Gdzie mieszka muzyka? Muzyka i rytmika dla dzieci w wieku przedszkolnym. Innowacja pedagogiczna

Rodzaj innowacji: innowacja organizacyjno - metodyczna
Termin realizacji: 01.01.2022 – 30.06.2022
Miejsce realizacji: Przedszkole Samorządowe Nr 7 w Chrzanowie
Spis treści:
Wstęp........................................4
I. Podstawa prawna, zakres i rodzaj innowacji........................................6
II. Idea wiodąca innowacji........................................7
III. Cele innowacji........................................13
IV. Treści programowe........................................15
V. Formy i metody pracy........................................17
VI. Przewidywane osiągnięcia........................................21
VII. Ewaluacja........................................22
VIII. Bibliografia........................................22

Motto
Czym jest muzyka? Nie wiem,
Może po prostu niebem
Z nutami zamiast gwiazd

Może mostem zaklętym,
Po którym instrumenty
Przeprowadzają nas.

Wszystko – jak raz ktoś orzekł-
Muzyczne ma podłoże
Nawet księżyca blask...
(Ludwik Jerzy Kern „ Czym jest muzyka”)

WSTĘP

W każdym okresie życia człowieka obecna jest muzyka, zajmuje one różne miejsca i może pełnić odmienne funkcje. Rozwój muzyczny ujawnia się bardzo wcześnie, bo już w okresie życia płodowego dziecko przejawia pierwsze reakcje na bodźce akustyczne i na muzykę. Dla nienarodzonego dziecka muzyką jest nawet szum wód płodowych, bicie serca matki, jej głos oraz wszystkie inne dźwięki dochodzące z otoczenia. Zaobserwowano, że na dźwięki nieprzyjemne np. hałas, krzyk czy zdenerwowanie matki dziecko reaguje niepokojem i pobudzeniem ruchowym, które jest natychmiast odczuwane przez matkę.
Od okresu niemowlęcego dziecko przechodzi przez wiele okresów rozwoju. Jednym z nich jest okres przedszkolny, w którym zachodzą największe zmiany we wszystkich sferach rozwojowych dziecka. Zanim dziecko będzie potrafiło komunikować się z nami, dorosłymi, w sposób zrozumiały dla nas i dla niego, kształci w sobie zdolność spostrzegania, rozróżniania, reagowania i nazywania bodźców na niego oddziaływujących. Poziom rozwoju potrzeb dziecka motywuje go do podejmowania działań coraz bardziej świadomie i celowo, czego wyrazem jest dziecięca twórczość. Na początku jest ona spontaniczna, wręcz niekontrolowana, z czasem jest jednak ukierunkowana na cel i planowana. Przyjmuje ona różne formy ekspresji: ruchowej muzycznej plastycznej czy literackiej, a rodzajem aktywności, w którym dziecko stosuje różnorodne formy ekspresji i łączy je ze sobą , jest zabawa. To właśnie zabawa jest podstawowym źródłem radości dziecka, to w zabawie zdobywa podstawową wiedzę o otaczającej go rzeczywistości, poznaje swoje możliwości, rozwija się, kształci, rozwija swoją wyobraźnię, poznaje różnorodne emocje. Obserwacje dzieci zajętych zabawą świadczą, że dzieci często nucą sobie coś, wsłuchują się w muzykę płynącą obok, wystukują rytmy patykiem czy klockiem, kołyszą się rytmicznie poddając się spontanicznej relaksacji. Śmiało możemy stwierdzić, że w taki sposób dziecko odczuwa muzykę i estetyczne doznania z nią związane tworząc na swój sposób pierwsze formy ekspresji muzycznej.
Jedną z form ekspresji jest muzyka i ruch. Obie te formy mogą wystąpić oddzielnie lub łącznie. Z połączenia tych obu form już krok do rytmiki i tańca. Przyjmuje się, że śpiew sprawia przyjemność dziecku już na dziewięć miesięcy przed urodzeniem, zatem dziecko nie jest nigdy zbyt małe na kontakty z muzyką, a stałe obcowanie go z tą formą ekspresji sprawia szansę na to, by nauczyć je kochać muzykę. Dziecko rozwija się od swoich pierwszych godzin życia w świecie dźwięków i melodii. Są to pierwsze słowa, wypowiadane z uczuciem przez matkę , odpowiednio intonowane, spokojnym, znajomym głosem pierwsze melodie i kołysanki, sprawiające dziecku przyjazną atmosferę rozwoju. Z czasem aktywne działanie dziecka w świecie muzyki i bliski kontakt z różnorodnością jej form ( śpiew, taniec, gra ) okazują się dla niego wspaniałą zabawą, aby w później stać się niejednokrotnie sposobem na życie.
Z kontaktów z muzyką płynie wiele niewymiernych korzyści dla dziecka, rozwija swoje talenty, uczy się współpracy w grupie rówieśniczej, wzmacnia obraz „własnego ja”, uczy się koncentracji, samokontroli i samorealizacji, rozwija umiejętność słuchania, uspakaja się, poznaje świat emocji otaczającego je świata. Obserwując, jak wiele korzyści dla dzieci wynika z obcowania z muzyką powstał zamysł opracowania innowacji, która miałaby zwiększyć dzieciom w wieku przedszkolnym możliwość obcowania z muzyką na co dzień, łączenia piosenki i ruchu z zabawą oraz rozwijania ich w kierunku muzycznym.
Prowadzanie zajęć muzycznych, rytmicznych, nauka śpiewu i gry na instrumentach perkusyjnych jest wspaniałym rozwiązaniem na znudzenie, doskonałą walką z hałasem oraz pomocą w szybkim dyscyplinowaniu dzieci. Zajęcia muzyczne dostosować należy do tematu dnia, podstawy programowej oraz zainteresowań, umiejętności i zdolności dzieci. Najważniejsze , aby dawały one dzieciom radość i aby chętnie wracały do proponowanych form zabawy. W dalszych częściach innowacji spróbuję dowieść, jak słuszne jest prowadzenie zajęć muzyczno- rytmicznych w placówkach przedszkolnych.

