Opis i analiza przypadku - dziecko z niedosłuchem. Prognoza i diagnoza pedagogiczna

Diagnoza pedagogiczna (wg W. Okonia) – to rozpoznanie obiektu, zdarzenia, sytuacji, spotykanych podczas pracy pedagogicznej (np. trudności wychowawczych), celem zdobycia informacji dla przedsięwzięcia działań zaradczych.
Diagnoza (wg. A. Kamińskiego) – to rozpoznanie badanego stanu rzeczy na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości, przez przyporządkowanie stwierdzonych objawów do określonego ich typu oraz przez wyjaśnienie genetyczne tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej i przewidywanego rozwoju

Rozpoznanie powinno dotyczyć wszelkich sfer funkcjonowania, które wzajemnie się przenikają, tworząc obraz dziecka. Ocenie mogą podlegać następujące obszary:
– obszar rozwoju fizycznego (rozwój kondycji i sprawności, stan zdrowia)
– obszar rozwoju społeczno-emocjonalnego (emocje i uczucia)
– obszar rozwoju intelektualnego (umiejętności: czytania, pisania, mówienia, słuchania, rachowania, rozumowania, zdobywania informacji, rozwoju indywidualnych uzdolnień i zainteresowań)

Pełna diagnoza pedagogiczna opiera się na:
– obserwacji zachowań dziecka w sytuacjach zadaniowych i społecznych
– rozmowach z dzieckiem (o ile to możliwe)
– wywiadach i rozmowach z rodzicami (wywiad powinien zawierać interesujące nas pytania dotyczące dziecka, jego „historii” i funkcjonowania w rodzinie)
– analizie prac i wytworów dziecka
– badaniach diagnostycznych np. testach
– szczegółowej i wnikliwej analizie dokumentów tych, do których mamy za pośrednictwem rodziców dostęp np. opinia, orzeczenie, informacje medyczne od lekarza)

Diagnoza pedagogiczna powinna być:
– pozytywna – ujawniać nie tylko to, co okaleczone czy zaburzone, ale akcentować to, co jest siłą i mocną stroną dziecka
– kompleksowa – obejmować możliwie pełny zakres informacji o dziecku, jego procesach intelektualnych, emocjonalnych, percepcyjnych, wykonawczych, wrażliwości społecznej
– prognostyczna – pozwalać choć w zarysie, orientacyjnie przewidywać osiągnięcia dziecka w różnych zakresach jego funkcjonowania
– nieinwazyjna – nie stwarzać sztucznych sytuacji badawczych, ale wykorzystywać naturalne sytuacje procesu nauczania i z niego czerpać informacje o dziecku.

Metody badawcze (wg. T. Pilcha) – to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do uzyskania odpowiedzi na stawiane pytania. Do metod zaliczamy: eksperyment pedagogiczny, sondaż pedagogiczny, metoda indywidualnych przypadków, monografia pedagogiczna.

W diagnostyce psychopedagogicznej najczęściej stosuje się metodę indywidualnego przypadku. Przedmiotem badań w w/w metodzie są:
– trudności wychowawcze w kontekście sytuacji rodzinnej, środowiskowej w świetle dotychczasowego i aktualnego rozwoju dziecka
– proces przystosowania się do nowego środowiska
– szukanie odpowiednich metod wspierających
– proces adaptacji
– gotowość szkolna do nauki czytania, a także matematyki

Technika diagnostyczna – to konkretne czynności praktyczne badacza związane ze sposobem zbierania materiału diagnostycznego i jego oceny.

W diagnostyce psychopedagogicznej najczęściej stosuje się następujące techniki diagnostyczne: wywiad, rozmowa, obserwacja, analiza dokumentów, wytwory, skale pomiarowe, ankiety

Narzędzie badawcze (wg. T. Pilcha) – jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badawczej. O ile technika badawcza ma znaczenie czasownikowe i oznacza czynność, np. obserwowanie, prowadzenie wywiadu, to narzędzie ma znaczenie rzeczownikowe i służy do technicznego gromadzenia danych z badań. W zależności od zastosowanej techniki, narzędzie przyjmuje różną postać np. kwestionariusza, skali czy arkusza obserwacyjnego.

