Problem dysleksji w nauczaniu języka angielskiego

Dysleksja jest jednym z wielu rodzajów specyficznych trudności w uczeniu się. Przejawia się ona trudnościami w komunikacji językowej, głównie problemami w opanowaniu sprawności czytania i pisania. Uczniowie z dysleksją zazwyczaj z trudem uczą się języka angielskiego, ponieważ proces ten opiera się głównie na mowie, czytaniu i pisaniu, które u dyslektyków są czynnościami zaburzonymi w większym lub mniejszym stopniu. Istnieje szereg trudności, jakie uczeń z dysleksją może napotkać w trakcie nauki języka angielskiego. Kłopoty w przyswajaniu materiału językowego mają negatywny wpływ na samoocenę i motywacje ucznia do nauki. Dlatego tak ważna jest tutaj rola nauczyciela, który będzie stymulował ucznia i odpowiednio poprowadził jego proces dydaktyczny. Istotne jest stosowanie metod ściśle związanych ze specyficznymi potrzebami edukacyjnymi dziecka, bazując na jego mocnych stronach, a nie defektach. Osiągnięcie sukcesu w nauce języka jest możliwe przy zastosowaniu odpowiednich metod i technik lekcyjnych idących w parze z sumienną pracą ucznia w domu.
Celem pracy jest charakterystyka ucznia ze zdiagnozowaną dysleksją. Uczeń klasy V posiada opinię psychologiczno- pedagogiczną. Został on zdiagnozowany pod kątem trudności w zakresie pisania, czytania oraz obniżonej sprawności graficznej pisma. Przeprowadzone badanie psychologiczne wykazało wyższe niż przeciętne możliwości intelektualne ucznia. Na poziomie wyższym od przeciętnego funkcjonują myślenie logiczne na materiale słowno-pojęciowym, rozumienie norm i relacji społecznych oraz logiczna organizacja materiału wzrokowego. Zakres pamięci krótkotrwałej oraz spostrzegawczość wzrokowa w normie, choć na poziomie niższym niż reszta badanych funkcji.
Na podstawie wyników przeprowadzonego badania pedagogicznego stwierdzono, że uczeń czyta całościowo, miejscami bez płynności. Tempo czytania jest wolne. Uczeń wykazuje się dobrym poziomem rozumienia tekstu czytanego cicho i głośno. W pisaniu ze słuchu popełnia błędy o charakterze ortograficznym i interpunkcyjnym. Uczeń wykazuje trudności w różnicowaniu głosek, myli lub przestawia litery w wyrazach, a kształt liter świadczy o słabej sprawności grafomotorycznej ręki. Percepcja wzrokowa na bardzo niskim poziomie. Pamięć wzrokowa i słuch fonetyczny w normie.
Podczas lekcji języka angielskiego zostały zaobserwowane u ucznia następujące trudności:
• Popełnianie licznych błędów przy przepisywaniu ze wzoru, opuszczanie pojedynczych liter, omijanie całych wyrazów.
• Błędne czytanie wyrazów, szczególnie gdy takim samym literom odpowiadają inne głoski.
• Problemy w różnicowaniu głosek zbliżonych fonetycznie.
• Kłopoty w rozumieniu ze słuchu poleceń nauczyciela wydawanych po angielsku, jak i w radzeniu sobie z ćwiczeniami polegającymi na uzupełnianiu luk wyrazowych.
• Robienie błędów w pisaniu, przestawianie lub gubienie liter, pisanie bez zachowania zasad ortografii (zapis fonetyczny słów).
Uczeń z dysleksją popełnia błędy w samodzielnym pisaniu, pisaniu
z pamięci w pianiu ze słuchu i przepisywaniu z tablicy. Pomimo faktu, że zna reguły ortograficzne i gramatyczne, nie potrafi ich zastosować. Popełnianie licznych błędów w pisowni, mylenie wyrazów o podobnym zapisie graficznym, opuszczanie pojedynczych liter lub przestawianie liter wynikają między innymi z fragmentarycznych deficytów rozwojowych w zakresie percepcji słuchowej, wzrokowej i zaburzeniami funkcji słuchowej, w tym słuchu fonemowego. Szczególne trudności w przepisywaniu oraz pisaniu z pamięci i ze słuchu są spowodowane zaburzeniami analizy i syntezy wzrokowej dziecka. Co więcej, oprócz błędów w pisowni wspomniane deficyty prowadzą do niewłaściwego rozplanowania graficznego wyrazów na stronie w zeszycie oraz do nieodpowiedniego wyboru linijek.