I. PODSTAWA PRAWNA, ZAKRES I RODZAJ INNOWACJI.

Opracowana innowacja ma charakter organizacyjno – metodyczny. Zakłada częściową zmianę organizacji pracy placówki w celu dostosowania jej do prowadzenia zajęć muzyczno – rytmicznych we wszystkich grupach wiekowych przez przygotowanego w tym kierunku nauczyciela wychowania przedszkolnego z przygotowaniem muzycznym, zatrudnionego na terenie placówki. Podczas zajęć zastosowane zostaną innowacyjne metody pracy, których nie może zastosować nauczyciel wychowania przedszkolnego bez przygotowania muzycznego. W założeniu jest prowadzenie zajęć muzycznych i rytmicznych przez 30 min./tyg. w grupie 5-6 latków. Rozpoczęcie działań innowacyjnych planuje się na dzień 01.01.2022, a zakończenie na 15.06.2022 roku.
Podstawa prawna do wprowadzenia innowacji:
• Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz.U. z 2002r. nr 56, poz. 506), która weszła w życie 1 września 2011r.,
• Ustawa z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.) – art. 1 pkt 18, art. 55 ust. 1 pkt 4, art. 68 ust. 1 pkt 9, art. 86 ust. 1.

II. IDEA WIODĄCA INNOWACJI.

Innowacja pedagogiczna, czyli rozwiązanie, mające na celu poprawę jakości pracy placówki poprzez wprowadzenie nowatorskiego programu, w tym przypadku programu prowadzenia zajęć rytmicznych i umuzykalniających dla dzieci w wieku przedszkolnym. Wiodącą ideą innowacji jest działanie w oparciu o podstawę programową wychowania przedszkolnego, łączenie jej wszystkich obszarów i rozszerzenie jej o elementy edukacji muzycznej i rytmiki dla dzieci. Zajęcia te prowadzone byłyby w przedszkolu dwa razy w tygodniu po 30 minut, w grupie wiekowej 6-5 latków. Do rozwoju kluczowych kompetencji i osiągnięcia oczekiwanych korzyści przyczynić się ma miła i pogodna atmosfera prowadzonych zajęć. Dodajmy, że zajęcia rytmiczne odbywać się będą przy muzyce żywej, czyli granej na żywo przez nauczyciela na instrumencie.
Kontakt z muzyką wywiera przemożny wpływ na rozwój małego dziecka. Stymuluje dziecko do różnorodnych poszukiwań, jest źródłem twórczych poczynań, pozwala na samo wyrażanie się w tańcu czy w śpiewie. Poprzez kontakt z muzyką rozwijają się u dziecka dodatnie cechy charakteru, zdolności poznawcze, a cała osobowość kształtowana jest harmonijnie i wielostronnie. Muzyka jest wokół nas od najmłodszych lat i nieodwracalnie wpływa na rozwój dziecka. Często pozwala nas przenieść w zupełnie inny, wyimaginowany świat. Dziecko poznaje różne rodzaje muzyki, dociera ona do niego ze wszystkich stron, w domu, w samochodzie, na koncercie , na pikniku, jest skoczna, taneczna, albo spokojna, relaksacyjna. Ważne , aby wiedzieć, jaki rodzaj muzyki zaserwować dziecku w danym momencie. Podczas dnia pełnego wrażeń i obfitującego w wiele przeżyć warto zastosować muzykę relaksacyjną, uspakajającą, wpływającą na czakry naszego ciała. Kiedy jednak dzień z jest spokojny, a nawet smutny, nie dzieje się nic ciekawego i dzieci mogą być znudzone, należy skorzystać z muzyki tanecznej, wesołej i skocznej, która powoduje wydzielanie endorfin i zdecydowanie poprawia nastrój.
Wpływem muzyki na nasz organizm zajmowało się wiele badaczy. Profesor Edwin Elias Gordon twierdził, że każdy człowiek ma pewne uzdolnienia muzyczne, a ich rozwój zależny jest od środowiska, w jakim się wychowuje. Posiada również zdolność audiacji, czyli słyszenia i rozumienia tego, co słyszy. Ostatnie stadium audiacji przypada na wiek 4-6 lat, a więc na nasze przedszkolaki. Dzieci zaczynają zwracać uwagę dokładność śpiewania, koordynację ciała podczas tańca, płynność ruchów, improwizacje. Inny naukowiec, neurobiolog i muzyk Daniel Levitin, badał wpływ muzyki na ludzki mózg, twierdząc, że muzyka jest oknem do umysłu ludzkiego i pomaga rozwijać międzyludzkie więzi. Czytając liczne publikacje możemy śmiało postawić tezę, że muzyka ma bardzo ważny wpływ na rozwój małego dziecka, dla tego powinniśmy ułatwiać dzieciom dostęp do różnorakich form aktywności muzycznych i pozwolić, aby same mogły się w nich realizować.
Jedną z metod zajęć muzycznych w przedszkolu jest rytmika Emila Jaquues – Dalcroze’a, szwajcarskiego pedagoga, którego założeniem jest pełna aktywizacja dziecka poprzez poprzedzenie nauki teorii działaniem praktycznym i przeżyciem muzycznym. To „działanie dziecka w muzyce” oparł Dalcroze na naturalnej dla wieku dziecięcego potrzebie ruchu, uwarunkowanej stałym, a w niektórych okresach życia szczególnie gwałtownym rozwojem układu ruchowego i nerwowego. Ruch to czynnik niezbędny i nieodłączny dla rozwoju dziecka, kształtujący układ mięśniowy i kostny. Według Dalcroze’a ma być związany z uporządkowanym w czasie ruchem dźwięków, czyli z rytmem muzycznym. Ruch ten ma być środkiem, za pomocą którego dziecko może wyrazić swoje przeżycia muzyczne, odzwierciedlając zmienność agogiki, dynamiki, nastrój i wyraz emocjonalny muzyki, kierunki linii melodycznej, zmiany artykulacyjne i wreszcie konstrukcję formalną utworu muzycznego. Taka identyfikacja ruchu dziecka z emocją wynikającą z percepcji muzyki wpływa na rozwój postawy twórczej, kształci samodzielność myślenia, daje także możność indywidualnej wypowiedzi, a podporządkowanie działań muzyce uczy samoopanowania.
