Autorski program gimnastyki korekcyjno–kompensacyjnej dla Międzyszkolnego Ośrodka Gimnastyki Korekcyjnej i Kompensacyjnej w Starachowicach

MIĘDZYSZKOLNY OŚRODEK GIMNASTYKI KOREKCYJNEJ I KOMPENSACYJNEJ (MOGKiK) w Starachowicach

27-200 Starachowice,ul.Gliniana 10a

Starachowice,31 lipiec 2020r.

Autorski program gimnastyki korekcyjno–kompensacyjnej dla Międzyszkolnego Ośrodka Gimnastyki Korekcyjneji Kompensacyjnej
w Starachowicach

Opracowanie:mgrJoanna Ożóg

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE
METODYKA PROGRAMU
CELE GIMNASTYKI KOREKCYJNEJ I KOMPENSACYJNEJ
OGÓLNE ZAŁOŻENIA POSTĘPOWANIA KOREKCYJNEGO
OGÓLNE ZADANIA POSTEPOWANIA KOREKCYJNEGO
FORMY METODY I ZASADY PROWADZENIA ZAJĘĆ
.FORMY PROWADZENIA ZAJĘĆ
.METODY PROWADZENIA ZAJĘĆ
.ZASADY PROWADZENIA ZAJĘĆ
SYSTEMATYKA ĆWICZEŃ KOREKCYJNYCH
ETAPY REEDUKACJI POSTURALNEJ
ZADANIA SZCZEGÓŁOWE DLA POSZCZEGÓLNYCHWAD POSTAWY
.Plecy okrągłe
.Plecy okrągło - wklęsłe
.Plecy wklęsłe
.Plecy płaskie
.Postawa skoliotyczna i skolioza
.Wady stóp
.Zaburzenia osi kończyn dolnych
SPOSOBY OSIĄGANIA ZAMIERZONYCH CELÓW
OPIS OSIĄGNIĘĆ WYCHOWANKÓW
EWALUACJA
BIBLIOGRAFIA

WPROWADZENIE

Życie codzienne współczesnego człowieka, w szczególności siedzący tryb życia oraz bardzo szybkie tempo zmian, odbijaja się niekorzystnie na jego organiźmie. Mechanizmy adaptacyjne nie nadążają za dynamicznymi zmianami cywilizacyjnymi i technicznymi.

Z roku na rok w MOGKiK diagnozuje się coraz więcej dzieci i młodzież z wadami postawy. Pamiętać należy, że wady nie zauważone i nie korygowane w czasie dojrzewania i dorastania dziecka bardzo często ulegają progresji. Nie korygowane w porę mogą doprowadzić do
trwałych zmian strukturalnych. Pilną potrzebą staje się zatem podejmowanie działań profilaktycznych, których zadaniem jest wczesne wykrycie wady postawy u dziecka i wdrożenie postępowania korekcyjnego.

Popularny w ostatnich czasach tryb życia, w głównej mierze siedzący i pozbawiony spontanicznej aktywności ruchowej nie wpływa pozytywnie na rozwój i sprawność narządu ruchu oraz ogólną sprawność fizyczną młodych ludzi. Deficyty ruchowe, spowodowane
długotrwałym przebywaniem dziecka w pozycji siedzącej w szkole,w domu, przed komputerem, bądź telewizorem, powodują zmniejszenie siły mięśniowej, a to z kolei jest jedną z przyczyn powstawania wad postawy. Warunki środowiska zewnętrznego, w jakich dziecko dorasta, mają ogromny wpływ na jego postawę. Dbałość o nią powinna trwać nieprzerwanie całą dobę i wymaga stałej czujności i interwencji ze
strony rodzica, nauczyciela oraz lekarza.

METODYKA PROGRAMU

1)
Program dotyczy zajęć gimnastyki korekcyjno – kompensacyjnej.
2)
Program przygotowany został dla wychowanków Międzyszkolnego Ośrodka
Gimnastyki Korekcyjnej i Kompensacyjnej w Starachowicach.
Międzyszkolny Ośrodek Gimnastyki Korekcyjnej i Kompensacyjnej jest placówką oświatową wychowania pozaszkolnego dla dzieci i młodzieży z wadami postawy oraz wymagających zajęć kompensacyjnych z terenu Powiatu Starachowickiego. W zajęciach w Ośrodku uczestniczyć mogą uczniowie w wieku od 6 do 18 roku życia. Podstawą objęcia dziecka zajęciami jest skierowanie od lekarza rodzinnego i lekarza specjalisty. Kwalifikacja do grupy uzależniona jest od rozpoznania lekarskiego.

Organem prowadzącym MOGKiK jest Powiat Starachowicki.

3)
Warunki lokalowo – organizacyjne do prowadzenia zajęć, pomoce, sprzęt i przybory. Do dyspozycji dzieci jest pięć sal korekcyjnych, w tym jedna wyposażona w specjalistyczny sprzęt do ćwiczeń z dziećmi u których zdiagnozowano skoliozę ( trójpłaszczyznowe skrzywienie kręgosłupa) oraz sala gimnastyczna. Dysponujemy
gabinetem do badań fotogrametrycznych i podoskopowych, oraz pomieszczeniami socjalnymi i administracyjnymi.

Zarówno dla grup korekcyjno-kompensacyjnych, jak i „Asymetrycznych” zajęcia odbywają się 2 razy w tygodniu. Dla dzieci z grup „Asymetria” dodatkowo nauczyciele udzielają indywidualnych konsultacji i instruktaży do ćwiczeń domowych. W ramach
korekcji wad postawy zajęcia odbywają się również na basenie. Zajęcia pływania korekcyjnego obejmują dzieci od 8-go roku życia i odbywają się raz w tygodniu. na Krytej Pływalni Miejskiej przy ul. Szkolnej 14.

Od roku szkolnego 2016/2017 nastąpił powrót gimnastyki korekcyjnej do wszystkich Przedszkoli Miejskich, gdzie z najstarszymi grupami przedszkolaków zajęcia prowadzą nauczyciele MOGKiK dwa razy w tygodniu.

Przyrządy i przybory: lustra, drabinki gimnastyczne, ławeczki szwedzkie, piłki rehabilitacyjne, gumy Thera Band, dyski równoważne, drążki do zwisów, specjalistyczny sprzęt do korekcji skolioz w tym m.in. Trójpłaszczyznowy Korektor Skolioz, Derotator i Korektor Skolioz „Delfin” oraz AZBR –Asymetryczny Zestaw Bloczków Rehabilitacyjnych. Ponadto stoły rehabilitacyjne, materace gimnastyczne, kocyki, woreczki, klocki, piłki gumowe, szarfy, laski gimnastyczne, skakanki, odważniki, obciążniki, piłki lekarskie,
rowerki stacjonarne, stepery.

