Język niemiecki w przedszkolu

Nauka języka obcego była do niedawna przywilejem uczniów szkół. Choć wczesna edukacja językowa ma liczne grono antagonistów zarówno wśród nauczycieli jak i rodziców, już od kilku lat w wielu przedszkolach do oferty zajęć dodatkowych dołączył język angielski. Powszechność języka angielskiego na różnych szczeblach edukacji jest oczywista. Jest to język urzędowy wielu państw, to w tym języku prowadzone są rozmowy międzynarodowe, powstają publikacje naukowe i jest to język większości środków masowego przekazu.
Rozpoczynając pracę w przedszkolu i posiadając kwalifikacje do nauczania języka niemieckiego postanowiłam podjąć próbę zainteresowania dzieci językiem naszych zachodnich sąsiadów, a poprzez to poszerzać nie tylko ich doświadczenia językowe ale i kulturowe. Uważam, że J. W. Goethe miał rację, mówiąc, że „...tak często jesteś człowiekiem, iloma językami potrafisz mówić”. Nauka języków obcych stwarza możliwość stawania się „nowym człowiekiem”.
Istnieją również inne przyczyny, dla których chciałam umożliwić dzieciom w wieku przedszkolnym kontakt również z językiem niemieckim. Mając za sobą doświadczenie jako nauczyciel tegoż języka w gimnazjum, spotykałam się często z opinią, że jest to język niepopularny= nielubiany w naszym kraju ze względu na fakty z historii Polski oraz charakteryzuje się trudną, „twardą” wymową.
Chciałam, aby zajęcia prowadzone przeze mnie miały na celu przede wszystkim nabywanie kompetencji językowych, rozbudzanie ciekawości poznawczej oraz kształtowanie postaw tolerancji i akceptacji.
O tym, że warto uczyć się języków obcych od najmłodszych lat, wiemy nie od dziś.
Niezmiernie ważne jest to, że dziecko ze znajomością dwu lub więcej języków ma większą świadomość własnego „ja”. Poczucie własnej wartości, tak istotne dla rozwoju osobowości dziecka, jest też wzmacnianie poprzez ćwiczenie reakcji językowych. Poza tym kształtowana jest postawa otwartości na różne kultury, ponieważ ucząc się języka zawsze mamy kontakt również z dziedzictwem kulturowym danego narodu.
Przed zapisaniem na zajęcia z języka niemieckiego niektórzy rodzice mieli także obawy: czy dziecko będzie w stanie poznawać język niemiecki, mając za sobą już pewne doświadczenia z językiem angielskim, czy będzie potrafiło „rozgraniczyć” jeden język od drugiego, czy poradzi sobie z wymową.
Jak dowodzą badania, dziecko odpowiednio wspierane jest w stanie nauczyć się dwóch a nawet trzech języków. Aby usprawnić ten proces, należy stworzyć jasne „normy językowe”, aby dany język był kojarzony z określoną osobą. Dziecko ma wtedy świadomość, z kim może porozumiewać się w języku ojczystym a z kim w języku niemieckim czy angielskim.
Chciałam, aby pierwszy kontakt z językiem niemieckim wzbudzał pozytywne asocjacje a w przyszłości zaowocował chęcią kontynuacji nauki tego języka.
Na pewno każdy pamięta wierszyki, rymowanki, piosenki, których uczył się będąc dzieckiem. Przywołują one przede wszystkim miłe wspomnienia wspólnych zabaw z rówieśnikami.
Dlatego, też rozpoczynając prowadzenie zajęć z języka niemieckiego w ramach koła zainteresowań z dziećmi w wieku 5-6 lat, „punktem wyjścia” uczyniłam krótkie teksty literackie: rymowanki, wyliczanki, wierszyki i piosenki. Opracowując program zajęć uwzględniam treści realizowane w przedszkolu a przede wszystkim zdolności dzieci. Podejmowane działania podzieliłam na kręgi tematyczne, a w nich wyodrębniłam zagadnienia realizowane w czasie zajęć. Ważne jest, aby materiał językowy występujący w tych krótkich tekstach literackich dostosowany był do poziomu rozwoju emocjonalnego dziecka. Czas trwania zajęć nie powinien przekraczać 30 minut i posiadać pewne powtarzające się elementy, np.: powitanie piosenką, sprawdzenie obecności, które dają dzieciom poczucie bezpieczeństwa.