Podstawą dalcrozowskiej metody wychowania muzycznego jest „muzykowanie ruchem”, ale według jego założeń nie ogranicza się tylko do odzwierciedlania i przeżywania muzyki w ruchu. Całokształt tej metody obejmuje także aktywne kształcenie słuchu muzycznego oraz improwizację ruchową, wokalną i instrumentalną. Najdłuższą jest improwizacja ruchowa, a przeżycie tej metody, nazwanej przez Dalcroze’a rytmiką – z uwagi na oparcie muzykowania ruchem na rytmie – polega na wyjściu od muzyki ( wysłuchanej piosenki, wykonanej piosenki, przeżytego w ruchu utworu instrumentalnego lub improwizacji muzycznej) do wiedzy o muzyce.
Rytmika to realizacja ruchowa rytmu muzycznego i innych elementów muzycznych. Kinetyka ciała w postaci rytmicznych skurczów mięśni lub całego ciała jest reakcją na rytm, tempo czy dynamikę słyszanego utworu. Owo specyficzne przeżywanie muzyki jest cechą wrodzoną każdego człowieka. Dziecko, z racji etapu rozwoju, przejawia anatomiczne dążenie do ruchu, w tym także do ruchu przy muzyce. Jego potrzeba ruchu jest naturalna i warunkuje prawidłowy rozwój psychofizyczny. Zajęcia rytmiczne mają wszechstronne cele wychowawcze, rozwija poczucie rytmu, koordynację słuchowo – ruchową, kształtuje podzielność uwagi, uczy sprawnego spostrzegania, pamięci, wspomaga proces myślenia prowadzącego do twórczych rozwiązań wyrażonych ruchem. Za realizację tych celów odpowiadają poszczególne grupy ćwiczeń ( reagowanie na frazy za pomocą gestów i ruchów, wyczuwanie wartości rytmicznych i metrum, ćwiczenia oddechowo- odprężające, inhibicyjno-incytacyjne, słuchowe, improwizacyjne itp.).
Zgodnie z założeniem Dalcroze’a, które mówi, że teoria muzyki winna być poprzedzona praktyką, a dokładnie aktywnym przeżyciem muzycznym, wprowadzanie wszelkich nowych dla dziecka zjawisk muzycznych powinno być oparte na następującym sposobie działania:
- zarejestrowanie słuchowe
- wykonanie ruchowe
- teoretyczne wyjaśnienie.
Jak każde zagadnienie dydaktyczne, nowo wprowadzone zagadnienie rytmiczne powinno być utrwalone w procesie ciągłego utrwalania w formie ćwiczeń i zabaw ruchowych, które zawierać powinny opracowany problem rytmiczny. W grupach dzieci młodszych, ćwiczenia te odbywają się wyłącznie w formie zabaw ruchowych, natomiast w grupach starszych do zabaw ruchowych można również dodać oprawę teoretyczna danego zagadnienia.
Istnieje wiele podziałów ćwiczeń rytmicznych. Dalcroze podzielił je na dwie podstwowe grupy:
1) ćwiczenia, których celem jest wychowanie muzyczne dziecka
2) ćwiczenia ogólnowychowawcze.
Do pierwszej grupy zaliczamy ćwiczenia uwrażliwiające na różne elementy muzyczne
( dynamika, agogika, artykulacja, obserwacja linii melodycznej, rytmy uzupełniające, podwójna szybkość tematów rytmicznych, realizacja tematów i łańcuchów rytmicznych ).
Opiszmy krótko w/w elementy należące do pierwszej grupy ćwiczeń:
- dynamika – różnicowanie dźwięków głośnych do cichych,
- agogika – różnicowanie tempa od wolnego do szybkiego,
- artykulacja – różnicowanie dźwięków legato i staccato, oraz pośrednich
- rozróżnianie tonów wysokich i niskich oraz ruchu linii melodycznej
- rytmy uzupełniające – uzupełnianie dłuższych wartości krótszymi
- podwójna szybkość czyli skracanie w temacie rytmicznym wartości każdej nuty lub pauzy o połowę przy zachowaniu tego samego metrum
- łańcuch tematów rytmicznych to umiejętność wykonywania z opóźnieniem o jeden takt ciągu zmiennych rytmów.
Rytmika dotyczy jednak nie tylko wychowania muzycznego. Dzięki ruchowi jest również metodą wychowania fizycznego. Swoboda i celowość ruchu, który ma wyrazić kształt muzyki i odczucia z nią związane, wymagają swobody wewnętrznej i jednocześnie podzielności uwagi, samoopanowania, umiejętności odprężenia się a jednocześnie skupienia i szybkiej reakcji psychomotorycznej. Opanowaniu tych wszystkich umiejętności służy druga grupa ćwiczeń . Są to ćwiczenia ogólnowychowawcze. Należą do nich:
- ćwiczenia dyscyplinujące i porządkujące,
- ćwiczenia inhibicyjno- incytacyjne ( szybkie reagowanie i stop ruch )
- ćwiczenia polimetryczne i polimeryczne
Prowadzenie rytmiki w grupach przedszkolnych opieramy na pięciu podstawowych formach aktywności muzycznej:
-śpiew
- ruch przy muzyce
- gra na instrumentach
- aktywne słuchanie muzyki
- aktywne tworzenia muzyki ( kreatywność )
Aktywności te mogą być wprowadzane każda z osobna lub łączone ze sobą w zależności od potrzeb i zdolności dzieci w grupie. Najbardziej popularną i pierwszą z aktywności wykorzystywanych w zajęciach umuzykalniających dla dzieci jest śpiew. Dostarcza on dzieci wiele radości, kształtuje uczucia, rozwija pamięć w trakcie nauki tekstu, uczy podstawowych rzeczy o otaczającym go świecie, rozbudzając ciekawość, wzmacnia aparat głosowy oraz układ oddechowy. Podczas śpiewania dziecko uczy się współdziałania w grupie lub zwalcza pierwsze objawy tremy śpiewając jako solista. Dodatkowo śpiew uczy podstawowych pojęć muzycznych, takich jak rytm, tempo, dynamika, ton, barwa, melodia oraz nastrój utworu muzycznego. Oprócz tych wszystkich pozytywnych korzyści, śpiew można także połączyć z