CELE GIMNASTYKI KOREKCYJNEJ I KOMPENSACYJNEJ:
( Całka-Lizis, Repetytorium z postępowania korekcyjnego, AWF, Kraków 2013 )

Cel główny:

Celem głównym gimnastyki korekcyjno–kompensacyjnej jest wytworzenie u dziecka nawyku prawidłowej postawy i umiejętne stosowanie go w życiu codziennym.

Cele szczegółowe:


poznanie czym jest prawidłowa postawa ciała,

uświadomienie potrzeby uczestnictwa w zajęciach -zrozumienie potrzeby dbania o własną sylwetkę, zdrowie, sprawność fizyczną i duchową,

poznanie podstawowych przyczyn i skutków powstawania wad postawy – nauka i zrozumienie podstawowych zasad i ćwiczeń korygujących wadę postawy,

kształtowanie prawidłowej postawy ciała, wyrównywanie dysbalansu mięśniowego,

utrwalanie nawyku przyjmowania prawidłowej postawy przy wykonywaniu ćwiczeń w trakcie zabawy, w domu i w Placówce,

wyrobienie u wychowanków poczucia odpowiedzialności za swoje zdrowie,

kontrola i samokontrola wykonywanych ćwiczeń i utrzymania prawidłowej postawy.

Cele wychowawcze:


uświadomienie dziecku i rodzicom specyfiki wady postawy i negatywnych konsekwencji w przypadku zlekceważenia problemu,


wdrożenie do poprawnego wykonywania ćwiczeń z zachowaniem pozycji
skorygowanej,

wdrożenie do autokorekcji ( reedukacja czucia prawidłowej postawy ciała),

zachęcanie do aktywnego spędzania czasu wolnego i uprawiania tzw. sportów bezpiecznych (nie pogłębiających istniejącej wady postawy),


wszechstronny rozwój organizmu przez zachęcanie, nagradzanie i docenianie wysiłku fizycznego,

rozwijanie indywidualnych uzdolnień ruchowych, na bazie których budowana będzie motywacja do trudnych i żmudnych ćwiczeń kształtujących postawę,

wspomaganie w wyrównywaniu szans w zakresie psychomotoryki, ogólnej
sprawności fizycznej i intelektualnej,

umacnianie wiary we własne siły i w zdolność osiągania wartościowych i trudnych celów korekcyjnych,

kształtowanie umiejętności samooceny i samokontroli w zakresie swojej wiedzy, postaw i zachowań,

rozwijanie przynależności do grupy dbającej o swoje zdrowie, poprawną postawę i sprawność fizyczną,

kształtowanie prawidłowych postaw wobec uczniów słabszych i mniej sprawnych,

kształtowanie poczucia odpowiedzialności i bezpieczeństwa za siebie
i współćwiczących,

poznawanie ustaleń, reguł i zasad zachowania się podczas zabaw i gier ruchowych w obiektach sportowych i w terenie,

rozwijanie umiejętności panowania nad swoimi emocjami, łagodzenie nastrojów i napięć psychicznych podczas gier i rywalizacji zespołowych.

OGÓLNE ZAŁOŻENIA POSTĘPOWANIA KOREKCYJNEGO

Postępowanie korekcyjne uwzględnia działania obejmujące trzy obszary nazywane torami postępowania korekcyjnego
(S. Owczarek i in., Ćwiczenia korekcyjne z przyborami Thera Band, Korso, Warszawa 2016, s. 19) :

1.
środowiskowym – należy, przy współpracy z rodzicami, dążyć do usunięcia z życia dziecka czynników, które doprowadziły do powstania wady i mogą wpływać na jej progresję,
2.
morfologicznym – należy zlikwidować dystonie mięśniową, uzyskać pełną ruchomość stawową i wytworzyć stabilizację centralną tułowia,
3.
fizjologicznym – należy nauczyć dziecko przyjmowania autokorekty (przyjmowania prawidłowej pozycji ciała) i wypracować nawyk utrzymania jej w życiu codziennym.

Postępowanie korekcyjne podporządkowane jest następującym założeniom i zasadom
(Dega, K. Milanowska, Rehabilitacja Medyczna, PZWL , Warszawa 1994):

1.
W postępowaniu korekcyjnym należy uświadomić dziecku i jego rodzicom istnienie wady oraz zagrożeń z tego wynikających. Korekcja wady postawy musi odbywać się przy współpracy dziecka i jego rodziców z nauczycielem.
2.
Stosowane ćwiczenia powinny być dobrane do rodzaju występującej wady, rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka, jego sprawności oraz realizowanych celów korekcyjnych.
3.
Bardzo istotne jest indywidualne podejście do każdego dziecka.
4.
Proces korekcji wad postawy zaczynamy od likwidacji dystonii mięśniowej poprzez rozluźnienie lub rozciągnięcie mięśni nadmiernie napiętych, przywrócenie prawidłowych zakresów ruchomości, naukę przyjmowania pozycji skorygowanej, stabilizację prawidłowej postawy, wyrabianie nawyku postawy prawidłowej w czynnościach życia codziennego.
5.
W zajęciach powinny dominować ćwiczenia symetryczne.
6.
Do każdego ćwiczenia należy dobrać prawidłową pozycję wyjściową.
7.
Korekcję rozpoczyna się od ćwiczeń w pozycjach izolowanych odciążających kręgosłup, ze stopniowym przejściem do pozycji wysokich.
8.
Przerwy między ćwiczeniami powinny być wykorzystywane na odpoczynek po poprzednich ćwiczeniach oraz na wyrównanie i uspokojenie oddechu.
9.
Dobór obciążenia oraz jego wielkość powinny być dostosowane do możliwości wykonania przez dziecko ćwiczenia z zachowaniem pozycji skorygowanej.
10.
W czasie zajęć należy przestrzegać zasady stopniowania trudności.
11.
Prowadzący powinien zwracać szczególną uwagę na poprawność wykonywania ćwiczeń, tzn. na przyjęcie i utrzymanie postawy skorygowanej.