Opis i analiza przypadku – dziecko z niedosłuchem

1. Identyfikacja problemu
Marysia lat 4. Wychowuje się w pełnej rodzinie zainteresowanej jej rozwojem, w warunkach środowiskowych bardzo dobrych. Rodzice pracują zawodowo. Posiadają wykształcenie wyższe. W wychowywaniu dziewczynki dużą rolę odgrywają dziadkowie, którzy poświęcają jej dużo czasu. Dziewczynka jest jedynaczką. Do przedszkola uczęszcza drugi rok. Inteligentna, bystra, ciekawa świata. Nie sprawiała problemów wychowawczych. Jednak z czasem zauważyłam, że podczas zabaw, stała się hałaśliwa, cały czas mówiła podniesionym głosem. W kontaktach indywidualnych nie potrafiła porozumiewać się umiarkowanym głosem. Z opóźnieniem reagowała na polecenia, czy też „wywoływanie” po imieniu, sprawiając wrażenie dziecka nieposłusznego, co było dla mnie zastanawiające, gdyż Marysia należała do dz. grzecznych, przestrzegających zasad ustalonych w grupie. Podczas organizowanych sytuacji edukacyjnych, przerywała mi lub dzieciom, dopytując o niezrozumiałe przez siebie słowa, lub źle usłyszane, kazała powtarzać wypowiedzi. Pojawiły się problemy z koncentracją uwagi. Na zajęciach Marysia kręciła się, przeszkadzała dzieciom siedzącym obok niej. Zaniepokoiło mnie to zachowanie, postanowiłam zająć się problemem.

2. Geneza i dynamika zjawiska
(dane z wywiadu i z obserwacji)
Podczas obserwacji i rozmów z dziewczynką zauważyłam, że ma ona problemy z zróżnicowaniem głosek o podobnym brzmieniu np. biurko, piórko. Dużą trudność sprawia jej powtarzanie dłuższych wyrazów, prosi o ich ponowne wypowiedzenie. Często zmienia brzmienie usłyszanych słów. Ponadto pojawiły się problemy z pamięciowym opanowaniem prostych wierszyków, rymowanek. Marysia zniekształca niektóre głoski np. zamiast Monika mówi Monita, góra – dóra. Zaniepokoił mnie także utrzymujący się przewlekły katar u dziewczynki i nieumiejętność prawidłowego oczyszczania nosa. W trakcie rozmowy z mamą dowiedziałam się, że problem kataru u Marysi istnieje „od zawsze”. Dziewczynka przejawia skłonność do częstych infekcji górnych dróg oddechowych, tzw. przedłużających się katarów bezgorączkowych. Z tego powodu przez długi czas leczona była przez lekarza rodzinnego. Wcześniej nie zauważyła u córki, jakichkolwiek kłopotów ze słuchem. Przesiewowe badanie słuchu wykonane tuż po urodzeniu wykazało prawidłowy stan. Marysia rozwijała się prawidłowo, szybko zaczęła mówić. Jej ulubionym zajęciem było wspólne „czytanie” książeczek. Przyznała, że od pewnego czasu podczas oglądania telewizji, słuchania piosenek odtwarzanych z płyt CD, córka często zwiększa głośność telewizora i odtwarzacza, lub siada bardzo blisko odbiornika, jednak nigdy ten fakt nie wzbudził jej niepokoju. Głośny sposób mówienia, hałaśliwość i „nieposłuszeństwo” wiązała z przebywaniem córki w grupie przedszkolnej. Zaproponowałam mamie wizytę u laryngologa, w celu zbadania słuch dziecka. Moje obawy potwierdziło jeszcze wykonane przez pracowników Poradni Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu w ramach realizacji Programu diagnostyczno-edukacyjnego „Słyszę Cię!” przesiewowego badania słuchu, które wyłoniło Marysię do dalszego badania słuchu w poradni audiologicznej. Logopeda w placówce badający dziewczynkę również zasugerował badanie słuchu, a przesiewowe badanie mowy wykazało dyslalię – nieprawidłową wymowę głosek k  t, g  d. Po rozmowie mama udała się z córką do lekarza specjalisty. Lekarz otolaryngolog stwierdził u dziewczynki niedosłuch przewodzeniowy spowodowany przewlekłym katarem i wysiękowym zapaleniem ucha środkowego, w wyniku czego w jamie bębenkowej zgromadził się płyn.

3. Znaczenie problemu
Niedosłuch to ogromny problem dla dziecka – w znaczący sposób może upośledzać jego rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny. Nie należy więc lekceważyć nawet najmniejszych objawów mogących świadczyć o tym, że dziecko ma problemy ze słuchem. U Marysi w wyniku częstych, przedłużających się katarów bezgorączkowych, infekcji górnych dróg oddechowych doszło do niedosłuchu, który jest przyczyną zaobserwowanych przeze mnie problemów. Dobry słuch umożliwi dziewczynce:
– zniwelowanie niewłaściwego zbyt głośnego funkcjonowania w grupie
– prawidłowy rozwój mowy i sprawności językowej
– zlikwidowanie nieprawidłowej wymowy głoski k, g
– sprawne komunikowanie się z otoczeniem
– wzbogacanie zasobu słownika biernego i czynnego
– przyswajanie wiedzy o otaczającym świecie
– koncentrację uwagi
– dokonywanie analizy i syntezy słuchowej oraz rozwój spostrzegawczości słuchowej

