Indywidualne wsparcie ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim w różnych obszarach aktywności

Niepełnosprawność, jako zjawisko stanowiące nieodłączny element ludzkiej egzystencji, jest w różny sposób przeżywana w bezpośrednich doświadczeniach ludzi niepełnosprawnych oraz bliskich im osób. Postrzeganie niepełnosprawności zmienia się wraz z rozwojem naszej cywilizacji.
Anna Dymna– aktorka , prezes fundacji „Mimo wszystko” mówi, że:
"... osobę niepełnosprawną trzeba przede wszystkim dostrzec, zbliżyć się do niej i wtedy dopiero można zobaczyć w niej zwyczajnego człowieka, który tak samo jak my, ma uczucia, talenty, ambicje, różne potrzeby i bardzo chce żeby go normalnie traktować. Lęk przed chorymi osobami wynika najczęściej z niewiedzy. Nie wiemy jak się zachować. Najchętniej byśmy się odwrócili - ten odruch też trzeba zrozumieć. Wszyscy chcielibyśmy być piękni, młodzi i bogaci przez całe życie. Na widok strasznie okaleczonej osoby odwracamy się odruchowo. Niektórzy się odwracają i uciekają, ale są też tacy, którzy potrafią się zatrzymać, i pomimo tego, że też się boją, w końcu zaczynają rozumieć, że to też zwyczajny człowiek, który może nie ma nóg, ale ma za to wózek i potrafi z tym żyć..."

Człowiek jest wspaniałą istotą nie z powodu dóbr, które posiada, ale jego czynów. Nieważne jest to co się ma, ale czym się dzieli z innymi – tak mówił nasz rodak, Święty Jan Paweł II i te słowa doskonale obrazują pracę pedagogów specjalnych. Bo to codzienna praca z człowiekiem często innym ale zawsze z człowiekiem, znacznie różni się i wybiega poza ogólnie przyjęte standardy. W tej pracy trzeba więcej z siebie dać niż wziąć, bo tu trzeba umieć czerpać radość i satysfakcję z wykonywanych codziennie zadań i obowiązków. I choć część podopiecznych żyje w swoim zupełnie innym świecie (czasem patrząc na to co nas otacza, myślę, że dużo lepszym), jakże często widać ich wdzięczność, okazywaną radość i chęć współpracy. Ich uśmiech na twarzy świadczy o tym, że czują się dobrze, że są zadowoleni i potrzebni, że nie dręczą ich troski dnia codziennego, że nie czują swej inności! Nie każdego stać aby sprostać takim wyzwaniom. Nie każdy potrafi zaangażować się całym sercem, nie każdy da radę, aby się otworzyć i uzyskać ostrość widzenia wymagana w tym zawodzie.

WSTĘP

Jestem nauczycielem od 17 lat. Uczę w wiejskiej szkole podstawowej w gminie Wieliszew. Zdobyłam wykształcenie z zakresu plastyki, techniki, dodatkowo pełnię funkcje kierownika i wychowawcy świetlicy. Prywatnie jestem mamą chłopca 15 letniego z Zespołem Aspergera. Właśnie mój ukochany SYN, zdolny pod względem informatycznym ( jest wybitnie uzdolniony) był powodem w podjęciu decyzji o rozpoczęciu studiów podyplomowych w tym właśnie zakresie Pedagogiki specjalnej na kierunku Edukacja i rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną (oligofrenopedagogika), żeby poszerzyć swoją dotychczasową wiedzę i mieć możliwość podzielić się tą wiedzą i umiejętnościami z innymi potrzebującymi pomocy i wsparcia.
Pragnę uzyskać kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej i przygotować się do pracy opiekuńczo-wychowawczej, dydaktycznej i terapeutycznej z osobami z niepełnosprawnością intelektualną oraz nabyć wiedzę teoretyczną i praktyczną dotyczącą specyfiki problemów, z jakimi niewątpliwie borykają się osoby z niepełnosprawnością intelektualną.
Studia podyplomowe dostarczyły wiedzy i umiejętności związane z diagnozą i prowadzeniem zajęć terapeutycznych i edukacyjnych z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, szczególny nacisk położono ma metodykę nauczania i usprawniania dzieci.
Podczas studiowania zapoznałam się z nowymi dla mnie zagadnieniami z dziedziny medycyny, biologii, neuropsychologii, prawa, pedagogiki i psychologii niezbędnej w procesie poznawania przyczyn, przejawów i konsekwencji specjalnych potrzeb - z zakresu metodyki pracy z dzieckiem z niepełnosprawnością intelektualną i innych typach specjalnych potrzeb.
Warto podkreślić, że na przestrzeni lat szkoła polska zmieniła się w stosunku do osób niepełnosprawnych. Celem polityki oświatowej państwa jest wprowadzenie włączającego modelu kształcenia. Szkoła powinna uwzględniać indywidualne możliwości i potrzeby każdego dziecka, koncentrując się na tym, jak efektywnie uczyć oraz wspierać samodzielność i indywidualny potencjał ucznia. Zmiany, które obserwujemy w polskiej szkole w ostatnich latach, idą w tym kierunku. Codzienność pokazuje, że w tym obszarze mamy jeszcze dużo do zrobienia. Wszyscy musimy się włączyć, byśmy mogli mówić o rzeczywistej realizacji tej idei.
Zmiany zachodzą również w nazewnictwie. Zgodnie z aktualnymi tendencjami w pedagogice specjalnej odchodzi się od terminów wartościujących, stygmatyzujących osoby z niepełnosprawnością takich jak: upośledzenie umysłowe- zastępowane terminem „niepełnosprawność intelektualna”, niewidomy, słabowidzący – zastępowane przez „osoba z niepełnosprawnością sensoryczną, zaburzeniami wzroku”.
Włączanie uczniów z niepełnosprawnością do szkolnej społeczności jest procesem, nie odbywa się przez sam fakt przebywania takiego dziecka w szkole czy przedszkolu. W ten proces zaangażowani są: organ prowadzący, dyrektor, nauczyciele poradnie psychologiczno- pedagogiczne, rodzice i lokalne instytucje aby zapewnić dzieciom z niepełnosprawnością odpowiednich warunków kształcenia i form wsparcia.
W szkole, w której pracuję spotykam się na co dzień z dziećmi mającymi różnego rodzaju niepełnosprawności i doskonale wiem, że kłopoty to ich drugie imię począwszy od kłopotów systemowych, społecznych, również edukacyjnych.
Każde z tych dzieci ma swoje marzenia. Swoje marzenia mają też rodzice. Chcieliby widzieć swoje dzieci spełnionymi zawodowo, szczęśliwymi, a przede wszystkim akceptowanymi przez społeczeństwo. Pragną, żeby miały kolegów i koleżanki tam, gdzie mieszkają, w swoim najbliższym otoczeniu. Chcą, żeby włączyły się w życie swoich lokalnych społeczności na stałe, funkcjonowały w swoim środowisku, uczyły się w tej samej szkole co jego brat, siostra czy kolega z sąsiedztwa.
O wyborze szkoły dla dziecka decydują rodzice. Nie zawsze placówka ogólnodostępna jest w stanie zapewnić odpowiednie dla każdego dziecka warunki rozwoju, szczególnie dla dzieci z niepełnosprawnością sprzężoną. Jednak zdecydowana większość dzieci z niepełnosprawnością i deficytami rozwoju może i powinna realizować obowiązek szkolny w szkole najbliższej miejsca zamieszkania. Dla szkół ogólnodostępnych to zadanie nie jest łatwe, ponieważ każde niepełnosprawne dziecko jest wyzwaniem dla szkoły. Dziecko z niepełnosprawnością wymaga wsparcia i przemyślanego planu działania, który przygotuje je do życia w społeczeństwie a nie na jego marginesie. Planu, który nie będzie koncentrował się tylko na jego ograniczeniach, ale dostrzeże przede wszystkim mocne strony dziecka i na nich będzie budował jego przyszłość. By to było możliwe, dziecko z niepełnosprawnością nie może być postrzegane jak problem, jak kłopot. Musi spotkać w szkole odpowiednich nauczycieli – nie tylko kompetentnych specjalistów, ale przede wszystkim życzliwych, przychylnych sobie ludzi, empatycznych, bez uprzedzeń, którzy widzą dziecko – człowieka i którzy zechcą pomóc mu pokonać jego trudności.
Wiele dziś mówi się o prawach osób niepełnosprawnych, o przepisach oświatowych, które umożliwiają dzieciom niepełnosprawnym naukę w różnych typach szkół, również w szkole ogólnodostępnej. Ważne, aby te przepisy i rozporządzenia nie przesłoniły dziecka – jego realnych potrzeb, by dziecko było traktowane podmiotowo. Nie powinniśmy patrzeć na dziecko jak na opis przypadku w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, ale na człowieka, który ma prawo do rozwoju, a my, dorośli – nauczyciele powinniśmy starać się stworzyć mu do tego odpowiednie warunki.
Każdy człowiek wymaga stymulowania własnego rozwoju, jednakże niektórzy już na starcie drogi życiowej potrzebują zdecydowanie większej uwagi i pomocy zarówno ze strony rodziców, jak i specjalistów różnych dziedzin. W swojej praktyce zawodowej najczęściej spotykam się z osobami niepełnosprawnymi i ich problemami edukacyjnymi i społecznymi. Są to wychowankowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, rzadziej umiarkowaną. Uważam, że posiadają duże szanse rozwoju i możliwość pełnego funkcjonowania w społeczeństwie. Trzeba jednak znaleźć takie sposoby, metody i techniki pracy, które umożliwią aktywne włączenie ich do procesu wychowawczego i resocjalizacyjnego.
„Kiedy podchodzę do dziecka,
wzbudza ono we mnie dwa rodzaje uczuć:
czułość wobec tego, kim jest
i szacunek dla tego, kim może się stać”.
Ludwik Pasteur