OGÓLNE ZADANIA POSTEPOWANIA KOREKCYJNEGO

1. Dokładne poznanie dziecka:

stan zdrowia – konsultacja z rodzicami, analiza dokumentów dotyczących zdrowia wychowanka,

określenie odchyleń w postawie – badanie fotogrametryczne oraz ocena prawidłowego ukształtowania podeszwy stóp na podoskopie, ocena rotacji tułowia (Skoliometr), ocena krzywizn kręgosłupa ( Inklinometr), ocena asymetrii miednicy (miernik ustawienie miednicy),

badania kontrolne: badanie oglądowe postawy ciała, „karta postępu korekcyjnego”, „karta przypadku”.
2. Nauka korygowania błędów ( z uwzględnieniem indywidualizacji):

nauka przybierania pozycji wyjściowych,

nauka prawidłowego obciążenia stóp w pozycjach niższych oraz wyższych,

kształtowanie wyczucia prawidłowej postawy w różnych pozycjach na stabilnym i niestabilnym podłożu, w miejscu i w ruchu.
3. Kontrola umiejętności przyjmowania prawidłowej postawy.
4. Kontrola stopnia opanowania poszczególnych ćwiczeń.
5. Kontrola dokładności ruchu wykonywanego w określonej płaszczyźnie, z określoną amplitudą ruchu i w odpowiednim zakresie ruchu.
6. Prawidłowy dobór pozycji wyjściowych w celu właściwej lokalizacji ruchu.
7. Utrwalenie pamięci ruchowej poprawnie wykonywanych ruchów oraz utrzymywanych
pozycji poprzez dużą ilość powtórzeń.
8. Nauka autokontroli wyrobienia czucia własnego ciała.
9. Nauka kontroli przez współćwiczącego w celu wyczulenia dzieci na dostrzeganie jakości ruchów i przyjmowanych pozycji.
10. Stałe egzekwowanie prawidłowej postawy we wszystkich pozycjach w czasie ćwiczeń oraz w różnych sytuacjach w jakich znajduje się dziecko w szkole, w domu i poza nim.
11. Badania kontrolne.

FORMY, METODY I ZASADY PROWADZENIA ZAJĘĆ

W trakcie postępowania dydaktycznego zakres materiału nauczania ćwiczeń ruchowych, stopień trudności, formy, metody i zasady dostosowane są do indywidualnych możliwości wychowanka. Zastosowanie w procesie korekcyjnym różnych form, metod oraz
zasad ma znaczący wpływ na osiągnięcie pozytywnych efektów całokształtu działań, a także intensyfikację ruchu, uatrakcyjnienie zajęć, wzrost zainteresowania nimi oraz pogłębienie motywacji.

FORMY PROWADZENIA ZAJĘĆ
(Romanowska, Konspekty zajęć gimnastyki korekcyjno – kompensacyjnej,Wydawnictwo Korepetytor, Płock 2000, s.20 ):

Rodzaje form prowadzenia zajęć dotyczą strony organizacyjnej przebiegu ćwiczeń i są ściśle związane z metodami realizacji zadań. Wg piśmiennictwa można wyróżnić następujące formy prowadzenia zajęć:

1.forma frontalna,
2.forma zajęć w zespołach,
3.forma zajęć indywidualnych,
4.forma stacyjno-obwodowa,
5.forma ćwiczeń ze współćwiczącym,
6.zajęcia na basenie.

METODY PROWADZENIA ZAJĘĆ
(Romanowska, Konspekty zajęć gimnastyki korekcyjno – kompensacyjnej,Wydawnictwo Korepetytor, Płock 2000, s.13,14 )

Wg pismiennictwa można wyróżnić następujące metody realizacji zadań na zajęciach korekcyjno kompensacyjnych:

Metody nauczania pojedynczych ćwiczeń ruchowych:

1) metoda syntetyczna (całościowa) – nauczanie ćwiczenia prostego od razu w całości,
2) metoda analityczna (nauczania częściami) – nauczanie etapami przy ćwiczeniach trudnych,
3) metoda kombinowana (kompleksowa) – połączenie wyżej opisanych metod.

Metody nauczania ćwiczeń ruchowych w zależności od charakteru i rodzaju postrzegania zmysłowego:

1) metoda oglądowa – obserwacja,
2) metoda słownego ujęcia ruchu,
3) metoda oddziaływania proprioceptywnego – rozwijająca czucie ruchu i położenia części
ciała względem siebie,
4) metoda oddziaływania sensorycznego.

Metody stosowane na zajęciach w zależności od rodzaju zadań

Metody odtwórcze:

1) metoda naśladowcza ścisła – odtwarzanie demonstrowanego ćwiczenia,
2) metoda zadaniowa ścisła – stawianie zadania ruchowego do rozwiązania,
3) metoda programowego uczenia się – nauka na podstawie instrukcji, opisu.

Metody proaktywne(usamodzielniające):

1) metoda zabawowo – naśladowcza – np.: naśladowanie ruchów zwierząt,
2) metoda zabawowa klasyczna – gry i zabawy ruchowe na zajęciach,
3) metoda bezpośredniej celowości ruchu – zadanie, jako zrozumiały, zwykle atrakcyjny cel,
4) metoda opowieści ruchowej – naśladowanie ruchami czynności występujących w opowiadanej przez prowadzącego opowieści.

Metody kreatywne( twórcze):

1) metoda problemowa – czynnikiem motywującym są zadania, których rozwiązanie stanowi dla dziecka problem,
2) metoda ruchowej ekspresji twórczej – fragmenty zajęć przy muzyce
z zastosowaniem ruchu korekcyjnego.

Metody wychowawcze:

1) metoda wpływu osobistego – wysuwanie sugestii, działanie przykładem;
2) metoda wpływu sytuacyjnego – nagradzanie wychowawcze, instruowanie;
3) metoda wpływu społecznego – modyfikacja celów zespołu, kształtowanie norm postępowania na zajęciach oraz poza nimi;
4) metoda kierowania samowychowaniem – poznanie, samoocena wstępna, aspiracje, decyzje samorealizacyjne, działania samowychowawcze, samoocena końcowa.

Korekcja wad postawy jest procesem długotrwałym, szczególnie nużącym dla dziecka. Aby uniknąć monotonii i znużenia, nauczyciel gimnastyki korekcyjnej stosuje różnorodne metody pracy aby uatrakcyjnić swoje zajęcia. Rekomendowane metody pracy
z wychowankami to: metoda ścisła ( forma frontalna, obwód stacyjny – lubiany przez dzieci); metoda bezpośredniej celowości ruchu (zadaniowa), metoda zabawowo – klasyczna ( bardzo lubiana przez dzieci) oraz metoda ruchowej ekspresji twórczej.

