Zdrowa komunikacja. Scenariusz cyklu zajęć kl I-III

Zajęcia „Zdrowa komunikacja”

Zajęcia dla klas I-III Szkoły Podstawowej – ok. 5h
Cykl zajęć składa się z 5 odrębnych lekcji. Czas na jedne zajęcia określany jest na 45 minut, ale może zdarzyć się, że zajęcia będą trwać dłużej. Czasem dzieci mocno angażują się w proponowane ćwiczenia lub treści wymagają szerszego omówienia. Należy na to zwrócić uwagę, przy planowaniu cyklu zajęć.
Zajęcia odbywają się w formie warsztatowej – dzieci siedzą w kółku na dywanie lub na krzesłach.

Zajęcia nr 1

Materiały potrzebne do przeprowadzenia zajęć:
- piłka

Przebieg zajęć:
1.Przywitanie
2.Ustalenie zasad panujących na zajęciach
- podnosimy rękę, kiedy chcemy coś powiedzieć
- każdy ma prawo głosu
- słuchamy się nawzajem
- każdy ma prawo do własnego zdania
3.Zabawa integracyjna:
Zabawa z piłką – rzucamy do siebie piłkę i odpowiadamy na pytania: co lubię?, co chciałbym/chciałabym, aby koledzy i koleżanki o mnie wiedzieli?
4.Czym jest agresja, przemoc, złość – próba odpowiedzi na pytania.
Omawiamy zagadnienia:
ZŁOŚĆ – emocja (uczucie) – ani dobre, ani złe, wszyscy ją przeczuwają, nie mamy wpływu na jej pojawienie się, ale mamy wpływ na reakcję na nią.
AGRESJA – Zamierzone i świadome działanie w celu wyrządzenia krzywdy – używana w stosunku do osoby o podobnych możliwościach, mogącej się bronić.
PRZEMOC – Korzystanie z przewagi nad drugim człowiekiem, słabszą ofiarą, która poddana jest przez dłuższy czas negatywnym działaniom silniejszej osoby lub grupy.
Przemoc i agresja to nie tylko fizyczne jej przejawy, ale także emocjonalne, społeczne itd.
5. Ćwiczenie – rozpoznawanie zachowań

Czytamy dzieciom poniższe zdania i prosimy o odpowiedź, czy przedstawione zachowania to przemoc, agresja, czy jest to opis złości.

Kuba zrobił koledze z młodszej klasy zdjęcie, w przebieralni, podczas przygotowań do basenu i umieścił je na grupie klasowej. (przemoc)
Koleżanki z klasy wysyłają Jarkowi niemiłe i niegrzeczne sms-y. (agresja)
Dzieci na podwórku wyśmiewają Zosię. (agresja)
Franek tak się rozgniewał, że kilka razu uderzył pięścią w stół. (złość)
Staś krzyczy, tupie nogami i uderza pięściami w podłogę, gdy dziadek nie chce mu kupić zabawki. (złość)
Justyna celowo podarła pracę z plastyki Magdy. (agresja)
Uczniowie klasy 7 sprzedający w szkolnym sklepiku wydają pierwszakom za mało reszty. (przemoc)
Chłopcy z 4c od dawna ignorują kolegę z klasy i udają, i traktują go, jakby go nie było. (agresja)
Pola obraziła Maćka, mówiąc niemiłe rzeczy o jego rodzinie. (złość/agresja)
Krysia pokazała młodszemu bratu obraźliwy gest. (przemoc)
Dwaj koledzy z tej samej klasy biją się na przerwie. (agresja)

Na koniec tego ćwiczenia, w ramach przypomnienia i usystematyzowania wiedzy, przedstawiamy uczniom definicje agresji i przemocy.

