami itp.)80.

Rozwijanie wyczucia płynności ruchów i ciężaru ciała w
przestrzeni i czasie. Ćwiczenia te polegają na ruchach lokomocyjnych wykonywanych w różnych kierunkach, z różną szybkością. Mogą być wykonywane w rytm klaskania, uderzania w instrument perkusyjny lub z towarzyszeniem muzyki czy też śpiewu. Niekiedy wprowadzamy tu momenty zatrzymania ruchu płynnego w pozycji zastanej w czasie sygnału (bez przerwy w muzyce). Wówczas każde dziecko indywidualnie tworzy „statuetkę” (figurkę), po czym znów następuje ruch płynny, swobodny dostosowany do rytmu i muzyki czy instrumentu perkusyjnego81.

Adaptacja ruchów własnych do ruchów partnera lub
grupy. Jest to temat pobudzający inwencję twórczą, z tym jednak że czynności indywidualne muszą być zbieżne z zamysłem partnera, nauczyciela czy grupy. Ma to duże znaczenie dla wychowania społecznego. Do ćwiczeń tego typu należą „dialog ruchowy” oraz „statuetki” wykonywane w grupach82.
Gimnastyka twórcza rozwija inteligencję poprzez twórcze myślenie i działanie. Pogłębia zainteresowanie podejmowaną działalnością ruchową, a tym samym pogłębia motywację do działania oraz daje okazję do samo wyrażania się ruchem, do określenia swej indywidualności. Jej walorem jest bogactwo działów, form oraz otwartość na nowe idee, pomysły, regionalne tradycje, a także nietypowe przybory i sprzęt. Wszystkie metody twórcze, również ta omawiana, nie zaleca z góry narzuconego toku, czy schematu lekcyjnego. Najistotniejszą wskazówką do konstruowania jednostki metodycznej, jest przestrzeganie trzech zasad: wszechstronności, stopniowania trudności (wysiłku), naprzemienność wysiłku i rozluźnienia, koncentracji i rozproszenia. Rudolf Laban stworzył swoja gimnastykę, jako znak protestu przeciwko całej formalistyce, bezmyślnemu powielaniu ruchu w gimnastyce tradycyjnej, która przejęła wzory wojskowe83.

2. Założenia Metody Ruchu Rozwijającego

2.1 Weronika Sherborne - twórczyni Metody Ruchu
Rozwijającego
Weronika Sherborne urodziła się w 1922 roku w Wielkiej Brytani. Z
wykształcenia była nauczycielką wychowania fizycznego i fizjoterapeutką. W roku 1943 znalazła się w Art of Movement Studio (Studium sztuki ruchu) w Manchesterze, obecnie noszącym nazwę Centrum Ruchu i Tańca im. Labana, tam poznała Rudolfa Labana. Studiowała pod jego kierunkiem, następnie została jego asystentką w Corsham College of Art w Bath. Znajomość ta przerodziła się w przyjaźń i wieloletnią współpracę oraz wywarła ogromny wpływ na jej życie84. R. Laban zaprosił ją do udziału w przegotowaniu książki „Współczesny kształcący taniec” oraz do pracy w kierowanym przez siebie ośrodku.
W. Sherborne zdecydowała się jednak pracować jako nauczycielka wychowania fizycznego i tańca. Podczas nauczania na specjalistycznych kursach zetknęła się z zespołem pracowników Centrum Rehabilitacji Withymead w Exeter. Podjęła wówczas pracę jako kinezyterapeuta, czyli terapeuta ruchu i uczenia ruchu pacjentów z zaburzeniami nerwicowymi. Od początku kontaktu z dziećmi upośledzonymi umysłowo W. Sherborne wykazywała głębokie zrozumienie zarówno dla tych dzieci, jak i dla osób, które z nimi pracowały. To pozwoliło jej zaadaptować dotychczasowe doświadczenia z pracy zawodowej do specjalnych potrzeb i swoistych możliwości dzieci85.
Weronika Sherborne czerpiąc z idei i doświadczeń szkoły Rudolfa
Labana wniosła wiele nowego do jego teorii, rozwijając ją w kierunku humanistycznym. Zwróciła uwagę na potrzebę rozwijania bliskich związków między ludźmi, istotną dla rozwoju osobowość dziecka, niedocenianą i nierealizowaną w szkolnictwie. Idea wspomagania rozwoju dziecka przez nawiązanie więzi emocjonalnej z innymi ludźmi pogłębia „filozofię ruchu” R. Labana i stała się podstawą jej własnej metody, którą dla odmiany nazwano „psychologią ruchu”86.
Opracowany przez W. Sherborne system ćwiczeń wywodzi się z naturalnych
potrzeb dziecka, zaspokajanych w kontakcie z dorosłymi. Z tak zwanego baraszkowania, które pojawia się we wczesnym dzieciństwie każdego zdrowego dziecka87.
W. Sherborne z aktywnej działalności wycofała się w 1985 roku. Zmarła nagle,
we wrześniu 1990 roku. Jednak propagowana przez nią idea rozwoju przez ruch jest upowszechniana na całym świecie. Coraz więcej osób stosuje w pracy terapeutycznej
i pedagogicznej Metodę Ruchu Rozwijającego88.
Metoda (MRR) w ciągu ostatnich kilkunastu lat stała się w Polsce metodą stosowaną powszechnie podczas zajęć z dziećmi. Urzekająca prostota, naturalnością i uniwersalnością, swoja popularność zawdzięcza przede wszystkim temu, że w gruncie rzeczy jest to system ćwiczeń – zabaw – relacji89.

Głównym założeniem metody jest posługiwanie się ruchem jako narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka90.
Ideę metody najlepiej objaśniła sama Weronika Sherborne w swojej
książce „Ruch rozwijający dla dzieci”: „ Na podstawie własnych doświadczeń w nauczaniu i obserwacji ruchu ludzkiego doszłam do wniosku, że wszystkie dzieci mają dwie podstawowe potrzeby: pragną czuć się dobrze we własnym ciele „jak w domu”, czyli umieć nad nim panować, po drugie odczuwają potrzebę nawiązywania kontaktów z innymi. Zaspokajanie tych potrzeb – dobry kontakt z samym sobą i z innymi ludźmi – jest możliwe dzięki dobremu nauczaniu ruchu”91.
Podstawowym celem zajęć prowadzonych MRR jest zatem zaspokajanie tych
potrzeb, co w praktyce jest realizowane poprzez rozwijanie u uczestników dwóch aspektów świadomości: siebie i innych.
Świadomość siebie, osiąga się poprzez doświadczenia ruchowe, które pomagają
nam skoncentrować się tak, że stajemy się świadomi tego, co dzieje się z naszym ciałem, wsłuchujemy się w nie, odczuwając dotyk i bodźce płynące z jego wnętrza. Sprzyja to podnoszeniu samoakceptacji i pozwala na zyskanie większej pewności siebie zarówno w sferze fizycznej, jak i emocjonalnej.
Świadomość innych jest nauką poruszania się między ludźmi i wchodzenia z
nimi w interakcje w sposób, który ułatwia budowanie zaufania i pozytywnych relacji. Udział w grupowych zajęciach ruchowych umożliwia uzyskanie odpowiedniego wsparcia i stanowi zachętę do odkrywania indywidualnej kreatywności92.
Głównymi założeniami metody, poprawiającymi kontakt dziecka z otoczeniem
jest:
- pomoc dziecku w nawiązywaniu więzi z dorosłymi albo z innymi ludźmi
poprzez nagradzanie go za czynione wysiłki,
- umożliwienie poznania radości, satysfakcji powodzenia, które wynikają z
zabawy z innymi,
- zachęcanie do porozumiewania się za pomocą ruchu, dźwięków, śpiewu
i języka,
- uczucie pewności i ufności zarówno fizycznej, jak i psychicznej,
- rozwijanie świadomości samego siebie,
-rozwijanie poczucia opiekuńczości, które umożliwia dziecku zaangażowanie
się w życie grupy, rozwój wrażliwości i odpowiedzialności za innych,
- rozwijanie świadomości do podejmowania decyzji i szukanie rozwiązań
własnej inicjatywy,
- pomoc w nabieraniu umiejętności płynnego przechodzenia od ćwiczeń do
ćwiczeń,
-ćwiczenie skupienia uwagi na tym co się robi, umacnianie koncentracji93.

Normalna aktywność człowieka, wykonywanie przez niego czynności
ruchowych o charakterze dowolnym jest uwarunkowana świadomością własnego ciała i własnej tożsamości. Człowiek musi zatem odczuwać i znać swoje ciało i jego nazwy. Musi mieć też poczucie wyodrębnienia się od tego, co go otacza, posiadania własnego „ja”, istnienia jako jednostki. W rozwoju dziecka dokonuje się to ostatecznie w trzecim roku życia. Jednym ze źródeł tej świadomości jest kontakt naszego ciała z podstawą (ziemia – podłogą). Stojąc „mocno na ziemi”, odczuwamy to podłoże, własne stopy, czujemy własne ciało. Doznania płynące od poruszających się części ciała (kinestetyczne) i doznania dotykowe na skutek zetknięcia się ich z elementami otoczenia powodują, że je poznajemy. Drugim ważnym źródłem odczuwania ciała jako całości jest wyczucie centralnej części ciała: brzucha i tułowia jako elementu integrującego ciało94.
Udział w ćwiczeniach metodą W. Sherborne ma na celu stworzyć dziecku
okazje do poznania własnego ciała, usprawnienia motoryki, poczucia swojej siły, sprawności i możliwości ruchowych. Dzięki temu, dziecko zaczyna mieć zaufanie do siebie oraz zyskuje poczucie bezpieczeństwa. Podczas ćwiczeń ruchowych dziecko może poznać przestrzeń, w której się znajduje, przestaje ona być dla niego groźna. Dziecko czuje się w niej bezpiecznie, staje się bardziej aktywne, przejawia większą inicjatywę ,a także może być twórcze 95.
W przestrzeni człowiek nie jest sam. Spotyka w niej inne osoby. Dzielenie
przestrzeni z drugą osobą nie musi być zagrażające, a wręcz przeciwnie – może stać się źródłem współprzeżywania – empatii. Aby nie bać się przestrzeni – zdaniem Labana – trzeba nauczyć się życia w niej, poznania, jak nasze ciało się w niej porusza. Ta wiedza rodzi zaufanie do własnego ciała i poczucie bezpieczeństwa wobec otoczenia96.
Weronika Sherborne rozumie swoją metodę nie jako „narzędzie techniczne”,
lecz jako podejście pedagogiczne, umożliwiające doświadczenie ruchu, kontaktu fizycznego, emocjonalnego i społecznego. Ruch w rozumieniu Weroniki Sherborne to nie tylko aktywność fizyczna, ujmuje go ona znacznie szerzej - w kategoriach psychologiczno - filozoficznych97.
Nazwa metody – Ruch Rozwijający – odzwierciedla jej główne założenia, a
mianowicie rozwijanie za pomocą ruchu świadomości własnego ciała i otaczającej nas przestrzeni, usprawnianie ruchowe, dzielenie przestrzeni z innymi osobami oraz nawiązywanie z innymi bliskiego kontaktu za pomocą ruchu i dotyku. Udział w zajęciach prowadzonych MRR wpływa stymulująco na rozwój emocjonalny, społeczny i poznawczy dziecka98.

2.2 Struktura zajęć i organizacja ćwiczeń Metodą Ruchu
Rozwijającego

2.2.1 Struktura zajęć

Metoda Ruchu Rozwijającego, wbrew swojej nazwie, nie jest metodą
koncentrującą się na usprawnianiu ruchowym uczestników zajęć. Podstawowym jej celem jest rozwijanie sfery emocjonalno – społecznej oraz świadomości samego siebie i innych osób za pomocą ruchu99.
W trakcie zajęć prowadzonych MRR dzieci – podobnie jak w spontanicznej zabawie – poznają swoje otoczenie i uczą się być w nim bezpiecznie, dzięki czemu otwierają się na twórcze działanie i nawiązują relacje z innymi osobami. Ważnym celem tych zajęć jest rozwijanie świadomości i różnorodnych cech ruchu100.
Zajęcia prowadzone Metodą Ruchu Rozwijającego mogą być bardzo zróżnicowane pod względem treści, w zależności od potrzeb uczestników, jednak ogólna forma i struktura poszczególnych sesji jest z reguły podobna. Ćwiczenia – czy może raczej „relacje”, - oparte są na twórczym wykorzystaniu ruchu, bliskim kontakcie fizycznym sprzyjającym tworzeniu się więzi emocjonalnych i budowaniu poczucia bezpieczeństwa. Zbliżone są do naturalnych, spontanicznych i radosnych zabaw wieku wczesnodziecięcego, które inicjują rodzice lub same dzieci. Nie stanowią jednolitego, formalnego programu narzucającego konkretne działania w stałej kolejności. Metoda Ruchu Rozwijającego to raczej zbiór wskazówek, przykładów ćwiczeń do wykorzystania oraz ogromna inspiracja do tworzenia własnych propozycji ćwiczeń, programów oraz zabaw z dziećmi101. Przykładowy scenariusz ćwiczeń z wykorzystaniem Metody Ruchu Rozwijającego został umieszczony w aneksie.

Relacje między uczestnikami podczas ćwiczeń ulegają ciągłej dynamice, zmianom, modyfikacjom. Nigdy nie pozostają statyczne, zarówno podczas jednej sesji jak i dłuższego ciągu ćwiczeń. Dlatego opracowany został schemat sekwencji ilustrujący dynamikę przebiegu zajęć102. Szczegółowo przedstawiony na rysunku nr 2 umieszczonym poniżej.

Rys 2. Dynamika relacji w grupie podczas zajęć prowadzonych MRR103.

