Innowacja programowo-pedagogiczna "Mózg na siłce"

INNOWACJA PEDAGOGICZNA PROGRAMOWO-METODYCZNA
"MÓZG NA SIŁCE"

REALIZOWANA W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 26 IM. STANISŁAWA STASZICA W BIAŁYMSTOKU
PODSTAWOWY CEL: nabycie umiejętności efektywnego uczenia się i wspieranie kreatywności uczniów
autor: Malwina Kwiatkowska

I WSTĘP
,,Żyj tak, jakbyś miał umrzeć jutro. Ucz się tak, jakbyś miał żyć wiecznie" Gandhi
Podstawową składową każdego procesu uczenia się jest funkcjonowanie naszej pamięci. Każdemu nauczycielowi zależy na tym, aby prezentowane w trakcie lekcji treści czy umiejętności były przez uczniów na trwałe zapamiętane i wykorzystywane w różnych obszarach, nie tylko na polu edukacyjnym, ale również w życiu społecznym czy zawodowym.
Niestety, praktyka szkolna pokazuje, że nie zawsze ( lub w niewystarczającym stopniu ) wiedza zdobywana na lekcji jest na trwałe kodowana w pamięci uczniów oraz wykorzystywana w twórczym działaniu. Z mojego doświadczenia jako nauczyciela wynika, że stałym problemem jest brak umiejętności uczenia się młodych ludzi, co często prowadzi do obniżenia motywacji czy wręcz stałego zniechęcenia do przedmiotu, a tym samym niższych wyników w nauce. Nieraz daje się zaobserwować widok sfrustrowanego ucznia, który twierdzi, że nic nie rozumie i jest za ,,głupi", aby podołać wymaganiom edukacyjnym. Prowadzi to do poczucia niskiej samooceny oraz lęku przed dalszymi porażkami.
Obudzenie w uczniu radości z uczenia się jest niezwykle trudnym zadaniem. Właściwy dobór treści czy ćwiczeń na lekcjach nie zawsze przynosi wymierne korzyści. Jako nauczyciel języka angielskiego i hiszpańskiego mam świadomość, jak żmudną pracę trzeba wykonać i jak dużo czasu trzeba poświęcić, by skutecznie zapamiętać ogromną ilość słówek czy struktur gramatycznych danego języka obcego. Dlatego też w procesie uczenia się języków obcych, gdzie logiczne myślenie nie jest tak istotne ( jak to się dzieje w przedmiotach ścisłych ) niezwykle ważne jest sprawne funkcjonowanie pamięci i dobór odpowiednich strategii zapamiętywania.
Niniejsza innowacja kładzie więc nacisk na dostarczanie nauczycielom dydaktycznych rozwiązań a uczniom ( i ich rodzicom ) szeregu atrakcyjnych i efektywnych ćwiczeń w celu usprawnienia procesów pamięciowych, w szczególności zaś tych związanych z uczeniem się języków obcych.
II CELE PROGRAMU.
2.1. Cele ogólne.
Nadrzędnym celem niniejszego programu innowacji jest wyposażenie uczniów w umiejętności skutecznego zapamiętywania informacji z lekcji i zastosowania tejże wiedzy w praktyce czy w trakcie egzaminów. Pozytywnym efektem ubocznym treningu pamięci powinno być poczucie wiary we własne możliwości, umiejętność krytycznego i twórczego myślenia oraz zdolność do tworzenia przejrzystych i uporządkowanych notatek z lekcji.