Dzieci mają pragnienia, rodzice i ja również..... Chciałabym, aby Kacper obecnie uczeń 2 klasy, chodzący do zwykłej wiejskie szkoły powiedział:, to dzięki otwartości i przychylności dyrekcji mojej szkoły i moim nauczycielom spełniły się moje marzenia. Życzyła bym sobie usłyszeć te słowa kiedyś o sobie. Poniżej będzie umieszczony materiał badawczy, który został zgromadzony z zastosowaniem metody studium indywidualnego przypadku ucznia wraz z przynależnymi tej metodzie technikami.
Zdaje sobie sprawę, że w przypadku edukacji uczniów z niepełnosprawnością warto by, punktem wyjścia, podstawą każdej podejmowanej działalności była zawsze zasada konkretnej historii, konkretnego dziecka, a nie problemu w ogóle. Wtedy łatwiej będzie mi podejmować mądre decyzje i pokonywać trudności.

Rozdział I
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ INTELEKTUALNA

1.1 Pojęcia, terminologia i przyczyny dotycząca niepełnosprawności intelektualnej.
Niewątpliwie jedną z najpełniejszych, a zarazem przydatnych w pedagogice specjalnej definicji stworzyła Maria Grzegorzewska. Opisuje ona nie tylko właściwości rozwoju osoby niepełnosprawnej, ustanawia „upośledzenie umysłowe” kategorią nadrzędną dla oligofrenii i otępienia, które rozumie jako „uwstecznianie psychiki”. Proponuje także po raz pierwszy dynamiczne ujęcie niepełnosprawności intelektualnej jako cechy, która choć determinuje w określony sposób możliwości umysłowe jednostki, to jednak nie uniemożliwia jej rozwoju w żadnej sferze życia. Tak więc Grzegorzewska dostrzega u osób niepełnosprawnych intelektualnie potencjał rozwojowy, który może zostać wyzwolony na drodze rewalidacji i pozwolić im osiągnąć maksimum umiejętności (za Kostrzewski, Wald 1981).
Amerykańskie Stowarzyszenie Niepełnosprawności Intelektualnej i Rozwojowej (wcześniejsza nazwa sprzed 2006 roku: Amerykańskie Stowarzyszenie Upośledzenia Umysłowego) przyjęło nową definicję upośledzenia umysłowego. Od 1921 roku jest to już dziesiąta definicja opracowana i proponowana przez tę organizację. Brzmi ona: „upośledzenie umysłowe jest niepełnosprawnością charakteryzującą się znacznym ograniczeniem zarówno w zakresie funkcjonowania intelektualnego, jak i zachowań przystosowawczych, które wyrażają się w umiejętnościach poznawczych, społecznych i praktycznych. Niepełnosprawność ta ujawnia się przed 18. rokiem życia” (Smith 2008, s. 225).
Niepełnosprawność intelektualna jest zjawiskiem złożonym, a badacze zajmujący się jego analizą mają ogromne trudności z jednoznacznym zdefiniowaniem tego pojęcia. Postęp medycyny oraz wielu innych dyscyplin naukowych przyczyniają się do coraz dokładniejszych określeń czynników powodujących niedorozwój umysłowy, ale inne ciągle pozostają niezidentyfikowane.
Istnieje wiele różnych systemów porządkowania przyczyn niepełnosprawności intelektualnej. Niekiedy dzieli się je na cztery grupy: czynniki społeczno-ekonomiczne i środowiskowe, urazy, infekcje i zatrucia oraz przyczyny biologiczne. Amerykańskie Stowarzyszenie Niepełnosprawności Intelektualnej i Rozwojowej natomiast dzieli je na trzy grupy w zależności od czasu wystąpienia:
1) prenatalne – przed urodzeniem,
2) okołoporodowe – podczas porodu,
3) poporodowe – po urodzeniu (Smith 2008).
W okresie okołoporodowym: urazy porodowe spowodowane brakiem tlenu, wypadki związane z pępowiną, urazy położnicze, urazy głowy oraz mała masa urodzeniowa ciała;
po urodzeniu: powikłania chorób zakaźnych (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, odry, ospy, błonnicy), ciężkie zaburzenia przemiany materii różnego pochodzenia, niekorzystne warunki psychospołeczne, które hamują rozwój psychiczny dziecka (np.: maltretowanie i zaniedbanie dziecka, zatrucia środowiskowe, wypadki).
Często jest jednak tak, że niepełnosprawność intelektualna nie ma konkretnej przyczyny i w żaden sposób nie można go powiązać z przyczynami genetycznymi, chorobami czy urazami.
Przyczyn szukamy po to, aby pomóc choremu dziecku od samego początku poprzez specjalistyczne leczenie i rehabilitację. Ważne by jak najwcześniej zauważyć pewne nieprawidłowe zachowania u niemowląt i małych dzieci. Lekkie upośledzenie umysłowe rzadko bywa spowodowane jednym znanym czynnikiem etiologicznym, na ogół mamy do czynienia z uwarunkowaniami wieloczynnikowymi. Rzadko też spotykamy się z objawami neurologicznymi. Do przyczyną według K. Kirejczyka (1981) powodującą niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim są często czynniki środowiskowe, w tym uwarunkowania społeczne (inteligencja, wykształcenie, zawód, status rodziców). Te czynniki łatwiej korygować, aniżeli czynniki genetyczne.

1.2 Charakterystyka dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim.

W tym miejscu chciałabym pokrótce opisać dzieci zakwalifikowane do kategorii niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim, ponieważ to właśnie z takimi uczniami coraz częściej pracuję.
Rodzaj i poziom zaburzeń rozwojowych u tych dzieci wynika z faktu, iż etiologia niepełnosprawności intelektualna stopnia lekkiego, zdaniem wielu autorytetów naukowych (m.in.: J. Wyczesany i H. Borzyszkowskiej) zawiera oddziaływanie kilku czynników patogennych w przeciwieństwie do głębszych postaci niedorozwoju umysłowego, gdzie ma miejsce zaistnienie jednego czynnika o znacznej wadze patogennej (np. wada genetyczna). Ponadto w większości opracowań naukowych podkreślany jest istotny wpływ nieprawidłowego funkcjonowania środowiska rodzinnego dziecka na występowanie niedorozwoju umysłowego w stopniu lekkim. Bardzo trudno jest rozstrzygnąć, czy poziom funkcjonowania w momencie badania młodszych dzieci wynika z rzeczywistego upośledzenia, czy tylko z braku stymulacji w rodzinie.
Dzieci niepełnosprawni intelektualnie w stopniu lekkim nie wyróżniają się wyglądem zewnętrznym wśród rówieśników i dopiero po wnikliwej obserwacji można zauważyć istotne odchylenie w funkcjonowaniu określonych czynników psychofizycznych.
Najbardziej charakterystyczne cechy dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, to:
- utrudniony i zaburzony poziom spostrzegania,
- zaburzenia w zakresie koncentracji uwagi,
- zaburzona w dużym stopniu pamięć logiczna,
- dość dobra pamięć mechaniczna,
- często zauważalne opóźnienie w rozwoju mowy,
- dominacja myślenia konkretno-obrazowego nad pojęciowo-słownym,
- zaburzenia w sferze motoryki,
- zwolnione tempo pracy,
- brak samodzielności i inicjatywy w działaniu, pomysłowości,
- mały zasób słownictwa,
- trudności z wypowiadaniem myśli, formułowaniem wypowiedzi,
- upośledzone rozumienie przyczynowo-skutkowe, abstrahowanie, uogólnianie, porównywanie, wnioskowanie,
- trudności powiązania nowej wiedzy z wcześniej posiadaną, duże trudności w stosowaniu zdobytej wiedzy w konkretnym działaniu,
- słaby krytycyzm,
- ograniczona zdolność do samokontroli,
- osłabiona kontrola emocji, popędów, dążeń,
- utrudnione przystosowanie społeczne.
Nie można jednak danemu dziecku niepełnosprawnemu intelektualnie w jednakowym stopniu przypisywać tych wszystkich właściwości, które występują w całej populacji tych dzieci. Każde bowiem dziecko niepełnosprawnemu intelektualnie w stopniu lekkim charakteryzuje się nieco innym profilem rozwoju, co wyraża się różnym poziomem jego osiągnięć.
........................................
Literatura:

1. Kostrzewski J., Wald I., 1981, Podstawowe wiadomości o upośledzeniu umysłowym, (w:) Upośledzenie umysłowe – pedagogika, praca zbiorowa pod redakcją K. Kirejczyka, PWN, Warszawa.
2. Kirejczyk K. (red.), 1981, Upośledzenie umysłowe – pedagogika, PWN, Warszawa.
3. Smith D. D., 2008, Pedagogika specjalna – podręcznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
4. Wyczesany J., 1999, Pedagogika upośledzonych umysłowo, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
5. Borzyszkowska H., 1985, Oligofrenopedagogika, PWN, Warszawa.