Definicje:

Agresję definiuje się najczęściej jako świadome, zamierzone działanie, mające na celu wyrządzenie komuś szeroko rozumianej szkody – fizycznej, psychicznej lub materialnej. Jej charakterystyczną cechą jest używanie przez kogoś siły fizycznej lub psychicznej wobec osoby o zbliżonych możliwościach, mającej zdolność skutecznej obrony. Agresja jest często, lecz nie zawsze, sposobem wyrażenia złości. W szczególnych warunkach agresja może przeradzać się w przemoc.
Przemoc to wykorzystanie swojej przewagi nad drugim człowiekiem (fizycznej, emocjonalnej, społecznej). Mamy z nią do czynienia wówczas, gdy osoba słabsza (ofiara) poddana jest przez dłuższy czas negatywnym działaniom osoby lub grupy osób silniejszych (sprawcy przemocy).
5.Nauka wierszyka
Zajęcia kończymy ucząc dzieci wierszyka (fragment wiersza „O prawach dziecka” Marcin Brykczyński):
„Nikt nie może mnie poniżać, bić, krzywdzić, wyzywać. I każdego mogę zawsze na ratunek wzywać.”
Dzieci chórem recytują wierszyk.
7. Podsumowanie zajęć, czas na pytania, omówienie zajęć.

Zajęcia nr 2

Materiały potrzebne do przeprowadzenia zajęć:
- kartki i kredki
- flip chart
- duża, miękka poduszka

Przebieg zajęć:
1.Przywitanie
Rozmowa w kółku – każdy mówi, jak się dziś czuje, czy od ostatniego spotkania spotkało go coś interesującego, czym chce podzielić się z grupą?
2.Przypomnienie definicji agresji, przemocy i złości oraz wierszyka.
3.Ćwiczenie - rysujemy złość – dzieci rysują postać/zwierzaka/potwora, która kojarzy im się ze złością. Na koniec ćwiczenia dzieci pokazują swoje obrazki i o nich opowiadają.
4.Ćwiczenie – dokończ zdanie – Dzieci w kółku kończą wybrane zdanie
„Złoszczę się, kiedy...”
„Gdy jestem wściekły/wściekła, to...”
Omawiamy ćwiczenie i szukamy sposobów na radzenie sobie ze złością nie zagrażające sobie lub innym. Spisujemy te sposoby na dużej kartce (liczenie do 10 i w dół od 10, liczenie głębokich wdechów, uderzanie w poduszkę, rysowanie złości, tupanie, ryczenie jak lew.
Należy dzieciom przypomnieć, że nie wszystkie te metody można wszędzie stosować, np. nie można ryczeć jak lew podczas lekcji, ale w domu za zgodą rodziców można to stosować. Sposoby radzenia sobie ze złością w szkole i w domu należy uzgodnić odpowiednio, z nauczycielami i rodzicami.
5.Ćwiczenie - poduszka – każde dziecko podchodzi do poduszki i w nią uderza –rozładowanie złości.
6.Opowiadanie – prosimy dzieci, aby wygodnie usiadły, najlepiej położyły się. Prosimy by wyobrażały sobie przedstawioną historię. Czytamy dzieciom opowiadanie (tekst opowiadania pochodzi z:www.szkolabezprzemocy.pl/76):

