Obraz Polski i Polaków na przykładzie frag. "Dziennika dla dorosłych" S.Chwina

1. Cele lekcji:
a) Ogólny: rozwijanie w uczniach umiejętności sprawnego posługiwania się językiem ojczystym
w mowie i piśmie, kształtowanie zdolności odbioru i oceny tekstów kultury współczesnej, rozbudzanie zainteresowań czytelniczych.
b) Cele operacyjne:
-uczeń wie, kim jest Stefan Chwin, potrafi wymienić przynajmniej jeden utwór tego pisarza;
-uczeń potrafi streścić fragment tekstu prozatorskiego;
-uczeń umie scharakteryzować Polskę przedstawioną we fragmentach tekstu;
-uczeń potrafi podać przynajmniej 3 cechy, jakimi odznacza się Polak w Dzienniku dla dorosłych.
2. Zastosowane metody: wykład, dyskusja, pokaz, mapa mentalna, ćwiczeń praktycznych.
3. Formy pracy: indywidualna i zbiorowa (podział na grupy) praca z tekstem utworu.
4. Materiały i środki dydaktyczne: prezentacja multimedialna, arkusze papieru dla grup, flamastry, kserografy z fragmentami tekstu książki Stefana Chwina.
5. Bibliografia:
S. Chwin, Dziennik dla dorosłych, Wyd. ,,TYTUŁ”, Gdańsk 2008.
Z. Uryga, Godziny polskiego, Kraków 1993,
M. Jędrychowska, Lektura a kultura, Warszawa 1997.

Lekcja właściwa

1. Przedstawienie celów lekcji, tematu formy pracy, zadań do wykonania.
2. Przypomnienie utworów mówiących o Polsce i Polakach na przestrzeni wieków (gromadzenie propozycji uczniów i ich zapis w formie grafów).
3. Przybliżenie sylwetki pisarza przez wybranego wcześniej ucznia (5.min.prezentacja multimedialna).
4. Nakreślenie sytuacji Polski i Polaków od 1980-1989 roku (krótki wykład nauczyciela).
5. Przypomnienie cech dziennika (dyskusja uczniów).
6. Praca z tekstem w grupach:
-określanie tego, jak autor ocenia polską rzeczywistość;
-rozrachunek z przeszłością;
- wskazywanie cech, jakimi posłużył się autor , opisując nasz kraj;
- określanie funkcji, jaką sprawują przytoczone fragmenty tekstu;
- ocenianie Polski i Polaków na przestrzeni ostatnich lat widzianej oczami Chwina ;
- dyskutowanie z poglądami pisarza.
7. Zdanie relacji z pracy w grupach.
8. Posumowanie: stworzenie przez uczniów mapy mentalnej ilustrującej współczesną Polskę i Polaków.
9. Ocena pracy uczniów.
10. Zadanie pracy domowej: O jakich wadach narodowych mówi Chwin? Czy zgadzasz się z oceną pisarza? Zdanie uzasadnij.

Teksty do pracy na lekcji:

Grupa I
,,Naszą wielką zasługą jest to, że w sytuacji politycznego zniewolenia udało się nam pozostać Polakami i potrafiliśmy w krytycznym momencie historii złagodzić konwulsje umierającego potwora, który umierając, miał jeszcze dosyć siły, by nas pozabijać. Okrągły Stół temu zapobiegł (...). Niepodległość, którą się dzisiaj cieszymy, nie jest więc efektem naszej wieloletniej walki o wolność i demokrację. Prawdziwym efektem naszej walki jest nasza tożsamość, a nie nasza sytuacja...” [s.115]

Grupa II
System, w którym żyliśmy ,,miał w sobie mechanizmy autodestrukcji, które pociągnęły wszystko w przepaść. Pozwalał na powszechne nieróbstwo, złodziejstwo, marnotrawstwo, i kombinatorstwo, fatalne zarządzanie, korupcję, nepotyzm, co potrafi zniszczyć każdą strukturę społeczną i prawdziwym cudem było to, że komunizm mimo tego wszystkiego przetrwał na Ziemi aż siedemdziesiąt lat...” [s. 113]

