Tworzenie własnych programów autorskich - szkolenie rady pedagogicznej

1. Przeprowadzenie szkolenia dla Rady Pedagogicznej.
„Jeden z najgłębszych sekretów życia polega na tym, że tylko to wszystko, co robimy dla innych, jest tym, co naprawdę warto robić” Lewis Carroll
W I półroczu roku szkolnego 2021/2022 przeprowadziłam szkolenie dla Rady Pedagogicznej na temat aktualnych kwestii związanych z opracowaniem własnego programu nauczania. Jako że sama jestem autorką takiego programu z języka hiszpańskiego postanowiłam podzielić się swoją wiedzą na ten temat i udostępnić materiały, z których korzystałam w trakcie konstruowania programu.

Projektując program szkolenia kierowałam się koncepcją stworzoną przez Donalda I. Kirkpatricka – twórcy koncepcji czteropoziomowej oceny szkoleń. Służy ona do pomiaru jakości przeprowadzonego szkolenia, tak, aby w przyszłości prelegent mógł wprowadzić korzystne zmiany do kolejnych wystąpień. Nie tylko uczeń w procesie edukacji potrzebuje konstruktywnej informacji zwrotnej, ale także nauczyciel nastawiony na rozwój osobisty i zawodowy powinien cyklicznie pozyskiwać taką informację, by planować i realizować swoje działania w sposób rzetelny i profesjonalny.
W celu klarownego przekazu treści szkolenia przygotowałam prezentację w programie Powerpoint, w której umieściłam kluczowe aspekty dotyczące tematyki prelekcji.
Szczegółowe cele szkolenia zawarte w formie pytań były następujące:
 Co to jest program autorski i co o nim mówią przepisy oświatowe?
 Jakie są najnowsze trendy w edukacji w Polsce i Unii Europejskiej?
 Jaka jest rola kompetencji kluczowych w realizacji podstawy programowej?
 Jakie są nowości w zakresie dydaktyk przedmiotowych?
 Jakie są podstawowe zasady konstruowania i ewaluacji programu nauczania?
Cele te przedstawiłam na samym początku prelekcji, a następnie przeszłam do części właściwej. Na początku wspólnie przypomnieliśmy sobie definicję programu nauczania oraz określone procedury prawne związane z opracowaniem i wdrażaniem programu. Konstruując program nie opieramy się bowiem wyłącznie na naszej intuicji i doświadczeniu zawodowym, ale przede wszystkim na gruntownej analizie podstawy programowej oraz celach, które nauczyciel zamierza osiągnąć w pracy z uczniami, a które muszą być spójne z celami ogólnymi i szczegółowymi w podstawie programowej.
Kolejnym istotnym elementem, który należy mieć na uwadze przy projektowaniu programu jest dynamicznie zmieniająca się sytuacja na rynku pracy i związane z tym wyzwania stojące przed systemem edukacji. W 2006 roku Komisja Europejska zdefiniowała osiem kompetencji kluczowych, które należy rozwijać na zajęciach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Są to umiejętności i konkretne postawy niezbędne do sprawnego poruszania się na rynku pracy i osiągania na tym polu sukcesów i satysfakcji. Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju pojęcie kompetencji to nie tylko wiedza i umiejętności, ale również tzw. mobilizacja zasobów, czyli motywacja do korzystania z wiedzy i umiejętności. Można z dużą pewnością stwierdzić, że nauczyciel ma znaczący wpływ na zaangażowanie ucznia w działanie i jego chęć do pracy. Poprzez wdrażanie do lekcji na przykład metody design thinking mamy spore szanse na wykształtowanie w uczniach zapału do pracy, twórczego działania czy wynajdywania rożnych rozwiązań.