Rozdział II
METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH

2.1 Przedmiot i cele badań.
Przedmiotem badania uczyniłam chłopca posiadającego orzeczenie o kształceniu specjalnym ze wglądu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim. Obecnie chłopczyk jest uczniem klasy 2 wiejskiej szkoły podstawowej do której uczęszcza już trzeci rok.
Dokonując tego wyboru brałam pod uwagę takie kryteria, jak:
- wiek dziecka,
- stopień niepełnosprawności,
- możliwość częstego przebywania w otoczeniu dziecka i obserwowania go,
- różnorodność zachowań dziecka w czasie nauki i wolnym czasie (podczas zabawy i na przerwach)
- łatwość nawiązywania kontaktu z dzieckiem,
- możliwość przeprowadzenia wiarygodnego i wyczerpującego wywiadu środowiskowego.
Celem moich badań jest zgromadzenie materiału empirycznego (materiału uzyskanego w trakcie badań) poddanie jego dokładnej analizie na podstawie której będzie stworzona diagnoza funkcjonalna, w wyniku której zostanie ułożony program rewalidacji czy terapii indywidualnej. Celem moich badań jest również próba dokonania kompleksowego opisu funkcjonowania dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim we wszystkich sferach rozwojowych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na sferę rozwoju społecznego.

2.2 Metody, techniki i narzędzia badawcze.
Podstawową metodą badawczą, którą posłużyłam się w mojej pracy jest studium przypadku indywidualnego.Według T. Pilcha (1985, s. 123) „metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań, polegających na analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych”.
Pierwszym zadaniem metody badawczej indywidualnych przypadków jest przeprowadzenie rozpoznania (diagnozy) badanych jednostek pod kątem rozwiązywanej problematyki. Następnie w oparciu o dokonaną diagnozę należy podjąć próbę wskazania hipotetycznej prognozy rozwoju sytuacji, w zależności od nie ingerencji lub ingerencji wychowawczej, oraz zaproponować postępowanie mogące ulepszyć istniejącą rzeczywistość.
W celu postawienia prawidłowej diagnozy (aktualnego stanu rozwoju) dziecka z niepełnosprawnością intelektualną konieczne jest przeprowadzenie różnorodnych badań. Badania prowadzone metodą indywidualnych przypadków posługują się następującymi technikami badawczymi: najbardziej użyteczną jest wywiad, znakomicie uzupełnia go obserwacja i analiza dokumentów. Obserwacja jest podstawową i najczęściej stosowaną metodą badań pedagogicznych. Obserwacją można nazwać nie tylko prostą, nieplanowaną rejestrację zdarzeń i faktów, ale także złożony proces kontrolowanej obserwacji, systematycznej, z użyciem technik pomocniczych (kamery, magnetofonu i arkuszy obserwacyjnych).
W mojej pracy badawczej wykorzystałam następujące techniki badawcze: wywiad jawny nieformalny z dzieckiem; wywiad jawny formalny z jego matką, dotyczący historii rozwoju psychofizycznego oraz sytuacji rodzinnej dziecka; rozmowy z kolegami z klasy, z nauczycielami, uczącymi dziecko w szkole podstawowej, oraz pedagogiem i psychologiem danej placówki; obserwację fragmentaryczną( bezpośrednia, spontaniczna obserwacja dziecka przebywającego codziennie na świetlicy szkolnej) oraz analizę dokumentacji medyczno-psychologicznej.
Narzędziami badawczymi były:
>książeczka zdrowia dziecka
>arkusze obserwacji
>kwestionariusz wywiadu
> arkusz obserwacji dziecka – sensoryzmy
>karta danych osoby badanej
>test M-CHAT (zał. Nr4)
>zegar aktywności (zał.nr5)
>analiza rysunku
>wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania dziecka
>arkusz obserwacji do badań dojrzałości szkolnej(zał. Nr1)
>PAC-2 (zał. Nr2)
>PAC-1 (zał. Nr3)
>Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego na I okres edukacyjny
ze względu na: niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim

........................................
Literatura:

1. Pilch T., 1985, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa.

Załącznik nr1: Wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania dziecka (WYBRANE OBSZARY).
Podczas wykonania badania narzędziem diagnostycznym postępu w rozwoju społecznym PAC-2 H.C.Gunzburga wychowanka niepełnosprawnego intelektualnie w stopniu lekkim wiele obszarów zostało nie objętych badaniem ze względu na wiek rozwojowy (7 lat). W związku z tym sięgnęłam do narzędzia diagnostycznego PAC-1 H.C.Hansburga, żeby określić postępy w zakresie umiejętności społecznych. Podczas badania narzędzie się sprawdziło.
Rozdział III
ANALIZA WŁASNEGO MAREIAŁU BADAWCZRGO

3.1 Prezentacja badanego ucznia i jego problemów.
Kacper 8 letni chłopiec trzeci rok jest uczniem wiejskiej ogólnodostępnej szkoły podstawowej, wcześniej uczęszczał do przedszkola. Obecnie jest uczniem klasy 2 szkoły podstawowej. W „zerówce” zwrócono matce uwagę na występowanie trudności w zakresie przyswajanej wiedzy i umiejętności. Zauważono wiele przeciwwskazań do rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej. Dziecko zostało przebadane w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Chłopczyk po przebadaniu w poradni otrzymał Orzeczenie o Kształceniu specjalnym ze względu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim. Chłopiec rozpoczął naukę w klasie pierwszej nie osiągając dojrzałości szkolnej, zarówno w sferze intelektualnej, emocjonalnej, poznawczej, jak i społecznej. Posiadał szereg obciążeń, które przeszkadzały mu w prawidłowym starcie edukacyjnym. Pomoc nauczyciela wspomagającego i wychowawcy klasy oraz dobór odpowiedniej indywidualnej ścieżki edukacyjnej dostosowanej do możliwości dziecka pomogła mu zaliczyć klasę pierwszą. Chłopiec miał ogromne kłopoty w przyswajaniu wiedzy mimo dodatkowych zajęć dydaktyczno-wyrównawczych, na które uczęszczał. Postępy edukacyjne były znikome. Miał problemy ze zrozumieniem i wykonywaniem najprostszych poleceń wynikających z toku zajęć edukacyjnych.
Jest bardzo spokojny i spostrzegany wśród nauczycieli mających z nim zajęcia, jako grzeczny uczeń, niesprawiający problemów wychowawczych. Chłopiec ma problemy w nauce i trudności w relacjach społecznych. Jest osobą bardzo lękliwą i małomówną. W sytuacjach trudnych ma tendencję do wycofywania się. Jeżeli chodzi o nowe środowisko, to potrzebuje dużo czasu, aby się w nim zaaklimatyzować. Brak mu pewności siebie. Często czuje się skrępowany nową sytuacją, nowym miejscem, nowymi osobami.