„Dzisiaj polecisz w podróż samolotem marzeń i odwiedzisz nieznaną ci planetę. Teraz wtulasz się w miękkie obicie fotela, koncentrując się na odgłosach startującej maszyny... Warczenie silników staje się coraz głośniejsze... Samolot odrywa się od podłoża... Opuszczasz ziemię... I już dostrzegasz w oddali nowe planety... błyszczą się one i migoczą na czarnym niebie... Ziemia pozostaje daleko w tyle... coraz mniejsza i mniejsza... Czujesz się lekki, gdzieś znikła siła ciężkości, przyciągająca cię do podłoża... Przekraczasz bez problemów granice kosmosu... Postanawiasz wylądować na następnej planecie, jesteś ciekawy, co się tam znajduje, co tam przeżyjesz, czy są tam takie dzieci, jak ty... Im bardziej zbliżasz się do tej planety, tym jest ona piękniejsza... przyciąga oczy jasnymi, przyjaznymi kolorami. Są tam domy, okrągłe i ciepłe, pomiędzy nimi kolorowe kwiaty i zielone krzewy... Wszystko jest takie spokojne i przyjazne... Twój samolot ląduje łagodnie...wysiadasz... biegniesz po miękkim, ciepłym podłożu... Ostrożnie podchodzisz do jednego z domów...zaglądasz przez okno ...nikt cię nie zauważa... W domu tym jest ktoś...Słyszysz właśnie, jak jedno dziecko mówi coś do drugiego, ale nie rozumiesz wypowiadanych przez nie słów...Musiało to być coś nieprzyjemnego ... a może dziecko, do którego skierowane były te słowa, po prostu ich nie zrozumiało?... W każdy bądź razie widzisz, jak jest ono coraz bardziej rozłoszczone... oddycha gwałtownie ...ściska dłonie w pięści ... Ale spójrz, co się teraz dzieje? Dziecko to nagle zatrzymuje się, zastyga w bezruchu. Zaczyna spokojnie oddychać, głęboko nabiera powietrza do płuc i wydmuchuje je stopniowo, wdech- wydech, wdech - wydech, wdech – wydech ... I zaczyna mówić, najpierw bardzo cicho, potem coraz głośniej i pewniej: Bez złości mamy więcej radości, bez złości mamy więcej radości, bez złości mamy więcej radości...A za każdym razem staje się coraz spokojniejsze i bardziej przyjaźnie nastawione do innych, a i to drugie dziecko uspokaja się ... Widzisz, jak oboje się odprężają ... zaczynają się uśmiechać, rozmawiają ze sobą, są spokojni i uprzejmi dla siebie ... wszystko jest w porządku ... Nikt nie widział cię zaglądającego przez okno ... Idziesz z powrotem w stronę samolotu. Mówisz do siebie: to był naprawdę świetny pomysł: bez złości mamy więcej radości. zapamiętam to sobie. Powtarzasz sobie to zdanie wielokrotnie po cichu... i jeszcze kilka razy ... Wsiadasz do samolotu ...lecisz z powrotem na ziemię ... staje się ona coraz większa i piękniejsza ... Jesteś znowu tutaj ...Po cichu wypowiadasz zapamiętane słowa: bez złości mamy więcej radości, bez złości mamy więcej radości.”
7.Podsumowanie zajęć przez nauczyciela – przypomnienie, że złość jest naturalną emocją, niewłaściwe mogą być jedynie sposoby radzenia sobie z nią.
8.Czas na ewentualne pytania.
9.Zakończenie zajęć

Zajęcia nr 3
Temat: Jak sobie radzić z przemocą i agresją

Materiały potrzebne do przeprowadzenia zajęć:
- opisy sytuacji
- kartki
- flip chart
- kółko zielone, czerwone i niebieskie

Przebieg zajęć:
1. Przywitanie, rundka w kółku – jak się dziś czujesz?
2. Przypomnienie definicji agresji i przemocy – dzieci podają przykłady zachowań agresywnych i przemocowych.
3. Ćwiczenie – Praca w grupach
Dzielimy dzieci na 4 grupy. Każda grupa losuje opis sytuacji:

Sytuacja nr 1
Staś i Mateusz są uczniami klasy 4. Na boisku szkolnym spotkali Franka z klasy 2 i bardzo mu dokuczają. Wyśmiewają się z niego, szturchają i ciągną za ubrania. Co można zrobić dla Franka, jak mu pomóc, jak zareagować?

Sytuacja nr 2
Mikołaj i Tymon z klasy 6, spotkali w szatni Zosię z klasy 4. Dla zabawy zaczęli ciągnąć ją za warkocze i zabrali jej plecak. Co można zrobić dla Zosi, jak jej pomóc, jak zareagować?

Sytuacja nr 3
Wiktor jest bardzo nieśmiałym chłopcem. Bardzo chciałby pobawić się z kolegami z klasy, ale wstydzi się do nich podejść. Na przerwie grupka chłopców świetnie bawi się na korytarzu i nie zwraca uwagi na Wiktora, który stoi z boku i przygląda się. Co można zrobić dla Wiktora, jak mu pomóc, jak zareagować?