Po dogłębnym zapoznaniu się z opinią psychologiczno – pedagogiczną ucznia nauczyciel podejmuje odpowiednie działania mające na celu otoczenie ucznia dyslektycznego odpowiednią opieką, a także zapewnienie mu warunków do rozwoju zgodnie z jego specyficznymi możliwościami edukacyjnymi. Usprawnianie zaburzonych funkcji powinno się opierać na zasadzie „aby opanować materiał, należy ćwiczyć”. Praca nauczyciela anglisty na lekcji języka jest tylko jednym z elementów całego mechanizmu usprawniania umiejętności pisania. Regularne ćwiczenia w domu są absolutną koniecznością, aby osiągnąć zamierzone efekty. W terapię ucznia dyslektycznego musi zostać zaangażowane środowisko rodzinne. Oprócz odpowiednich metod oraz podejścia do ucznia na zajęciach lekcyjnych, nauczyciel jest zobowiązany przygotować dodatkową porcję zadań domowych dla dziecka. Natomiast rolą rodzica lub opiekuna jest udzielenie odpowiedniej pomocy dziecku w domu i wyegzekwowanie systematycznej pracy.
Plan oddziaływań na ucznia mający na celu usprawnienie umiejętności pisania ma swój podstawowy grunt w klasie na zajęciach z języka angielskiego. To nauczyciel koordynuje całą terapię ucznia i swoją postawą i podejściem warunkuje osiągniecie zamierzonych celów. Przede wszystkim nauczyciel powinien dostosować tempo pracy z uczniem dyslektycznym do jego indywidualnych potrzeb i w codziennej pracy bazować na metodach multisensorycznych angażujących wszystkie receptory. Metody te zapewniają możliwość ruchu i aktywności opierając się na aktywnym reagowaniu na polecenia nauczyciela i czynnym udziale w zajęciach. Stymulując zmysły, wykorzystują muzykę, dźwięki, obrazy i ruch, dają uczniowi możliwość reagowania na polecenia całym ciałem. Ćwiczenia lekcyjne w miarę możliwości powinny opierać się na zaangażowaniu wszystkich zmysłów dziecka w proces przyswajania języka.
Poprawne pisanie w języku angielskim jest dla ucznia dyslektycznego karkołomnym wyzwaniem. Stąd też, nauczyciel powinien zrobić wszystko, aby pomóc uczniowi zmierzyć się z tym trudnym zadaniem nie wywołując u niego poczucia bezradności czy porażki. Uczeń musi czuć, że ma wsparcie w nauczycielu, że nie zostanie wyśmiany kiedy popełnia błędy. W celu ułatwienia dziecku uczenia się pisania nauczyciel musi podjąć kroki podczas zajęć lekcyjnych. Uczeń ma prawo do wydłużonego czasu przepisywania z tablicy, uzupełniania ćwiczeń czy rozwiązywania testów. Wszystko, co uczeń pisze podczas lekcji powinno być zapisane przez nauczyciela na tablicy, ponieważ w przypadku pisania ze słuchu w języku angielskim uczeń łatwo może się pogubić, ominąć pewne wyrazy, zapisać je błędnie lub niestarannie, gdyż koncentruje się na szybkim skończeniu zadania, a nie na świadomym zapisie wyrazów. Warto wykorzystać podczas zajęć ćwiczenia z alfabetem, gdzie uczeń dyslektyczny ma za zadanie uszeregować podane wyrazy w kolejności alfabetycznej, przeliterować proste słowa lub wymyślić i zapisać wyrazy rozpoczynające się na poszczególne litery alfabetu. Takie ćwiczenia mogą być zadane uczniowi jako substytut trudniejszych ćwiczeń ze spellingu wykonywanych przez pozostałych uczniów. Takie ćwiczenia oswoją ucznia z angielskim alfabetem i pozwolą nabrać pewności siebie, kiedy wykona je poprawnie.
W języku angielskim występuje mnóstwo słów rozpoczynających się z dużej litery, co również stanowi trudność dla ucznia z dysleksją, który nawet swoje imię i nazwisko potrafi napisać z małej litery. W takim przypadku należy wprowadzić ćwiczenia, które utrwalą pisownię np. nazw miesięcy czy dni tygodnia. Ponadto podczas testów należy unikać zadań gdzie uczeń sam musi napisać formę wypowiedzi typu list. Wówczas należy pomóc dziecku udostępniając wzór tekstu według którego wykona zadanie zmieniając w nim specyficzne informacje lub uzupełniając luki w tekście. Bardzo ważnym elementem jest sprawdzanie prac dziecka. Nauczyciel powinien mieć świadomość, że błędy ucznia powinny być poprawione z zaznaczeniem poprawnej pisowni, aby uniknąć zapamiętywania błędnego zapisu. Zeszyt i prace ucznia muszą być kontrolowane systematycznie, aby poprawić popełnione błędy i zwrócić uwagę ucznia na duże znaczenie poprawnego zapisu słów.