3.1 Geneza i dynamika badanego zjawiska.
Przeprowadzony wywiad z matką dostarczył mi informacji o środowisku rodzinnym i rozwoju psychofizycznym dziecka. Z dokumentacji medycznej wynika, że ciąża była zagrożona i poród był przedwczesny. Z wywiadu z mamą chłopca uzyskałam informacje, że Kacper jest wcześniakiem. Wskutek niedotlenienia podczas porodu przedwczesnego stwierdzono trwałe uszkodzenie neurologiczne. Chłopiec był dzieckiem dość spokojnym, rozwój funkcji ruchowych prawidłowy , nie sprawiał problemów wychowawczych. Z informacji matki na temat zachowania ucznia wynikało, że jest dzieckiem grzecznym, spokojnym i nieśmiałym.
Kacper jest jedynakiem z pełnej rodziny. Matka i ojciec posiadają wykształcenie zawodowe, pracują zawodowo: mama kasjerka w supermarkecie, tata kierowca dalekobieżny. Wychowaniem chłopca zajmuje się głownie mama, tata ze względu na specyfikę zawodu sporadycznie widuje się z synem(częste kilkomiesięczne wyjazdy zagraniczne). Mieszkają w niedużej miejscowości w domku jednorodzinnym. Kacper ma swój pokój na piętrze, urządzony według potrzeb wiekowych. Sytuacja materialno-bytowa jest stabilna. W środowisku lokalnym rodzina cieszy się pozytywną opinią. Dziecko zawsze czysto ubrane, nie odróżniają się wyglądem od innych swoich rówieśników. Na swoim podwórku nie ma żadnych przyjaciół, spotyka się jedynie ze swoją młodszą cioteczną siostrą, która mieszka tuż obok. Kacper bardzo lubi bawić się klockami układając z nich wieże lub samochodzikami. Chętnie ogląda bajki na telewizorze i czasami gra na tablecie, nie ma ulubionych bohaterów. Ma duże deficyty w komunikacji werbalnej, z wywiadu z mamą Kacper bardzo późno zaczął mówić w wieku 3 lat (pojedyncze wyrazy). Teraz, jako 8 latek mówi krótkie pojedyncze zdania. Występuje duża więź pomiędzy chłopcem a matką. Czasami chłopcem opiekuje się babcia.
We wrześniu 2019 chłopiec na prośbę pedagoga szkolnego otrzymał Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego ze względu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim.
Zespół Orzekający przedstawia diagnozę funkcjonowania dziecka, z uwzględnieniem potencjału rozwojowego oraz mocnych stron i uzdolnień dziecka lub ucznia oraz występujących w środowisku nauczania i wychowania barier i ograniczeń utrudniających jego funkcjonowanie.
Diagnoza zespołu orzekającego jest następująca:
Aktualny rozwój umysłowy dziecka kształtuje się na poziomie niepełnosprawności intelektualnej w stopniu lekkim, jest nieharmonijny w przebiegu - przy wyraźnie słabiej ukształtowanych funkcjach inteligencji. Obniżona jest sprawność procesów myślenia, rozumowania arytmetycznego, zakres i trwałość pamięci. Chłopiec niechętnie się wypowiada, buduje proste zdania, często niepoprawne pod względem gramatycznym, ma ubogi zasób słownictwa. Rozumie proste komunikaty werbalne, ale nie wykonuje i nie rozumie złożonych zdań. Po czasie reaguję na swoje imię. Artykulacja jest nieprawidłowa, sprawność aparatu mowy niska. Ma problemy z podtrzymaniem dialogu, z tego względu ma trudności w relacjach społecznych. Obniżone funkcjonowanie analizatora słuchowego w zakresie analizy słuchowej słowa, zaburzona synteza głoskowa słów oraz słuchowe różnicowanie głosek. Tu jest podejrzenie zaburzenia integracji słuchowej, zasugerowano rodzicom wykonanie specjalistycznych badań słuchu dziecka pod tym kątem.
Mocna strona chłopca jest stosunkowo dobrze (w granicach normy wiekowej) wykształcona percepcja wzrokowa, koordynacja wzrokowo-ruchowa i sprawność manualna (zał. nr6). Istotne deficyty rozwojowe stwierdza się natomiast w zakresie percepcji słuchowej. Chłopiec z ogromnym trudem skupia uwagę na treściach słuchowych, ma problemy z dokonywaniem analizy i syntezy sylabowej słów, wyróżnieniem głosek w nagłosie i wygłosie. Pamięć słuchowa świeża w zakresie powtarzania ciągów wyrazowych również jest obniżona. Chłopiec jest słabo wdrożone do pracy zdaniowej, bardzo męczliwe, ze znacznymi deficytami uwagi oraz cechami nadruchliwości.