2.2. Cele szczegółowe
- wyposażenie uczniów w wiedzę teoretyczną dotyczącą procesów pamięciowych
- formowanie wiary we własne możliwości intelektualne
- rozwijanie potrzeby poszukiwania własnych rozwiązań i sposobów uczenia się
- wyrabianie sprawności dłuższej koncentracji uwagi i cierpliwości w procesie uczenia się
- stymulowanie myślenia obrazami, skojarzeniami i pozytywnymi emocjami
- kształtowanie postaw wzajemnej pomocy i życzliwości bez rywalizacji
- rozpoznanie własnego stylu uczenia się oraz dobór jak najbardziej adekwatnych metod uczenia się
- kształtowanie autonomii ucznia
- kształtowanie umiejętności tworzenia interaktywnych ćwiczeń poprzez różnorodne aplikacje internetowe
- rozwijanie umiejętności łączenia wiedzy wcześniejszej z nowo nabywaną
- kształtowanie umiejętności poruszania się w sieci, gromadzenia i selekcjonowania wartościowego materiału ( poprzez metodę webquest )
- rozwijanie umiejętności odróżniania rzetelnych informacji od tzw. fake newsów
- podniesienie jakości pracy szkoły poprzez osiąganie wyższych wyników w nauce
- promowanie dobrych praktyk wśród nauczycieli ( mini szkolenia dla chętnych nauczycieli prowadzone na zespołach samokształceniowych )
- włączanie rodziców w aktywny proces uczenia się ich dzieci ( propozycje ćwiczeń do pracy w domu z rodzicem ) oraz mini warsztaty z tematyki neurodydaktyki
III WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU
3.1. Odbiorcy programu
Program został opracowany z myślą o uczniach klas V-VI szkoły podstawowej, którzy mają chęć zdobyć wiedzę na temat technik wspierających pamięć, a co za tym idzie sposobów kierowania własnym procesem uczenia się w sposób jak najbardziej wydajny i satysfakcjonujący.
W trakcie zajęć będzie panowała atmosfera wzajemnej pomocy. Uczniowie będą sobie nawzajem doradcami i sprzymierzeńcami w drodze do sukcesu. Rolą nauczyciela natomiast będzie wzmacnianie poczucia autonomii, pobudzanie kreatywnego myślenia oraz pomoc w przełożeniu wiedzy teoretycznej na praktyczną.
3.2. Czas i sposób realizacji innowacji.
Zajęcia będą odbywać się raz w tygodniu w wymiarze 1 jednostki lekcyjnej w ramach zajęć dodatkowych podejmowanych z inicjatywy nauczyciela.
Zgodnie z założeniami nowej podstawy programowej rolą nauczyciela w rozwoju intelektualnym i osobowościowym ucznia jest nie tylko dostarczanie mu niezbędnej wiedzy, ale przede wszystkim wyrobienie w uczniach autonomii w działaniu i zachęcenie go do nieustannych poszukiwań w sferze edukacyjnej, zawodowej i osobistej. Jak podkreśla Jarosław Rudniański - ekspert w zakresie skutecznego zapamiętywania oraz autor książek-poradników dla uczniów - ,,(...)Nauczyciel dla dziecka nie jest, lub raczej nie powinien być tylko tym, który uczy, lecz przede wszystkim tym, który wskazuje drogę. Po to, aby tą drogę wskazać, sam musi ją odnaleźć." Podążając za tą wskazówką starałam się, aby w moim programie nie zabrakło przestrzeni dla kreatywności i pomysłowości uczniów. Oprócz teoretycznej wiedzy na temat procesów pamięciowych i sposobów na ich usprawnienie spory nacisk położyłam na samodzielność uczniów w zakresie doboru technik czy ich własnych doświadczeń związanych z uczeniem się. Stąd też w trakcie lekcji zaplanowano czas na dyskusje, pogadanki, burze mózgu dotyczące sposobów uczenia się. To w głównej mierze uczniowie będą projektować ćwiczenia innym uczniom bazując nie tylko na wiedzy przekazywanej im przez nauczyciela, ale również na własnych zasobach i doświadczeniach związanych z procesem uczenia się.
Zajęcia będą odbywały się zgodnie z założeniami oceniania kształtującego. Nie zabraknie pytań kluczowych i motywujących, samooceny, ciekawego podsumowania i autorefleksji. Nauczyciel na bieżąco może również modyfikować scenariusze zajęć, jeśli uzna, iż będzie to z korzyścią dla uczniów. Uczniowie również będą mieli możliwość zaproponowania treści czy problemów, które mieliby ochotę poruszyć na kolejnych zajęciach.
Do programu innowacji włączono również scenariusze zajęć, które znajdują się w BANKU DOBRYCH PRAKTYK.