ZASADY PROWADZENIA ZAJĘĆ

Do najważniejszych zasad procesu korekcyjnego należy:
(J. Nowotny i in., Podstawy fizjoterapii Tom 2, Wyd. Kasper, Kraków 2004, s.33)

1. zasada nie szkodzić,
2. zasada powszechności,
3. zasada wczesności – im wcześniej wykryje się wadę postawy u dziecka, tym
szybciej można uzyskać efekt poprawy,
4. zasada ciągłości (systematyczności) – usprawnianie prowadzone nie systematycznie nie przynosi żadnych rezultatów,
5. zasada kompleksowości – dotyczy całokształtu opieki nad wychowankami,
6. konieczność dalszych badań, modyfikowania programów postępowania
korekcyjnego, dodatkowe badania – konsultacje ortopedyczne, rehabilitacyjne wspierane badaniami radiologicznymi czy fotogrametrycznymi,
7. dodatkowe zastosowanie zaopatrzenia ortopedycznego ( wkładka lub gorset), a niekiedy leczenia operacyjnego,
8. utrwalanie efektów postępowania korekcyjnego w życiu codziennym ( unikanie przyjmowania niewłaściwych pozycji, zaniechanie uprawiania sportów nie przychylnych dla postawy),
9. zasada podmiotowego traktowania,
10.zasada świadomości i aktywności,
11.zasada indywidualnego doboru ćwiczeń postępowania korekcyjnego,
12.zasada dostępności ( stopniowania trudności),
13.zasada współpracy z najbliższym otoczeniem osoby poddawanej postępowaniu korekcyjnemu.

SYSTEMATYKA ĆWICZEŃ KOREKCYJNYCH

Ćwiczenia należy traktować nie jako cel sam w sobie, lecz jako środek dochodzenia do wytyczonego świadomie celu
( A. Romanowska, Konspekty zajęć gimnastyki korekcyjno – kompensacyjnej,Wydawnictwo Korepetytor, Płock 2000,s.21).

Ćwiczenia korekcyjne można podzielić następująco:

1. Ćwiczenia ogólnokształtujące:
Podstawowym ich celem jest kształtowanie postawy ciała, wyrabianie koordynacji ruchowej, czucia kierunku ruchu oraz położenia ciała i jego części w przestrzeni. Są to ćwiczenia: czynne wolne, z przyborami i na przyrządach. Obejmują na ogół kilkanaście
różnych ćwiczeń oddziałujących na poszczególne odcinki ciała, które powtarzane są kilkakrotnie. Podczas wykonywania tych ćwiczeń należy zwrócić uwagę na skorygowanie postawy ciała.

2. Ćwiczenia specjalne:
Ćwiczenia te stosowane są w zaistniałej nieprawidłowości. Celem ich jest przywrócenie prawidłowego ustawienia określonego segmentu ciała dotkniętego wadą.

Systematyka ćwiczeń specjalnych obejmuje:
(T. Kasperczyk, Wady postawy ciała: diagnostyka i leczenie, Kasper, Kraków 2004,
J. Nowotny i in., Podstawy fizjoterapii Tom 2, Kasper, Kraków 2004)


Ćwiczenia kształtujące nawyk prawidłowej postawy.

Ćwiczenia przywracające fizjologiczny zakres ruchu w stawach kręgosłupa oraz w stawach barkowych i biodrowych.

Ćwiczenia wzmacniające wybiórczo zespoły mięśni osłabionych i rozciągniętych, których celem jest dążenie do zwiększenia wytrzymałości siłowej osłabionych mięśni.

Ćwiczenia rozciągające wybiórczo zespoły mięśni nadmiernie napiętych i przykurczonych.

Ćwiczenia korygujące ustawienie miednicy.

Ćwiczenia elongacyjne.

Ćwiczenia antygrawitacyjne.

Ćwiczenia hiperkorekcji.

Ćwiczenia rozluźniające i wyrabiające świadomość własnego ciała.

Ćwiczenia oddechowe.

Ćwiczenia relaksacyjne.

ETAPY REEDUKACJI POSTURALNEJ

Reedukacja posturalna oznacza ponowne ukształtowanie zdolności przyjmowania prawidłowej postawy ciała. Ponowne nabycie umiejętności przyjmowania i utrzymywania prawidłowej postawy jest głównym celem reedukacji posturalnej w wadach postawy ciała
(J. Johnson, Korekcja wad postawy. Techniki terapeutyczne, Edra Urban& Partner, Wrocław 2018).

Wyodrębnia się pięć etapów reedukacji posturalnej:

1. Uświadomienie osobie specyfiki wady oraz możliwych negatywnych konsekwencji w przypadku zlekceważenia problemu.
2. Przywrócenie prawidłowej ruchomości stawowo-więzadłowej i mięśniowej.
3. Wyrobienie umiejętności korekcji lokalnych i globalnych ( umiejętność korygowania wady postawy na drodze korekcji lokalnych, a następnie globalnych).
4. Wyrobienie wytrzymałości posturalnej tj. zdolności do długotrwałego utrzymywania prawidłowej postawy.
5. Utrwalenie osiągniętej korekcji postawy ciała (wyrobienie umiejętności automatycznego utrzymywania prawidłowej postawy w różnych warunkach życia codziennego, bez udziału ciągłej kontroli świadomości).

ZADANIA SZCZEGÓŁOWE DLA POSZCZEGÓLNYCH WAD POSTAWY

Wada postawy mówiąc najprościej to nieprawidłowy nawyk. Dziecko nieświadomie przyjmuje wadliwą postawę – dla niego jest ona czymś normalnym, naturalnym. Prawidłowa sylwetka organizmu opiera się na naturalnym napięciu mięśniowym (ciało utrzymuje równowagę). Prawidłową postawę charakteryzuje poprawnie rozwinięty układ
kości, więzadeł, mięśni i nerwów. Wady postawy najczęściej związane są z nieprawidłowymi nawykami, rzadziej spowodowane są chorobą, czy wadami wrodzonymi.

Najczęściej występujące wady postawy to:

plecy okrągłe,
plecy wklęsłe,
plecy wklęsło- okrągłe,
plecy płaskie,
postawa skoliotyczna,
skolioza,
wady stóp,
zaburzenia osi kończyn dolnych

Charakterystyka wad postawy

.Plecy okrągłe

Charakterystyka wady(nadmierne zaokrąglenie pleców):

głowa i barki wysunięte przesadnie w przód,
odstające łopatki,
cofnięta klatka piersiowa,
pogłębiona kifoza piersiowa,
zmniejszenie przodopochylenia miednicy,
nadmiernie rozciągnięte mięśnie pleców,
przykurczone mięśnie klatki piersiowej i brzucha.