I sekwencja

II sekwencja

III sekwencja

IV sekwencja

Sekwencja
podsumowująca

Wyróżnienie tych sekwencji jest pomocne w projektowaniu i przygotowywaniu konspektów poszczególnych zajęć.
Pierwsza sekwencja dotyczy ilości osób jednocześnie ćwiczących. Na początku ćwiczenia powinny być skoncentrowane na każdym dziecku z osobna, następnie stopniowo przechodzi się do ćwiczeń w parach, w małych grupkach (3 – 4 osoby), a ostatnim etapem są ćwiczenia w dużej grupie osób. Taki sposób uporządkowania ćwiczeń sprawia, że u dzieci rośnie poczucie bezpieczeństwa w relacjach z innymi ludźmi.
Druga sekwencja mówi o tym, że początkowo uwaga dziecka powinna być skierowana bezpośrednio na jego ciało. Stopniowo dziecko staje się bardziej świadome i może bez przeszkód poznać przestrzeń.
Trzecia sekwencja mówi o tym, że ćwiczenia należy rozpoczynać w niskiej pozycji, leżąc lub siedząc na podłodze, czyli w bliskim z nią kontakcie. Daje to dziecku poczucie stabilności, a więc i bezpieczeństwa. Kolejnym etapem są ćwiczenia wykonywane nieco wyżej, nad podłogą np. na czworakach. Ostatnim etapem, wywołującym potencjalnie najsilniejszy lęk i strach - ćwiczenia w pozycji stojącej lub nawet wymagające oderwania się od podłogi (podskoki podrzucanie).
Czwarta sekwencja jest niejako rozwinięciem i podsumowaniem trzech poprzednich.
Relacja „z" - opiekuńcza, podczas której dziecko pozostaje bierne, znajduje się pod opieką ćwiczącego z nim partnera, dzięki któremu czuje się pewnie i bezpiecznie.
Relacja „przeciwko" - w którym obie strony są aktywne i silne. Dzięki tej relacji dziecko może wypróbować swoją energię, poczucie własnych sił.
Relacja „razem"- opiera się na wspólnym działaniu, jednak w przeciwieństwie do poprzedniej relacji, energia i siła przeznaczona jest do osiągnięcia wspólnego celu.
Sekwencja podsumowująca jest nadrzędna wobec pozostałych. Pokazuje w jaki sposób w oparciu o wszystkie opisane relacje stopniowo rośnie zaufanie dziecka. Najpierw uczy się ono ufać sobie i swojemu ciału, potem zdobywa zaufanie do partnera, z którym ćwiczy w parze, następnie do pozostałych uczestników. Wszystkie opisane sekwencje powinny być stosowane na zajęciach. W ćwiczeniu powinna znajdować się określona liczba uczestników (pierwsza sekwencja), umiejscowienie ćwiczenia w przestrzeni (druga sekwencja), stopniowanie wysokości do ćwiczeń (trzecia sekwencja) i zachowanie kolejnych rodzaju relacji (relacja „z", „przeciwko", „razem")104.

2.2.2 Organizacja ćwiczeń Metodą Ruchu Rozwijającego
Zajęcia metodą Weroniki Sherborne można stosować jako ćwiczenia indywidualne lub grupowe. Grupa nie powinna być zbyt liczna. Najbardziej komfortowe warunki zapewnia grapa licząca 6-14 dzieci. Wiek dzieci nie jest ograniczony: mogą to być dzieci młodsze i starsze. Najczęściej pracuje się z dziećmi wieku przedszkolnym i szkolnym. Dobrze jest zapewnić każdemu dziecku dorosłego partnera, najlepiej rodzica.
Ważne jest, żeby ćwiczenia odbywały się systematycznie, najlepiej raz w tygodniu około 30 minut. Zależne to jest od możliwości dzieci i ich samopoczucia.
Należy zadbać o odpowiednie warunki lokalowe: przestrzeń, odpowiednie podłoże, świeże powietrze. Zajęcia mogą odbywać się wszędzie, w każdych warunkach, ponieważ nie wymagają żadnych urządzeń czy pomocy do ćwiczeń.
W niektórych sytuacjach mogą być pomocne materace, koce i magnetofon służący do odtwarzania muzyki relaksacyjnej w trakcie lub po zakończeniu ćwiczeń. Wszyscy biorący udział w ćwiczeniach powinni mieć ubranie zapewniające pełną swobodę ruchów. Najlepiej, jeśli ćwiczą boso, bo to daje im lepszy kontakt z podłogą i poczucie oparcia o nią Ćwiczenia powinny odbywać się w atmosferze zabawy, wówczas dzieci wykonują je bez żadnej presji zewnętrznej. Jest to wyłącznie ich dobra wola i chęć uczestnictwa.
Zachęcanie dziecka do udziału w ćwiczeniach i pokazywanie, jak inne dzieci bawią się bywa wystarczającą motywacją do włączenia się dziecka w zajęcia. Czasami jednak, dziecko przyjmuje jedynie rolę obserwatora. Zamiast presji stosuje się wówczas pozytywne wzmocnienia np. klaskanie w następstwie najmniejszego nawet przejawu aktywności własnej dziecka.
Prowadzeniem grupy powinny zajmować się dwie osoby - przeszkoleni terapeuci, które mogą sobie wzajemnie pomagać w czasie zajęć i przygotowywaniu programu oraz wspólnie analizować to, co wydarza się w trakcie. Prowadzący zajęcia powinien uwzględnić potrzeby całej grupy jak i indywidualne potrzeby dziecka. Scenariusz zajęć jest ruchomy, zawsze może być zmieniony, gdy zajdzie taka potrzeba. Terapeuta prowadzący ćwiczenia powinien pamiętać o obowiązujących zasadach105.

Przygotowując się do pracy terapeutycznej należy zdecydować się przede wszystkim na pracę nad sobą, na stałe doskonalenie swoich umiejętności oraz poznanie siebie. Decydując się na prowadzenie zajęć należy pamiętać również o kilku zasadach, należy pamiętać, że uczestnictwo w zajęciach jest dobrowolne, trzeba dodawać dziecku odwagi, ale nie zmuszać go do działania, nie wolno krytykować dziecka, powinno się chwalić dziecko nie tyle za efekt, ale za jego starania i wysiłek, a także za każde nowe osiągnięcia, proponować naprzemiennie ćwiczenia dynamiczne i relaksacyjne, unikać stwarzania sytuacji rywalizujących, zaczynać od ćwiczeń prostych, stopniowo je utrudniając, uczyć dziecko zarówno używania siły, jak i zachowanie delikatności i opiekuńczości w stosunku do drugiej osoby, mieć poczucie humoru, stymulować aktywność dziecka i daj mu szansę na twórcze działanie, większość ćwiczeń, szczególnie początkowych, prowadzić na poziomie podłogi, zajęcia powinny być dla dziecka przyjemne i dawać możliwość przeżywania radości z aktywności ruchowej. Na koniec zajęć zaproponować ćwiczenia wyciszające, uspokajające. Stopniowo rozszerzać krąg doświadczeń społecznych dziecka - ćwiczenia w parach, trójkach, z całą grupą, terapeuta powinien brać udział w zajęciach. Dokumentacja terapeuty pracującego Metodą Ruchu Rozwijającego powinna zawierać: wstępną diagnozę dziecka, indywidualne plany terapeutyczne i scenariusze zajęć106.

3. Kategorie ruchu w Metodzie Ruchu Rozwijającego

W rozdziale pierwszym wymienione zostały kategorie ruchu którymi zajmuje się
przede wszystkim wychowanie fizyczne. Zajęcia prowadzone Metodą Ruchu Rozwijającego mają na celu wykształcenie umiejętności osiągnięcia stanu odprężenia, więc zawierają takie elementy ćwiczeń które prowadzą do relaksu.
W metodzie Ruchu Rozwijającego R. Laban i W. Sherborne wyodrębnili następujące kategorie ruchu: ruch prowadzący do poznania własnego ciała, ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym, ruch wiodący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem, ruch prowadzący do współdziałania w grupie, ruch kreatywny, które poniżej zostaną opisane.

Ruch prowadzący do poznania własnego ciała - każdy człowiek odczuwa
potrzebę kontrolowania i poznania własnego ciała. W sytuacji gdy nie może spełnić tej potrzeby staje się napięty i niespokojny. Poznanie własnego ciała jest sprawą zasadnicza, uniemożliwienie tego staje się dla człowieka ograniczeniem w jego funkcjonowaniu, co w skrajnych przypadkach może doprowadzić również do zaburzeń zachowania. Ruchy , które zostały zaliczone do tej kategorii umożliwiają stopniowe poznanie poszczególnych części ciała człowieka. Szczególną uwagę przywiązuje się do stóp, kolan, nóg i bioder ponieważ na nich opiera się cały ciężar ciała. Ponad to stanowią one swoisty, naturalny łącznik pomiędzy człowiekiem a podłożem, a warunkiem utrzymania równowagi jest kontrola nad ruchami właśnie tych części ciała107.
Ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem; To kategoria ruchu, która ma na celu wykształcenie orientacji w przestrzeni, by mógł się wytworzyć związek między człowiekiem oraz tym, co go otacza. Działania ruchowe odbywają się jak najniżej , np. na podłodze. Prowadzi to do wytworzenia kontaktu z podstawą i daje poczucie stabilności i przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa. Ma to fundamentalny wpływ dla uzyskania poprawy stanu psychicznego człowieka. Takie formy ruchu zmierzają do tego, aby człowiek czuł się swobodnie w otaczającej go rzeczywistości, aby się jej nie bał. Prowadzi do zintegrowania się z przestrzenią. Nieumiejętność korzystania z przestrzeni prowadzi do zahamowań, niechęci do nowych sytuacji, poczucia zagrożenia, zamknięcia się w sobie i usztywnienia swoich zachowań, a w konsekwencji do izolacji od otoczenia108.
Ruch wiodący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem – kategoria
ta sprzyja wytworzeniu się zaufania do drugiej osoby i na budowaniu związku z drugim człowiekiem. Zasadniczym celem czynności ruchowych jest zachęcenie uczestników zajęć prowadzonych metodą Ruchu Rozwijającego do nawiązywania pozytywnych i znaczących kontaktów z innymi osobami, opartych na wzajemnym poznaniu potrzeb partnera oraz na wzajemnym zaufaniu. Do wytworzenia się takiej więzi dochodzi w trakcie wspólnych doświadczeń w przebiegu zabaw ruchowych109.
Ruch prowadzący do współdziałania w grupie to ćwiczenia ruchowe, które można zakwalifikować według kategorii: ruch „z", ruch „przeciwko" i ruch „razem".
Ruch „z" to takie ćwiczenia ruchowe w którym jeden z partnerów jest bierny, drugi zaś aktywny i opiekuńczy względem niego. Wymaga to ze strony aktywnego partnera zrozumienia potrzeb i możliwości drugiej osoby, a ze strony partnera pasywnego - całkowitego zaufania do osoby aktywnej. W ten sposób w pierwszej fazie ćwiczeń buduje się wzajemne zaufanie i zrozumienie przy odmiennych, uzupełniających się ról110.
Ruch „przeciwko" to ćwiczenia ruchowe, których celem jest uświadomienie uczestnikom ich własnej siły przy współudziale z partnerem. Te ćwiczenia powinny być pozbawione agresji. Nie jest wskazane tu pobudzanie do przyjmowania postaw konkurencyjności, niewłaściwe jest także wyłanianie zwycięzców i pokonanych. Ćwiczenia te należy traktować jako pozytywny składnik metody, wyzwalający nagromadzone napięcia psychiczne. Są to zabawy w mocowanie, popychanie i siłowanie się111.
Ruch „razem'' to takie ćwiczenia ruchowe, które wymagają jednakowego zaangażowania parterów. Ćwiczenia te prowadzą do wytworzenia harmonii i równowagi. Udział w nich wymaga wzajemnego zaufania, zrozumienia, współpracy i równego wkładu wysiłku fizycznego, co jest warunkiem osiągnięcia sukcesu112.
Ruch kreatywny to ruch którego cechami charakterystycznymi jest spontaniczność, kreatywność i swoboda. Przykładem ruchu kreatywnego jest taniec. Szczególnie taniec wyzwolony, który nie opiera się na ustalonych krokach tanecznych, lecz na pełnej swobodzie ruchów i spontaniczności113.
Wszystkie opisane kategorie ruchu pojawiają się na zajęciach ruchowych prowadzonych Metodą Ruchu Rozwijającego, wywierają one wpływ na ogólne funkcjonowanie uczestników zajęć począwszy od funkcjonowania w grupie społecznej, kontaktach interpersonalnych, doznań poznawczych i emocjonalnych, działań ruchowych oraz na możliwości twórczego wyrażania własnej osoby.
4. Zakres zastosowań i korzyści wynikające z Metody Ruchu Rozwijającego

Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne ma zastosowanie we wspomaganiu prawidłowego rozwoju dzieci i w korygowaniu jego zaburzeń. Ogromną zaletą tej metody jest jej uniwersalność. Można ją dowolnie modyfikować, zależnie od potrzeb grupy, z którą się pracuje. Można ją stosować bez żadnych ograniczeń wiekowych. Przydaje się zarówno w pracy z niemowlętami, dziećmi przedszkolnymi, szkolnymi i młodzieżą114.
Metoda Ruchu Rozwijającego jest wszechstronna w swoim oddziaływaniu. Za pomocą tak podstawowej aktywności, jaką jest ruch, można wpływać na zachowania uczestników zajęć w zakresie wszystkich sfer funkcjonowania: motorycznej, poznawczej, emocjonalnej i społecznej115.
„Jej oddziaływanie harmonizuje rozwój psychoruchowy, pozwala na wyrównywanie deficytów rozwojowych, na przykład związanych z niedojrzałością emocjonalno - społeczną"116.
Metodę Ruchu Rozwijającego można wykorzystywać w terapii wielu różnorodnych zaburzeń rozwoju psychomotorycznego, jak i profilaktyce. Znajduje zastosowanie w poszerzaniu doświadczeń psychologicznych i społecznych u osób zdrowych. Powstała jednak głównie z myślą o terapii dzieci z zaburzeniami rozwoju fizycznego i psychomotorycznego117.
Metoda Ruchu Rozwijającego jest także wykorzystywana jako forma terapii dzieci zdrowych, przejawiających jednak niewielkie zaburzenia funkcjonowania emocjonalnego lub społecznego np.:
• dzieci nadpobudliwe;
• dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi;
• dzieci z postawą lękową wobec otoczenia;
• dzieci opóźnione w rozwoju ze względu na zaniedbania środowiskowe.

