Zachowania trudne u dzieci

Zachowanie w ujęciu behawioralnym, to wszystko co bezpośrednio widzimy, obserwując dziecko. Definiując zachowanie korzysta się z testu trupa, „Nie jest zachowaniem to, co mógłby zrobić trup. Ale jeśli trup nie jest w stanie tego zrobić, to taka czynność na pewno jest zachowaniem.” Zachowaniem jest zatem siadanie, kładzenie się, a nie siedzenie, czyli stan statyczny. Myśląc o zachowaniu musimy zadać pytanie co robi, a nie czego nie robi? Zachowanie ma określony czas, miejsce, dotyczy konkretnej sytuacji i ludzi. Jest konkretną czynnością, którą osoby postronne mogą określić pod względem nasilenia i dotkliwości. Każde dziecko posiada swój indywidualny repertuar zachowań. Do wykonania jednej czynności potrzebujemy kilku zachowań.
Zachowanie dziecka możemy traktować jako problemowe gdy jego częstotliwość, czas utrzymywania się i następstwa znacząco odbiegają od tych, które reprezentują dzieci w danym wieku. Zachowanie to nie znika tylko nasila się. Prawidłowe zdefiniowanie zachowania problemowego jest wstępem do jego zrozumienia. Natomiast poprawne zdefiniowanie zachowania, jakie chcemy osiągnąć, jest dobrym wstępem do behawioralnej pracy nad jego kształtowaniem. Pomiar i obserwacja zachowania są źródłem informacji o zachowaniu, pozwalają je lepiej zrozumieć i monitorować skuteczność oddziaływań.
Zachowania, które świadczą o kłopotach z dzieckiem to m.in.: zachowania drażniące, zachowania niepożądane, zaburzenia. Zachowania drażniące, adekwatne do wieku, budzące niepokój sporadyczne zachowania lub też częste i drażniące zachowania typowe dla wieku rozwojowego oraz takie, które są dostrzegane tylko przez rodziców. Zachowania niepożądane, czyli takie które są nieodpowiednie do wieku i rozwoju dziecka. Są problemowe dla rodziców, innych dorosłych i samego dziecka. Mogą być zwiastunem poważniejszych problemów. Zaburzenie to zbiór niepożądanych zachowań dziecka trwających co najmniej sześć miesięcy. Zaburzenie znacząco wpływa na funkcjonowanie dziecka i jego otoczenia. W wyniku diagnozy określany jest rodzaj zaburzenia oraz postępowanie terapeutyczne i lecznicze.
Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób i Zaburzeń (ICD-10) i Amerykańską Klasyfikacją Zaburzeń Psychicznych (DSM-IV) zaburzenia występujące u dzieci i młodzieży dzielimy na zaburzenia internalizacyjne, eksternalizacyjne i pozostałe. Do zaburzeń eksternalizacyjnych zaliczamy: zespół nadpobudliwości psychoruchowe (ADHD), zaburzenia opozycyjno- buntownicze (ODD), poważne zaburzenia zachowania (CD).
ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej)- najczęstsze zaburzenie występujące u dzieci i młodzieży. Charakteryzuje się nadruchliwością, impulsywnością z deficytami uwagi. Osoby z ADHD wymagają stałych oddziaływań terapeutycznych.
ODD (zaburzenia opozycyjno- buntownicze)- cechą charakterystyczną tego zaburzenia jest utrwalony wzorzec zachowań negatywistycznych, buntowniczych, prowokacyjnych, wrogich i niszczycielskich, które przekraczają normy typowe dla danego wieku rozwojowego. Takie dzieci mają tendencję do aktywnego sprzeciwiania się oraz zadręczania innych ludzi. Łatwo reagują zdenerwowaniem, dorosłych obwiniają za własne trudności i błędy.
CD (poważne zaburzenia zachowania)- diagnozujemy gdy u dziecka pojawiają się minimum trzy zachowania związane z łamaniem prawa m.in. okrucieństwo wobec zwierząt, znęcanie się nad innymi, agresja z użyciem niebezpiecznych przedmiotów, kradzieże, niszczenie mienia, wagary. Zaburzenie to wymaga długotrwałego oddziaływania terapeutycznego.

Bibliografia
Kołakowski A., Pisula A. (2017), Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna. Sopot: GWP