ruchem, dołączyć dźwięko-gesty i stworzyć inscenizację muzyczną, czyli małą dramę. Ruch przy muzyce to cały ogrom ćwiczeń przy muzyce, zabaw muzyczno – rytmicznych, zabaw ze śpiewem oraz wiele innych ćwiczeń fizycznych stosowanych do słyszanej muzyki i reakcja na jej zmiany. Nauka gry na instrumentach w przedszkolu opiera się głównie na grze na instrumentach perkusyjnych. Gra wpływa na inteligencję werbalną czyli strukturę porozumiewania się z otoczeniem. W trakcie gry dzieci usprawniają się manualnie, ćwiczą pamięć, łączą spostrzegawczość zmysłów wzroku, słuchu i dotyku. Bardzo ważne jest nauczenie dzieci prawidłowego odbioru muzyki, szczególnie muzyki poważnej, dostosowanej oczywiście do wieku przedszkolnego, zwykle muzyki ilustracyjnej, która u dzieci powoduje rozwój wyobraźni i potrafi je zainteresować zawartymi treściami. Podczas słuchania dziecko tworzy świat baśni i iluzji, rozwija swoje uczucia. Wynikiem wprowadzania wszystkich wymienionych aktywności będzie ostatnia czyli kreatywność dziecka. Każda aktywność, czy jest tylko śpiew, czy bardziej złożona forma da nam w ostatecznym rozrachunku aktywne tworzenie przez dziecko czyli jego kreatywność.
Kreatywność dzieci możemy obserwować podczas działań jakimi są interpretacje ruchowe utworu muzycznego. Kompozycje przeznaczone zarówno do interpretacji ruchowej dla dzieci powinny być dobrane zgodnie z możliwościami percepcyjnymi dzieci. Dokonując wyboru literatury i kompozycji należy kierować się między innymi zaakceptowaniem przez nie zaprezentowanego utworu muzycznego. Głównym bowiem czynnikiem budzącym chęć poznania jest pozytywne, sprawiające radość przeżycie. Dzieci z reguły dają pierwszeństwo utworom żywym, dynamicznym i tanecznym. Utwory przeznaczone do interpretacji powinny mieć ponadto wyrazistą melodię i rytm, a swoim charakterem winny wzbudzać wyobraźnię ruchową dziecka. Interpretacja ruchowa utworu muzycznego może przebiegać dwojako:
- jako wyrażenie ruchem improwizowanym nastrojów, jakie budzi utwór,
- jako konstrukcja ruchowo- przestrzenna, będąca ruchową fotografią kompozycji muzycznej.
Obie te formy są niezwykle kształcące. Wiążą się ze sobą ściśle, bowiem improwizacja muzyczna powinna zawsze poprzedzać opracowanie utworu muzycznego w układzie ruchowo-przestrzennym. Utwór muzyczny przeznaczony do ruchowego wykonania powinien być poddany specjalnej analizie. Po dokładnym osłuchaniu się z melodią, opanowaniu pamięciowo – ruchowym kolejnych odcinków utworu, nauczyciel dokonuje wraz z dziećmi wyboru poszczególnych ujęć ruchowych i zestawia je w jedną całość. Po ułożeniu całości utworu należy przystąpić do ćwiczenia pojedynczych fraz. Należy przy tym pamiętać o prawidłowym i dokładnym opracowaniu każdego ruchu, gdyż odzwierciedlenie obrazu muzycznego obrazem ruchowym musi być nie tylko poprawnie muzycznie, ale i precyzyjne technicznie. Plastyczna realizacja utworu to po prostu wykonanie z największą dokładnością jego zapisu i intencji kompozytora – ruchami ciała. Jaques Dalcroze dbał zawsze, by plastyczne interpretacje dzieł muzycznych przedstawiały wysoką wartość artystyczną, podkreślał jednak, że rytmika i plastyka są metodą wychowawczą, prowadzącą do rozumienia muzyki i innych dzieł sztuki
Pewnym szczególnym rodzajem kreatywności u dzieci jest taniec. Łączy on zarówno umiejętności muzyczne jak ćwiczenia o celach ogólnowychowawczych. Słysząc muzykę dziecko podryguje rytmicznie, przytupuje, wymachuje rączkami a działania te są mu niejako wrodzone. Dzieci bardzo lubią tańczyć, ale potrzebują wiele zachęty ze strony rodziców i nauczycieli, aby nie zrazić się w momencie trudności, które mogą wystąpić podczas nauki. Taniec podnosi poziom endorfin, czyli „związków przyjemności’ we krwi, a przyjemność czerpana z ruchu w takt muzyki zwiększa naturalną radość dziecka. Ponadto, gdy dziecko tańczy, towarzysząc sobie klaskaniem czy śpiewaniem, podwójne odczucia sensoryczne sprzyjają powstawaniu i utrwalaniu się stałych wyobrażeń kinestetyczno-brzmieniowych. Taniec i zabawy ruchowe sprzyjają wszechstronnej sprawności fizycznej dziecka, harmonijnemu rozwojowi wszystkich grup mięśni oraz służą rozwojowi psychomotoryki. Podstawowe cechy motoryczne , które rozwijają się w toku nauki tańca u dzieci to: szybkość, siła, wytrzymałość i koordynacja ruchowa. Taniec ma także zabarwienie emocjonalne i dlatego wzbogaca skalę przeżyć dziecka przyczyniając się do harmonijnego rozwoju nie tylko od strony fizycznej , ale i psychicznej, moralnej i estetycznej. Ponadto kształtuje dodatnie cechy charakteru i woli, wyrabia cierpliwość, wytrzymałość, odwagę, odporność na trud, wytrzymałość, rozwija pamięć, myślenie , spostrzegawczość, uwagę, orientację, wyobraźnię i inteligencję twórczą.
Wszystkie opisane powyżej formy aktywności muzycznej i wprowadzenie ich w życie wymaga nowatorskich, innowacyjnych działań, przeprowadzonych przez nauczyciela z przygotowaniem muzyczno-pedagogicznym. Działania te w znacznym stopniu powiększą potencjał możliwości rozwoju dzieci w wieku przedszkolnym na terenie własnej placówki, bez konieczności brania udziału w podobnych zajęciach poza placówką.

