Edukacja medialna dzieci i dorosłych

W dzisiejszych czasach wielu rodziców absorbuje kariera zawodowa, niestety często kosztem bycia z własnym dzieckiem. Rodzice nie znają treści wielu programów telewizyjnych oraz reklam adresowanych do dzieci. Tymczasem powinni oni kontrolować oglądanie telewizji przez dzieci i uczestniczyć w selekcji programów, które one mają oglądać. Oglądanie telewizji można nazwać kształceniem medialnym, ze względu na oddziaływanie na kilka zmysłów. Informacje są przekazywane poprzez barwę oraz dźwięk. Jak wskazują badania 40% informacji odbieranych przy pomocy percepcji wzrokowej i słuchowej pozostaje
w pamięci uczącego się . Należy przyjąć kryteria doboru programów telewizyjnych uwzględniając kryteria etyczne , które powinny określać, co jest stosowne, wartościowe, pożyteczne w kreowaniu właściwych relacji międzyludzkich.
Aby ustrzec dzieci przed negatywnym oddziaływaniem ze strony programów oraz reklam emitowanych w telewizji rodzice powinni:
- określić czas, jaki dzieci w ciągu dnia mogą przeznaczyć na oglądanie telewizji;
- wspólnie z dzieckiem dokonywać selekcji oglądanych programów;
- tak często, jak to możliwe oglądać audycje telewizyjne razem z dzieckiem;
- rozmawiać z dzieckiem na temat oglądanych programów i reklam;
- analizować obejrzane programy i wspólnie z dzieckiem formułować właściwe wnioski .
Opiekunowie i wychowawcy są także odpowiedzialni za ochronę dziecka przed negatywnym wpływem mediów. Ich zadaniem jest przede wszystkim uświadamianie dzieciom oraz rodzicom, jakie jest oddziaływanie programów telewizyjnych, wskazywanie na zalety korzystania z telewizji oraz podkreślać negatywne skutki działania tego środka przekazu na zachowanie dzieci. „Bardzo ważną sprawą jest zmiana tradycyjnego podejścia nauczycieli do mediów. Większość z nich uważa za swój obowiązek ochronę młodych ludzi przed negatywnymi wpływami mediów, przez zniechęcenie do kultury popularnej i zachęcenie do korzystania z kultury wysokiej. (...) Nauczyciel powinien również poznać gry komputerowych oraz korzystać z Internetu. Wtedy będzie w stanie nauczyć się od uczniów ich pojmowania otaczającej rzeczywistości, ich sposobu doświadczenia kultury popularnej
i wykorzystać tę wiedzę przy krytycznej analizie i interpretacji oferty mass mediów.
W czasach tak bujnego rozwoju środków masowego przekazu, trzeba podejmować działania służące edukacji medialnej społeczeństwa. Edukacja medialna ma traktować
o nowych technologiach. Jej podstawowym zadaniem jest kształcenie kompetencji aktywnego
i odpowiedzialnego życia w społeczeństwie informacyjnym . Edukowanie w tej dziedzinie ma wykluczyć bezkrytyczne odniesienie do prezentowanych treści, uleganie cudzym opiniom. Ma natomiast kreować postawę selektywnego, przemyślanego wyboru treści, umiejętność korzystania z informacji z wielu źródeł oraz ich weryfikacji . Nieodzowne jest przygotowywać dzieci do właściwego odbioru treści prezentowanych w programach telewizyjnych oraz reklamach. Edukację w tym zakresie należy zacząć jak najwcześniej. Istotne jest wykształcenie prawidłowych nawyków i umiejętności w tym temacie. Ogromną rolę do spełnienia w kreowaniu właściwych wzorców mają rodzice, którzy są pierwszymi
i najważniejszymi opiekunami. Powinni dopilnować, aby dzieci oglądały telewizje
w odpowiednich porach, a także rozmawiać z dziećmi na temat zasad, jakimi należy kierować się wybierając program telewizyjny. „Środki masowego przekazu i hipermedia, a zwłaszcza książka, radio, film, telewizja i Internet, wywołują silne przeżycia emocjonalne i spełniają dzięki temu jeden z podstawowych warunków oddziaływania wychowawczego. Głębokie przeżycie emocjonalne wywołuje określone reakcje, pobudza do działania, zapala do czynu. Utwory przyjmowane obojętnie nie wywołują żadnych reakcji ani pozytywnych, ani negatywnych. Ale jednocześnie silne przeżycie emocjonalne nie wystarcza, aby spełniły się pozytywne funkcje wychowawcze. Nagromadzone emocje muszą zostać odpowiednio ukierunkowane” . Nadanie im właściwych intencji jest dostrzegalne
w postawach dzieci, wynikach uzyskiwanych przez nie w szkole, relacjach z rodzicami oraz rówieśnikami.