Ćwiczenia Metodą Ruchu Rozwijającego pozwalają dzieciom zagubionym odnaleźć się. Dzieci, które dotychczas były bierne i zagubione zaczęły uczestniczyć w zajęciach, zaangażowały się, były bardziej swobodne i naturalne. Nadpobudliwe wyciszyły się, wykazały większą zdolność skupienia uwagi i próbowały odkrywać własne możliwości. Dzieci zaczęły wykazywać większą chęć działania, zdyscyplinowania, mobilizację w celu pokonywania trudności, wykazały zaufanie do innych i pewność siebie118.
Metoda Weroniki Sherborne stosowana jest w Polsce w placówkach oświatowych i służby zdrowia również dla dzieci niepełnosprawnych intelektualnie i o specjalnych potrzebach edukacyjnych, takich jak:
• dzieci upośledzone umysłowo;
• dzieci autystyczne;
• dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym;
• dzieci głuche i niewidome;
• dzieci z niekorzystnych środowisk wychowawczych119.
Tak więc metoda ta ma szerokie zastosowanie. Jest więc wykorzystywana nie tylko we wspomaganiu rozwoju dzieci zdrowych ale i w terapii dzieci niepełnosprawnych. Z zajęć metodą Ruchu Rozwijającego korzystają w równym stopniu ci, dla których mają one być pomocą, jak i ci, którzy tej pomocy udzielają. Wzajemna relacja dawania i brania jest nie tylko efektem, ale niezbędnym warunkiem przy tego rodzaju pracy120.
Metoda Weroniki Sherborne jest jedną z metod oddziaływania stosowaną w celu ułatwienia adaptacji przedszkolnej dzieciom wieku 3-6 lat. Może być etapem wstępnym, poprzedzającym różne inne zajęcia terapeutyczne np. logopedyczne lub psychologiczne. Bywa też pomocna w przygotowaniu dziecka do nauki czytania i pisania oraz w początkowym okresie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej lub adopcyjnej121.
Gdy Metoda Ruchu Rozwijającego wykorzystywana jest we wspomaganiu rozwoju psychoruchowego dziecka, dobrze jest, aby osobami towarzyszącymi byli rodzice. Sprzyja to wytwarzaniu pełniejszych więzi między członkami rodziny, a także budowaniu poczucia bezpieczeństwa. Dzieci i rodzice wspólnie przeżywają radość z tzw. baraszkowania122.
Zajęcia oparte na naturalnej potrzebie ruchu kojarzą się dzieciom bardziej z przyjemnością, zabawą, czasami z gimnastyką, niż z ciężką i trudną pracą.
Jest wiele korzyści płynących z stosowania Metody Ruchu Rozwijającego;
• daje radość;
• daje poczucie bezpieczeństwa;
• daje możliwość zaspakajania własnych potrzeb;
• daje pewność siebie;
• zbliża do siebie uczestników zajęć;
• daje przyjemność dawania innym radości;
• daje pozytywne odczucia w kontakcie z drugim człowiekiem;
• daje okazję rozładowania energii;
• wyzwala swobodę zachowań i naturalności;
• daje okazję do wspomnień, przypomina zdarzenia z dzieciństwa;
• daje radość działania w grupie123.
Metoda Weroniki Sherborne to system ćwiczeń wspomagający
prawidłowy rozwój psychoruchowy dzieci. Główny nacisk w tej gimnastyce kładzie się na realizację swej indywidualności, nie na to czego się uczymy lecz na to kim się stajemy. Dlatego tak ważny staje się fakt że ćwiczenia zapewniają taką swobodę ruchu, realizację własnych pomysłów i fantazji124.
Wszechstronny rozwój człowieka uzależniony jest w znaczącym stopniu
od aktywności ruchowej. To najistotniejsza aktywność dla dziecka, która umożliwia mu prawidłowy rozwój i funkcjonowanie w sferze poznawczej, emocjonalnej i społecznej.
Metoda Ruchu Rozwijającego daje wiele możliwości przy wspomaganiu
wszechstronnego rozwoju, co skutkuje prawidłowym funkcjonowaniem dziecka w społeczeństwie.
ROZDZIAŁ III
ZAŁOŻENIA STRUKTURALNE PROCESU BADAWCZEGO

1. Temat pracy

T. Pilch pisze, że „aby dokonać trafnego wyboru tematu muszą być spełnione dwa warunki. Po pierwsze, zagadnienie, które chcemy uczynić przedmiotem naszych badań musi być badawczo dostępne, a po drugie badacz powinien być emocjonalnie zainteresowany tematem”125.

Wpływ Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym (na przykładzie Przedszkola Miejskiego nr 1 w Kołobrzegu)

1.1 Eksplikacja tematu pracy
Procedura eksplikacji jest „czynnością badawczą polegającą na uściśleniu sensu i znaczenia dotychczas istniejących lub tworzeniu całkiem nowych pojęć pedagogicznych”126. Uściślenie, wyjaśnienie pojęć zawierających się w temacie.
Eksplikacja składa się z trzech etapów:
• I etap - wybór eksplicandum, a więc terminu, który zostanie eksplikowany, czyli wyjaśniany,
• II etap - analiza występujących określeń eksplicandum, czyli dotychczas występujące definicje terminu,
• III etap- ścisłe określenie eksplicandum, czyli ścisłe określenie terminu poddanego eksplikacji127.

1.1.1 Pojęcie rozwoju

Według Słownika pedagogicznego autorstwa W. Okonia rozwój jest to
„proces polegający na dokonywaniu się w danym przedmiocie określonych zmian ilościowych i jakościowych”128.
A. Brzezińska pisze natomiast że; „rozwój to uporządkowana wg jakiegoś wzoru sekwencja zmian, w przeciwieństwie do zmian przypadkowych, które są nieprzewidywalne, rozwój postępuje systematycznie w jakimś kierunku. Wcześniejsze zachowania lub ich sekwencje są elementami do budowy sekwencji późniejszych. Gdy mówimy, iż przyjmujemy podejście rozwojowe, oznacza to, iż poszukujemy regularności w sekwencji zachowań”129.
„Arystoteles ujmował rozwój jako proces nadawania materii formy, a więc jako zmianę zmierzającą w określonym kierunku, zmianę celową polegającą na przechodzeniu od form niższych do wyższych(...) Rozwój ma charakter teologiczny
i progresywny”130. Biorąc pod uwagę powyższe definicje, można wywnioskować, że rozwój jest to ciąg zmian ilościowych i jakościowych zachodzących w organizmie człowieka, które mają wyraźnie określony kierunek. Zmiany te mają charakter postępowy w sferach fizycznej i psychicznej ale nie są jednakowo szybkie.

1.1.2 Pojęcie rozwoju fizycznego

Pojęcie rozwoju fizycznego jest bardzo obszerne, obejmuje bowiem
„całokształt procesów biologicznych, biochemicznych i biofizycznych zachodzących w organizmie człowieka od zapłodnienia do śmierci. Procesy te warunkują rozrastanie się i dojrzewanie organizmu. Zmiany, które obserwujemy u człowieka są przejawem tych procesów. Następują one po sobie w określonej kolejności i kierunku i są nieodwracalne”131. „Rozwój fizyczny, jako proces zmian somatycznych i funkcjonalnych w organizmie, stwarza podstawy dla rozwoju motoryki. Poziom rozwoju ruchowego zależy od rozwoju układu kostnego, mięśniowego, oraz nerwowego, który koordynuje działalność wszystkich układów i steruje funkcjami organizmu”132. Z tak postrzeganych definicji pojęcia rozwoju fizycznego można rozumieć, że jest to ciąg pewnych zmian zachodzących w dorastającym organizmie, dotyczący rozwijania się i dojrzewania wszystkich narządów, układów i tkanek, zmierzający do doskonalenia sprawności fizycznej, oraz motoryki osobnika.

1.1.3 Pojęcie rozwoju psychomotorycznego

M. Bogdanowicz podaje definicje rozwoju psychoruchowego w sposób jasny
i precyzyjny, mianowicie; „Pojęcie rozwoju psychoruchowego rozumiemy jako proces rozwoju, ( ciąg zmian progresywnych) w którym motoryka jest ściśle powiązana
z psychiką. (całokształtem czynności poznawczych i emocjonalno – motywacyjnych)”133. „Motoryka to pojęcie obejmujące całokształt czynności ruchowych człowieka (sferę ruchowej aktywności). W literaturze psychologicznej, a także w wychowaniu fizycznym używa się terminu „psychomotoryka”. Rozwój psychomotoryczny jest elementem całego rozwoju osobniczego”134. Ujmując krócej, pojęcie rozwoju psychomotorycznego związane jest z procesem zmian zachodzących w organizmie, w sferach fizycznej i psychicznej - emocjonalnej, ruchowej, poznawczej.

2. Określenie przedmiotu i celów badań

Rozwój cywilizacji i związane z nim zmieniające się potrzeby jednostki
Zmusiły człowieka do szukania coraz lepszych sposobów poznawania świata. Tymi sposobami są badania naukowe.
Według M. Łobockiego podstawowym warunkiem podejmowania jakichkolwiek badań naukowych jest uświadomienie sobie przez badacza problemów, a często także hipotez roboczych, określając w sposób możliwie precyzyjny cel i zakres planowanych przedsięwzięć badawczych135.
„Badanie naukowe rożni się od poznania potocznego tym, ze jest z góry zamierzone i w szczegółach planowane. Jest wieloetapowym procesem, w którym przestrzega się określonych i w literaturze opisanych warunków metodologicznych mających chronić przed błędami poznania”136.
Przedmiot badań w literaturze jest różnie definiowany. Według
W. Zaczyńskiego przedmiot badań pedagogicznych to „świadoma działalność pedagogiczna, a więc procesy nauczania i wychowania, samowychowania i uczenia się ich treści, przebieg, metody, środki i organizacja”137.
Przedmiotem niniejszej pracy jest ukazanie efektywności Metody Ruchu Rozwijającego w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym.
Każde badanie musi być nastawione na określony cel, który mówi, co chcę uzyskać w trakcie tego procesu badawczego. Cel badań to końcowy stan, do którego należy doprowadzić.
Szczegółową definicję celu podaje Słownik języka polskiego, cel jest to: „to do czego się dąży, co się chce osiągnąć, punkt miejsca, do którego się zmierza”138.
Natomiast J. Gnitecki określa cel badań jako „rodzaj zamierzonego efektu, do którego ma doprowadzić działalność badacza”139.
T. Pilch podaje, że „celem pracy badawczej jest poznanie pewnej rzeczywistości, zjawisk, sytuacji dla uzyskania wiedzy o ich stanie, przebiegu i perspektywach rozwoju, albo dla podjęcia kroków ku ich zmianie, poprawie, lepszemu pokierowaniu, uzyskaniu lepszych wyników działania(...)”140.
Główny cel w realizowanej pracy badawczej :
Zbadać wpływ Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym.

3. Określenie problemów i sformułowanie hipotez badawczych

Samo określenie celów nie wystarczy do prawidłowego przeprowadzenia badań. Należy sformułować zbiór pytań, na które szukać będziemy odpowiedzi
w procesie badawczym. Ten zbiór pytań, na które należy uzyskać odpowiedź tylko
w procesie badawczym nazywamy problemami. To właśnie z celów pracy wyłaniają się problemy badawcze. S. Nowak podaje, że „problem badawczy to tyle, co pewne pytanie, lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie”141.
Ogólną definicję problemów podaje J. Kozielecki: „problem jest rodzajem zadania (sytuacji), którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanego zasobu wiedzy. Rozwiązanie tego jest możliwe dzięki czynności myślenia produktywnego, która prowadzi do wzbogacenia wiedzy podmiotu”142.
Jasno i precyzyjnie definicję pojęcia problemu badawczego sformułował M. Łobocki: „problemy badawcze są to pytania, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych”143.
Często w badaniach pedagogicznych wyróżnia się problemy ogólne i szczegółowe. Obowiązuje taka zasada, żeby problemy szczegółowe wynikały z problemów ogólnych. Biorąc powyższe pod uwagę w pracy sformułowane zostały następujące problemy badawcze:
Problem główny: Czy Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne ma wpływ na rozwój dzieci w wieku przedszkolnym.
Z tak postawionego problemu głównego wynikają następujące problemy szczegółowe. Czy Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne w pracy z dziećmi wpływa pozytywnie na:
1. Rozwój ruchowy – czy dzieci stają się bardziej aktywne fizycznie, czy wzrosła ich sprawność motoryczna?
2. Rozwój poznawczy – czy u dzieci rozwija się postawa twórcza, zdolność koncentrowania uwagi na wykonywanych zadaniach, czy posiadają świadomość własnego ciała i przestrzeni?
3. Rozwój emocjonalny – czy dzieci posiadają zdolność relaksowania się, czy potrafią łagodzić zaburzenia i napięcia emocjonalne?
4. Rozwój społeczny – czy dzieci mają poczucie pewności siebie, czy posiadają łatwość wchodzenia w interakcję z rówieśnikami?

