Libereckie Psychologiczne Dni 2021

W dniu 14.10 2021 r. w Libercu, w ramach „Libereckich Psychologicznych dni 2021”, odbyła się naukowa konferencja koncentrująca się na „Przebiegu dzieciństwa”. Mottem wydarzenia były słowa Vaclava Havla: „Ludzka pomoc w potrzebie wzbogaca nie tylko tego, kto ją otrzymuje, ale i tego, kto jej udziela”. Pracownicy instytucji i ośrodków pomocowych, nauczyciele akademiccy, uczestnicy Olimpiady Psychologicznej oraz rodzice chorych dzieci, dzielili się wiedzą, doświadczeniem, analizowali wpływ różnych wydarzeń na życie człowieka. Prelegenci prezentowali głównie studia przypadków, skupiając się na istotnych z ich punktu widzenia czynnikach, determinujących poszczególne historie.
Konferencję rozpoczęła bardzo ciekawa prezentacja działalności Centrum wsparcia rodziny i dzieci „Lira” z Liberca. Centrum to jest organizacją non-profit, świadczącą usługi społeczne w dwóch zakresach. Wczesna opieka przeznaczona jest dla dzieci niepełnosprawnych lub z zagrożeniami rozwojowymi wynikającymi z niekorzystnego stanu zdrowia, będących w wieku: od urodzenia do 7 r.ż. oraz dla ich rodzin. Z kolei usługi aktywizacji społecznej ukierunkowane są na rodziny dzieci od 0 do 10 lat z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Misją Liry jest pomoc rodzinom dzieci niepełnosprawnych w zarządzaniu ich sytuacją w taki sposób, aby dzieci chore dorastały w rodzinie, a wszyscy jej członkowie mogli prowadzić dobre i szczęśliwe życie. Za cele wyznaczono: terminowe informowanie o usługach świadczonych przez Centrum, łagodzenie wpływu niepełnosprawności lub poważnych zaburzeń rozwojowych na rozwój dziecka, wsparcie i pomoc w integracji dziecka z normalnym środowiskiem społecznym oraz w placówkach przedszkolnych i szkolnych, przekazywanie informacji o metodach i procedurach pracy, o prawach i roszczeniach związanych z opieką nad dzieckiem, o innych usługach i placówkach pomocowych, kontaktach z ekspertami, a także zmniejszanie negatywnych konsekwencji opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi na życie całej rodziny i na jej integrację społeczną. Usługi świadczone są zarówno w terenie (konsultacje i wsparcie w domach klientów), jak i ambulatoryjnie. Centrum oferuje programy ukierunkowane m.in. na stymulację wzroku, diagnozę funkcji wzrokowych oraz rozwoju ruchowego, indywidualną i grupową muzykoterapię, integrację sensoryczną. Proponuje także Klub rodziców, seminaria dla rodziców, konsultacje, przesiewowe badania pod kątem występowania spektrum autyzmu, pożyczanie specjalistycznych pomocy, zabawek, literatury, kierowanie do innych specjalistów i urzędów.
W dalszej części spotkania katolicki ksiądz, a jednocześnie nauczyciel akademicki, pedagog, filozof i teolog Michal Podzimek przedstawił rozważania dotyczące duchowego wsparcia dzieci i młodzieży w trudnych sytuacjach życiowych. Zwrócił uwagę na fakt, że dziecko w ciągu życia zderza się z różnymi, często sprzecznymi przekazami i w oparciu o nie wytwarza własną, subiektywną perspektywę. Nauczyciele, rodzice powinni być pomocni w jej tworzeniu.