Prócz 8 kompetencji kluczowych zwróciłam odbiorcom również uwagę na nowe rodzaje kompetencji zwane transformatywnymi. Opracowane zostały one z uwagi na dużą częstotliwość zmiany stanowisk pracy związane z zanikaniem sztywnych struktur organizacyjnych. Zdolność nieustannego dostosowywania się, elastyczność, radzenie sobie z ciągłymi zmianami to umiejętności, bez których młody człowiek nie będzie potrafił funkcjonować na rynku pracy. Z tym wiąże się również potrzeba systematycznego podnoszenia kwalifikacji, nabywania nowych umiejętności oraz zdolność do uczenia się przez całe życie. Rolą nauczyciela w tym względzie jest wyposażenie ucznia w strategie wspierające samodzielne uczenie się i dochodzenie do wiedzy, branie odpowiedzialności za własne działania oraz podejmowanie refleksji i wyciąganie wniosków. Lekcje powinny być zaprojektowane w taki sposób, aby dawały uczniom pole do pogłębionej analizy swoich działań, rozumienia konsekwencji swoich wyborów czy też kształtowania umiejętności krytycznego myślenia.
Programy nauczania powinny uwzględniać rozwój wszystkich kompetencji kluczowych, natomiast nie jest możliwe umieszczenie wszystkich kompetencji w jednym scenariuszu lekcyjnym. Dlatego też niezmiernie ważna jest współpraca nauczycieli poszczególnych przedmiotów, którzy rozwijają różne kompetencje i nie zakładają z góry, że danej kompetencji nie da się nauczyć na jakiejś lekcji. Interdyscyplinarne podejście do nauczania zakłada spiralność procesu edukacyjnego ze szczególnym uwzględnieniem kompetencji kluczowych oraz pojmowania ucznia w sposób holistyczny. To od świadomości i kreatywności nauczyciela zależy, w jaki sposób będzie realizował korelację międzyprzedmiotową na swoich zajęciach. Jan Fazlagic, profesor zajmujący się tematyką zarządzania wiedzą oraz marketingiem w edukacji w swojej publikacji zatytułowanej „Kompendium wiedzy na temat opracowania programów nauczania” proponuje bardzo konkretne narzędzia i przykłady metod wspierających rozwój kompetencji kluczowych i promujących interdyscyplinarność na różnych przedmiotach lekcyjnych. Zarekomendowałam nauczycielom rozważającym rozpoczęcie pracy nad swoim programem dogłębna analizę oraz skorzystanie z gotowych pomysłów i rozwiązań przedstawionych w tej publikacji. Starałam się uzmysłowić nauczycielom, że program autorski nie oznacza wcale, iż będziemy tam umieszczać tylko i wyłącznie własne pomysły. Czerpanie inspiracji z działań innych konstruktorów programów jest jak najbardziej pożądana. Jan Fazlagic twierdzi, że „Nowa wiedza powstaje zawsze na (...) skraju wiedzy istniejącej” i zaleca początkującemu autorowi programu poznanie i dogłębną analizę dokonań innych osób w tej dziedzinie. Innowacyjność programu polega bowiem najczęściej na adaptacji programu już istniejącego, niekoniecznie z obszaru edukacji. Przykładem może być wspomniana wcześniej metoda design thinking wywodząca się z obszaru marketingu i biznesu.