Postępowanie korekcyjne obejmuje:


wyrównanie dystonii mięśniowej,

ćwiczenia przyjmowania postawy skorygowanej,

utrwalanie nawyku prawidłowej postawy,

ćwiczenia rozciągające mięśnie piersiowe oraz rotatory wewnętrzne stawu ramiennego, mięsień czworoboczny grzbietu część zstępująca, mięsień dźwigacz łopatki,

ćwiczenia wzmacniające mięśnie prostownika grzbietu odcinka piersiowego i mięśnie zginacze odcinka szyjnego, mięsień równoległoboczny i mięsień zębaty przedni,

ćwiczenia wzmacniające mięśnie ściągające łopatki ( m. czworoboczny grzbietu, równoległoboczny),

trening stabilizacji tułowia,

nauka zabaw i gier z elementami ćwiczeń korekcyjnych,

ćwiczenia oddechowe i ćwiczenia ogólnousprawniające.

.Plecy okrągło-wklęsłe

Charakterystyka wady:


pogłębienie kifozy piersiowej,

wysunięcie głowy do przodu -broda nie rzutuje na mostek,

wysunięcie i odstawanie od klatki piersiowej łopatek,

pogłębienie lordozy lędźwiowej,

zwiększenie przodopochylenia miednicy,

wypięty (przodujący) brzuch,

uwypuklenie pośladków.

Postępowanie korekcyjne obejmuje:


wyrównanie dystonii mięśniowej,

ćwiczenia przyjmowania postawy skorygowanej,

utrwalanie nawyku prawidłowej postawy,

ćwiczenia korygujące równocześnie nadmierną kifozę piersiową i nadmierną lordozę lędźwiową,

nauka gier i zabaw z elementami ćwiczeń korekcyjnych,

ćwiczenia oddechowe i ćwiczenia ogólnousprawniające.

.Plecy wklęsłe

Charakterystyka wady:


pogłębienie lordozy lędźwiowej,

zwiększenie przodopochylenia miednicy,

wypięty brzuch,

uwypuklone pośladki,

częstą tendencję do kompensacyjnego pogłębienia kifozy piersiowej.

Postępowanie korekcyjne obejmuje:


wyrównanie dystonii mięśniowej,

ćwiczenia przyjmowania postawy skorygowanej,

utrwalanie nawyku prawidłowej postawy,

ćwiczenia rozciągające zginacze stawu biodrowego (mięśnie biodrowo–lędźwiowe i prosty uda, krawiecki),

ćwiczenia rozciągające mięśnie prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego i czworoboczne lędźwi,

ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha, mięśni prostowników stawu biodrowego (mięśnie pośladkowe i kulszowo–goleniowe),

nauka utrzymania neutralnej pozycji kompleksu lędźwiowo-miedniczno-biodrowego (LMB),

trening stabilizacji tułowia,

elongacja kręgosłupa,

nauka gier i zabaw z elementami ćwiczeń korekcyjnych.

.Plecy płaskie

Charakterystyka wady:


spłaszczenie krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej,

głowa lekko wysunięta do przodu,

opadanie i wysunięcie barków do przodu,

odstające łopatki,

spłaszczenie klatki piersiowej,

zmniejszenie przodopochylenia miednicy,

przeprost w stawach kolanowych.

Postępowanie korekcyjne obejmuje:


wyrównanie dystonii mięśniowej:
-wzmocnienie osłabionego gorsetu mięśniowego,
-rozluźnienie zbyt napiętych struktur,
-zwiększenie pojemności oddechowej płuc,
-zwiększenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa oraz jego ruchomości.

rozluźnienie mięśni:
-mięśnia czworobocznego,
-mięśnia równoległobocznego,
-mięśnia najszerszego grzbietu,
-mięśnia prostownika grzbietu w odcinku piersiowym,
-mięśni pośladkowych,
-mięśni kulszowo – goleniowych,
-mięśni karku,
-mięśni brzucha.

wzmacnianie mięśni:
-struktury klatki piersiowej ( mięśnie piersiowe, mięśnie zębate przednie),
-mięśnie biodrowo – lędźwiowe,
-mięśnie proste uda,
-mięśnie czworoboczne lędźwi,
-mięsień prostownik grzbietu w odcinku lędźwiowym.

zwiększanie krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej,

ćwiczenia przyjmowania postawy skorygowanej,

utrwalanie nawyku prawidłowej postawy,

nauka utrzymania neutralnej pozycji kompleksu lędźwiowo-miedniczno-biodrowego (LMB),

trening stabilizacji tułowia,

zwiększenie ruchomości stawów kręgosłupa,

nauka zabaw i gier z elementami ćwiczeń korekcyjnych.

.Postawa skoliotyczna i skolioza

Postawa skoliotyczna to deformacja w jednej płaszczyźnie (czołowej albo poprzecznej), gdzie widoczne jest wygięcie boczne kręgosłupa lub rotacja kręgów. W odróżnieniu od skoliozy, wada ta jest korygowana przez dziecko w czasie badania po zwróceniu uwagi. Wynika z zaburzonego balansu mięśniowego.
(J. Wilczyński, Boczne skrzywienia kręgosłupa. Rozpoznanie i korekcja. cz. I.,Wszechnica Świętokrzyska, Kielce 2000)

Skolioza jest to wada postawy, które polega na wielopłaszczyznowym odchyleniu linii kręgosłupa od stanu prawidłowego. Odchylenie to występuje w trzech płaszczyznach: czołowej, strzałkowej i poprzecznej. W płaszczyźnie strzałkowej występuje zaburzenie
fizjologicznej kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej, w płaszczyźnie czołowej – wygięcie boczne kręgosłupa, natomiast w płaszczyźnie poprzecznej -osiowa rotacja kręgów.

Charakterystyka wady:


asymetria ustawienia głowy,

ramiona i biodra nie są w jednej linii (nie są na równej wysokości) – asymetria,

jedna z łopatek jest bardziej odstająca,

z jednej strony pleców pojawia się wypukłość (tzw. garb żebrowy lub wał lędźwiowy),

wcięcie w talii jest wyraźnie bardziej zaznaczone z jednej strony,

przesunięcie górnej części tułowia względem miednicy,

przy zaawansowanej postaci skoliozy jedna noga może być krótsza od drugiej,

uwypuklenie jednego biodra z głębokim uwypukleniem talii po drugiej stronie.

W MOGKiK dzieci z postawa skoliotyczną uczęszczają do grup korekcyjno – kompensacyjnych. Ze względu na ryzyko progresji, są one objęte szczególną opieką. Wykonuje się u nich badania kontrolne co trzy, cztery miesiące, oceniając symetrię ciała oraz kąt rotacji tułowia. W przypadku pogorszenia wyników, zostają o tym fakcie
poinformowani rodzice i zlecone zostaje wykonanie zdjęcia rentgenowskiego. Jeżeli na zdjęciu lekarz potwierdzi skoliozę ( wygięcie boczne powyżej 10* wg Cobba, rotację kręgów kręgosłupa oraz wypłaszczenie krzywizn kręgosłupa) dziecko zostaje przeniesione do grupy specjalistycznej „Asymetria”.