4. Prognoza negatywna.
Słuch dziewczynki nie ulegnie poprawie, dojdzie do trwałego uszkodzenia słuchu. U Marysi pojawią się problemy z porozumiewaniem się z otoczeniem, przez co mowa nie będzie się prawidłowo kształtowała. Pogłębi się wada wymowy. Brak koncentracji uwagi podczas organizowanych sytuacji edukacyjnych z dominacją słuchu np. słuchanie bajek, znacznie ograniczy możliwości wzbogacenia słownictwa. Dziewczynka będzie miała problemy z dokonywaniem analizy i syntezy słuchowej, co spowoduje trudności w opanowaniu umiejętności czytania i pisania. Niedosłuch utrudni Marysi nabywanie wiedzy o otaczającej rzeczywistości, co w przyszłości negatywnie wpłynie na postępy w nauce. W konsekwencji straci wiarę we własne możliwości i motywację do zdobywania nowych umiejętności i wiadomości. Pojawią się problemy w zachowaniu, nadpobudliwość, nerwowość lub wycofanie.

Prognoza pozytywna
Dzięki prowadzonemu leczeniu słuch dziecka ulegnie znacznej poprawie lub całkowicie zostanie odzyskany. Terapia logopedyczna zniweluje nieprawidłową wymowę głosek tylnojęzykowych zwartych k, g. Zwiększy się zdolność koncentracji uwagi podczas zabaw i zajęć z dominacją słuchu, co znacznie wzbogaci słownictwo i wiedzę dziewczynki o otaczającej rzeczywistości. Marysia opanuje umiejętność analizy i syntezy słuchowej co pozwoli jej w przyszłości opanować umiejętność czytania i pisania. Zachowanie dziewczynki ulegnie poprawie, nie będzie sprawiała problemów wychowawczych. Rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny dziecka nie zostanie zaburzony.
5. Propozycje rozwiązania
W celu rozwiązania problemu – zaobserwowanego przeze mnie, pracowników Poradni Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu i logopedę, podjęte powinny zostań następujące działania:
– kontrolne wizyty u specjalisty – laryngologa lub audiologa, w celu sprawdzenia czy dziewczynka dobrze słyszy
– objęcie dziewczynki terapią logopedyczną na terenie placówki ukierunkowaną na niwelowanie istniejących problemów artykulacyjnych
– opracowanie i realizowanie Indywidualnego Programu Wspierania Rozwoju Dziecka oraz działań wspierających rozwój w tym prowadzenie zajęć indywidualnych uwzględniających usprawnianie mowy, rozwijanie wrażliwości słuchowej i koordynacji słuchowo – ruchowej.

6. Wdrażanie oddziaływań
Dziewczynka poddana została intensywnemu leczeniu w poradni laryngologicznej. Było to leczenie zachowawcze, które na chwilę obecną przyniosło poprawę. Jest pod stałą kontrolą laryngologiczna, obejmującą badanie słuchu i ocenę stanu ucha. W celu rozszerzenie diagnostyki, wyjaśnienia przyczyn nawracających stanów zapalnych górnych dróg oddechowych, i przewlekłego kataru, lekarz laryngolog zaproponował wizytę u alergologa. Wizyta wyznaczona została na styczeń. Dziewczynka uczestniczy w terapii logopedycznej na terenie placówki prowadzonej przez logopedę z Miejskiej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Koszalinie – 1 x w tygodniu po 30 minut. Terapia ma na celu wywołanie prawidłowej artykulacji głoski k, g. Pracując z dziewczynką w oparciu o opracowany przeze mnie Indywidualny Program Wspierania Rozwoju Dziecka wykorzystuję atrakcyjne dla dziecka metody: Metodę Dobrego Startu M. Bogdanowicz, Metodę Aktywnego Słuchania Muzyki Batii Strauss, Muzykoterapię, elementy Pedagogiki Zabawy, Metodę Ruchu Rozwijającego W. Sherborne. Marysia podczas pracy indywidualnej i z całą grupą chętnie podejmuje zabawy i ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy, ćwiczenia słownikowe, słuchowe, oddechowe.

7. Efekty oddziaływań
W efekcie wdrożonych działań oraz świadomej postawie mamy, Marysia jest pod stałą kontrolą poradni laryngologicznej. Niedosłuch spowodowany przewlekłym katarem i wysiękowym zapaleniem ucha środkowego został w porę zdiagnozowany i jest leczony. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że słuch nie zostanie trwale uszkodzony. Marysia chętnie uczestniczy w terapii logopedycznej, są zauważalne postępy. Chętnie pracuje z logopedą w przedszkolu i z mamą w domu. Zachowanie dziewczynki uległo poprawie, podczas zajęć jest bardziej skupiona, nie przeszkadza innym dzieciom. W zabawach swobodnych jest mniej hałaśliwa. Indywidualny Program Wspierania Rozwoju Dziecka spełnia swoje zadanie, podejmowane są działania stymulujące rozwój zaburzonych sfer rozwoju.