Sytuacja nr 4
Justyna i Monika pokłóciły się bardzo na przerwie. Zaczęły na siebie krzyczeć, mówić bardzo przykre rzeczy. Justyna popchnęła Monikę, tak że ta wpadła na szafkę i prawie ją przewróciła. Monika oddała Justynie uderzenie i dziewczynki zaczęły się bić. Co można było zrobić dla Justyny i Moniki, jak im pomóc, jak zareagować?

Czas na wykonanie ćwiczenia: Około 10min
Jeśli uczniowie potrafią, to zapisują odpowiedzi i propozycje rozwiązań, jeśli nie, przygotowują je ustnie.
Kolejne grupy przedstawiają swoje propozycje i wnioski.
Na podstawie odpowiedzi dzieci tworzymy listę zasad, których należy przestrzegać (np. zwracamy się do siebie uprzejmie, nie krzyczymy na siebie, zgłaszamy nauczycielowi, kiedy komuś dzieje się krzywda, nie bijemy, nie wyśmiewamy innych itd.) Wszystkie pomysły zapisujemy na dużej kartce (mogą zrobić to dzieci) i możemy używać jej jako kodeksu klasowego.
4. Ćwiczenie
Układamy na podłodze, w sporych odstępach od siebie duże kółka – czerwone z napisem „nie”, zielone z napisem „tak” i niebieskie z napisem „nie wiem”. Czytamy dzieciom kolejne zdania i prosimy, aby stanęły przy właściwych kółkach – odpowiedziach. Po każdym zdaniu omawiamy daną sytuację i odpowiedzi dzieci.
Czy dzieci powinny sobie nawzajem pomagać?
Czy należy wykluczać z zabawy inne dzieci?
Czy powinno się skarżyć, jeśli nikomu nie dzieje się krzywda?
Czy zawsze trzeba zwracać uwagę, jeśli widzimy, że komuś dzieje się krzywda?
Czy należy wyśmiewać innych?
Czy można na siebie krzyczeć?
Czy jeśli zauważamy jakiś problem, możemy zgłosić go nauczycielowi/wychowawcy?
Czy można kogoś uderzyć, jeśli ten uderzył nas?
Czy należy zaprosić do zabawy kolegę, który wstydził się do nas dołączyć?
Czy można plotkować na temat kolegi/koleżanek?
Czy na przemoc lub agresję należy reagować?

5. Posumowanie zajęć, czas na pytania.
6.Zakończenie zajęć.

Zajęcia nr 4

Temat: Zdrowa komunikacja

Materiały potrzebne do przeprowadzenia zajęć:
- przygotowane na kartce hasło do głuchego telefonu
- kartki z rysunkami z postaciami z bajek, gumki na głowę do zatknięcia rysunków