Na całym świecie powstają organizacje oraz stowarzyszenia, które stawiają sobie za cel ochronę telewidzów przed szkodliwymi treściami w programach telewizyjnych. Już pod koniec lat sześćdziesiątych w Stanach Zjednoczonych powstała „Akcja w sprawie Telewizji dla Dzieci”, następnie utworzono „Rodzicielski Ośrodek Odnowy Muzyki” i „TV-Free America”. W Anglii działa organizacja „Głos Radiosłuchacza i Telewidza” oraz „Stowarzyszenie na rzecz Praw Słuchaczy i Widzów”. We Francji powstała „Francuska Rada Stowarzyszeń dla Ochrony Praw Dzieci” i „Francuskie Stowarzyszenie Abonentów Telewizyjnych”. W Japonii działa „Obywatelskie Forum na Rzecz Telewizji”, a w Kanadzie „Towarzystwo Przyjaciół Canadian Broadcasting”. Te organizacje i stowarzyszenia zostały powołane w celu ochrony dzieci i młodzieży przed brutalnością, która emanuje z ekranów telewizyjnych. Także w Polsce istnieje „Stowarzyszenie Ochrony Radiosłuchacza
i Telewidza”. Oprócz tej organizacji na terenie całego kraju działa szereg nieformalnych ruchów społecznych, które wyrażają swój sprzeciw wobec nadmiarowi przemocy i agresji
w mediach, a także organizują w środowiskach lokalnych akcje pod hasłem „Dzień bez telewizji” .
Telewizja to bardzo cenne źródło informacji, (...) jest dla dziecka lubianą, łatwo dostępną i nie wymagającą dużego wysiłku umysłowego rozrywką, okiem na świat, rodzajem automatycznej dziurki do klucza, przez którą można podglądać życie ludzi dorosłych, życie innych dzieci, życie zwierząt, zobaczyć, co się dzieje poza domem, podwórkiem i szkołą” . To okno na świat może dać dziecku wiele dobrego, ale tylko pod warunkiem, że rodzic, wychowawca nauczą dziecko wartościować programy telewizyjne i wybierać z nich tylko to, co poszerza horyzonty, rozwija zainteresowania.
Telewizja a także inne massmedia oddziałują na dziecko silniej niż wzory zachowania przekazywane przez rodziców oraz wychowawców. Konieczne jest, aby nadawcy telewizyjni w odpowiedzialny sposób budowali swoją ofertę programową. Powinni dbać o to, aby nie działać w sposób szkodliwy, lecz przeciwnie – by dostarczać pozytywnych wzorców, zgodnych z powszechnie przyjętymi normami społecznymi. Trzeba wykorzystać możliwości edukacyjne, których dostarcza telewizja i upowszechniać pozytywne wzory zachowań, kształtować wrażliwość na krzywdę oraz pobudzać uczucia empatii. Twórcy programów dla dzieci powinni umiejętnie wykorzystywać osiągnięcia współczesnej dydaktyki dotyczące sposobów uczenia się przez dzieci, jak również korzystać z dostępnej wiedzy dotyczącej skuteczności organizowania procesu wychowania. Należy dołożyć wszelkiej staranności, by dzieci i młodzież nie były wystawione na wpływ obrazów przemocy oraz patologicznych zachowań. Trzeba chronić ich wrażliwość na ludzkie dramaty
i nieszczęścia, aby nie odnosili wrażenia, że świat oglądany w niektórych programach telewizyjnych jest czymś normalnym.