Mając sformułowane problemy badawcze należy się zastanowić, jakie mogą być odpowiedzi na postawione pytania w problemach i procesie badawczym.
Najbardziej prawdopodobne odpowiedzi na postawione pytania problemowe nazywamy hipotezami.
Oto niektóre opinie badaczy na temat hipotezy:
F. Bereźnicki określa, że „hipoteza to podstawowy składnik badania eksperymentalnego, gdyż jest twierdzeniem naukowym, stanowiącym prawdopodobnie rozwiązanie problemu”144.
H. Muszyński pisze, że „przez hipotezę rozumiemy więc tutaj twierdzenie, co do którego istnieje pewne prawdopodobieństwo, iż stanowić ono będzie prawdziwe rozwiązanie postawionego problemu”145.
„Hipoteza w dalszym toku postępowania badawczego może być udowodniona przez zebranie danych popierających wysuwana zależność lub obalona przez brak takich danych czy uzyskanie danych świadczących o fałszywości założenia. Zadaniem badacza jest wszelako sformułowanie możliwie wielu hipotez obejmujących wszelkie znaczące zależności i cechy badanego środowiska, obiektu lub zjawiska, stanowiących przedmiot badań i mających znaczenie dla badań. Typowanie cech znaczących może się dokonać w oparciu o znajomość wskaźników tych cech”146.
Dobrze postawione hipotezy badawcze muszą spełniać następujące warunki: „na ogół postuluje się, aby poprawnie sformułowana hipoteza była odpowiedzią na problem badawczy, odnosiła się do relacji między badanymi zmiennymi, dała się sprawdzić lub odrzucić za pomocą badań empirycznych, była jasno i jednoznacznie sformułowana oraz zgodnie z tym, co jest już wiadome, a także – jeśli to możliwe – oparta na akceptowanej powszechnie teorii”147.
Zgodnie z powyższymi określeniami, hipoteza – to przypuszczalna, przewidywalna, zakładana odpowiedź na pytanie zawarte w problemie badań. Są one zawsze tylko założeniami badań, a nigdy końcowym rezultatem.
W związku z tym należy spodziewać się następujących odpowiedzi w hipotezach tego opracowania:
Uważa się, że Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne ma pozytywny wpływ na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym.
Z tak sformułowanej hipotezy ogólnej można wyprowadzić hipotezy szczegółowe:
1. Uważa się, że Metoda Ruchu Rozwijającego wpływa pozytywnie na rozwój fizyczny dziecka - ruch podnosi sprawność fizyczną i aktywność ruchową.
2. Wpływa pozytywnie na rozwój poznawczy – dzieci rozwijają świadomość własnego ciała i jego funkcjonowania w przestrzeni, rozwijają postawę twórczą i zdolność koncentrowania uwagi na wykonywanych zadaniach.
3. Wpływa korzystnie na rozwój emocjonalny – u dzieci rozwijają się uczucia wyższe, zdolność relaksowania się, ekspresji uczuć i nastrojów, a także zdolność radzenia sobie w trudnych napięciach emocjonalnych.
4. Ma również wpływ na rozwój społeczny – rozwija u dzieci inicjatywę i aktywność przejawianą w zabawie, poczucie pewności siebie, łatwość wchodzenia w interakcję z rówieśnikami i przestrzeganie norm społecznych.

4. Zmienne i wskaźniki

Aby można było jeszcze bardziej zawęzić pole badawcze należy z problemów i hipotez badawczych wyodrębnić zmienne, czyli cechy, które badamy (zmienne zależne) i cechy, od których uzależniamy cechę badaną (zmienne niezależne).
Z powyższych problemów i przyjętych hipotez wyłaniają się zmienne:
zależne i niezależne.
Według S. Nowaka „zmienna określa jedynie, pod jakim względem interesują nas analizowane przedmioty i zjawiska, specyfikując ich możliwe własności, stany lub zdarzenia, którym podlegają, a ponadto jakie typy relacji będziemy uwzględniać między przedmiotami rozpatrywanymi pod danym względem”148.
J. Brzeziński twierdzi, że „jeżeli o danej własności możemy powiedzieć, że przyjmuje ona różne wartości, to jest zmienna”149.
J. Brzeziński podaje również definicje zmiennej zależnej i zmiennej niezależnej.
„Zmienna, która jest przedmiotem naszego badania, której związki z innymi zmiennymi chcemy określić (wyjaśnić), nosi nazwę zmiennej zależnej. Natomiast zmienne, od których ona zależy, które na nią oddziałują, noszą nazwę zmiennych niezależnych”150.
W niniejszej pracy za zmienną niezależną przyjęte zostały; ćwiczenia ruchowe Metodą Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne.
Za zmienną zależną natomiast, zostały przyjęte zachowania dzieci w zakresie ich sfer rozwojowych, to jest: w sferze ruchowej, poznawczej, sferze emocjonalnej, oraz społecznej.
Obok zmiennych istotne znaczenie w badaniach pedagogicznych odgrywają wskaźniki. „Wskaźnik jest to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko, na podstawie którego wnioskujemy, że zachodzi zjawisko, które nas interesuje. Wskaźniki te mogą być różne – empiryczne, definicyjne, interferencyjne”151.
S. Nowak podzielił wskaźniki na:
• empiryczne- gdzie zjawisko wskazywane jest zjawiskiem obserwowalnym w związku, jeśli relacja pomiędzy wskaźnikiem a zjawiskiem wskazywanym ma charakter związku przyczynowego,
• definicyjne- wskaźnik nazywamy definicyjnym wtedy, gdy jego dobór jest zarazem zdefiniowaniem pewnego terminu,
• inferencyjne- stosujemy wówczas, gdy badana zmienna jest nie obserwowalna. Wtedy dobieramy obserwowalne wskaźniki tak, aby z ich występowania można było wnosić o zaistnieniu badanej zmiennej nie obserwowalnej152.

W. Dutkiewicz twierdzi, że wskaźniki empiryczne mają zastosowanie wówczas, kiedy dane zjawisko daje się obserwować, inferencyjne – odnoszą się do zjawisk bezpośrednio nie obserwowalnych, definicyjne – kiedy dobór wskaźnika jest zdefiniowaniem pewnego pojęcia153.
W niniejszej pracy występują wskaźniki inferencyjne odnoszące się do zjawisk bezpośrednio nieobserwowalnych.

5. Metody, techniki i narzędzia badawcze

W celu przeprowadzenia badań należy odpowiednio dobrać metody, techniki i narzędzia badawcze.
Do najczęściej spotykanych metod zalicza się:
• obserwację;
• sondaż diagnostyczny;
• eksperyment pedagogiczny;
• metodę indywidualnych przypadków;
• monografię;

W pedagogice istnieją różne określenia metod, technik i narzędzi badawczych. Zgodnie tradycją i zasadami logiki przez metodę badań rozumieć będziemy „zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązywania określonego problemu naukowego”154.
W. Zaczyński rozważając pojęcie metody naukowego badania stwierdza, że metody „są to określone sposoby poznawania wybranego wycinka rzeczywistości, które cechują się tym, że są: celowe, planowe, obiektywne, dokładne, wyczerpujące”155.
Jak już wcześniej wspomniałam do jednej z metod badawczych zaliczamy obserwację. „Obserwacja jest czynnością badawczą polegającą na gromadzeniu danych drogą postrzeżeń”156.
Metoda sondażu diagnostycznego według Pilcha „jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnych nie zlokalizowanych – posiadających znaczenie wychowawcze – w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje”157.
M. Łobocki definiuje metodę sondażu jako tę, „której podstawową funkcją jest gromadzenie informacji o interesujących badacza problemach w wyniku relacji słownych osób badanych, nazywanych respondentami; (...) częścią składową tej metody są pytania zadawane respondentom, a odpowiedzi na nie mogą być pisemne lub ustne”158.
Do często stosowanych metod należy – metoda indywidualnych przypadków. Jest ona „sposobem badań polegających na analizie jednostkowych losów uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych”159.
Inną metodą często stosowaną jest monografia. Według T. Pilcha to „metoda badań której przedmiotem są instytucje wychowawcze, w rozumieniu placówki, lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej, prowadzącą do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych”160.
Temat i charakter niniejszej pracy obliguje do szczegółowej analizy metody badawczej, jaką jest eksperyment.
Eksperyment badawczy – „jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości (wychowawczej), polegającą na wywoływaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesu, poprzez wprowadzenie jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem”161.
Metody są pewnym ogólnym systemem reguł, dotyczących organizowania określonej działalności badawczej. Natomiast technika badawcza jest bliżej skonkretyzowanym sposobem realizowania zamierzonych badań.

Techniki badawcze, jak mówi M. Łobocki „są bliżej skonkretyzowanymi sposobami realizowania zamierzonych badań. Podporządkowane są one metodom badawczym, pełniąc wobec nich służebną rolę”162.
Technika badawcza oznacza czynność, np.: obserwowanie, prowadzenie wywiadów, natomiast narzędzie badawcze to instrument, który służy do technicznego gromadzenia danych z badań np.: kwestionariusz wywiadu, arkusz obserwacji, ankieta.
Do mojego badania wybrałam technikę grup równoległych. Nazywana jest również techniką grup porównawczych. „Polega na uwzględnieniu w badaniach tego typu co najmniej dwóch grup. Jedną z nich jest grupa eksperymentalna charakteryzująca się tym, że wprowadza się do niej określoną zmienną niezależną (czynnik eksperymentalny). Druga natomiast jest grupą kontrolną, będącą jedynie punktem odniesienia dla pierwszej”163.
Do prowadzenia badań wykorzystam arkusz obserwacji mający charakter indywidualny.

6. Organizacja badań

Badania zostały przeprowadzone na terenie Przedszkola Miejskiego z
Oddziałami Integracyjnymi nr 1 w Kołobrzegu. O wyborze placówki zadecydował fakt, że jestem w niej zatrudniona. Ćwiczenia z wykorzystaniem Metody Ruchu Rozwijającego były przeprowadzone przez wykwalifikowanego nauczyciela gimnastyki korekcyjnej posiadającego kurs Metody Ruchu Rozwijającego.
Do przeprowadzenia badań pedagogicznych należało przygotować odpowiedni materiał badawczy, w tym celu zostały wykonane następujące działania: należało odpowiedzieć na postawiony problem ogólny oraz wynikające z niego problemy szczegółowe. W tym celu zgromadziłam dwie grupy dzieci sześcioletnich. Grupę kontrolną i grupę eksperymentalną. Grupy te liczyły dokładnie po 20 dzieci. Grupa kontrolna zawierała dwanaście dziewczynek i ośmiu chłopców. W grupie eksperymentalnej było dziewięć dziewczynek oraz jedenastu chłopców. W obydwóch grupach znajdowały się dzieci, które dopiero od września rozpoczęły swoją edukacje przedszkolną, dlatego u tych dzieci proces adaptacji nie dobiegł jeszcze końca. Dzieci te były nieśmiałe, nieufne, zamknięte w sobie.
W listopadzie 2010 roku wszystkie dzieci z obydwóch grup zostały poddane początkowemu badaniu przy pomocy ćwiczeń Metodą Ruchu Rozwijającego. (Wyniki tego badania umieszczone zostały w aneksie, w załącznikach nr 7 i 9). Następnie przez okres sześciu miesięcy grupa eksperymentalna odbywała regularne ćwiczenia Metodą Ruchu Rozwijającego dwa razy w tygodniu, przy których brałam czynny udział. Natomiast grupa kontrolna nie brała udziału w ćwiczeniach Metodą Ruchu Rozwijającego. Końcowe badania grupy eksperymentalnej oraz grupy kontrolnej zostały przeprowadzone pod koniec kwietnia 2011 roku. Wyniki badań końcowych grup eksperymentalnej i kontrolnej zostały umieszczone w aneksie, w załącznikach nr 8 i 10.
Jestem przekonana, że badania dają wyraźną i jednoznaczną odpowiedz na główne pytanie zawarte w temacie niniejszej pracy, a mianowicie czy Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne ma wpływ na rozwój dziecka oraz wyraźnie zaznaczają treść odpowiedzi problemów szczegółowych odpowiedzialnych za cztery podstawowe sfery rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym. Potwierdzeniem założonej hipotezy głównej, są wyniki tych badań. Szczegółowo przedstawione w rozdziale czwartym niniejszej pracy.

ROZDZIAŁ IV

BADANIA OCENY EFEKTYWNOŚCI ĆWICZEŃ METODĄ RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE, ORAZ WPŁYW NA ROZWÓJ DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

Badania miały na celu sprawdzenie efektywności Metody Ruchu
Rozwijającego Weroniki Sherborne i jej wpływ na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym.
Analiza wyników badań ma odpowiedzieć na postawione w pracy problemy
szczegółowe, czy Metoda Ruchu Rozwijającego w pracy z dziećmi wpływa pozytywnie na:
1. Rozwój poznawczy - czy u dzieci rozwija się zdolność koncentrowania uwagi, rozumienie komunikatów i zainteresowanie komunikacją werbalną i niewerbalną, czy posiadają świadomość własnego ciała i przestrzeni, czy chętnie uczą się wykonywania nowych zadań oraz czy rozwija się postawa kreatywna?
2. Rozwój emocjonalny – jaki nastrój jest dominujący u dzieci, czy emocje i uczucia są wyrażane zawsze do obecnej sytuacji, czy dziecko osiąga zdolność relaksowania się, jaka jest reakcja dziecka na kontakt fizyczny, oraz jaka jest reakcja na niepowodzenia przy ćwiczeniach trudniejszych?
3. Rozwój społeczny – jaki jest stosunek dziecka do zajęć i zadań czy potrafi je wykonywać samodzielnie czy wychodzi z własną inicjatywą, jaki jest stosunek do partnera w parze, czy w pełnym zakresie współpracuje z nim i czy utrzymuje z nim kontakt, jaki jest stosunek dziecka do innych dzieci, jaki jest stosunek dziecka do grupy, czy domaga się ćwiczeń grupowych?
4. Rozwój ruchowy – czy u dzieci wykształciła się większa aktywność fizyczna i sprawność motoryczna czy występuje u dzieci motywacja do doskonalenia sprawności motorycznej, czy dzieci stały się bardziej samodzielne i czy potrafią kontrolować swoje ruchy, oraz dostosowywać je do ruchów partnera?
Do badań został wykorzystany arkusz obserwacji (załącznik nr 2) według M. Bogdanowicz164. Przy jego pomocy sprawdzony został poziom rozwoju dziecka w poszczególnych sferach rozwoju przy użyciu Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne. Arkusz składał się z czterech części badających rozwój poznawczy, emocjonalny, społeczny i ruchowy. Arkusz w każdej z czterech podstawowych sfer rozwoju, zaczyna się od ćwiczeń łatwych stopniowo przechodząc do trudniejszych. Jest dość obszerny i dokładny, ale właśnie wtedy można dobrze poznać dziecko i ocenić jego rozwój w poszczególnych sferach. Arkusz został zastosowany u wszystkich dzieci, by umożliwić obserwację i kontrolę zmian następujących w rozwoju dzieci uczestniczących w zajęciach.
Za podstawę do oceniania poziomu efektywności Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne wykorzystana została analiza przyjętej punktacji, opracowana według M. Bogdanowicz (załączniki nr 3, 4, 5, oraz 6).
Wyniki w poszczególnych sferach rozwojowych obu grup zaprezentowane zostały w tabelach w następującej kolejności:
• grupa kontrolna dzieci w I badaniu początkowym ( załącznik nr7 )
• grupa kontrolna dzieci w II badaniu końcowym ( załącznik nr 8 )
• grupa eksperymentalna dzieci w I badaniu początkowym (załącznik nr 9 )
• grupa eksperymentalna dzieci w II badaniu końcowym ( załącznik nr 10 )

1. Wpływ Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne
na rozwój poznawczy u dzieci w wieku przedszkolnym –
porównanie wyników badań w grupie kontrolnej i eksperymentalnej

Pierwsza część arkusza obserwacji (załącznik nr 2) służy do sprawdzenia efektywności rozwoju poznawczego dziecka przy wykorzystaniu Metody Ruchu Rozwijającego.
Rozwój poznawczy według Piageta to „okres, w którym dzieci mogą zacząć myśleć dedukcyjnie, tworzyć pojęcia przestrzeni i czasu oraz kategoryzować przedmioty. Zdolne są też do przyjęcia roli innych ludzi i nowych zadań”165.