Cele postępowania korekcyjnego w przypadku dzieci ze skoliozą zgodnie z wytycznymi SOSORT (A. Stępień i in, Metoda PNF w odniesieniu do wytycznych SOSORT dotyczących leczenia zachowawczego osób ze skoliozami, Postępy Rehabilitacji (4), 21-28, 2014 ):

1.
zatrzymanie progresji skrzywienia,
2.
poprawa funkcji układu oddechowego,
3.
zmniejszenie dolegliwości bólowych,
4.
poprawa wyglądu.

Proces korekcyjny ukierunkowany jest na:

1. naukę autokotekcji kręgosłupa i miednicy w trzech płaszczyznach,
2. stabilizaję prawidłowej postawy,
3. trening czynności codziennych z uwzględnieniem skorygowanego ustawienia ciała,
4. edukacje zdrowotną wychowanka i jego rodziny.

Najważniejsze składowe procesu korekcyjnego:


wyrównanie dysbalansu mięśniowego przede wszystkim w obrębie miednicy,

autokorekcja (umiejętność przyjmowania prawidłowej pozycji ciała) w trzech płaszczyznach.Autokorekcja wykonywana jest w rożnych pozycjach ciała ( leżącej, siedzącej, stojącej),

trening w aktywnościach dnia codziennego (ADL) z utrzymaniem autokorekcji,

stabilizacja w korekcji,

edukacja pacjenta.

.Wady stóp

Wady stopy rozwijają się w następstwie dysproporcji pomiędzy wytrzymałością mięśni i aparatu więzadłowo-torebkowego, a ich obciążeniem. Do tego dochodzą rozmaite przeciążenia, spowodowane na przykład otyłością małych dzieci. Często do powstawania
wad przyczyniają się sami rodzice, którzy zbyt wcześnie pionizują dziecko z pominięciem etapu raczkowania.

Do najczęściej występujących wad stóp należą:


stopa płaska,

stopa płasko-koślawa,

stopa wydrążona.

Stopa płaska,płasko-koślawa

Przez płaskostopie rozumiemy proces stopniowego obniżania się podłużnego sklepienia stopy na skutek niewydolności aparatu więzadłowo-mięśniowego. Niewydolność ta może dotyczyć dziecka z ogólnym osłabieniem układu mięśniowego i być jednym z objawów tego osłabienia. Znacznie częściej jednak jest wynikiem dysproporcji
między siłą mięśni a stawianymi jej wymogami, czyli wynikiem nieprzygotowania mięśni stóp do obciążenia. Przeciążenie to doprowadza do bolesności, zniekształceń oraz zaburzeń funkcji stopy.

W stopie prawidłowej, patrząc od tyłu oś pięty jest przedłużeniem osi podudzia. Fizjologiczne odchylenie wynosi około 5 stopni. Przy koślawości stopy pięta ulega skręceniu na zewnątrz i opiera się o podłoże brzegiem wewnętrznym. Dziecko z tego typu wadą zdziera obcas obuwia po stronie wewnętrznej. Stopy płasko-koślawe często łączą się koślawością kolan, co znacznie pogłębia istniejące dolegliwości. Pięta szpotawa jest natomiast odwrotnością stopy płasko-koślawej. Charakteryzuje się skręceniem pięty do
wewnątrz i oparciem jej na krawędzi zewnętrznej. Przy tej wadzie dziecko zdziera obcas buta po stronie zewnętrznej.

Stopa wydrążona

Zniekształcenie polega na pogłębieniu wydrążenia stopy w odcinku między piętą a kościami śródstopia i równoczesnym skróceniu tego odcinka. Wada ta charakteryzuje się tzw. wysokim podbiciem. Stopa wydrążona na plantokonturogramie nie pozostawia śladów w części środkowej.

Postępowanie korekcyjne w przypadku wad w obrębie stopy obejmuje:


poprawę ruchomości stawowej stawu biodrowego i kolanowego,

poprawę symetrii ustawienia miednicy,

wyrównanie dystonii mięśniowej,

trening stabilizacji tułowia – ćwiczenia mięśni głębokich miednicy oraz tułowia maja znaczący wpływ na kontrolę ustawienia stóp,

naukę obciążania kończyn dolnych w prawidłowej osi(pomiędzy ustawieniem koślawym a szpotawym).Trening prawidłowego ustawienia stóp zaczyna się od niewielkiego obciążenia (pozycja siedząca) gdzie z czasem przechodzi się do pełnego obciążenia (pozycja stojąca), kończąc na prawidłowym ustawieniu stóp w dynamice,

wykonywanie ćwiczeń z wykorzystaniem czucia głębokiego. Dzięki nim
wychowanek jest w stanie bez kontroli wzroku nauczyć się prawidłowego ustawienia kończyn dolnych oraz doskonale wie, kiedy ustawienie jest nieprawidłowe. Gdy dziecko opanuje proste ćwiczenia pomocne jest wykorzystanie dodatkowych przyborów taki jak np. dyski sensoryczne,

jeśli to konieczne - stosować zaopatrzenie ortopedyczne.

Ważnym czynnikiem postępowania korekcyjnego jest:

właściwa organizacja warunków życia,

przestrzeganie zasad higieny pracy, wypoczynku, żywienia,

zapewnienie dziecku aktywności ruchowej w życiu codziennym.

Proces korekcyjny w przypadku wad stóp jest długotrwały, dlatego stale należy podtrzymywać u dziecka motywację czynnego udziału w zajęciach korekcyjnych. Zasadą postępowania korekcyjnego jest prawidłowe ustawienie stopy przy każdym ćwiczeniu.
Przestrzeganie jej zapewnia wzmacnianie mięśni oraz właściwe współdziałanie zespołów mięśniowych. Ćwiczenia kształtujące stopę należy prowadzić łącznie z ćwiczeniami ogólnokształtującymi, aktywizującymi cały organizm dziecka. Postępowanie korekcyjne
i ćwiczenia wzmacniające można poszerzyć o różne elementy zaopatrzenia ortopedycznego.

.Zaburzenia osi kończyn dolnych

Koślawość kolan to deformacja kończyn dolnych, w której oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz. Wtedy rozstęp między kostkami przyśrodkowymi goleni, przy zwartych i wyprostowanych kolanach, przekracza 5 centymetrów. U większości noworodków i niemowląt występuje szpotawość kolan, która trwa do 3. roku życia,
a następnie przechodzi w koślawość. Koślawość kolan u dzieci zmniejsza się do około 6. roku życia, aby osiągnąć wartość ostateczną po zakończeniu wzrostu.
(B. Zukunft-Huber, Trójpłaszczyznowa terapia wad stóp u dzieci, Edra Urban&Partner, Wrocław 2013).

