Jak analizowac dzieło literackie w młodszych klasach szkoły podstawowej specjalnej?

Jak analizować dzieło literackie w młodszych klasach szkoły podstawowej specjalnej?

Dobór metod i form pracy nad dziełem literackim powinien uwzględniać możliwości oraz potrzeby rozwojowe dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim jak również dzieci z trudnościami w nauce. Omówienie utworu literackiego powinno służyć zdobywaniu wiedzy przydatnej w życiu codziennym a czas jego opracowania należy dostosować do zmian zachodzących w przyrodzie w różnych porach roku, do świąt, rocznic, ważnych wydarzeń w najbliższym otoczeniu ucznia oraz w regionie i w kraju.
Opracowanie lektury, czytanki, wierszyka stanowi najlepszą okazję do kształcenia sprawności językowej i myślenia ucznia. Należy zaznaczyć, że koncentrowanie się na umiejętności czytania i pisania oraz związanych z nimi mechanizmach myślenia należą do najważniejszych zadań sprawnościowych, jakie powinien opanować uczeń szkoły specjalnej na wszystkich etapach kształcenia.

Pracę nad utworem literackim mogą rozpoczynać szeroko rozumiane ćwiczenia w mówieniu: spontaniczne wypowiedzi uczniów, nauczyciela, zaproszonych na lekcję gości. Ćwiczenia tego typu mogą poprzedzać nawet czas właściwego zapoznania się z utworem i stanowić fazę tzw. „ przygotowania do czytania lektury”. Jest to jednocześnie doskonały moment na stworzenie sytuacji motywującej uczniów do działania (czytania) poprzez rozbudzenie ich zainteresowania i ciekawości tematyką lektury. Czas czytania lektury może poprzedzić wyjaśnienie znaczenia trudnych wyrazów, które wystąpią w tekście. Ułatwi to uczniowi zrozumienie treści czytanego utworu.
Jeśli chodzi o dobór odpowiedniej lektury czy wierszyka, to program nauczania zaleca tutaj „legendy, opowiadania, utwory literackie, prasę, obrazy, filmy, fotografie mówiące o pięknie ziemi ojczystej, sylwetkach wielkich Polaków”. Szczegółowe propozycje lektur do opracowania w poszczególnych klasach zawiera program nauczania.
Podczas analizy utworu literackiego wskazane jest nawiązywanie do osobistych doświadczeń dziecka, jego przeżyć, doznań, ( przy opracowaniu utworów poetyckich ), wskazywanie sposobów rozwiązania problemów bohaterów utworu, zwrócenie uwagi na ich cechy, postawy, wzorce zachowań.
Aby pogłębić zrozumienie treści przeczytanego tekstu, dobrze jest wyodrębnić występujących w utworze bohaterów, ustalić kolejność wydarzeń i określić więź przyczynowo-skutkową między nimi. Dobre efekty przynosi także dzielenie tekstu na fragmenty i nadawanie im tytułów. Specyfika pracy narzuca niejako konieczność pisania na tablicy( również tablicy multimedialnej) wszystkich treści przewidzianych jako notatki do uczniowskiego zeszytu.
Nie należy wprowadzać terminów teoretycznoliterackich takich, jak np. „charakterystyka postaci”. Uczeń charakteryzuje bohatera, odpowiadając na pytania o jego wygląd, kolejne losy, uczucia i pragnienia.
Opracowanie dzieła literackiego wymaga od uczącego wskazywania dzieciom związków, jakie występują między omawianym tekstem a wiadomościami zdobytymi na lekcjach z innych przedmiotów.
Planując pracę z lekturą, należy uwzględnić fakt, że dzieci upośledzone umysłowo pracują z zapałem, a dobrze wykonana praca przynosi im zadowolenie; tracą natomiast całe zainteresowanie zajęciami, w których nie osiągają żadnych wyników.
Biorąc to pod uwagę, trzeba tak dobrać lekturę, aby wykonanie związanych z nią zadań pozwalało dziecku na osiągnięcie sukcesu, zapewniającego jednocześnie zdobycie uznania. Pracę nad lekturą zaplanować należy tak, by dzieci od myślenia szybko przechodziły do różnego rodzaju działania np. odgrywania scenek dramatycznych, związanych z opracowywanym tekstem. Ze względu na specyficzne właściwości procesu uczenia się dzieci z niepełnosprawnością intelektualną nauczyciel musi pamiętać, że moment przekazywania nowych wiadomości i umiejętności musi być atrakcyjny. Praca z tekstem literackim jest również okazją do tego, by nabyte umiejętności powiązać z czynnościami wykonywanymi przez ucznia samodzielnie poza szkołą. Stopień trudności zadania domowego związanego z opracowanym dziełem literackim musi być dokładnie przemyślany przez uczącego i dostosowany do indywidualnych możliwości i stopnia upośledzenia umysłowego.

Powyższe rozważania są bardzo skromnym tylko przykładem, jak w organizacji pracy nad dziełem literackim można uwzględnić specyficzne właściwości uczenia się dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim.

Przydatne mogą okazać się tutaj następujące pozycje bibliograficzne:

PROGRAMY:

1. Program nauczania. Język polski – A. Kosińska, A. Polak, nr w wykazie: DKW-40/4-20/00
2. Program nauczania. SPS. Język polski w szkole specjalnej. Klasy 4-6. K. Brożek,M. Strutyńska. Nr w wykazie: DKW-40/4-90/00

PRZEWODNIKI:

1. L. Frydrychowska: Nauczanie języka polskiego w klasach I-VIII szkoły
podstawowej specjalnej. Przewodnik metodyczny. W-wa 1977. WSiP.
klasach specjalnych
2. Przewodnik metodyczny. SPS. Język polski w szkole specjalnej. Klasy 4-6, materiały dla nauczycieli: plan pracy, scenariusze lekcji. K. Brożek, M. Strutyńska. Wyd. Bea-Bleja.

INNE:

1. Borzyszkowska H. Oligofrenopedagogika
2. Zadania do lektury dla klas IV-VI. Praca zbiorowa pod red. T. Patrzałka
3. Nauczanie jezyka polskiego w klasie 4. Praca zbiorowa, WSiP
4. Nauczanie języka polskiego w klasie 5. Praca zbiorowa pod red. B. Chrzastowskiej, E. Polańskiego, WSiP
5. Nauczanie języka polskiego w klasie 6. J. Dietrich, J. Wójcik , WSiP
6. M. Grzegorzewska : Pedagogika specjalna
7. St. Kirejczyk, M. Ruka: Organizacja nauczania dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim (W:) Nauczanie dzieci upośledzonych umysłowo w klasach specjalnych. WSiP. 8. M. Nagajowa: Jak uczyć języka polskiego w klasach 4-6. Poradnik metodyczny.

Renata Miedzińska