O tym, jak różnymi drogami może pójść młody człowiek w reakcji na przeżywane wydarzenia, można było przekonać się słuchając prezentowanych w czasie konferencji historii. Bywa przecież, że rodzeństwo, doświadczając wczesnego odrzucenia, biedy i wychowania w placówkach, dorosłe życie układa sobie całkiem inaczej. Jedno kończy szkołę, zakłada rodzinę, a drugie mimo perspektywy kariery sportowej odpuszcza wszystko. Jeden z opisywanych chłopców, pochodzący z pozytywnej, prawidłowo funkcjonującej rodziny, do klasy piątej radzi sobie bezproblemowo. Gdy w klasie szóstej doświadcza przemocy rówieśniczej, jego życie ulega zmianie. Ucieka w świat alkoholu i narkotyków, przedawkowuje, trafia do szpitala. Udaje mu się przeżyć. Otrzymuje pomoc. Obecnie uczy się w średniej szkole. Ta historia ma szczęśliwe zakończenie. Nieco zbliżone są losy młodego człowieka ze zdiagnozowanym ADHD. On także w pewnym momencie życia szuka złudnej pomocy na problemy szkolne w używkach i grach hazardowych. Pokonuje trudności. Dziś sam jest ojcem. W trakcie słuchania kolejnych studiów przypadków nieodparcie rodzi się refleksja, że właściwie dziecko, a potem młody człowiek, potrzebuje wsparcia przez cały czas, na wszystkich etapach swojego rozwoju. Nie możemy zakładać, że ktoś, kto ma szczęśliwe dzieciństwo kiedyś nie zbłądzi lub nie poradzi sobie z czymś. Podobnie osoba z rodziny patologicznej wcale nie musi powielić obserwowanych wzorców.
Na konieczność pomagania ludziom, którzy weszli w konflikt z prawem zwraca uwagę pracownik służb więziennych mgr Jan Hladik. Więźniowie pochodzą z różnych rodzin: pełnych, rozbitych, adopcyjnych, czasem alkoholowych i mają za sobą różne doświadczenia. Programy pomocowe ukierunkowane na zmianę ich postawy życiowej powstały, aby ograniczyć zjawisko recydywy i są przeznaczone dla tych więźniów, którzy chcą coś ce sobą zrobić. W zakładzie penitencjarnym w Libercu zatrudnieni są więc psychologowie, pedagog specjalny, terapeuta, psychiatra.
Gdy dziecko choruje albo gdy wchodzi w konflikt z prawem – pomocy potrzebują całe rodziny. Sytuację rodzin dzieci niepełnosprawnych przybliżają w trakcie spotkania zarówno profesjonalni pomagacze, jak i matki. Podkreślają fakt przeżywania wielu kryzysów i trudności. Niejednokrotnie rodzina rozpada się i matka zostaje sama z dziećmi, dźwigając cały ciężar opieki, wychowania, leczenia oraz utrzymania domu na swoich barkach. Jak powiedziała jedna z mam: życia z niepełnosprawnym dzieckiem można się nauczyć, trudniej je zaakceptować, najgorsze jednak jest uczucie niemocy, kiedy nie jest się w stanie zapewnić swojemu dziecku potrzebnego sprzętu czy pomocy rehabilitacyjnych, gdyż ich koszt przerasta możliwości finansowe rodziny.
W trakcie konferencji szansę na zaprezentowanie swoich prac otrzymali uczestnicy Olimpiady Psychologicznej. Wszystkie poruszane tematy były zbieżne z omawianą problematyką. Jedna z prac zwróciła moją szczególną uwagę. Ukazuje ona proces, który opisywał wcześniej ksiądz Michal Podzimek podczas swojej prezentacji. Młoda dziewczyna opowiada o sobie. Wychowała się w rodzinie chrześcijańskiej. Należała do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. Zgodnie z wyznawaną religią przestrzegała soboty, jako dnia świętego. Gdy nadszedł czas opuszczenia domu i wyjazdu do szkoły, zaczęła odbierać od kolegów przekazy, które sprawiły, że poczuła się jak osoba nienormalna. Przecież sobota była dniem, w którym wszyscy się bawili. Ona też zapragnęła się bawić. W jej życiu pojawiły się dwa światy. Podjęła trud, aby je połączyć w taki sposób, żeby pozostać wierną wyniesionym z domu wartościom. Pozostałe dwie prace olimpijskie traktowały o wartości słowa, o nadawanym mu przez nas znaczeniom, o tym, że słowo może zarówno pomóc, jak i zranić.
Reasumując: analiza prezentowanych historii ludzkich pokazuje, że w rozwoju człowieka nie ma pewnych dróg. Zawsze może przydarzyć się coś, co je zmieni. Wyciągnięta w porę pomocna dłoń poprowadzi w dobrym kierunku. Doświadczenia, z którymi ktoś sobie nie poradzi – zahamują rozwój, a nawet mogą zniszczyć. Dlatego tak ważne jest tworzenie miejsc, które dają wsparcie na różnych etapach życia. Najlepiej, jak to wsparcie ma charakter wielospecjalistyczny i obejmuje różne sfery funkcjonowania człowieka oraz całe będące w kryzysie rodziny.
Mgr Sylwia Tywonek – Cybulska – psycholog kliniczny