W postępowaniu korekcyjnym należy:


uświadomić dziecku i rodzicom obecności wady i związanych z tym zagrożeń,

odciążyć stawy kolanowych (dążyć do zmniejszenia nadwagi, ograniczyć pozycje stojące w szerokim rozkroku i siadzie klęcznym o rozchylonych podudziach),


wprowadzić ćwiczenia mające na celu wzmocnienie mięśni rozciągniętych, rozluźnienie i rozciągnięcie mięśni skróconych,

wprowadzić reedukacje poprawnego stania i chodzenia,

wyrobić nawyk prawidłowego ustawienia obciążenia nóg i stóp w chodzie i biegu,

ograniczyć do minimum pozycje rozkroczne (siad płotkarskiego, siad klęcznego ze stopami i podudziami na zewnątrz),


dążyć do korekcji współistniejącego płaskostopia,

jeśli to konieczne – stosować zaopatrzenie ortopedyczne.

Szpotawość kolan to dolegliwość, która charakteryzuje się wygięciem kolan w łuk. Uda oraz stopy znajdują się pod sobą, z kolei kolana są w stosunku do nich na zewnątrz, przez co nogi mają kształt litery "O". Szpotawość kolan może być naturalnym stanem
u dzieci do drugiego roku życia. W okresie przedszkolnym dochodzi do odwrócenia tego stanu i wygięcia kolan w drugą stronę. Wtedy mają one kształt litery "X", jednak powinno to ustąpić do 10. roku życia.

Kolana szpotawe można poznać po:

1. nie stykaniu się kolan, gdy dziecko przyjmuje wyprostowaną postawę ze złączonymi stopami oraz kostkami,
2. krótszym więzadle pobocznym piszczelowym,
3. skręceniu kończyn do wewnątrz w stawie biodrowym,
4. przeproście w stawach kolanowych,
5. odsunięciu od siebie na odległość maksymalnie 3 cm kłykci przyśrodkowych,
6. symetryczny niełączeniu kolan,
7. niełączeniu kolan w trakcie stania ze złączonymi stopami, które utrzymuje się nadal po
ukończeniu 3 rż.,
8. rozciągnięciu mięśni strzałkowych oraz mięśnia dwugłowego uda i przykurczu zginaczy.

W postępowaniu korekcyjnym należy:


uświadomić dziecku i rodzicom obecności wady i związanych z tym zagrożeń,

eliminować napięcia w rejonie miednicy, bioder i stóp,

wprowadzić ćwiczenia mające na celu wzmocnienie mięśni rozciągniętych w tym m.in. mięśnie dwugłowy uda i strzałkowe,

dążyć do rozluźnienia i rozciągnięcia mięśni skróconych,

wprowadzić reedukacje poprawnego stania i chodzenia,

wyrobić nawyk prawidłowego ustawienia i obciążenia nóg i stóp w chodzie i biegu,

jeśli to konieczne -stosować zaopatrzenie ortopedyczne.

SPOSOBY OSIĄGANIA ZAMIERZONYCH CELÓW

1. Konsekwentnie realizować postępowanie korekcyjne wg. indywidualnych planów w celu osiągnięcia optymalnego efektu.
2. Stosować zasadę selektywnego obciążania pracą właściwych mięśni, informować uczniów jakie mięśnie biorą udział w wykonywanym ćwiczeniu.
3. Dobierać właściwe pozycje wyjściowe do ćwiczeń, przestrzegać precyzji wykonania, tempa i czasu.
4. Korekcję rozpoczynać od ćwiczeń w pozycjach izolowanych (odciążających) ze stopniowym przejściem do pozycji wysokich.
5. Obok ćwiczeń dynamicznych stosować ćwiczenia izometryczne.
6. Wdrażać wychowanków do samodzielnego i systematycznego wykonywania indywidualnych zestawów ćwiczeń domowych.
7. Wdrażać wychowanków do samokontroli i samooceny efektów postępowania korekcyjnego.
8. Zachęcić wychowanków do samodzielnego zdobywania podstaw wiedzy z zakresu gimnastyki korekcyjnej (zapoznawanie się z opracowaniami
w Internecie). Wykorzystać w pracy środki audiowizualne ( filmy, fiszki korekcyjne, plansze i inne materiały w celu pogłębienia wiedzy wychowanków).

OPIS OSIĄGNIĘĆ WYCHOWANKÓW

1. Wyrównanie niedostatków ruchowych wychowanka.
2. Wykształcenie umiejętności przyjmowania i utrzymywania prawidłowego układu ciała, nauczenie korygowania nieprawidłowości postawy poprzez działanie własnych mięśni.
3. Uzyskanie korekcji lokalnych pozwalających na przyjęcie właściwego układu całego ciała, czyli na korekcję globalną.
4. Wygaszenie istniejącego nieprawidłowego nawyku postawy i wytworzenia nawyku prawidłowego ( wkomponowanie pracy danych mięśni w mechanizm regulujący utrzymywanie prawidłowej postawy, ich właściwe współdziałanie z innymi mięśniami).
5. Utrwalenie osiągniętej korekcji postawy, wyrobienie umiejętności automatycznego utrzymywania postawy skorygowanej w różnych warunkach życia codziennego.
6. W przypadku wady postawy, której progres jest nieunikniony (skoliozy idiopatyczne) osiągnięciem będzie spowolnienie jej progresji i zatrzymanie rozwoju wady na możliwym do osiągnięcia poziomie.
7. W przypadku, gdy nie uzyska się trwałej możliwości przyjmowania i utrzymywania przez dziecko skorygowanej postawy, osiągnięciem będzie uzyskanie jak najpoprawniejszej postawy dającej możliwie jak najmniejsze upośledzenie ogólnego funkcjonowania organizmu ( a zwłaszcza aparatu ruchu) i możliwie jak najlepsze poprawienie wyglądu dziecka.

EWALUACJA

Powyższy program zostanie wdrożony przez wszystkich nauczycieli
Międzyszkolnego Ośrodka Gimnastyki Korekcyjnej i Kompensacyjnej w Starachowicach. Autor programu dokona jego ewaluacji w celu przekonania się w jakim stopniu jest on potrzebny i skuteczny. Przedmiotem ewaluacji będzie:

1.
Ankieta skierowana do rodziców
Formą oceny programu z punktu widzenia przydatności i efektywności będzie ankieta dla rodziców, przeprowadzone na początku i końcu roku szkolnego. Zebrane informacje dadzą odpowiedź na pytania:


Czy założone w programie cele zostały osiągnięte?