Pierwsza część arkusza składa się z 5 ćwiczeń na:
1. Zdolność koncentrowania uwagi.
2. Rozumienie komunikatów i zainteresowanie się komunikacją.
3. Świadomość własnego ciała i przestrzeni.
4. Uczenie się wykonywania nowych zadań.
5. Postawa twórcza

W arkuszu zastosowano skalę punktową zamieszczoną w aneksie (załącznik nr 3). Maksymalna liczba punktów dla jednego dziecka wynosiła 25, co stanowi 500 punktów możliwych do uzyskania dla całej 20 osobowej grupy dzieci.

Tabela 1 - Grupa kontrolna - procentowe wyniki dotyczące rozwoju poznawczego w badaniu początkowym i końcowym. Punktacja wyników załącznik nr 7 i 8 .
Grupa Kontrolna
Ćw.1
Ćw. 2
Ćw. 3
Ćw. 4
Ćw. 5
Ogółem

Badanie I początkowe

10,0 %

10,2 %

10,6 %

11,6 %

10,0 %

52,4 %

Badanie II końcowe

11,2 %

11,2 %

12,2 %

12,6 %

11,8 %

59,0 %

Różnica

1,2 %

1,0 %

1,6 %

1,0 %

1,8 %

6,6 %

n = 20

Źródło: wyniki badań własnych

Z tabeli ( załącznik nr 7) wynika, że grupa kontrolna w początkowym badaniu otrzymała 262 punkty na 500 możliwych. Stanowi to 52,4 % punktów możliwych do uzyskania.
W badaniu końcowym, jak wynika z kolejnej tabeli umieszczonej w załączniku nr 8 wyniki punktacji były trochę wyższe. Grupa uzyskała łącznie 295 punktów na 500 możliwych, co stanowi 59,0 %. Różnica między początkowym, a końcowym badaniem jest niewielka 6,6 %, co może świadczyć o tym, że grupa nie poczyniła większych postępów w rozwoju poznawczym. Podczas badania końcowego najlepiej wypadły ćwiczenia z postawy twórczej, oraz świadomości własnego ciała i przestrzeni, trochę słabiej z koncentracji uwagi, uczenia się wykonywania nowych zadań, a także z rozumienia i zainteresowania komunikacją.

Tabela nr 2 - Grupa eksperymentalna - procentowe wyniki dotyczące rozwoju poznawczego w badaniu początkowym i końcowym.
Punktacja wyników w załączniku 9 i 10.

n = 20

Źródło: Wyniki badań własnych

Jak wynika z zestawienia tabelarycznego zamieszczonego w załączniku nr 9 grupa eksperymentalna podczas badania początkowego uzyskała 273 punkty na 500 możliwych, w procentowym obliczeniu jest to 55,8 %.
Podczas badania końcowego zamieszczonego w załączniku nr 10 liczba uzyskanych punktów wynosiła 377 na 500 możliwych do uzyskania, co stanowi 77,2%.
Tabela nr 2 wykazuje, że grupa eksperymentalna w badaniu końcowym wykazała znaczny wzrost punktacji. Fakt ten, świadczy o tym, że stosowanie ćwiczeń Metodą Ruchu Rozwijającego przez okres sześciu miesięcy w grupie eksperymentalnej przyczyniły się do rozwoju poznawczego u dzieci sześcioletnich.
Podsumowując badanie nad efektywnością stosowanych ćwiczeń Metodą Ruchu Rozwijającego w rozwoju poznawczym dzieci z grup kontrolnej i eksperymentalnej, gdzie wyraźnie widać wzrost punktacji na korzyść grupy eksperymentalnej, zostało zilustrowane na wykresie nr 1.
Wykres nr 1 – procentowe zestawienie wyników badania początkowego i końcowego w grupie kontrolnej i eksperymentalnej w rozwoju poznawczym.

Źródło: Wyniki badań własnych

2. Wpływ Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne na
rozwój emocjonalny u dzieci w wieku przedszkolnym – porównanie wyników badań w grupie kontrolnej i eksperymentalnej

Druga część arkusza obserwacji (załącznik nr 2) służy do sprawdzenia efektywności rozwoju emocjonalnego u dzieci w wieku przedszkolnym przy wykorzystaniu Ruchu Rozwijającego Weronki Sherborne.
Rozwój emocjonalny to „wszelkie emocje przyjemne i nieprzyjemne, sprzyjające interakcjom społecznym. Dzięki nim dzieci uczą się modyfikować swoje zachowanie, tak aby było ono zgodne ze społecznymi oczekiwaniami i standardami"166.
W rozwoju emocjonalnym dziecko ukazuje swój nastrój, emocje i uczucia które, uzewnętrzniają się w zachowaniu.

Zgodnie ze skalą punktową zamieszczona w załączniku nr 4, gdzie maksymalna liczba punktów dla każdego dziecka wynosiła 25, część emocjonalna składa się z 5 ćwiczeń, które uwzględniają:
6. Nastrój.
7. Ekspresje emocji.
8. Zdolność relaksowania się.
9. Reakcje na kontakt fizyczny.
10. Reakcja na trudne ćwiczenia i niepowodzenia.

Tabela 3 - Grupa kontrolna - procentowe wyniki dotyczące rozwoju emocjonalnego w badaniu początkowym i końcowym. Punktacja wyników załącznik nr 7 i 8 .

n = 20

Grupa Kontrolna
Ćw.6
Ćw. 7
Ćw. 8
Ćw. 9
Ćw. 10
Ogółem
Badanie I początkowe

11,8%

12,8 %

12,0 %

11,0%

9,0%

56,6%
Badanie II końcowe

12,6 %

13,8%

12,2%

11,4%

10,6%

60,6%

Różnica

0,8%

1,0%

0,2%

0,4%

1,6%

4,0%

Źródło: Wyniki badań własnych

Z zestawienia tabelarycznego umieszczonego w załączniku nr 7 dotyczącego rozwoju poznawczego wynika, że grupa kontrolna w badaniu początkowym uzyskała 283 punkty na 500 możliwych do zdobycia. Stanowi to 56,6 % punktów możliwych do zdobycia.
W badaniu końcowym natomiast, grupa ta – jak wynika z zestawienia punktów umieszczonych w załączniku nr 8- uzyskała 303 punkty co stanowi 60,6 %. Oznacza to, że różnica między jednym a drugim badaniem wynosiła 4 %. Jest to stosunkowo niski przyrost, biorąc pod uwagę fakt, że rozwojowi emocjonalnemu sprzyja okres adaptacji, gdzie w przeciągu sześciu miesięcy dzieci powinny sobie poradzić z nowym otoczeniem biorąc pod uwagę inne naturalne sytuacje. Zatem jednoznacznie można stwierdzić, że badana grupa pozostała na stałym poziomie nie poczynając większych postępów w sferze rozwoju poznawczego.
Wyniki wskazują na to, że najsłabiej wypadły ćwiczenia ze zdolności relaksowania się, tylko niektóre dzieci potrafiły osiągnąć stan odprężenia i często były to tylko krótkotrwałe chwile relaksu.

Tabela nr 4 - Grupa eksperymentalna - procentowe wyniki dotyczące rozwoju emocjonalnego w badaniu początkowym i końcowym. Punktacja wyników w załączniku 9 i 10.

n = 20

Źródło: Wyniki badań własnych

Grupa eksperymentalna w badaniu początkowym dotyczącym rozwoju poznawczego jak wynika z zestawienia tabelarycznego ( załącznik nr 9 ) w zdobyła łącznie 294 punkty na 500 możliwych do zdobycia. Stanowi to 58,8 %. W badaniu końcowym ( załącznik nr 10 ) ilość punktów wyniosła 389 na 500 punktów możliwych do zdobycia. Stanowi to 77,8 % .
Widać wyraźny wzrost punktacji na korzyść tej grupy, jest to aż 19,0%.
Świadczy to o efektywności Metody Ruchu Rozwijającego, ćwiczenia przyczyniły się do postępów dzieci w rozwoju emocjonalnym, dzieci potrafią odpowiednio reagować na dane sytuacje, wyrażać swój nastrój i panować nad emocjami.
Efekty prowadzonych ćwiczeń bardzo wyraźnie widać na zamieszczonym poniżej wykresie, który uwzględnia procentową punktację wyników badań początkowych oraz końcowych dotyczących rozwoju emocjonalnego, przeprowadzonych na grupie kontrolnej i eksperymentalnej.

Wykres nr 2 – procentowe zestawienie wyników badania początkowego i końcowego w grupie kontrolnej i eksperymentalnej w rozwoju emocjonalnym.

Źródło: Wyniki badań własnych
3. Wpływ Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne na
rozwój społeczny u dzieci w wieku przedszkolnym – porównanie wyników badań w grupie kontrolnej i eksperymentalnej.

Trzecia część arkusza obserwacji dotyczy efektywności Metody Ruchu Rozwijającego pod względem sfery rozwoju społecznego.
Rozwój społeczny to nic innego jak nabywanie umiejętności zachowania się zgodnie ze społecznymi oczekiwaniami. „ Aby stać się jednostkami uspołecznionymi, dzieci muszą mieć życzliwy stosunek do ludzi i muszą lubić aktywność społeczną. Wówczas ich przystosowanie społeczne będzie dobre i będą one akceptowane jako członkowie grupy społecznej, z którą się identyfikują"167.
Prawidłowy rozwój społeczny ma duże znaczenie w późniejszym, dorosłym życiu. Dlatego bardzo ważne jest rozwijanie u dzieci świadomości życia między ludźmi, zachęcanie do budowania więzi między rówieśnikami oraz wspomaganie ich w rozwijaniu własnej osobowości.

Ta część arkusza obserwacji z zakresu rozwoju społecznego zawiera 5 ćwiczeń, które uwzględniają;
11. Stosunek do zajęć.
12. Stosunek do zadań.
13. Stosunek do partnera w parze.
14. Stosunek do innego dziecka.
15. Stosunek do grupy i zadań grupowych.

Podobnie w tej sferze rozwoju maksymalna liczba punktów na jedno dziecko wynosiła 25 na 20 osobową grupę można było zdobyć maksymalnie 500 punktów.
Skala oceny efektywności metody w funkcjonowaniu społecznym dzieci zamieszczona została w aneksie (załącznik nr 5).

Tabela 5 - Grupa kontrolna - procentowe wyniki dotyczące rozwoju społecznego w badaniu początkowym i końcowym. Punktacja wyników załącznik nr 7 i 8 .

n = 20

Grupa Kontrolna
Ćw.11
Ćw. 12
Ćw. 13
Ćw. 14
Ćw. 15
Ogółem
Badanie I początkowe

10,6%

9,8%

11,2%

12,4%

11,2%

55,2%
Badanie II końcowe

11,6%

10,6%

11,8%

12,8%

12,0%

58,8%

Różnica

1,0%

0,8%

0,6%

0,4%

0,8%

6,6%

Źródło: Wyniki badań własnych

Grupa kontrolna w badaniu początkowym dotyczącym rozwoju społecznego – jak wynika z punktacji umieszczonej w załączniku nr 7 – uzyskała 276 punktów na 500 możliwych, co w obliczeniu procentowym stanowi 55,2 %.
Podczas badania końcowego ta sama grupa (załącznik nr 8) uzyskała wynik większy o 6,6 %, czyli 294 punkty. Świadczyć to może o tym, że grupa nie poczyniła większych postępów w rozwoju społecznym.

Tabela nr 6 - Grupa eksperymentalna - procentowe wyniki dotyczące rozwoju społecznego w badaniu początkowym i końcowym. Punktacja wyników w załączniku
9 i 10.

n = 20

Źródło: Wyniki badań własnych

Jak wynika z zestawienia punktów dotyczącego grupy eksperymentalnej w badaniu początkowym (załącznik nr 9 ), grupa ta uzyskała 277 punktów, co w obliczeniu procentowym ( tabela nr 6) stanowi 55,4% .
W badaniu końcowym natomiast, wynik ten uległ zróżnicowaniu. Widać wyraźny wzrost punktacji, aż o 20,8 %. Grupa eksperymentalna w tym badaniu uzyskała 381 punktów na 500 możliwych, co stanowi 76,2% poziomu efektywności Metody Ruchu Rozwijającego, dotyczącego rozwoju społecznego u dzieci. Grupa polepszyła swoje kontakty z rówieśnikami, ich relacje stały się stabilne, dzieci stały się bardziej pewne siebie.
Grupy kontrolna i eksperymentalna w badaniu początkowym uzyskały zbliżone do siebie wyniki. Natomiast w badaniu końcowym widoczny jest znaczny wzrost punktacji na korzyść grupy eksperymentalnej, co niewątpliwie świadczy o efektywności metody i jej wpływie na rozwój społeczny u dzieci w wieku przedszkolnym.
Dla porównania wyników badań grup kontrolnej i eksperymentalnej, umieszczono poniżej wykres na którym wyraźnie widać postęp w grupie eksperymentalnej podczas końcowego badania.

Wykres nr 3 – procentowe zestawienie wyników badania początkowego i końcowego w grupie kontrolnej i eksperymentalnej w rozwoju społecznym.

Źródło: Wyniki badań własnych

4. Wpływ Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne na
rozwój ruchowy u dzieci w wieku przedszkolnym – porównanie wyników badań w grupie kontrolnej i eksperymentalnej.