Przebieg zajęć:
1.Przywitanie
2.Rundka w kółku – czy od ostatnich zajęć wydarzyło się coś, czym chciałbyś/chciałabyś opowiedzieć.
3.Rozmowa z dziećmi i wyjaśnienie pojęcia – co to jest komunikacja między ludźmi?
Wyjaśnienie pojęć:
Komunikacja werbalna – to co przekazujemy innym za pomocą słów.
Komunikacja niewerbalna – to co przekazujemy innym za pomocą m.in. gestów, mowy ciała.
4. Zabawa w głuchy telefon
Hasło, które podamy pierwszemu uczniowi nie może być za trudne lub za długie, ale nie powinno też być zbyt łatwe. Zależy nam, aby zostało „po drodze” zdeformowane i przeinaczone, ale nie tak, aby zupełnie zgubiło swój sens.
Omówienie zabawy – nawiązanie do tematu plotki, której mechanizm powstania jest podobny do zniekształceń przekazu podczas zabawy w głuchy telefon.
Rozmowa z dziećmi na temat niebezpieczeństwa, jakie niesie za sobą plotka – omawiamy z dziećmi jak nieprawdziwe, niesprawiedliwe i krzywdzące mogą być tego typu informacje – przekazywane od osoby do osoby.
5.Zabawa: Zgadnij kim jestem? – Kształtuje umiejętność precyzyjnej komunikacji – zadawania pytań. Dzielimy dzieci na pary. Jedno dziecko z pary losuje rysunek z postacią z bajki (tak, żeby nie widzieć rysunku) i zakłada na głowę - pod gumkę. Zadaniem tego dziecka jest zadawanie takich pytań, aby dowiedzieć się kim jest. Jedyną informacją, jaką ma, jest to że jest postacią z bajki. Druga osoba z pary odpowiada na zadawane pytania kiwnięciem głowy – nie lub tak. Po odgadnięciu, następuje zmiana w parze. Zabawę możemy powtórzyć, jeśli czas na to pozwala.
Omówienie zabawy – co było fajne, czy było łatwo czy trudno?
6.Omówienie zajęć – podsumowanie – co nam pomaga, co przeszkadza w zdrowej komunikacji?
7.Zakończenie zajęć.

Zajęcia nr 5

Materiały potrzebne do przeprowadzenia zajęć:
- „buźki” przedstawiające różne uczucia, emocje
- piłka
- dyplomy

Przebieg zajęć:
1.Przywitanie
2.Runda w kółku – jak się dziś czuję – każdy wybiera „buźkę”.
3.Rozmowa z dziećmi – wyjaśnienie pojęć tolerancja i szacunek.
Przedstawienie definicji pojęć:
tolerancja – umiejętność akceptowania faktu, że każdy z nas jest inny
szacunek – szanowanie godności innych ludzi i własnej oraz ich poważne traktowanie, troska o czyjeś dobro i uczucia, grzeczność wyrażona naszym zachowaniem i słowami; szanować należy osoby niezależnie od ich poglądów, przekonań, charakteru, tego czy je lubimy, czy nie.
4.Ćwiczenie – każde dziecko w kółku proponuje przykład tolerancyjnego zachowania lub okazania komuś szacunku.
5.Zabawa – każdy z nas jest inny, a jak wiele nas łączy.
Prosimy, aby na środek kółka wychodziły kolejno osoby, które np.:
- mają blond włosy
- mają psa
- mają dziś dobry humor
- lubią lody truskawkowe
- lubią koszykówkę
- były na wakacjach nad morzem
- grają na jakimś instrumencie
- lubią malować farbami
- potrafią śpiewać
- najbardziej lubią matematykę w szkole
- mają starszego brata
- lubią jeździć na rowerze
Omówienie zabawy – rozmowa na temat inności. Czy jeśli ktoś się od nas różnił, to znaczy, że nie możemy go lubić? Każdy z nas jest inny, ale każdy zasługuje na szacunek.
6.Podsumowanie całego bloku zajęć.
Rzucamy piłkę do jednej osoby, a jej zadaniem jest odpowiedzieć na pytanie, co podobało się w całym cyklu zajęć, co nie, co można zmienić, czego dziecko się nauczyło itd. Piłka rzucana jest do kolejnej osoby, która również się wypowiada, odrzuca piłkę itd. Dbamy o to, aby każde dziecko o trzymało piłkę i mogło się wypowiedzieć.
7.Podsumowanie przez nauczyciela cyklu zajęć, podziękowanie za wspólną pracę.
8.Rozdanie dyplomów i zakończenie zajęć.
Przykładowa treść dyplomu:
Miejscowość, dnia
Dyplom dla: ......................... ucznia/uczennicy klasy ..........,
za uczestnictwo w warsztatach dotyczących zdrowej komunikacji w roku szkolnym ............
Podpis prowadzącego

źródła:
www.szkolabezprzemocy.pl/76
www.szkolabezprzemocy.pl/77
www.mamadu.pl
www.wiersze-dla-dzieci.dic.pl/wierszyki_17.htm

Opracowała: Magdalena Cienkowska