Zalecono przez poradnię kształcenie programem dostosowanym do potrzeb i możliwości uczenia w oparciu o podstawę programową kształcenia ogólnego na terenie szkoły macierzystej i rewalidację osłabionych funkcji percepcyjno-motorycznych. Zaznaczono, aby pracować z uczeniem według wskazań właściwych postępowaniu z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualna w stopniu lekkim z deficytem uwagi.
>W przypadku kształcenia w szkole ogólnodostępnej wskazane jest zatrudnienie dodatkowego nauczyciela posiadającego kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia dziecka z niepełnosprawnością w zakresie:
-prowadzenia zajęć rewalidacyjnych;
-wspomagania nauczycieli w doborze form i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej z chłopcem;
-udzielenia wsparcia podczas zajęć edukacyjnych, motywowania do pracy;
>Zakres zintegrowanych działań nauczycieli i specjalistów pracujących z uczniem:
-dostosowanie ilości, stopnia trudności oraz tempa wprowadzonych treści programowych do rzeczywistych możliwości i aktualnej wiedzy chłopca;
-monitorowanie jego samodzielnej pracy i kierowanie jego procesem uwagi, dodatkowe wyjaśnienia w razie wystąpienia trudności, zwiększenie ilości przykładów;
-kierowanie indywidualnych komunikatów do chłopca, dostosowanych poziomem trudności do jego umiejętności;
-bazowanie na teściach konkretnych, wielokrotne powtarzanie nawet podstawowego materiału;
>Cele rozwojowe i terapeutyczne:
-wszechstronna stymulacja wszystkich funkcji poznawczych oraz mowy, wsparcie ucznia w procesie edukacji poprzez dostosowanie wymagań, form i metod Placydo jego potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
>Rewalidacja w postaci:
-zajęć z oligofrenopedagogiem ukierunkowanych na ogólną stymulację rozwoju poznawczego, ze szczególnym uwzględnieniem procesów myślenia i pamięci oraz funkcji percepcyjno-motorycznych.
>Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w postaci:
-zajęć specjalistycznych:
>zajęć korekcyjno-kompensacyjnych celem usprawnienia funkcji percepcyjno-motorycznych ( intensywna stymulacja rozwoju percepcji słuchowej) oraz grafomotoryki , ćwiczenia koncentracji uwagi;
>terapii logopedycznej ukierunkowanej na rozwijanie mowy biernej (rozumienia) i czynnej(słownika, ekspresji) oraz usprawnieniu aparatu mowy i ćwiczenie poprawnej artykulacji;
>przeprowadzenie diagnozy i ewentualnie podjęcie terapii w zakresie percepcji słuchowej i integracji sensorycznej;
Zespół orzekający zalecił kształcenie programem dostosowanym do potrzeb i możliwości ucznia – niepełnosprawnego intelektualnie w stopniu lekkim – w oparciu o podstawę programową kształcenia ogólnego na terenie szkoły macierzystej lub w szkole specjalnej oraz zajęcia rewalidacyjne funkcji słuchowo-językowych i wzrokowych. Wskazano również potrzebę częstego chwalenia ucznia na tle grupy w celu wzmocnienia pozycji w klasie oraz wzmocnienia wiary we własne możliwości.

Bez względu na formę kształcenia praca z uczniem z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim wymaga gruntownej znajomości dziecka - jego indywidualnych cech rozwojowych, środowiska rodzinnego oraz ogólnych ograniczeń charakterystycznych dla osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Podczas planowanych i sporadycznych obserwacji chłopca na lekcjach, świetlicy i podczas dowolnej zabawy w czasie wolnym na przerwach, na placu zabaw i na boisku szkolny u chłopca są zauważalne pewne trudności. Kacper na zajęciach pracuje bardzo wolno, po wskazaniu przez nauczyciela konkretnego zadania i przeczytaniu polecenia. Łatwo się zniechęca i często przerywa pracę. Nigdy nie zadaje dodatkowych pytań, gdy ma kłopoty ze zrozumieniem polecenia. Chłopiec nie inicjuje rozmowy. Nie rozumie złożonych zdań i skomplikowanych zjawisk. Ma trudności w wyrażaniu swoich myśli, ma ubogi zasób słów i rozumieniu wypowiedzi złożonych innych osób. Posiada natomiast dobrą pamięć mechaniczną. Mam wrażenie czasami że uczy się bez zrozumienia, nie zadając dodatkowych przy tym pytań. W relacjach społecznych z rówieśnikami nie rozumie sytuacji trudnych (konfliktów i sporów miedzy dziećmi i relacji klasowych), których nie potrafi samodzielnie rozwiązać. Nie ma przyjaciół. Nie potrafi utrzymać relacji społecznych na stopie koleżeńskiej. Nie jest w stanie podjąć sam słusznej decyzji, trzeba mu w tym pomóc doradzając jak ma postąpić w danej sytuacji . Często naśladuje kolegów, których zna jeszcze z przedszkola. Wykazuje cechy utrudnionego przystosowania społecznego, które mogą wynikać z deficytów rozwojowych chłopca.