Dzieci uczą się wierszyków, rymowanek, piosenek mimowolnie poprzez zabawę, która jest dla nich podstawową formą aktywności. W związku z tym w czasie zajęć wykorzystuję metody, które pozwolą uwzględnić kreatywność, emocje i potrzebę ruchu, a mianowicie:
- metody bezpośrednie – nauczanie języka obcego w kontekście zabawowo-sytuacyjnym, rozwijanie wrażliwości językowej, prezentowanie materiału z zastosowaniem technik poglądowych oraz technik imitacji
- metodę komunikacyjną- powiązanie komunikacji z określoną sytuacją
- metodę naturalną- wykluczenie stresu, obawy przed błędem
- metodę motoryczną –stosowanie poleceń wyłącznie w języku niemieckim jest połączone z gestem, ruchem.
Wierszyki, rymowanki, piosenki czy wyliczanki oraz słownictwo w nich zawarte w połączeniu z działalnością plastyczną, muzyczną czy ekspresją ruchową dają możliwość szybkiego zapamiętywania nowych zwrotów.
Pamięciowe opanowywanie tych tekstów nie jest tylko wypróbowanym sposobem ćwiczenia pamięci, ale również w pewnym sensie przyswajaniem języka obcego w sposób zbliżony do języka ojczystego. Jak wiadomo, dziecko uczy się pierwszych słów od rodziców poprzez naśladowanie, a raz wypowiedziane słowo jest wielokrotnie powtarzane. Pamięciowe uczenie się sprzyja niepohamowanemu mówieniu, które w późniejszym okresie nauki może być blokowane refleksją nad formułowaniem wypowiedzi, i jej poprawnością gramatyczną.
Dzieci rozpoczynają naukę od „osłuchania się” z nowym tekstem, a następnie dzięki technikom wizualizacji zaczynają rozumieć pierwsze słowa. Kolejnym etapem jest zapoznanie z prostymi konstrukcjami zdań i wyjaśnienie treści wysłuchanego tekstu.
Krótkie teksty literackie są też niezmiernie istotne, aby zapoznać dzieci z melodyką nowego języka. Wiele rymowanek czy wierszy nie służy wyłącznie recytowaniu, a przez aktywności takie jak: gesty, rytmiczne klaskanie, taniec, zabawę zapoznaje z tzw. „Sprachmelodie” . Teksty rymowanek, wierszy czy piosenek powinny być poddane modyfikacjom, dzięki którym język jest używany w nowym kontekście.
Na podstawie własnych doświadczeń mogę stwierdzić, że dzieci chętnie uczą się rymowanek, piosenek, wierszyków. Już po paru miesiącach mogły prezentować swoje umiejętności przed rodzicami oraz na corocznym Przeglądzie Zajęć Dodatkowych w Młodzieżowym Domu Kultury w Białymstoku. Prowadzimy również korespondencję z Miejskim Przedszkolem im. Bajkowej Krainy w Słupsku, które stosuje metodę bilingwalną. Mam nadzieję, że udało mi się rozbudzić zainteresowanie językiem niemieckim wśród swoich wychowanków, zachęcić do dalszej nauki, a przede wszystkim stworzyć na zajęciach taką atmosferę, aby mogły ten język polubić.

Literatura :
• Brzeziński, Jerzy, 1987, Nauczanie języków obcych, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
• Einsiedler, Wolfgang, 1991, Das Spiel der Kinder, Verlag Julius Klinkhardt, Bad Heilbrunn/OBB
• Iluk, Jan, 2002, Jak uczyć małe dzieci języków obcych?, Gnome, Katowice
● Kamińska, Krystyna : Wczesna edukacja językowa( na przykładzie języka niemieckiego). Wychowanie w przedszkolu, 2008, 3,wyd. eduPRESS
• Kretek, Iwona & Strzemeska, Regina,2003, Tip Top 1A, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa
• Maier, Wolfgang, 1991, Fremdsprache in der Grundschule. Eine Einführung in ihre Didaktik und Methodik , Langenscheidt Verlag
• Soecer, Robert, 1996, Kinder und Wörter, Primar, Heft 14, Goethe-Insitut Verlag, München
• Ulich, Michaela, Jak moje dziecko uczy się 2 języków, języka obcego i języka rodziny? Wyd. Staatsinsitut für Frühpädagogik IFP München