3.3. Metody pracy.
- wykład i prezentacja metod
- metody aktywizujące ( np. burza mózgów )
- metody zadaniowe
- metoda projektu
- pogadanka, dyskusja
- metoda dramy
- metoda "odwróconej lekcji"
- prezentacja na forum szkoły
- metoda webquest
3.4. Formy pracy.
- praca indywidualna
- praca w grupach
- praca w parach
- indywidualna praca w domu
3.5. Techniki nauczania.
- techniki multimedialne z wykorzystaniem tablicy interaktywnych oraz materiałów źródłowych dostępnych w internecie
- praca z wybranymi treściami z podręczników ( w szczególności z podręczników do języka angielskiego )
- praca z wykorzystaniem filmików edukacyjnych dostępnych na kanale youtube
- nauka poprzez ruch i zabawę ( gry językowe, interaktywne ćwiczenia, gry planszowe )
3.6. Pomoce dydaktyczne.
- tablica interaktywna
- gry planszowe
- karty obrazkowe oraz mini karty
- podręczniki z różnych przedmiotów
- pudełka w różnych kolorach do ćwiczenia słówek i pojęć
- kolorowe długopisy, mazaki
IV PRZEWIDYWANE EFEKTY
4.1. Uczniowie
- zdobywają wiedzę teoretyczną i praktyczną dotyczącą metod i technik skutecznego zapamiętywania i wykorzystywania wiedzy szkolnej w praktyce
- obserwują różnorodne sposoby uczenia się oraz wypróbowują je na sobie
- rozróżniają style uczenia się i dobierają odpowiednie strategie uczenia się
- są świadomi po co się uczą i do czego dana wiedza ma im się przydać
- potrafią powiązać wiedzę wcześniejszą z wiedzą nowo nabytą
- samodzielnie wyszukują informacje w sieci, opracowują własne materiały dydaktyczne ( plansze, karty pracy ), rozwiązują zadania w oparciu o wiedzę zdobywaną nie tylko na lekcji, ale również dzięki wartościowym i rzetelnym informacjom z sieci
- uczą się gromadzenia, grupowania i selekcjonowania informacji
- uczą się pisać przejrzyste notatki dzięki stosowaniu zasad "kreatywnego sporządzania notatek"
- tworzą mapy myśli, korzystają z mnemotechnik w celu zapamiętania trudnych słów czy pojęć, tworzą notatki z lekcji poprzez metodę inteligentnego notowania, trenują koncentrację uwagi

4.2. Nauczyciel
- promuje różnorodne działania, które może podjąć uczeń, by zmobilizować się do systematycznej i efektywnej nauki
- tworzy odpowiednie warunki do wypróbowywania określonych strategii pamięciowych
- odwołuje się nie tylko do intelektu uczniów, ale również ich własnych doświadczeń i indywidualnych stylów uczenia się
- promuje nową kulturę uczenia się opartą na wynikach badań z dziedziny neurodydaktyki i psycholingwistyki
- podkreśla rolę współpracy na zajęciach oraz tworzy obszary, w których uczeń dokonuje wyboru
- premiuje wśród uczniów samodzielne myślenie, zdolność odchodzenia od utartych schematów, poszukiwanie oryginalnych rozwiązań
- czyni z uczniów aktywnych uczestników procesu uczenia się
V EWALUACJA PROGRAMU
W celu diagnozowania mocnych i słabych stron programu nauczyciel będzie podejmował szereg działań, które pomogą mu doskonalić i modyfikować treści innowacji. Po każdych zajęciach będzie on pozyskiwał informację zwrotną od uczniów dotyczącą zaprezentowanych i ćwiczonych metod. Uczniowie będą zachęcani do dzielenia się swoim doświadczeniem na forum klasy w stosowaniu danych strategii dzięki czemu nauczyciel będzie mógł na bieżąco ewaluować swoje działania. Ponadto, praca uczniów będzie dokumentowania w formie prezentacji multimedialnych i projektów, a sami uczniowie będą dzielić się swoją wiedzą z rówieśnikami. O stopniu atrakcyjności i przydatności programu będą również świadczyć ankiety ewaluacyjne przeprowadzone po pierwszym i drugim semestrze zarówno wśród uczniów jak i rodziców. Wyniki ankiet dadzą możliwość dokonania niezbędnych zmian w programie i będą służyć podniesieniu jakości zajęć w kolejnym roku szkolnym.
Sprawozdanie z przebiegu zajęć zaprezentuję na końcowej radzie pedagogicznej w formie prezentacji Powerpoint.