Po przeprowadzonych badaniach i obserwacjach można zauważyć nieharmonijny rozwój czynności poznawczych: spostrzeganie, uwaga, pamięć, myślenie i relacji społecznych.

Analiza treści rysunku Kacpra.

Rysunek jako efekt działań człowieka może być ważnym źródłem informacji o jego autorze. Stanowi graficzną postać wypowiedzi ludzkiej odzwierciedlającą procesy intelektualne i emocjonalne autora oraz jego możliwości manualne. Rysunek jest obrazem rozwoju psychofizycznego dziecka upośledzonego, co wyraża się w proporcjach, kolorystyce, stosowaniu symboli, faktury, sprawności manualnej w trakcie rysowania. Analiza rysunku – należy do metod projekcyjnych.
W spontanicznych rysunkach dziecko przedstawia to, co wie, o czym myśli i marzy. Rysując można kreować świat swych przeżyć, fantazji, dokonywać projekcji własnej osobowości.
Rysunki dzieci i młodzieży są bardzo dobrym materiałem do psychologicznej analizy, zawierają bowiem bogactwo elementów dotyczących formy, treści i koloru. Szczególne znaczenie diagnostyczne w badaniu dzieci i młodzieży ma rysunek postaci ludzkiej. „... dziecko rysując człowieka, kieruje się nie wyobraźnią wzrokową lub sprawnością manualną , ale przede wszystkim wiedzą i posiadanymi pojęciami. Dziecko rysuje to , co wie, a nie to, co widzi.” (Hornowski.B.1982 s.6)
Poddając analizie formalnej rysunki postaci można podjąć próbę ustalenia, co na danym poziomie rozwoju intelektualnego dziecko wie i w jaki sposób przekazuje to w wypowiedzi plastycznej.
Chłopiec bardzo lubi rysować, wykonuje swoje prace starannie i z dużym zaangażowaniem. Kacper został poproszony o narysowanie swojej rodziny. Przez chwile się zastanawiał, po rozmowie kierowanej na temat rodziny ( na własnym przykładzie) i jego członków rodziny, wziął się do pracy i zaczął rysować. Właściwie trzymał narzędzie pisarskie. Podczas rysowania był skupiony i czasami spoglądał na mnie. Chłopiec w skupieniu tworzył pracę plastyczną. Widoczne było duże zaangażowanie i chęć tworzenia. Trudność sprawiało uchwycenie prawidłowych proporcji postaci. Kolejność rysowania postaci była taka: Mama w środku obrazu, potem chłopiec narysował siebie i jako ostatniego przedstawił tatę. Rysowanie mamy, jako pierwszej świadczy o emocjonalnej więzi z matką. Kolorując rodziców chłopiec użył widoczne silne kontrasty walorowe o przewadze czerwieni, świadczą o braku równowagi emocjonalnej i bezpieczeństwa w rodzinie. Postacie nie trzymają się za ręce, na obrazku najbardziej jest oddalony tata od mamy. Typ danego rysunku, to raczej rysunek racjonalny charakteryzuje się linią prostą i sztywną. Postacie są nieruchome, wyizolowane, ale z dbałością o szczegóły(włosy, twarz raczej bez emocji, ubrania),. W ten sposób rysują osoby zahamowane, ostrożne w ujawnianiu swoich emocji, poddające się sztywnym regułom. Cała kompozycja rysunku jest nieco przesunięta w dół. Tło raczej duże białe czyste przestrzenie, tylko nieliczne elementy krajobrazu w postaci chmur i czerwonego słońca nad głowami członków rodziny. W analizie Testu Rysunku Rodziny duże białe przestrzenie są wskaźnikami niepokoju. Na odwrotnej stronie kartki chłopiec narysował budynek swojego domu ze szczegółami wykorzystując całą powierzchnię kartki w kolorze czerwonym. Czerwień wyraźnie dominuje na obrazku. Podczas rysowania robił przerwy. Sprawnie posługiwał się kredkami, chwyt był poprawny. Jednak podczas rysowania zauważyłam, że mocno dociskał kredki i ołówek do kartki, co świadczy o wzmożonym napięciu mięśniowym ręki.
Moim zdaniem rodzice powinni posiąść wiedzę o rozwoju dziecka, zacieśnić kontakty ze szkołą i wspólnie z nauczycielem wspierać dziecko w jego rozwoju. Z badań, obserwacji i rozmów z osobami pracującymi z chłopcem wynika znikome zainteresowanie postępami i współpracą ze środowiskiem szkolnym. Niedobór bodźców kształtujących wyobraźnię i zdolność logicznego myślenia oraz słownictwo wpłyną na gorsze funkcjonowanie dziecka w szkole i opóźnienie procesów poznawczych. Brak konsekwencji rodziców i małe zainteresowanie rodziców dzieckiem spowoduje zmniejszenie motywacji do nauki. Rozwój dziecka należy stymulować przez zacieśnienie kontaktów z rodzicami oraz dostosowanie wymogów ze strony nauczyciela do możliwości dziecka. Ważne jest, aby dziecko czuło się dowartościowane, akceptowane i pozytywnie motywowane ze strony rodziców. Należy tak dobierać metody działań, aby w pracy z uczniem wcielać piękną formułę Marii Montessori: „Dopomóż mi, abym stał się samodzielny”.
W pracy z dzieckiem należy zachować spokój i rozsądek. Nie można pozwolić, aby niepokój udzielał się dorosłym.