III.CELE INNOWACJI

CELE GŁÓWNE:

• rozszerzenie oferty edukacyjnej w oparciu o podstawę programową
• wszechstronny rozwój motoryczny i psychofizyczny
• czerpanie radości ze wspólnej zabawy przy muzyce
• kształtowanie osobowości i gustu muzycznego
• rozwijanie wyobraźni i kreatywności
• rozwijanie kultury fizycznej
• pokonywanie barier indywidualnych i społecznych
• podniesienie kultury muzycznej

CELE SZCZEGÓŁOWE:

• rozwijanie kluczowych kompetencji wynikających z realizacji podstawy programowej dla dzieci w wieku przedszkolnym
• rozwijanie zainteresowań muzycznych i wrażliwości muzycznej
• rozwijanie zdolności muzycznych
• rozwijanie zadań ogólnowychowawczych
• rozwijanie i doskonalenie umiejętności śpiewu i gry na instrumentach
• kształcenie słuchu i poczucia rytmu
• kształcenie dostrzegania zmian zachodzących w muzyce
• rozwijanie umiejętności tanecznych
• rozwijanie umiejętności percepcji słuchowej
• rozwijanie sfery intelektualnej, wdrażanie do logicznego myślenia, dokonywania analizy i syntezy
• kształcenie prawidłowej wymowy oraz sprawności manualnych – wiersze o muzyce
• rozwijanie umiejętności skupiania uwagi na osobie prowadzącej
• wdrażanie do uważnego słuchania ze zrozumieniem
• kształtowanie otwartej, twórczej postawy oraz smaku estetycznego
• doskonalenie i ćwiczenie pamięci muzycznej
• doskonalenie koordynacji słuchowo-wzrokowo-ruchowej
• rozwijanie i doskonalenie orientacji w przestrzeni
• doskonalenie orientacji własnego ciała
• kształcenie ilustrowania muzyki ruchem
• poznawanie utworów muzyki klasycznej
• rozwijanie umiejętności ilustrowania muzyki ruchem, gestem, grą
• rozwijanie umiejętności tworzenia prac plastycznych inspirowanych słuchaną muzyką
• kształtowanie umiejętności pracy w zespole
• doskonalenie pewności siebie przez pokonywanie tremy
• wdrażanie do podejmowania samodzielnych zadań i przezwyciężania lęku
• kształtowanie umiejętności radzenia sobie z porażką w razie niepowodzenia
• podnoszenie poczucia własnej wartości poprzez odnoszenie sukcesów
• poznawanie ciekawych sposobów spędzania wolnego czasu
• rozwijanie poczucia estetyki i piękna