Grupa III
,,-Cóż ty wypisujesz w tym swoim dzienniku o Polsce? – mówi do mnie K. (...)Ty ludziom humor tylko psujesz. Na co ci to? Po co? Ty pisz tak, by ludziom humor poprawić. Pisz, że Polacy są prawdziwą husarią narodów, że wszystkie moce zmogli i pokonali. Że Polsce świat cały wolności jutrzenkę zawdzięcza. Za cała Europa psią dłużniczką naszą jest. Że myśmy pierwsi byli w marszu ku wolności. Że historia świata całego i kosmosu w robociarskim Gdańsku się zaczęła. A ja już chcesz z Polaków szydzić, to szydź ciepło, wesoło, kawalarsko, hucpiarsko i przymilnie, wtedy ci rączkę przyjacielsko podadzą, bo takie marcepany lubią. Kłuj ich żądłem jadowitym, ale tak, by cały czas myśleli, że ich słodko pieścisz czułą dłonią. Jak ich będziesz zabawiał żartami, śpiewał wesoło i tańczył przed nimi z zaśpiewem alkoholowej swobody, to nawet najgorsze obelgi zniosą poproszą o jeszcze, żebyś im wady narodowe szyderczo wytykał. A ty jakiś taki twardo pryncypialny jesteś...” [s. 117-118]

Grupa IV
,,Profesor B. do mnie: - Wie pan, lewica była jednak lepsza. Dlaczego? Bo nie wierzyła w Boga. Religijni fanatycy są gorsi, nie są w stanie przestać wierzyć w swoją ideologię. ...Gotowi są bez żadnych wyrzutów sumienia zadawać ludziom najokropniejsze cierpienia. Nic na to nie odpowiadam, bo dobrze wiem, że lewica, o której mówi tak pięknie profesor B. , robiła dokładnie to samo. I też nie miała żadnych wyrzutów sumienia. Obie strony są siebie warte.”[s.252]
Polityk - ,,dostosowuje słowa do słów cudzych, sprzeniewierza się najwyższym wartościom demokracji, bo jeśli jest politykiem naprawdę odpowiedzialnym, wie, że powinien umieć chociaż od czasu do czasu powiedzieć także to, czego od niego nie chce usłyszeć nikt.”[s.139]

Grupa V
,,Wielka sztuka ma w gruncie rzeczy dużo słabszą moc pocieszycielską niż kicz, że ona nie potrafi tak skutecznie jak kicz oswajać nas z grozy istnienia. A kicz to potrafi”.[s.151]
,,Nie ma rady, w oczach świata należymy do kultur raczej marginesowych i wszelkie udawanie, że jesteśmy czymś innym niż jesteśmy oraz przekonywanie siebie i Europy, że mamy w sobie niewyczerpalne skarby, tylko świat dotąd się na nas nie poznał, jedynie pogarsza sprawę”.[s.150]

Grupa VI
S. ,,mieszka na dziesiątym piętrze bloku z betonowych płyt w dość znośnie umeblowanym, czteropokojowym mieszkaniu(...) Chodzi do pracy w butach firmy Bata wyczyszczonych pastą Kiwi, regularnie płaci podatki w miejscowym urzędzie skarbowym, nosi czarne dżinsy marki Levi Strauss, miękką marynarkę firmy Vistula i białą koszulę firmy Próchnik, stara się nie przebiegać przez jezdnię na czerwonym świetle, a dowód osobisty, metrykę ślubu oraz akt urodzenia ze wszystkimi stosownymi pieczęciami – niepowtarzalne świadectwa swojego najzupełniej realnego istnienia – ma w jak najlepszym porządku. Poza tym posługuje się dość sprawnie językiem ojczystym (...), umie kupować w sklepach dziennych i nocnych coca colę, spritea, carlsberga i pop-corn oraz modlić się i śpiewać w kościołach, orientuje się w znakach drogowych i systemie symbolicznym miejscowej literatury, ogląda te same co wszyscy kanały telewizji prywatnej i publicznej, słucha tego samego co wszyscy rocka, popu, rapu, wie, kto to Szekspir, Carla Bruni, Doda, Dante, Radek, Proust i Mandaryna, głosuje na tych samych co wszyscy polityków, tak samo jak oni – a może nawet bardziej niż oni – kocha miejsce na Ziemi”, w którym się urodził, ,,...a mimo to co jakiś czas ma nieodparte, trudne do zdefiniowania, poczucie Róznicy.”[s.5-6].