........................................
Literatura:
1. Frydrychowicz A.: Rysunek Rodzinny. Projekcyjna metoda badania stosunków rodzinnych. Poznań 1984.
2. Pilch T. :Zasady badań pedagogicznych. Warszawa 2001.
3. Zaczyński W. Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1995.
4. Harnowski B. Psychologia różnic indywidualnych, Warszawa 1985.

Rozdział IV
WSKAZANIA DO DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH W PROCESIE REWALIDACJI
4.1 Obszary wymagające działań wspierających.
Analizując potrzeby dziecka powinno się patrzeć na nie holistycznie. Dlatego warto zwracać uwagę na różnorodne czynniki, które mogą wpłynąć na odnoszenie przez ucznia sukcesów w szkole, czyli m.in.:
− brać pod uwagę jego zdolności, wiedzę, umiejętności i możliwości potrzebne do realizacji poszczególnych przedmiotów czy zadań, które mogą być stawiane przed dzieckiem,
− analizować sposoby reagowania dziecka w sytuacjach dla niego trudnych (np. poziom motywacji do pokonywania przeszkód i trudności),
− próbować zaobserwować umiejętności psychospołeczne dziecka, w tym możliwości nawiązywania kontaktów z rówieśnikami i dorosłymi,
− zapoznawać się z efektami dotychczasowej edukacji oraz dostosowaniami programowymi, metodami, technikami wykorzystywanymi w pracy z dzieckiem,
− uwzględniać poziom sprawności motorycznej dziecka, w tym możliwości samoobsługi (głównie w odniesieniu do dzieci młodszych i niepełnosprawnych ruchowo),
− zwracać uwagę na poziom samodzielności ucznia,
− brać pod uwagę sytuację rodzinną i warunki w jakich żyje uczeń,
− w przypadku uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego,
dokonuje oceny poziomu funkcjonowania ucznia we wszystkich ważnych obszarach, a następnie opracowuje indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny.

Dokonując opisanej powyżej analizy możemy określić obszary wymagające działań wspierających. W danym indywidualnym przypadku na podstawie przeprowadzonych badań i wypełnionych kwestionariuszy oraz dokonanej diagnozy funkcjonalnej wynika że najsłabszymi obszarami w funkcjonowaniu Kacpra na których powinny skupić się działania rewalidacyjne, terapeutyczne i wspierające, są:
- sprawność fizyczna (mała i duża motoryka)
- przetwarzanie zmysłowe i integracja sensoryczna (funkcje percepcyjno-motoryczne: zmysł słuchu, czucia, węchu)
- umiejętności komunikacyjne (poprawność mowy pod względem artykulacyjnym, gramatycznym i stylistycznym, poprawność zdań i wypowiedzi)
- procesy poznawcze( opanowanie technik szkolnych i treści programowych dostosowanych do indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia oraz stymulacja uwagi, spostrzegania, pamięci, myślenie)
- umiejętności społeczne (kontakty/ relacje z innymi, przestrzeganie ustalonych zasad, postawa/samoocena, kontrola emocji, motywowanie do różnych działań i radzenie w różnych sytuacjach)

Wskazania do rewalidacji/terapii i działań wspierających:

>Cele rozwojowe i terapeutyczne:
-wszechstronna stymulacja wszystkich funkcji poznawczych oraz mowy, wsparcie ucznia w procesie edukacji poprzez dostosowanie wymagań, form i metod pracy do jego
potrzeb wynikających z niepełnosprawności (IPET).
>Rewalidacja w postaci:
-zajęć ukierunkowanych na ogólną stymulację rozwoju poznawczego, ze szczególnym uwzględnieniem procesów myślenia i pamięci oraz funkcji percepcyjno-motorycznych.
>Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w postaci:
-zajęć specjalistycznych:
>zajęć korekcyjno-kompensacyjnych celem usprawnienia funkcji percepcyjno- motorycznych(przede wszystkim intensywnej stymulacji rozwoju percepcji słuchowej) oraz grafomotoryki, ćwiczenia koncentracji uwagi;
>terapii logopedycznej ukierunkowanej na rozwijanie mowy biernej (rozumienia) i czynnej (słownika, ekspresji) oraz usprawnienie aparatu mowy ćwiczenie poprawnej artykulacji;
>przeprowadzenie diagnozy i ewentualnie podjęcie terapii w zakresie integracji sensorycznej oraz integracji słuchowej.
>zajęć dydaktyczno-wyrównawczych celem utrwalenia nabywanych umiejętności i wiadomości szkolnych według rozpoznania potrzeb przez nauczyciela.
 Wsparcie rodzica w stymulacji rozwojowej dziecka, ze szczególnym uwzględnieniem szczegółowego instruktażu do prowadzenie ćwiczeń utrwalających w warunkach domowych.