Kolejnym działaniem, które można wprowadzić jest założenie przez ucznia własnego słowniczka języka angielskiego, w którym znajdą się trudne słowa z poszczególnych unitów razem z tłumaczeniami. Taki słowniczek może okazać się ważnym źródłem informacji o poprawnej pisowni, który może być wykorzystywany przez ucznia zarówno w szkole jak i w domu podczas odrabiania prac domowych. Nauczyciel zawsze może odesłać ucznia, aby sprawdził w słowniczku pisownię słowa, w którym popełnił błąd. Samodzielne poprawienie popełnionych błędów korzystnie wpływa na zapamiętywanie pisowni, ponieważ uczeń robi to wtedy z pełna świadomością, co więcej, takie zadanie wzmaga w nim poczucie własnej wartości i pełności siebie.
Kolejną płaszczyzną terapii ucznia z dysleksją jest zaangażowanie rodziców dziecka. Rodzice i nauczyciele powinni być dla siebie sprzymierzeńcami, którzy dążą do stworzenia jak najlepszych warunków rozwoju dla swoich dzieci i wychowanków. Współpraca nauczyciela i rodziców musi opierać się na wzajemnym szacunku, świadomości roli, jaką sprawuje rodzic nad swoim dzieckiem oraz roli nauczyciela, któremu je powierza. Obie strony muszą traktować siebie partnersko, podchodzić z zaufaniem i życzliwością. Naczelną zasadą współpracy nauczyciela z rodzicami jest dobro dziecka i żadna ze stron nie może o tym zapominać.
Uczeń dyslektyczny powinien być otoczony szczególną troską zarówno ze strony szkoły jak i domu. Starania nauczyciela będą niewystarczającym czynnikiem, aby pomóc dziecku w nauce i rozwoju zaburzonych funkcji bez odpowiedniej współpracy z domem rodzinnym. Po zajęciach lekcyjnych to właśnie rodzic ma największy wpływ na to co robi jego dziecko. Tylko przy odpowiednim podejściu do pewnych dysfunkcji rozwojowych będących wynikiem dysleksji rodzic może w ogromnym stopniu spotęgować starania szkoły, a tym samym pomóc dziecku z trudnościami w nauce. Po przestudiowaniu opinii psychologiczno- pedagogicznej ucznia powinien opracować plan wsparcia , który będzie sukcesywnie wdrażany na zajęciach z języka angielskiego. Zanim jednak rozpocznie wprowadzanie owego planu w życie ma obowiązek poinformować rodzica o takich działaniach. Nauczyciel i rodzic powinni ustalić indywidualne spotkanie na gruncie szkolnym, na którym omówiony zostanie tok postępowanie względem jego dziecka. Na takim spotkaniu nauczyciel musi wyjaśnić ogromną rolę, jaką odgrywa rodzina w terapii dziecka z dysleksją. Należy zwrócić uwagę na ogromne znaczenie sumiennej i systematycznej pracy z dzieckiem w domu. Nauczyciel jest winien przygotować zestaw dodatkowych zadań dla ucznia do pracy w domu i uświadomić rodzicowi zasadność i znaczenie regularnego rozwiązywania ich po szkole. Uczeń musi być pod nieustanną kontrolą rodzica, który ukierunkuje jego działania i nakłoni do ćwiczeń w domu.
W późniejszym czasie, w trakcie terapii, spotkania nauczyciela i rodzica są w dalszym ciągu niezmiernie istotne, ponieważ pozwalają one na przedyskutowanie ważnych aspektów terapii, jej efektów czy wynikłych trudności. Rodzic od samego początku powinien mieć świadomość, że nauczyciel jest osobą godną zaufania, której zależy na postępach i rozwoju ucznia. Indywidualne spotkania nie są jedynym sposobem zaangażowania rodzica we współpracę z nauczycielem. Inną formą takiej współpracy jest prowadzenie zeszytu do korespondencji, w którym nauczyciel i uczeń mogą się wymieniać pewnymi wątpliwościami czy spostrzeżeniami na temat pracy ucznia. Dopiero przy pełnej współpracy środowiska szkolnego i domowego ucznia można oczekiwać wymiernych rezultatów terapii ucznia z dysleksją.