IV. TREŚCI PROGRAMOWE

• zapoznanie dzieci w wybranymi piosenkami, nauka śpiewania
• określanie budowy piosenki ( zwrotki, refreny )
• ćwiczenia emisji głosu
• ćwiczenia kształtujące prawidłową dykcję
• śpiewanie piosenek grupowo i indywidualnie z akompaniamentem lub podkładem muzycznym
• zabawy ruchowe ze śpiewem
• rozpoznawanie piosenek – zagadki muzyczne
• wykorzystywanie własnego ciała do tworzenia dźwięków – gestodźwięki
• określanie tempa, dynamiki, wysokości linii melodycznej
• określanie nastroju utworu muzycznego ( wesoły, smutny )
• słuchanie różnego typu muzyki ( klasyczna, ilustracyjna, nowoczesna )
• układanie treści do wysłuchanej melodii
• ćwiczenia rytmiczne z akompaniamentem – ruch przy muzyce –marsze , podskoki
• ćwiczenia inhibicyjno – incytacyjne
• ćwiczenia relaksacyjne i odprężające
• tematyczne zabawy ruchowe przy muzyce
• nauka gry na instrumentach perkusyjnych
• próby wydobycia dźwięków z różnych przedmiotówo
• rozpoznawanie instrumentów po ich brzmieniu – zagadki słuchowe
• wykorzystanie instrumentów w zabawie z piosenką i ruchem
• ćwiczenia z kształcenia słuchu
• zabawy interpretacyjne – naśladowanie dźwięków przyrody
• ćwiczenia aktywnego słuchania w połączeniu z zabawami plastycznymi
• ćwiczenia taneczne – tańce ludowe
• ćwiczenia taneczne – układy taneczne, taniec nowoczesny
• przygotowanie i oprawa muzyczna przedstawień przedszkolnych i innych przedsięwzięć muzycznych

Utwory muzyki klasycznej, ilustracyjnej i współczesnej
do wykorzystania podczas zajęć:
• Poranek – Edward Grieg
• W grocie Króla Gór – Edward Grieg ( suita Peer Gynt )
• Cztery pory roku – Antonio Vivaldi
• Obrazki z wystawy – M. Musorgski (np. Taniec kurcząt w skorupkach )
• Karnawał zwierząt – C. Saint Seans
• Światło księżyca – C. Debussy
• Dziadek do orzechów – Piotr Czajkowski
• Mała, nocna muzyka –W. Amadeusz Mozart
• Jezioro łabędzie –Piotr Czajkowski
• Polka trish, trash –Johan Strauss
• Wybrane części symfonii – L. van Bethoven
• Wybrane utwory – Fryderyk Chopin
• Wybrane utwory – Balazs Havasi
• Krakowiaki i polki

V. FORMY I METODY PRACY

W trakcie trwania zajęć działania należy dostosować do umiejętności dzieci. Starania dzieci winny być nagradzane pochwałą, bez względu na wynik działania. Każde zajęcia rytmiczne zawierają w sobie różne rodzaje aktywności, a treści kształcenia przeplatają się ze sobą i się na siebie nakładają. Stałe elementy wprowadzające to: marsz, trucht w rytm muzyki, podskoki, zmiana systemu ruchów związana ze zmianą dynamiki i agogiki utworu, reagowanie na konkretną linię melodyczną, zabawa rytmiczna związana z tematem zajęć , zgodna z tematyką zawartą w programie. W następnej kolejności ćwiczenia oddechowe, artykulacyjne oraz rozśpiewanie i nauka lub utrwalenie poznanej piosenki. Na koniec każdych zajęć następuje relaksacja w różnej formie.

Formy:
• indywidualna
• grupowa
• zespołowa

Metody:
• czynne - praktyczne – dziecko sprawdza swoje wiadomości czynnym działaniem w praktyce
• oglądowe – obserwacja i pokaz przez nauczyciela
• słowne – podające – dziecko przyswaja wiedzę podana słownie przez nauczyciela
• problemowe – samodzielnych doświadczeń ( dziecko samo rozwiązuje problemy, odkrywa nowe umiejętności )
• aktywizujące – np. burza mózgów

Dla potrzeb innowacji pedagogicznej związanej z wprowadzeniem dla dzieci zajęć muzycznych i rytmicznych zostaną dostosowane poniższe metody aktywizujące:
1) Metoda ekspresji twórczej Rudolfa Labana czyli metoda improwizacji ruchowej: w metodzie tej, wyjaśniamy dzieciom, co mają robić, natomiast, jak będą to robić zależne jest od ich inwencji twórczej, pomysłowości i fantazji; u podstaw tej metody leży naturalna ruchliwość i naturalny styl motoryki dziecka: podczas zajęć dzieci uczą się zasad przestrzegania norm, współdziałania w grupie; w trakcie zajęć poznają różne gatunki muzyki, uczą się aktywnego słuchania, poznają przesłanie, jakie zawiera dany utwór, dostosowują się do poleceń osoby prowadzącej, kształtują umiejętność swobodnego i spontanicznego wyrażania muzyki ruchem całego ciała, usprawniając w ten sposób motorykę dużą; gimnastyka twórcza ( ekspresyjna ) eksponuje sprzężenie zwrotne między charakterem ruchu a przeżyciem i stanem psychicznym.