VI BIBLIOGRAFIA
,,Jak się uczyć?" Jarosław Rudniański ( wydawnictwo: WSiP )
,,Neuroedukacja. Jak wykorzystać potencjał mózgu w procesie uczenia się" Wiesław Sikorski ( wydawnictwo: Dobra Literatura )
,,Jak skutecznie się uczyć, aby osiągnąć sukces edukacyjny" Bożena Solecka ( materiał dydaktyczny wydany przez ORE )
"Lektorze! Zrób to inaczej" Aniela Tekiela ( wydawnictwo Pearson )
"Uczenie przez nauczanie, czyli jak się uczyć, żeby się nauczyć" Marta Młyńska ( materiał dydaktyczny wydany przez ORE )
,,Rozwijanie zdolności językowych na lekcji języka obcego" Joanna Sobańska-Jędrych, Beata Karpeta-Peć, Marta Torenc ( materiał dydaktyczny wydany przez ORE )
,,Budowanie przyjaznego środowiska wspierającego efektywną naukę języków obcych" Anna Jaroszewska ( materiał dydaktyczny wydany przez ORE )
,,Trening mózgu" Charles Phillips ( wydawnictwo Sensus )
"Trening pamięci" Przemysław Bąbel, Agnieszka Baran ( wydawnictwo Difin )
,,Pamięć na zawołanie" Tony Buzan ( wydawnictwo Aha! )
tytuły wykładów Uniwersytetu SWPS:
,,Pamięć i uwaga. Trening zdolności poznawczych" Przemysław Bąbel
(https://www.youtube.com/watch?v=DfZIZ3Wc6Mw )
,,Jak powstaje nasza pamięć? Engramy - ślady pamięciowe" Małgorzata Kossut
(https://www.youtube.com/watch?v=sCooOB6LEmo )
,,10 przykazań skutecznego uczenia się" Agnieszka Ziółkowska
(https://www.youtube.com/watch?v=5rgl7SmPqcY&t=36s )
,,Ucz się, jak się uczyć" Tony Buzan
(https://www.youtube.com/watch?v=0VtFjHXCOKg&t=758s )
VII TEMATYKA ZAJĘĆ.
1. Jak działa nasz mózg?
2. Jak wykorzystać wiedzę na temat mózgu w celu usprawnienia procesów pamięciowych?
3. 10 zasad skutecznego uczenia się, czyli jakich technik będziemy uczyć się na zajęciach i jak można je wykorzystać w procesie uczenia się.
4. Koncentracja uwagi wstępem do efektywnego zapamiętywania.
5. Motywacja i pasje, czyli jak rozbudzić w sobie ciekawość świata.
6. Poczucie własnej wartości, czyli jak uwierzyć w siebie.
7. Moje style uczenia się - jak je rozpoznać?
8. Mnemotechniki, skojarzenia, mapki mentalne - skuteczne od lat.
9. Nowoczesne technologie i aplikacje na komórkę pomagające się uczyć.
10. ,,Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz", czyli metody organizowania sobie warunków do nauki.
11. Powtarzaj, powtarzaj i powtarzaj, czyli o kreatywnym powtarzaniu.
12. Organizowanie i selekcjonowanie wiedzy - sztuka pisania kreatywnych notatek.
13. Sposoby na szybsze czytanie - metoda SQRRR
14. Wzajemna pomoc, czyli uczeń uczy ucznia.
15. Bracia Boral , czyli mistrzowie sportu pamięci. Jak oni to robią?
16. Webquest, czyli sposób na wyszukiwanie, gromadzenie i selekcjonowanie informacji z sieci.
17. Słyszę, widzę i myślę, czyli o wykorzystywaniu zmysłów w ćwiczeniu pamięci.
18. Myślenie logiczne i przyczynowo-skutkowe.
19. Multitasking versus monotasking.
20. ,,Jestem liściem unoszącym się na wietrze...", czyli techniki relaksacyjne przed i po nauce.
21. Lekturownik, czyli sposób na lektury szkolne.
22. Aplikacja Anki do nauki słówek w językach obcych.
23. Effective questioning, czyli rola pytań w nauce dłuższych partii materiału.
24. ,,How to draw to remember more...", czyli o sztuce tworzenia rysunków pomagających w nauce.
25. Jak się nie dać prokrastynacji, czyli sztuka odkładania spraw na później.
26. ,,Geniusz to 1 procent natchnienia, 99 procent wypocenia", czyli rola pracowitości w uczeniu się.
27. 7 zasad życia według Leonarda da Vinci, czyli ciekawość pierwszym krokiem do twórczości.