Czwarta część arkusza obserwacji ( załącznik nr 2) dotyczy sprawdzenia efektywności Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne w zakresie rozwoju ruchowego u dzieci w wieku przedszkolnym.
Rozwój ruchowy „ polega na osiągnięciu kontroli nad ruchami ciała poprzez skoordynowanie czynności ośrodków nerwowych, nerwów i mięśni. Kontrola ta wywodzi się z rozwoju odruchów i globalnej aktywności."168
Prawidłowy rozwój ruchowy stanowi nierozłączny element, który jest niezbędny dla dobrego stanu zdrowia dziecka. Ruch jest odpowiedzialny za całokształt zmian rozwojowych jakie postępują po sobie we wszystkich sferach towarzyszących prawidłowemu funkcjonowaniu ciała i umysłu.

Arkusz obserwacji z zakresu rozwoju ruchowego składa się z 5 ćwiczeń i uwzględnia:
16. Poziom aktywności fizycznej.
17. Sprawność motoryczną.
18. Samodzielność w wykonywaniu zadań ruchowych.
19. Kontrolę ruchów i dostosowanie ich do zadania.
20. Dostosowanie ruchów we współpracy z partnerem

Punktacja oceniająca skalę efektywności metody z zakresu rozwoju ruchowego zamieszczona została w załączniku nr 6. Maksymalna liczba punktów na jedno dziecko wynosi 25, cała grupa mogła zdobyć maksymalnie 500 punktów.

Tabela 7 - Grupa kontrolna - procentowe wyniki dotyczące rozwoju ruchowego w badaniu początkowym i końcowym. Punktacja wyników załącznik nr 7 i 8 .

n = 20

Grupa Kontrolna
Ćw.16
Ćw. 17
Ćw. 18
Ćw. 19
Ćw. 20
Ogółem
Badanie I początkowe

10,6%

12,2%

10,6%

11,8%

10,6%

55,8%
Badanie II końcowe

10,8%

13,0%

11,6%

12,4%

12,0%

59,8%

Różnica

0,2%

0,8%

1,0%

0,6%

1,4%

4,0%

Źródło: Wyniki badań własnych

Zestawienie punktacji umieszczone w załączniku nr 7 wykazuje, że grupa kontrolna w badaniu początkowym uzyskała łącznie 279 punktów na 500 możliwych do zdobycia. Stanowi to 55,8 %
Grupa kontrolna w badaniu końcowym, jak wykazuje punktacja umieszczona w aneksie w załączniku nr 8, zdobyła łącznie 299 punktów na 500 możliwych do uzyskania, co stanowi 59,8 %
Jak wynika z powyższej tabeli nr 7, grupa kontrolna w badaniu początkowym i końcowym uzyskała podobne wyniki. Różnica między pierwszym a drugim badaniem to tylko 4,0 % poprawy w rozwoju ruchowym badanej grupy dzieci. Świadczy to, że grupa ta nie poczyniła żadnych większych postępów przez ten okres w zakresie rozwoju ruchowego.

Tabela nr 8 - Grupa eksperymentalna - procentowe wyniki dotyczące rozwoju ruchowego w badaniu początkowym i końcowym. Punktacja wyników w załączniku nr
9 i 10.

n = 20

Źródło: Wyniki badań własnych

Jak wynika z zestawienia punktów dotyczącego grupy eksperymentalnej w badaniu początkowym dotyczącym rozwoju ruchowego (załącznik nr 9 ), grupa ta uzyskała 280 punktów, co w obliczeniu procentowym (tabela nr 8) stanowi 56,0 % .
W badaniu końcowym wynik punktacji był wyższy aż o 21,4 %, wynosił 387 punktów na 500 możliwych do uzyskania, stanowi to 77,4 % efektywności Metody Ruchu Rozwijającego. Wzrost punktacji spowodowany jest wprowadzeniem do tej grupy systematycznych ćwiczeń tą metodą. Dzieci z grupy eksperymentalnej po serii ćwiczeń stały się bardziej sprawne ruchowo, zaobserwowano postęp w rozwoju motoryki, dzieci stały się bardziej aktywne. Największe efekty widać doskonale w aspekcie sprawności motorycznej, gdzie u większości dzieci poprawiła się sprawność ruchowa i występowała silna motywacja do doskonalenia jej. A także zauważyć było można u dzieci kontrole i precyzję ruchów.
Podsumowując; w badaniu początkowym obie grupy uzyskały podobny wynik – grupa kontrolna 55,8%, a grupa eksperymentalna 56,0 %. W badaniu końcowym natomiast, wyniki grup uległy zróżnicowaniu na korzyść grupy eksperymentalnej. Gdzie grupa kontrolna uzyskała 59,8 %, a grupa eksperymentalna aż 77,4 %.
Na poniższym wykresie został zilustrowany postęp grupy eksperymentalnej jakie poczyniła w rozwoju ruchowym.

Wykres nr 4 – procentowe zestawienie wyników badania początkowego i końcowego w grupie kontrolnej i eksperymentalnej w rozwoju ruchowym.

Źródło: Wyniki badań własnych

5. Podsumowanie wyników badań

Analiza wyników badań umożliwiła stworzyć wykresy i tabele procentowe,
które w czytelny sposób pozwalają zobrazować wpływ Metody Ruchu Rozwijającego na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym. Ocena efektywności uwzględniała cztery sfery rozwoju: sferę poznawczą, emocjonalną, społeczną i ruchową.
Eksperyment obejmował dwie grupy liczące po 20 dzieci, gdzie grupa
eksperymentalna przez okres sześciu miesięcy brała udział w ćwiczeniach ruchowych Metodą Ruchu Rozwijającego, a grupa kontrolna ograniczyła się do zajęć ruchowych objętych tradycyjnym programem przedszkolnym.
Wyniki badań przedstawiają się następująco:

Tabela nr 9 - podsumowujące zestawienie wyników badań grup kontrolnej i
eksperymentalnej uzyskanych podczas badania początkowego i końcowego z zastosowaniem ćwiczeń M. R. R. u dzieci w wieku przedszkolnym.

Źródło: Wyniki badań własnych
Jak wykazuje tabela nr 9 grupy kontrolna i badawcza w badaniu początkowym uzyskały zbliżone do siebie wyniki we wszystkich czterech sferach rozwoju. W tym, w grupie eksperymentalnej zauważalny jest niewielki wzrost punktacji w rozwoju poznawczym i emocjonalnym. Jest to zaledwie 2,2 % różnicy, co świadczy, że dane grupy były na podobnym etapie rozwoju.
Jest to wyraźnie widoczne na zamieszczonym poniżej wykresie nr 5.

Wykres nr 5 – procentowe wyniki uzyskane w badaniu początkowym przez grupy kontrolną i eksperymentalną.

Źródło: wyniki badań własnych

W badaniu końcowym, wyraźnie widać postęp jaki poczyniła grupa eksperymentalna w poszczególnych sferach rozwoju dzieci. ( widoczny na wykresie nr 6). Stanowił ogółem 20,5 % poprawy (tabela nr 9).
W grupie kontrolnej natomiast, jak wykazuje tabela nr 9, postęp w rozwoju u dzieci to tylko 4,55%.
Wyniki badania końcowego obu grup zaprezentowane na wykresie nr 6.

Wykres nr 6 - procentowe wyniki uzyskane w badaniu końcowym przez grupy kontrolną i eksperymentalną.

Źródło: wyniki badań własnych

Między grupą eksperymentalną, a grupą kontrolną wyraźnie widać różnice we wzroście punktacji procentowej dotyczącej poprawy rozwoju u dzieci. Różnica ta wynosi 15,95 %, zilustrowana na zamieszczonym poniżej wykresie nr 7.

Wykres nr 7 – wykazanie różnicy w postępie rozwoju u dzieci z grupy eksperymentalnej, obliczenia umieszczone w tabeli nr 9.

Źródło: wyniki badań własnych

Jak widać na powyższym wykresie, nastąpił znaczny poziom poprawy w rozwoju, jaki osiągnęła grupa eksperymentalna w porównaniu z grupą kontrolną, której poziom poprawy jest wyraźnie niższy.
Efektem poprawy w rozwoju, dzieci z grupy eksperymentalnej są systematycznie stosowane ćwiczenia Metodą Ruchu Rozwijającego. Świadczy to o tym, że metoda pozytywnie wpływa na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym.

ZAKOŃCZENIE I WNIOSKI

Aktywność ruchowa jest czynnikiem, który stymuluje prawidłowy rozwój każdego człowieka. Jest naturalną potrzebą, która przede wszystkim wspomaga rozwój dziecka, poprzez wzbogacanie nowymi doświadczeniami, które wywierają wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. A regularne ćwiczenia gimnastyczne pozytywnie wpływają na rozwój fizyczny i umysłowy człowieka, niezależnie od jego wieku.
Przedszkole jest instytucją, która przede wszystkim pełni funkcję stymulowania i wspomagania prawidłowego rozwoju dzieci. Dziecko uczęszczające do przedszkola zwiększa swoją szansę prawidłowego rozwoju dzięki zdobywaniu doświadczeń ruchowych na zorganizowanych zajęciach.
Niniejsza praca miała na celu ukazać efektywność ćwiczeń ruchowych Metodą Ruchu Rozwijającego i jej wpływ na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym. Metoda Weroniki Sherborne to system ćwiczeń oparty na prostocie i naturalności, wywodzący się z naturalnych potrzeb dziecka. Ćwiczenia te dają dziecku możliwość poznawania własnego ciała oraz kontrolowania go, pomagają zdobyć poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu, a tym samym umożliwiają zdobycie pewności siebie. Ułatwiają również nawiązywanie kontaktów i współpracę z grupą.
W celu ukazania efektywności Metody Ruchu Rozwijającego zostały przeprowadzone badania pedagogiczne na terenie Przedszkola Miejskiego nr 1 w Kołobrzegu. Badania trwały od listopada 2010 roku do kwietnia 2011 roku. Po zebraniu odpowiedniego materiału badawczego oraz szczegółowej analizie badań, sformułowano następujące wnioski:

1. Metoda Ruchu Rozwijającego ma wpływ na rozwój poznawczy dzieci w wieku przedszkolnym. Ruch rozwija postawę twórczą, przyczynia się do tworzenia własnych kompozycji i realizacji pomysłów, wspomaga koncentrację, rozwija świadomość własnego ciała i przestrzeni w której porusza się dziecko.
2. Metoda Ruchu Rozwijającego wspomaga rozwój emocjonalny; dziecko staje się pogodne, kontroluje własne emocje, potrafi się zrelaksować, wykazuje motywację do działania.
3. Metoda Ruchu Rozwijającego ma wpływ na rozwój społeczny; dziecko rozumie potrzeby innych dzieci, wykazuje pozytywny stosunek wobec rówieśników, szybko potrafi nawiązywać kontakty.
4. Metoda ta poprawia rozwój motoryczny dziecka, wspomaga sprawność, zwinność i siłę, rozwija samodzielność, kontrolę ruchu i motywuje do działania.

Przeprowadzenie badań pedagogicznych oraz wnikliwa analiza wyników,
umożliwiły dokonanie oceny efektywności Metody Ruchu Rozwijającego co pozwoliło autorce odpowiedzieć na główne pytanie niniejszej pracy dyplomowej; czy Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne ma wpływ na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym.
Pod pojęciem rozwoju kryją się cztery podstawowe sfery rozwoju jakimi są
rozwój poznawczy, emocjonalny, społeczny i ruchowy, ponieważ prawidłowy rozwój dziecka jest uzależniony od odpowiedniego funkcjonowania we wszystkich tych czterech sferach.
Metoda Ruchu Rozwijającego w namacalny sposób wspomaga rozwój dziecka w
wieku przedszkolnym. Może być stosowana zarówno przez nauczycieli, ale również ze względu na swoją prostotę i nieskomplikowaną strukturę także przez rodziców. Jest godna polecenia dla każdego, komu zależy by jego dziecko prawidłowo funkcjonowało w otaczającej przestrzeni.
Mam nadzieję, że badania zawarte w niniejszej pracy, które w tak dostrzegalny sposób potwierdzają efekty stosowania Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne i wykazują pozytywny wpływ na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym, przyczynią się do większego rozpowszechniania tej metody w przedszkolach czy szkołach podstawowych.

BIBLIOGRAFIA:

Bereźnicki B., Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2001
Bogdanowicz M., Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym, W-wa 85
Bogdanowicz M., Skale obserwacji zachowania dzieci i rodziców, Gdańsk 2003
Bogdanowicz M., Kisiel B., Przasnyska M., Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, Warszawa 1998
Bogdanowicz M., Okrzesik D., Opis i planowanie zajęć według Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne, Gdańsk 2005
Bondarowicz M., Owczarek S., Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej, Warszawa 1997
Breda E., Radość i poczucie bezpieczeństwa. Zajęcia MRR Weroniki Sherborne. Wychowanie w Przedszkolu, nr 2, 1998
Brzezińska A., Społeczna psychologia rozwoju, Warszawa 2000
Brzeziński J., Elementy metodologii badań psychologicznych, Warszawa 1984
Chrzanowska D., Dzieniszewska – Klepacka L., Kurniewicz – Witczakowa R., Witkowska S., Dziecko w wieku przedszkolnym, Warszawa 1978
Czuchnowska D., Przedszkole Bliżej domu. Zabawy dzieci i rodziców zwane baraszkowaniem, Wychowanie w Przedszkolu, nr 2, 1998
Demel M., Skład A., Teoria wychowania fizycznego. Warszawa 1970
Dudzińska I., Lipina S., Wlaźnik K., Metodyka wychowania w przedszkolu, 1976
Dutkiewicz W., Podstawy metodologii badań, Kielce 2001
Dzierżaka – Wyszyńska A., Rozwój psychomotoryki małego dziecka, W-wa, 1972
Franus E., Rozwój dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa 1975
Gębała D., Innowacyjne metody nauczania i wychowania wykorzystywane w przedszkolu – program autorski, Przedszkole nr 1 Kołobrzeg 2007
Gniewkowski W., Wlaźnik K., Wychowanie fizyczne. Warszawa 1985
Gniewkowski W., Gimnastyka twórcza (ekspresyjna) Rudolfa Labana. Wychowanie w przedszkolu, nr 5, 1985
Gnitecki J., Zarys metodologii badań w pedagogice empirycznej, Zielona Góra 1993
Gnitecki J.,Wprowadzenie do metod badań w naukach pedagogicznych, P-ń 2006r.
Grzęska A., Zajęcia ruchowe w przedszkolu, Warszawa 1962
Harwas B., Napierała B., Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka, W-wa 2007
Hurlock E. B., Rozwój dziecka, Warszawa 1985
Jatowczyc, Partnerstwo w szkole dla rodziców, Wychowanie w Przedszkolu, nr 5, 1998
Kasica A., Bogdanowicz M., Ruch Rozwijający dla wszystkich. Gdańsk 2003
Kozielecki J., Rozwiązywanie problemów, Warszawa 1969
Kumiewicz – Witczakowa R., Dziecko w wieku przedszkolnym, Warszawa 1978
Kuński H., Ruch i zdrowie. Warszawa 1987
Kwaśniewska M., Żaba – Żabińska W., Nasze przedszkole, Program edukacji przedszkolnej wspomagający rozwój aktywności dzieci
Kwiatowska M., Podstawy pedagogiki przedszkolnej, Warszawa 1988
Ławrowska R., Muzyka i ruch, Warszawa 1991
Łobocki M., Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1982
Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych, Kraków 2001
Muszyński H., Wstęp do metodologii pedagogiki, Warszawa 1971
Nowak S., Metodologia badań socjologicznych, Warszawa 1985
Okoń W., słownik pedagogiczny, Warszawa 1987
Pilch T., Metodologia pedagogicznych badań środowiskowych, Warszawa 1971
Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998
Przetacznik – Gierowska M., Makiełło – Jarża G., Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego, Warszawa 1985
Sherborne W., Ruch rozwijający dla dzieci. Warszawa 2005
Skorek E. M., Terapia pedagogiczna, zaburzenia rozwoju psychoruchowego dzieci, Kraków 2007
Słownik języka polskiego, Warszawa 1998
Tarasewicz G., Metoda Weroniki Sherborne, Tu Jesteśmy, nr 12, 2000
Wlaźnik K., Wychowanie fizyczne w przedszkolu. Przewodnik dla nauczyciela, Warszawa 1999
Wlaźnik K., Wychowanie fizyczne w przedszkolu. Warszawa 1972
Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1995
Żebrowska M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, Warszawa 1975
Źródło internetowe:
Eko Unia-Eko konsument http://wybieramzdrowie.ekounia.org.pl/index.php5?dzial=14&kat=34&art=64