2) Metoda Carla Orffa to metoda , która składa się dwóch elementów: słowa i dźwięku: Orff wyszedł z założenia, że kulturę fizyczną dziecka można rozwijać w połączeniu z kulturą rytmiczno – ruchową i kulturą słowa: szeroki wachlarz ćwiczeń i zabaw ma poszerzać umiejętności dzieci uzdolnionych oraz rozwijać umiejętności dzieci słabszych; metoda ta skierowana jest do wszystkich dzieci uczęszczających do przedszkola; jest wszechstronna, powszechna i atrakcyjna; nawiązuje do tradycyjnych, zanikających we współczesnych czasach form zabaw, ćwiczeń, tańców, porzekadeł, legend, baśni , poezji i prozy; ma za zadnie wyzwolenie u dzieci ekspresji i rozwijanie inwencji twórczej przez powiązanie muzyki z ruchem.

3) Metoda aktywnego słuchania Batii Strauss integruje różne formy aktywności jak słuchanie muzyki, grę na instrumentach, śpiew, taniec, elementy pantomimy, dramy i rożnych form plastycznych; B. Strauss propaguje przede wszystkim muzykę klasyczną oraz muzykę różnych krajów: metoda polega na wykonywaniu przez dzieci prostych ruchów, gestów, pląsów demonstrowanych przez nauczyciela podczas słuchanego utworu; przypadku dzieci młodszych są to proste ruchy ilustracyjne, krótkie opowiadania związane z każdym utworem muzycznym; w trakcie aktywnego słuchania muzyki dzieci mimowolnie poznają strukturę utworu muzycznego, poprzez różnicowanie jego części, powtarzanie elementów; w trakcie zajęć dzieci uczą się zasad współdziałania dla osiągnięcia wspólnego celu, przestrzegania ustalonych reguł i ról, ćwiczą koncentrację; metoda ta jest źródłem poszukiwań twórczych, stymuluje dziecko do wyrażania się w tańcu, śpiewie, rozwija umiejętności słuchania, odczuwania piękna, rozumienia własnej psychiki, obyczajów, daje możliwość wystąpienia w roli artysty.

4) Metoda Ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne jest metodą niewerbalną , poprawiającą komunikację dziecka z otoczeniem wykorzystująca język ciała, a więc ruch, który pozwala na porozumienie się bez wzglądu na poziom intelektualny rozmówców; zadaniem tej metody rozwijanie sprawności fizycznej przez ruch, poznanie świadomości własnego ciała, przestrzeni i działania w niej, dzielenia przestrzeni z innymi partnerami zabawy, nawiązywanie z nimi bliskiego kontaktu; umożliwia zaspakajanie potrzeb bezpieczeństwa, wzrostu i rozwoju, a także potrzeb społecznych i poznawczych, eliminuje strach i obawę przed nieznanym.
5) Metoda Kniessów ma na celu kształtowanie i rozwój fizyczny dziecka poprzez ruch, muzykę i zastosowanie oryginalnych przyborów; ćwiczenia uruchamiają wszystkie grupy mięśniowe, usprawniają małą i wielką motorykę z uwzględnieniem automasażu; w metodzie tej ważną rolę spełniają przybory do ćwiczeń np. fasolki w pudełeczku itp.; jednocześnie metoda ta uwrażliwia dziecko na piękno muzyki klasycznej.

6) Metoda Klanzy – pedagogika zabawy – Zofii Zaorskiej- której celem jest przede wszystkim wsparcie dziecka w jego indywidualnym rozwoju; do cech charakterystycznej tej metody zaliczamy radość, wspólne odkrywanie, pobudzanie do wartościowego przeżywania zabawy zamiast rywalizacji i tworzenia zależności; działania wychowawcze w tej metodzie mają na celu angażowanie zmysłów dziecka podczas zabawy, nauki wyrażania siebie poprzez ruch czy taniec; pedagogika zabawy Klanza sprzyja także wzajemnym relacjom i budowaniu szczerej więzi wychowanków pomiędzy sobą. W pedagogice zabawy Klanza stosuje się jedynie te zabawy, które spełniają określone kryteria. Zaliczamy do nich m.in.: dobrowolność uczestnictwa, unikanie rywalizacji i uznanie pozytywnych przeżyć, pobudzenie wszystkich poziomów komunikowania się, wykorzystanie rozmaitych środków wyrazu.

Oprócz przedstawionych powyżej metod, warto dodatkowo zwrócić uwagę na metody terapeutyczne, jakimi są:
7) Metoda Symboli Dźwiękowych wg Barbary Kai przeznaczona dla dzieci 5 i 6- letnich, które przejawiają niedociągnięcia ze strony spostrzeżeń wzrokowych, słuchowych, zahamowania psychoruchowe czy nadpobudliwość psychoruchową: muzyka i ruch mają tu działanie terapeutyczne poprzez stosowanie ćwiczeń odprężających, relaksacyjnych, inhihbicyjno – incytacyjnych oraz innych rozwijających procesy myślowe, analizę i syntezę ora porównywanie; metoda ma na celu kształcenie w schemacie ciała i przestrzeni, rozwijanie wyobraźni dziecka, wrażliwości estetycznej; w metodzie tej wprowadzamy 6 dźwięków – wysoki, niski, długi, krótki, głośny, cichy – i przyporządkowaniu im umownych znaków graficznych; poznawanie i operowanie tymi symbolami ma na celu stymulację rozwoju umysłowego i rozwijanie procesów percepcyjnych.

8) Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz to metoda terapii psychomotorycznej, która polega na usprawnianiu funkcji wzrokowych, słuchowych i dotykowych kinestetyczno – ruchowych oraz wzajemnej ich integracji; stosujemy tu po kolei ćwiczenia słuchowe, słuchowo – ruchowe, słuchowo – ruchowo-wzrokowe, usprawniające motorykę małą i motorykę dużą, ćwiczenia plastyczne odtwarzające wzory graficzne, ucząc dziecko polisensorycznie czyli wielozmysłowo przez dotyk, słuch, wzrok i ruch; ćwiczenia usprawniają trzy analizatory – kinestetyczno-ruchowy, słuchowy i wzrokowy; MDS przynosi radość dzieciom, a jak wiadomo, nauka przez zabawę daje najlepsze efekty kształcenia.

VI. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA

Oczekuję, że zaproponowany program – innowacja, przyczyni się do rozwoju i wychowania podopiecznych przedszkola. Umożliwi zaspokajanie naturalnej potrzeby ekspresji w dziedzinach działalności twórczej, poszerzy skalę wzruszeń i przeżyć dzieci, rozwinie wrażliwość artystyczną, jak również zwróci uwagę na możliwości połączenia aktywności muzycznej i intelektualnej dziecka, co przyczyni się do lepszego i pełniejszego jego rozwoju, a nauczyciel stanie się kreatorem i animatorem pełnego rozwoju dzieci w grupie.
Szczegółowe osiągnięcia dzieci zdobyte przez z uczestniczenie w zajęciach muzycznych :
- odczuwanie i przeżywanie radości ze wspólnego tworzenia muzyki ( śpiew, gra , taniec )
- kształcenie wyobraźni dźwiękowej słuchu
- usprawnienie narządów artykulacyjnych, dbanie o higienę głosu
- usprawnianie narządów ruchu, układu kostnego i mięśniowego
- poznanie utworów muzyki klasycznej, ludowej, popularnej
- rozwijanie pamięci poprzez naukę piosenek i układów choreograficznych
- zdobycie podstawowych wiadomości na temat muzyki
- nauka współpracy w grupie
- budowanie własnej wartości
- rozwijanie umiejętności liczenia, obserwowania, wypowiadania się
- odbieranie radości z muzycznych przeżyć

VII. EWALUACJA

W czasie trwania innowacji prowadzona będzie dokumentacja zawierająca scenariusze zajęć, obserwacje dzieci i ich działań szczególnie podczas spontanicznych zabaw i praktycznych realizacji treści , uroczystości okolicznościowych, konkursów itp. Treści innowacji dokumentujemy w miesięcznych planach dydaktyczno – wychowawczych oraz w zapisach dziennych w poszczególnych oddziałach. Do obserwacji dołączmy relację fotograficzną z przeprowadzonych zajęć w ramach innowacji. Notatki z rozmów z dziećmi , z rodzicami i ich opinie oraz sporządzona na koniec ankieta na zakończenie innowacji będzie służyć do wyciągnięcia wniosków i uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy założenia innowacji i jej cele zostały osiągnięte. Z wnioskami po zakończonej innowacji zapoznani zostają Dyrektor Przedszkola i Rada Pedagogiczna.

VIII. BIBLIOGRAFIA

1. M. Brzozowska – Kuczkiewicz „ Emil Jaques – Dalcroze i jego rytmika” – Warszawa 1991
2. B. Dymara – „ Dziecko w świecie muzuki”, Kraków 2000
3. R. Czarniecka ‘ Ćwiczenia muzyczno – ruchowe i tańce”, Warszawa 2000
4. M. Gawryłkiewicz „ Swobodna ekspresja dramatyczna dzieci w wieku przedszkolnym”, Kraków 2000
5. A. Górniok – Naglik ‘ Muzyka a rozwój małego dziecka”, Kraków 1996
6. E.B. Hurlok „ Rozwój dziecka”, Warszawa 1995 2001
7. R. Kloppel, S. Vliex „ Rytmika w wychowaniu i terapii”, Warszawa 1995
8. K. Lewandowska „ Muzykoterapia dziecięca”, Gdańsk
9. D. Malko „Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu”, Warszawa 1988
10. B. Podolska „ Rytmika dla dzieci”, Kraków 2012
11. M. Przychodzińska –Kaciczak ‘Wychowanie muzyczne – idee, treści, kierunki rozwoju” Warszawa 1989
12. M. Przychodzińsak – Kaciczak „Polskie koncepcje powszechnego wychowania muzycznego”, Warszawa 1987
13. E. Skowrońska – Lebecka „ Dźwięk i gest”, Warszawa 1995
14. U. Smoczyńska – Nachtman „ Muzyka dla dzieci”, Warszawa 1992
www.abcmalucha.net/koncepcja-batia-strauss
https://www.przedszkola.edu.pl/metoda-gimnastyki-tworczej-r--labana.html - http://badania.net/muzyka-zwieksza-inteligencje/ -
https://ptd.edu.pl/proftest/mds.html
http://cen.edu.pl/Materialy-metodyczne,107/Metoda-Carla-Orffa-slowo-m

Innowację przygotowała
nauczyciel wychowania przedszkolnego, nauczyciel muzyki
Katarzyna Koźmin

Chrzanów, sierpień 2021