Warto zaznaczyć, że nowoczesne metody kształcenia stanowią integralną część założeń edukacji włączającej. Niepełnosprawność, choroby przewlekłe czy inne dysfunkcje nie stanowią już przeszkody w efektywnym zdobywaniu wykształcenia. Kluczem jest dobranie odpowiedniej metody i formy uczenia się oraz indywidualne podejście do ucznia i jego potrzeb. W programie nauczania nie może zabraknąć opisu możliwości wspierania procesu kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dostosowanie treści, wymagań edukacyjnych, organizacja kształcenia i stosowane metody to nieodzowne elementy programu wymagające dużego zaangażowania ze strony nauczyciela i sporej wiedzy na temat potencjalnych dysfunkcji, z którymi może zmierzyć się w trakcie realizowania swojego programu. Starałam się uczulić nauczycieli, że warto skorzystać w tym miejscu z narzędzi polecanych poszczególnym nauczycielom przedmiotów ze strony metodyków opracowujących i monitorujących skuteczność danych metod. Poleciłam radzie pedagogicznej lekturę następujących publikacji dostępnych za darmo na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji:
 „Zaspokajanie potrzeb edukacyjnych uczniów z chorobami przewlekłymi w edukacji włączającej” – autorzy: Agnieszka Małkowska-Szkutnik i Wioletta Jaskólska
 „TIK na specjalne zamówienie, czyli jak efektywnie wykorzystywać technologie informacyjno-komunikacyjne w edukacji i terapii uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi” – autorzy: Zyta Czechowska i Jolanta Majkowska
 „Edukacja włączająca w Polsce” – autor: Maciej Mroczek
Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi to również uczeń zdolny bądź z doświadczeniem migracji. W tym celu nieocenioną pomoc stanowią następujące publikacje ORE:
 „Jesteśmy wśród was. Polska szkoła oczami uczniów z doświadczeniem migracji i ich rodziców” autor: Beata Katarzyna Jędryka
 „Zdolni w szkole, czyli o zagrożeniach i możliwościach rozwojowych uczniów zdolnych” autorzy: Wiesława Limont, Joanna Cieślikowska, Dominika Jastrzębska
Swoją prelekcję zakończyłam elementem humorystycznym. Był to obrazek przedstawiający grupę uczniów dyskutującej na temat niewygód z powodu noszenia maseczek oraz lęku przed osobą kichającą czy kaszlącą. Obok stał nauczyciel, który czuł się zagubiony w tej sytuacji. Choć rysunek przedstawiony został w formie zabawnej kreskówki jego treść uzmysławia nam, że współczesna walka z pandemią i jej skutkami to także spore wyzwanie dla nauczyciela, który nie tylko jest facylitatorem procesu kształcenia, ale również powinien mieć wiedzę na temat emocji i zdrowia psychicznego uczniów. W tym celu ORE poleca lekturę następujących pozycji:
 „Kształcenie na odległość w szkołach i placówkach systemu oświaty w sytuacji pandemii” – autor: Iwona Donocik
 „Dziecko w sytuacji kryzysowej. Wspierająca rola pracowników oświaty” – autorzy: Sylwia Kluczyńska i Lidia Zabłocka-Żytka
 „Zarządzanie emocjami. Krok w stronę zdrowia psychicznego” – autor: Marta Jankowska
 „Zdrowie, dobrostan i edukacja. Budowanie zrównoważonej przyszłości” - Kevin Dadaczynski, BjarneBruun Jensen, Nina Grieg Viig, MarjoritaSormunen, Jesper von Seelen, Vladislav Kuchma, Maria Teresa Vilaça
Po zakończeniu prelekcji nastąpiła chwila na wymianę opinii oraz zadawanie pytań. Po zakończeniu posiedzenia rady pedagogicznej odebrałam na platformie Teams sporo pozytywnych komentarzy i informacji zwrotnych od nauczycieli, którzy docenili mój trud i zaangażowanie w dzielenie się swoją wiedzą i doświadczeniem.

Efekty dla nauczyciela:
 rozwój swojego warsztatu pracy
 zaktualizowanie i poszerzenie wiedzy dotyczącej kształcenia kompetencji kluczowych o kompetencje transformatywne
 praktykowanie wzajemnego wspierania się w rozwoju
 udostępnienie materiałów szkoleniowych dla członków Rady Pedagogicznej
Efekty dla ucznia:
 efektywniejsze nabywanie kompetencji kluczowych przez uczniów
 stosowanie na lekcji różnorodnych metod pracy w grupie kształtujących umiejętność współpracy postrzeganej jako jedna z najważniejszych kompetencji akcentowanych przez Parlament Europejski
Efekty dla szkoły:
 zainspirowanie grona pedagogicznego do podejmowania innowacyjnych i kreatywnych rozwiązań w obszarze edukacji
 zdobycie praktycznych narzędzi i metod kształcenia kompetencji kluczowych w pracy z uczniami
 doskonalenie planowania działań edukacyjnych