ANEKS

Załącznik nr 1
Scenariusz zajęć z dziećmi 6 – letnimi z wykorzystaniem Metody Ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne

Temat: Praktyczna prezentacja metody Weroniki Sherborne.
Cele ogólne: 1. Zapoznanie z praktyczną realizacją Metody Ruchu
Rozwijającego.
2. Rozwijanie ogólnej sprawności motorycznej dzieci w
wieku przedszkolnym.
Cele szczegółowe: Stwarzanie okazji do:
a. zdobycia pewności siebie i poczucia bezpieczeństwa w otoczeniu,
b. zrozumienia potrzeb drugiego dziecka,
c. wyczucia przestrzeni,
d. poczucia swojej siły,
e. wykazywania zdolności relaksacji,
f. poznania własnego ciała,
g. rozwoju kreatywności,
h. nawiązania kontaktów społecznych,
i. rozwijania sprawności i poznania własnych możliwości ruchowych.
Metody: Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne.
Formy organizacyjne: praca indywidualna, praca grupowa.

Przebieg zajęć:

Ryc. 1 Piosenka na powitanie „ Witaj, witaj...." wykonywanie gestów zgodnie
z treścią piosenki.

Zadanie, pozycja wyjściowa:
Sposób realizacji:

2. Schemat ciała
- nazywanie i głaskanie poszczególnych
części ciała -robienie „dziur w ziemi"
poszczególnymi częściami ciała
- chodzenie na czworakach ( ryc. 2)

Zadanie, pozycja wyjściowa:
Sposób realizacji:

3. Przestrzeń

- kręcenie się na pośladkach wokół
własnej osi
- czołganie się na brzuchu do przodu
( ryc.3)
- jazda na rowerze (ryc. 4)
- Zabawa „chodzi mucha po szybie".
Leżenie na plecach. Ręce i nogi
uniesione w górę.

Zadanie, pozycja wyjściowa:
Sposób realizacji:

4. Ćwiczenia Relaksacyjne

- masaż - dziecko rysuje na plecach kolegi rzeczy zgodne z treścią wiersza czytanego przez nauczyciela „Płynie rzeczka, zaświeciły dwa słoneczka, idą konie, idą słonie, pada deszczyk . Czy przeszedł cię dreszczyk?"

Zadanie, pozycja wyjściowa:
Sposób realizacji:

5. Ćwiczenia relacji „z”

- prowadzenie ślepca -dziecko zamyka oczy, drugie prowadzi je,
zmiana ról
- tunel - jedna osoba robi mostek, a druga przechodzi na czworakach
pod mostkiem, (ryc. 5)
- turlanie partnera.
- w siadzie samochody dwuosobowe –
ślizgi

Zadanie, pozycja wyjściowa:
Sposób realizacji:

6. Ćwiczenia relacji „przeciwko”
- skała - dziecko siada mocno na
podłodze, a drugie stara się go
przewrócić; zmiana ról,
- mocowanie - dzieci siedzą plecami do
siebie i przepychają się
wzajemnie, ślizgając się po podłodze,
( ryc. 6)
- siad w parach naprzeciw siebie.
Chwycenie się rękami, kołysanie się
wzajemnie w lewo. w prawo,
zataczanie kola, potem przeciąganie
się, siłowanie i znów kołysanie.
(ryc. 7)
• paczka - dziecko zwija się w kłębek
• walka kogutów - dzieci skacząc na
jednej nodze, przepychają się
wzajemnie,

Zadanie, pozycja wyjściowa:
Sposób realizacji:

7 . Ćwiczenia relacji „razem”

- równowaga - stojąc przodem do siebie, trzymają się za ręce i wykonują wspólnie przysiady,
- kołysanie się - siedząc przodem do siebie , trzymają się za ręce i na zmianę kładą się na plecy,
- piłowanie drewna w siadzie,
karuzela w parach

8. Pożegnanie
-piosenka pożegnalna „Głowa ramiona, kolana, pięty..."
-dzieci biją sobie wzajemnie brawa dziękując za ćwiczenia

Scenariusz zajęć z dziećmi opracowała autorka na podstawie literatury

Załącznik nr 2

Arkusz obserwacji169.

Nazwisko i imię dziecka Wiek...............

ASPEKTY ROZWOJU:

I. Rozwój poznawczy
1. Zdolność koncentrowania uwagi 1___2___3___4___5
2. Rozumienie komunikatów i
zainteresowanie komunikacją 1___2___3___4___5
3. Świadomość własnego ciała i
przestrzeni 1___2___3___4___5
4. Uczenie się wykonywania
nowych zadań 1___2___3___4___5
5. Postawa twórcza (kreatywność) 1___2___3___4___5

II. Rozwój emocjonalny
6. Nastrój 1___2___3___4___5
7. Ekspresja emocji
8. Zdolność relaksowania się 1___2___3___4___5
9. Reakcja na kontakt fizyczny i
pieszczoty 1___2___3___4___5
10. Reakcja na trudne ćwiczenia i
niepowodzenia 1___2___3___4___5

III. Rozwój społeczny
11. Stosunek do zajęć 1___2___3___4___5
12. Stosunek do zadań 1___2___3___4___5
13. Stosunek do partnera w parze 1___2___3___4___5
14. Stosunek do innego dziecka 1___2___3___4___5
15. Stosunek do grupy i zadań
grupowych 1___2___3___4___5

IV. Rozwój ruchowy
16. Poziom aktywności fizycznej 1___2___3___4___5
17. Sprawność motoryczna 1___2___3___4___5
18. Samodzielność w wykonywaniu
zadań ruchowych 1___2___3___4___5
19. Kontrola ruchów i dostosowanie
ich do zadania 1___2___3___4___5
20. Dostosowanie ruchów we
współpracy z partnerem 1___2___3___4___5

Załącznik nr 3
Skala oceny efektywności metody w funkcjonowaniu poznawczym dzieci 170.

1. Zdolność koncentrowania uwagi

1 pkt Pomimo zachęty dziecko jest niezdolne do skupienia uwagi na
wykonywanym zadaniu
2 pkt Czasami koncentruje uwagę, ale tylko wtedy, gdy jest zachęcone przez
dorosłego.
3 pkt Zazwyczaj koncentruje uwagę z niewielką pomocą dorosłego.
4 pkt Dobrze koncentruje uwagę na zadaniu, bez pomocy dorosłego.
5 pkt Zawsze potrafi się skoncentrować na zadaniu poleconym do wykonania,
nawet mało interesującym.

2. Rozumienie komunikatów i zainteresowanie komunikacją

1 pkt Dziecko nie rozumie komunikatów ani słownych, ani niewerbalnych,
nawet przy dużej pomocy dorosłego, nie wykazuje chęci zrozumienia ich.
2 pkt Czasami rozumie niektóre komunikaty słowne poparte gestem i
podpowiedzią fizyczną. Niekiedy przejawia zainteresowanie
komunikowaniem się. Niezbędna jest zachęta i pomoc dorosłego
3 pkt Rozumienie komunikaty słowne w dużym zakresie; potrzeba jest
niewielka zachęta i pomoc w formie gestów lub demonstracji ćwiczenia.
Uwidacznia się motywacja własna do zrozumienia komunikatów słownych i komunikowania się.
4 pkt Rozumie komunikaty słowne prawie zawsze, niemal w pełnym zakresie.
Czasem wskazane jest udzielanie dodatkowej podpowiedzi słownej.
Motywacja do komunikowania się w zasadzie własna.
5 pkt Komunikaty słowne rozumie zawsze, w pełnym zakresie. Silna
motywacja własna do zrozumienia komunikatów innych osób.
3. Świadomość własnego ciała i przestrzeni.

1 pkt Dziecko nie wykazuje przejawów świadczących o posiadaniu
świadomości własnego ciała i przestrzeni, czego dowodem jest minimalna
aktywność ruchowa ciała i niewielka mobilność. Nie potrafi nazwać
i uruchamiać różnych części ciała, np. nie umie wskazać żadnej części
ciała, nawet przy zachęcie i pomocy z zewnątrz. Nie ma świadomości
centrum własnego ciała, elastyczności ruchów tułowia. Nie próbuje
poznawać otaczającej przestrzeni. Niezbędna pomoc prowadzącego zajęcia .
2 pkt Ma bardzo słabą świadomość własnego ciała i niewielką orientację w
przestrzeni, czego dowodem jest mała aktywność ruchowa. Przejawia brak
świadomości centrum własnego ciała - słabą zwinność i elastyczność
ruchów tułowia podczas czołgania się, „zwijania w kłębek", wykonywania
przewrotów. Jest tylko w niewielkim stopniu zainteresowane
pokonywaniem trudności lub mało samodzielne. Niezbędna kontrola i
pomoc prowadzącego zajęcia.
3 pkt Wykazuje przejawy świadczące o posiadaniu świadomości własnego ciała
i przestrzeni. Potrafi samodzielnie wskazać podstawowe części ciała i
niektóre z nich nazwać. Potrzebuje niewielkiej zachęty i pomocy ze
strony prowadzącego w formie podpowiedzi gestem i słowem.
4 pkt Posiada świadomość własnego ciała i przestrzeni niemal w pełnym
zakresie, potrafi wskazać i nazwać prawie wszystkie części ciała.
5 pkt W pełni świadomie odczuwa swoje ciało i przestrzeń, dobrze kontroluje
ruchy w przestrzeni. Potrafi wskazać i nazwać wszystkie części i
elastyczność ruchów tułowia podczas czołgania się, „zwijania w kłębek",
wykonywania przewrotów.

4. Uczenie się wykonywania nowych zadań

1 pkt Niemal brak przejawów uczenia się nowych ćwiczeń wykonywanych
podczas zajęć, pomimo dużej pomocy dorosłego. Brak motywacji
własnej do nauki.
2 pkt Przejawy uczenia się nowych ćwiczeń występują czasem, w niewielkim
zakresie, konieczna jest zachęta i pomoc dorosłego. Ćwiczenia często
nie są wykonywane poprawnie; konieczna jest podpowiedź fizyczna.
Słaba motywacja do nauki.
3 pkt Przejawy uczenia się nowych ćwiczeń występują często, w dużym
zakresie, przy niewielkiej zachęcie i pomocy dorosłego. Ćwiczenia
czasami nie są wykonywane poprawnie; potrzebna jest podpowiedź
gestem lub słowna. Dobra motywacja do nauki.
4 pkt Przejawy uczenia się nowych ćwiczeń występują zawsze, niemal
w pełnym zakresie. Ćwiczenia zazwyczaj wykonywane są poprawnie.
Dobra motywacja do nauki.
5 pkt Przejawy uczenia się nowych ćwiczeń występują zawsze i w pełnym
zakresie. Ćwiczenia zawsze wykonywane są poprawnie. Silna
motywacja własna do nauki.

5. Postawa twórcza (kreatywność)

1 pkt Dziecko nigdy nie proponuje nowych ćwiczeń, nawet przy dużej
zachęcie ze strony dorosłego.
2 pkt Bardzo rzadko proponuje własny sposób wykonywania ćwiczenia.
3 pkt Zdarza się, że proponuje własne ćwiczenia przy niewielkiej zachęcie ze
strony dorosłego.
4 pkt Dość często proponuje własne ćwiczenia.
5 pkt Zawsze ma pomysły, bardzo często inicjuje nowe ćwiczenia i zabiega
o ich realizację.

Załącznik nr 4
Skala oceny efektywności metody w funkcjonowaniu emocjonalnym dzieci171.