Jak przyjmują i oceniają nabyte przez uczniów umiejętności i postawy ich rodzice?

2.
Pomiary i badania uzupełniające :

na początku roku szkolnego badanie oglądowe postawy ciała z oceną kata rotacji tułowia w grupach korekcyjno – kompensacyjnych;

Na początku roku szkolnego uzupełnienie Karty Przypadku w grupach
specjalistycznych „Asymetria”;

Badania kontrolne w czasie trwania roku szkolnego;

Badania końcowe oceniające postęp korekcyjny: badanie fotogrametryczne, badanie na podoskopie, ocena kąta rotacji tułowia.
3.
Okresowe wyniki badania u lekarza ortopedy – grupy specjalistyczne „Asymetria” ocena zdjęć rentgenowskich.
4.
Systematyczny, chętny udział w zajęciach gimnastyki korekcyjnej (frekwencja na zajęciach, Karta Postępu Korekcyjnego).

Ewaluacja ma za zadanie określić:


Czy program w takiej postaci może funkcjonować dalej ?

Czy ma być ulepszony ?

Co należałoby w nim zmienić ?

ANKIETY PRZEZNACZONE DO WYPEŁNIENIAPRZEZ RODZICÓW
DZIECI UCZĘSZCZAJĄCYCH DO MOGKIK W STARACHOWICACH
(WSTĘPNAI KOŃCOWA)

ANKIETA WSTĘPNA

1.Czy widzi Pan/Pani potrzebę organizowania zajęć gimnastyki korekcyjnej?
TAK/NIE
2.Co wpłynęło na Państwa decyzję dotyczącą uczęszczania dziecka na w/wym. zajęcia?

a) własna obserwacja postawy dziecka,
b) sugestia lekarza,
c) sugestia nauczyciela,
d) inne: ........................................
3.Czy orientuje się Pani/Pan jaką wadę postawy ma dziecko?
TAK/NIE
4.Czy zdaniem Państwa systematyczne uczęszczanie dziecka na w/wym. zajęcia ma zasadniczy wpływ na wadę postawy?
TAK /NIE
5.Jaką inną formę zajęć ruchowych może Pan/Pani zapewnić swojemu dziecku, w celu korekcji wady postawy?
a) korzystanie z basenu
b) ćwiczenia w warunkach domowych zgodnie ze wskazówkami nauczyciela gimnastyki
korekcyjnej
c) inne formy aktywności ruchowej (proszę wypisać jakie?)
........................................
........................................
6.Czy uważa Pan/Pani, że zajęcia gimnastyki korekcyjnej powinny być uzupełniane innymi formami aktywności ruchowej?
TAK/NIE

ANKIETA KOŃCOWA
1.Czy Państwa dziecko systematycznie uczęszczało na zajęcia gimnastyki korekcyjnej w bieżącym roku szkolnym?
TAK/NIE
(jeśli nie proszę podać powód)
........................................
2.Czy ćwiczenia korekcyjne prowadzone pod kierunkiem nauczyciela przyniosły zdaniem Państwa lub lekarza oczekiwane efekty (złagodzenie lub usunięcie wady postawy, poprawa postawy ciała, poprawa wydolności organizmu itd.) ?
TAK/NIE
OPINIA WŁASNA........................................
3.Czy dziecko skorzystało z ćwiczeń dodatkowych, które otrzymało od nauczyciela do wykonywania w domu?
TAK/NIE
4.Czy dziecko uzupełniało korygowanie wady postawy również innymi formami ruchu (basen, zabawy ruchowe na podwórku itd.)?
TAK/NIE
5.Czy zdaniem Państwa dziecko na skutek pogadanek prowadzonych przez nauczyciela pamięta o nawyku zachowania prawidłowej postawy (podczas chodzenia, stania, siedzenia, leżenia)?
TAK/NIE/NIE ZAWSZE
6.Czy uważacie Państwo, że dziecko powinno uczestniczyć w zajęciach w kolejnym roku szkolnym?
TAK/NIE

BIBLIOGRAFIA

OPRACOWANIA

1.
Całka-Lizis T., Repetytorium z postępowania korekcyjnego,AWF, Kraków 2013
2.
Dega W., Milanowska K., Rehabilitacja Medyczna, PZWL, Warszawa 1994
3.
Johnson J., Korekcja wad postawy. Techniki terapeutyczne, Edra Urban& Partner, Wrocław 2018
4.
Kasperczyk T., Wady postawy ciała: diagnostyka i leczenie, Kasper, Kraków 2004
5.
Kutzner – Kozińska M., Korekcja wad postawy, WSiP, Warszawa 1986
6.
Matyja M., Neurorozwojowa analiza wad postawy u dzieci i młodzieży,AWF, Katowice 2012
7.
Nowotny J. I in., Podstawy fizjoterapii Tom2, Kasper, Kraków 2004
8.
Owczarek S. i in., Ćwiczenia korekcyjne z przyborami Thera Band”, Korso, Warszawa 2016
9.
Owczarek S, Kinezyterapia kolan koślawych i szpotawych, Korso, Warszawa 2018
10.
Romanowska A., Gimnastyka korekcyjno – kompensacyjna. Konspekty zajęć, Korepetytor, Płock
2000
11.
RomanowskaA., Wychowanie do postępowania korekcyjnego, Korepetytor, Płock 2011
12.
Stolarz A., SuchanowskiA., Korekcja bocznych skrzywień kręgosłupa,AWFiS, Gdańsk 2011
13.
Wilczyński J.: Boczne skrzywienia kręgosłupa. Rozpoznanie i korekcja. cz. I., Uczelniane Wszechnica Świętokrzyska, Kielce 2000
14.
Zukunft-Huber B., Trójpłaszczyznowa terapia wad stóp u dzieci, Edra Urban&Partner, Wrocław 2013
ARTYKUŁY

1. Stępień A. i in., Metoda PNF w odniesieniu do wytycznych SOSORT dotyczących leczenia zachowawczego osób ze skoliozami, Postępy Rehabilitacji, (4), s. 21-28, 2014
2. Kopaniarz I., Przyczyny powstawania i korekta wad postawy, Lider. – 2003, (4), s. 42-42, 2003
3. Domagalska M., Neurofizjologiczne aspekty diagnostyki i terapii wad postawy. W: Nowotny J. Wady
postawy ciała u dzieci i młodzieży. Bielsko Biała: WszA, s. 32-33, 2009
STRONY INTERNETOWE

1. https://rehabilitacja.wum.edu.pl
2. https://fizjoplaner.pl
3. https://onkolmed.pl