4.2 Proponowane sposoby i metody pracy.
W oparciu o powyższe uzasadnienia proponuje dla Kacpra następujące metody/sposoby postępowania rewalidacyjnego/terapeutycznego/wspierającego:
1) Zajęcia Integracji Sensorycznej- jest metodą uzupełniającą do oddziaływań pedagogicznych, logopedycznych oraz psychoterapeutycznych. Stosowana jest w przypadku dzieci mających różnorodne trudności w rozwoju ruchowym, w rozwoju mowy, w uczeniu się, zachowaniu. W rezultacie ćwiczeń poprawie ulega ogólne funkcjonowanie i zachowanie dziecka.

2) Terapia plastyczna
3) Terapia logopedyczna
4) Terapia Umiejętności Społecznych
5) Metoda dobrego startu- Metoda Dobrego Startu jest metodą stymulującą rozwój psychomotoryczny dziecka. W programie zawarte są ćwiczenia ruchowe, ruchowo-słuchowe oraz ruchowo-słuchowo-wzrokowe. Szeroko wykorzystywane są piosenki, wierszyki i rytmizacje, wykonywanie ruchów zgodnych z rytmem piosenki, rytmiczne odtwarzanie wzorów graficznych, itp.
Dla maksymalnej efektywności wyżej wymienionych metod zalecane następujące sposoby podczas pracy z wychowankiem:
o posadzenia dziecka obok nauczyciela,
o wspieranie przekazy słownego treściami wzrokowymi,
o pomaganie uczniowi w ćwiczeniach grafomotorycznych,
o usprawnienie procesu myślenia na poprzez zabawy logiczne na konkretach, historyjkach zagadkach,
o utrwalenie poznanych cyfr, liter, znaków matematycznych, figur geometrycznych,
o usprawnienie analizatora słuchowego (wysłuchiwanie samogłosek, spółgłosek, sylab i zdań)
o ćwiczenie koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej, śpiew wraz z ruchem do treści piosenki,
o ćwiczenie w rozpoznawanie dźwięków z otoczenia,
o stosowanie wobec ucznia postaw wspierających, nagradzanie za podjęty trud

4.3 Metody wiodące w procesie rewalidacji.
To przede wszystkim wszystkie wcześniej wymienione metody ukierunkowane na usprawnienie i stymulację sfery poznawczo-społecznej chłopca ze szczególnym naciskiem położonym na:
-ćwiczenie pamięci i myślenia logicznego
-ćwiczenia techniki czytania
-rozwijanie mechanizmów samokontroli i koncentracji uwagi
-wzmocnienie mocnych stron ucznia
-praca nad samodzielnym wykonywaniem zadań
-kształcenie umiejętności radzenia sobie ze stresem ( w różnych trudnych sytuacjach)

4.4 Motywowanie środowiska rodzinnego do udziału w procesie wspomagania rozwoju.
Powinno się wzmacniać pozytywne zachowania i postępy chłopca i bazować na jego mocnych stronach. Zachowanie Systematycznego przepływ informacji w razie postępów i problemów w procesie dydaktyczno-wychowawczym z nauczycielem wspomagającym, wychowawcą, pedagogiem i psychologiem szkolnym. Przekazywanie rodzicom precyzyjnego instruktażu do ćwiczeń w domu. Wskazania do bardziej ścisłej integracji rodzinnej do wzmocnienie więzi rodzinnych ze względy na częste wyjazdy ojca, wspólne wyjścia i zabawy. Naturalną formą aktywności dziecka jest zabawa. Dzieci uczą się poprzez zabawę. Poprzez zabawę z dzieckiem rodzice mogą znacząco wesprzeć rozwój swojego dziecka.
Zabawa jest tą formą aktywności, która:
• wymaga współdziałania i koncentracji uwagi,
• wdraża do przestrzegania zasad i reguł,
• rozwija umiejętności naśladowcze,
• wyzwala aktywność twórczą,
• kształtuje wyobraźnię i fantazję,
• rozwija funkcje percepcyjne,
• ćwiczy sprawność motoryczną i manualną,
• rozwija spostrzegawczość i myślenie,
• wyzwala wiele pozytywnych emocji.
PODSUMOWANIE
Studium indywidualnego przypadku oraz analiza literatury pozwalają na sformułowanie wniosków, które umożliwiają skuteczne prowadzenie procesu rewalidacji (rehabilitacji) dzieci z niepełnosprawnością intelektualna stopniu lekkim. Indywidualny program wsparcia, który realizuje grupa specjalistów współpracując ze środowiskiem rodzinnym, umożliwia uczniowi z niepełnosprawnością intelektualną zdobywać wiedzę i umiejętności na miarę jego możliwości, usprawniać, korygować i kompensować zaburzone funkcje psychofizyczne, rozwijać zdolności poznawcze (myślenie, uwagę, spostrzeżenie itp.) i zainteresowania twórcze. Daje tym dzieciom możliwości uczestniczenia w różnych formach życia społecznego na równi z innymi członkami danej zbiorowości. Chcąc skutecznie stymulować i ukierunkować rozwój dziecka trzeba z nim być, wspierać go w niepowodzeniach i cieszyć się jego zwycięstwami.
Dzięki analizie i badaniu tego przypadku wzbogaciłam się o dużo nowej wiedzy, która zapewne będzie mi pomocna nie tylko w pracy zawodowej,
ale i w codziennym życiu, pozwalając inaczej spoglądać na ludzi i otaczający ich świat – nasz świat.