6. Nastrój

1 pkt Zaburzenie nastroju w postaci: apatii, smutku płaczliwości, rozdrażnienia
lub euforyczności ( wygłupy), występują u dziecka zawsze i podczas całej
sesji, mimo interwencji dorosłego. Brak motywacji własnej do zmiany
zachowania.
2 pkt Zaburzenia nastroju występują często i trwają przez pewną część sesji.
3 pkt Przeważa nastrój pogodny, odpowiedni do sytuacji Czasami bez wyraźnej
przyczyny występują zaburzenia.
4 pkt Dominuje nastrój pogodny, odpowiedni do sytuacji.
5 pkt Zawsze obserwuje się nastrój pogodny, odpowiedni do sytuacji.
7. Ekspresja emocji

1 pkt Brak ekspresji lub niekontrolowana ekspresja emocji występuje u dziecka
w każdej sytuacji, pomimo interwencji dorosłego. Brak motywacji
własnej do zmiany zachowania i kontrolowania emocji.
2 pkt Często występuje silne zahamowanie w wyrażaniu emocji lub bardzo
żywe, nadmierne ich wyrażanie, niewspółmierne do siły bodźca.
Właściwa ekspresja emocji obserwowana jest czasem i w niewielkim
zakresie. Nieodzowna jest interwencja dorosłego. Słaba motywacja.
3 pkt Emocje i uczucia często wyrażane są odpowiednio do sytuacji, choć
zdarzają się odstępstwa. Potrzebna jest niewielka zachęta i interwencja
dorosłego ze względu na niewystarczającą kontrolę własnych emocji.
4 pkt Emocje i uczucia zwykle wyrażane są odpowiednio do sytuacji. Dobra
motywacja do kontrolowania własnych emocji.
5 pkt Emocje i uczucia zawsze wyrażane są w odpowiednio do sytuacji. Silna
i skuteczna motywacja do kontroli własnych emocji i ich ekspresji.

8. Zdolność relaksowania się

1 pkt U dziecka obserwuje się stałe, silne napięcie emocjonalne i fizyczne.
Całkowity brak umiejętności odprężania się, konieczna interwencja
dorosłego.
2 pkt Dziecko wykazuje słabą zdolność relaksowania się, zwykle udaje mu
się osiągnąć jedynie krótkotrwałe odprężenie. Konieczna zachęta i
pomoc z zewnątrz.
3 pkt Stany odprężenia osiąga często, ale są krótkotrwałe. Potrzebna niewielka
zachęta i pomoc z zewnątrz.
4 pkt Wykazuje słabą zdolność relaksowania się, łatwo osiąga stany
rozluźnienia.
5 pkt Wykazuje bardzo dobra zdolność relaksowania się, odprężenie osiąga
szybko, niekiedy jest to stan długotrwały.

9. Reakcja na kontakt fizyczny i pieszczoty

1 pkt Bardzo trudno wchodzi w kontakt, długo nie chce go zaakceptować lub
nadmiernie „klei się", bardzo niechętnie przyjmuje pieszczoty, nigdy
ich nie odwzajemnia
2 pkt Zgadza się na kontakt po długiej zachęcie, zachowując wyraźny
dystans, bardzo rzadko zgadza się na pieszczoty i bardzo rzadko je
odwzajemnia
3 pkt Zwykle po zachęcie pozytywnie reaguje na próby nawiązania kontaktu
lub potrafi zachować odpowiedni dystans, czasami zgadza się na
pieszczoty
4 pkt Utrzymuje kontakt bez oporu z należytym dystansem, chętnie przejmuje
pieszczoty i je odwzajemnia
5 pkt Zawsze chętnie wchodzi w kontakt i utrzymuje go zawsze w granicach
odpowiedniego dystansu, zawsze chętnie przyjmuje pieszczoty i je
odwzajemnia

10. Reakcja na trudne ćwiczenia i niepowodzenia

1 pkt Dziecko nie chce wykonywać żadnego trudnego ćwiczenia, stawia silny
opór, nawet przy dużej zachęcie dorosłego i pomocy dorosłego.
2 pkt Czasem wykonuje niektóre ćwiczenia, lecz tylko wtedy, gdy jest
zachęcone przez dorosłego i przy jego pomocy. Słaba motywacja własna.
3 pkt Często wykonuje trudne ćwiczenia bez pomocy, ale wymaga niewielkiej
zachęty ze strony dorosłego. Znaczna motywacja własna.
4 pkt Prawie zawsze trudne ćwiczenia wykonuje samodzielnie, bez zachęty.
Zawsze chętnie i spontanicznie wykonuje trudne ćwiczenia. Silna
motywacja własna.

Załącznik nr 5
Skala oceny efektywności metody w funkcjonowaniu społecznym dzieci172.

11. Stosunek do zajęć

1 pkt U dziecka nadal zawsze obserwuje się negatywizm, silny opór lub
obojętność wobec zajęć, nie uczestniczy ono w zajęciach w żadnym
zakresie, nawet przy dużej zachęcie i pomocy dorosłego. Brak motywacji
własnej.
2 pkt Dziecko wykazuje oznaki niepewności, niepokoju, stawia opór. Pod
wpływem zachęty i nalegania dziecko okresowo włącza się w zajęcia, ale
jest bierne i całkowicie poddaje się dorosłemu. Słaba motywacja własna do
uczestnictwa w zajęciach.
3 pkt Najczęściej zainteresowane, w pogodnym nastroju aktywnie uczestniczy
w zajęciach., przy niewielkiej zachęcie i pomocy z zewnątrz Znaczna
motywacja własna
4 pkt Zazwyczaj aktywne, chętnie uczestniczy w zajęciach.
5 pkt Zawsze pamięta o zajęciach i dopomina się udziału w nich. Podczas zajęć
zawsze aktywne, często występuje z inicjatywą ćwiczeń.

12. Stosunek do zadań

1 pkt Zawsze pod podjęciem proponowanych zadań dziecko reaguje oporem,
negatywizmem czy też wykazuje obojętność na próby zainteresowania go
zadaniem albo realizuje tylko własny program, swoje pomysły.
2 pkt Reaguje niechętnie na próby zainteresowania go zadaniem, rzadko je
podejmuje, przerywa wykonanie zadania, nie kończy pomimo zachęty i
pomocy dorosłego, realizuje tylko swoje pomysły.
3 pkt Często wykazuje zainteresowanie proponowanymi zadaniami, podejmuje
je przy niewielkiej zachęcie, wykonuje je niemal samodzielnie.
4 pkt Niemal zawsze i z własnej woli podejmuje proponowane zadania.
5 pkt Zawsze chętnie i z własnej inicjatywy realizuje proponowane zadania, potrafi
wykonywać je samodzielnie i w pełni kontrolować.

13. Stosunek do partnera w parze

1 pkt Dziecko nigdy nie nawiązuje kontaktu z partnerem, nawet przy dużej
zachęcie ze strony dorosłego. Brak kontaktu wzrokowego.
2 pkt Reaguje nieufnie lub niechętnie na próby nawiązania kontaktu. Czasem
nawiązuje kontakt z partnerem, w niewielkim zakresie nawiązuje przejawy
współpracy przy zachęcie dorosłego. Często unika kontaktu wzrokowego,
słaba motywacja.
3 pkt Często odwzajemnia zainteresowanie, nawiązuje kontakt z partnerem
i podejmuje próby współpracy. Wystarczy niewielka zachęta i pomoc z
zewnątrz. Utrzymuje kontakt wzrokowy.
4 pkt Łatwo nawiązuje kontakt. Dobrze i niemal w pełny zakresie współpracuje
z partnerem.
5 pkt Nawiązuje kontakt z własnej inicjatywy i zawsze go utrzymuje. W pełnym
zakresie współpracuje z partnerem.

14. Stosunek do innego dziecka

1 pkt Niemal zawsze reaguje agresją, rywalizuje z innym dzieckiem, ujawnia
zazdrość, egoizm lub też całkowitą obojętność nawet przy dużej interwencji
dorosłego. Brak motywacji do zmiany postawy.
2 pkt Najczęściej reaguje obojętnością lub niechęcią wobec innych dzieci,
zdarzają się zachowania agresywne, egoistyczne. Konieczna zachęta i pomoc
dorosłego. Słaba motywacja do zmiany postawy.
3 pkt Często ma pozytywny stosunek do innego dziecka. Negatywne reakcje do
innego dziecka są sporadyczne i ustępują pod wpływem
niewielkiej interwencji dorosłego.
4 pkt Prawie zawsze pozytywnie reaguje na inne dziecko - opiekuńczość,
koleżeńskość i współdziałanie.
5 pkt Wobec innego dziecka zawsze zachowuje się wyłącznie pozytywnie

15. Stosunek do grupy i zadań grupowych

1 pkt U dziecka zawsze obserwuje się negatywizm, silny opór lub brak
zainteresowania zadaniami realizowanymi w grupie - dziecko bawi się samo,
nawet przy dużej zachęcie i pomocy dorosłego brak motywacji do
uczestniczenia w zadaniach zespołowych.
2 pkt Dziecko niechętnie nawiązuje kontakt z grupą, czasami zachęcone bawi
się z dorosłym w parze, sporadycznie przejawia zainteresowanie zadaniami
grupowymi.
3 pkt Dość często uczestniczy w zabawach zbiorowych, do których włącza się
szczególnie przy niewielkiej zachęcie ze strony dorosłego.
4 pkt Z reguły chętne uczestniczy w zabawach zbiorowych, spontanicznie
współdziała z grupą. Wykazuje motywację do udziału w zadaniach
grupowych.
5 pkt Domaga się zabaw zbiorowych i inicjuje je.

Załącznik nr 6
Skala oceny efektywności metody w funkcjonowaniu ruchowym dzieci173.

16. Poziom aktywności fizycznej

1 pkt Dziecko nigdy nie kontroluje aktywności fizycznej: zawsze przejawia
całkowitą bierność lub stałą, silnie wzmożoną ruchliwość. Stan ten utrzymuje
się nawet przy silnej interwencji dorosłego. Brak motywacji do zmiany
zachowania.
2 pkt Zazwyczaj w nieznacznym stopniu kontroluje aktywność fizyczną:
przejawia wyraźnie obniżoną lub wzmożoną ruchliwość. Stan ten utrzymuje
się pomimo interwencji dorosłego. Słaba motywacja do zmiany zachowania.
3 pkt Najczęściej dobrze kontroluje aktywność fizyczną: utrzymuje się ona na
poziomie optymalnym. Niekiedy potrzebna jest niewielka pomoc dorosłego.
4 pkt Aktywność dziecka jest zazwyczaj na optymalnym poziomie i jest dobrze
kontrolowana.
5 pkt Zawsze optymalny poziom aktywności fizycznej. Silna i skuteczna
motywacja do kontrolowania swojej aktywności.

17. Sprawność motoryczna

1 pkt Bardzo niska sprawność motoryczna, całkowita nieporadność ruchowa
pomimo pomocy dorosłego. Brak motywacji do podnoszenia sprawności
motorycznej i brak zdolności do kontrolowania precyzji ruchów.
2 pkt Niska sprawność ruchowa: przy wykonywaniu trudnych zadań potrzebna
zachęta i pomoc dorosłego. Słaba motywacja do podnoszenia sprawności
motorycznej i niewystarczająca kontrola precyzji ruchów.
3 Pkt Sprawność ruchowa przeciętna, czasami potrzebna zachęta i pomoc
dorosłego. Przeciętna motywacja do podnoszenia sprawności motorycznej.
Zdolność kontrolowania precyzji ruchów.
4 pkt Dobra sprawność ruchowa i znaczna motywacja do doskonalenia jej. Ruchy
dobrze kontrolowane.
5 pkt Wysoka sprawność ruchowa i silna motywacja do doskonalenia jej. Pełna
i skuteczna kontrola i precyzja ruchów.
18. Samodzielność w wykonywaniu zadań ruchowych

1 pkt Dziecko nigdy nie wykonuje zadań ruchowych samodzielnie, nawet przy
dużej zachęcie i pomocy dorosłego - wyłącznie ruch bierny. Brak motywacji
własnej. Znajduje się pod stałą opieką dorosłego.
2 pkt Czasem samodzielnie wykonuje zadania ruchowe, lecz w niewielkim
zakresie - głównie ruchy bierne. Konieczna zachęta i pomoc dorosłego. Słaba
motywacja własna, wymaga stałej opieki dorosłego.
3 pkt Często wykonuje zadania ruchowe samodzielnie: niekiedy potrzebna
pomoc i zachęta dorosłego. Motywacja własna i samokontrola nie
wystarczające.
4 pkt Prawie zawsze wykonuje zadania ruchowe samodzielnie, niemal w pełnym
zakresie. Wysoka motywacja do samodzielnego wykonywania zadań i
skuteczna samokontrola.
5 pkt Zawsze wykonuje zadania ruchowe samodzielnie, wystarczy polecenie.
Proponuje też własne pomysły. Silna motywacja własna do samodzielnego
wykonywania zadań.

19. Kontrola ruchów i dostosowanie ich do zadania

1 pkt Dziecko nigdy nie kontroluje ruchów samodzielnie i nie stara się
dostosować ich do zadania, nawet pomimo dużej zachęty i pomocy dorosłego.
Brak motywacji własnej, pełna kontrola z zewnątrz.
2 pkt Czasem samodzielnie kontroluje ruchy i dostosowuje je do zadania
Kontrola w niewielkim zakresie, konieczna jest zachęta i pomoc dorosłego.
3 pkt Dość dobrze samodzielnie kontroluje ruchu i dostosowuje je do zdania.
Potrzebna niewielka zachęta i pomoc. Samokontrola nie jest jeszcze
wystarczająca.
4 pkt Prawie zawsze i niemal w pełnym zakresie samodzielnie kontroluje ruchy i
dostosowuje je do zadania. Wysoka motywacja i skuteczna samokontrola.
5 pkt Zawsze i w pełnym zakresie samodzielnie kontroluje ruchy i dostosowuje
je do zadania. Silna motywacja, pełna i skuteczna samokontrola.

20. Dostosowanie ruchów we współpracy z partnerem

1 pkt Nigdy nie potrafi dostosować swoich ruchów do mchów partnera, nawet
przy dużej zachęcie i pomocy ze strony partnera. Brak motywacji własnej.
2 pkt Czasem potrafi dostosować swoje ruchy do ruchów partnera. Dotyczy to
niewielkiego zakresu repertuaru ruchów. Słaba motywacja, konieczna zachęta
i pomoc dorosłego. Znaczna motywacja własna.
3 pkt Często i dużym zakresie potrafi dostosować swoje ruchy do ruchów
partnera. Potrzebna niewielka zachęta i pomoc dorosłego. Znaczna
motywacja własna.
4 pkt Prawie zawsze potrafi dobrze dostosować swoje ruchy do ruchów partnera.
5 pkt Zawsze i w pełnym zakresie potrafi dostosować swoje ruchy do ruchów
partnera.