Doskonalenie percepcji wzrokowej oraz spostrzegania wzrokowego u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną

Wzrok, obok dotyku odgrywa podstawową rolę w poznawaniu świata. Spostrzeganie towarzyszy każdej czynności wykonywanej przez człowieka. Tylko prawidłowe funkcjonowanie całego analizatora wzrokowego i jego współdziałanie z innymi daje możliwość właściwego funkcjonowania spostrzegania wzrokowego.
Proces spostrzegania to tworzenie reprezentacji przedmiotu na podstawie informacji otrzymywanych z narządów zmysłowych i - w pewnych wypadkach –informacji zawartych w pamięci (za: T. Maruszewski 2002)
Zaburzenia spostrzeżeń wzrokowych są jedną z częściej obserwowanych przyczyn zaburzeń rozwoju poznawczego lub trudności edukacyjnych. Nieprawidłowe spostrzeganie uniemożliwia lub utrudnia dziecku podstawowych umiejętności również w zakresie nauki czytania i pisania. Spostrzeżenia u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną są najczęściej niedokładne, najszybciej i najłatwiej zauważane są cechy zewnętrzne – kształt, kolor. Wieloelementowy obszar spostrzegania jest często obszarem małoelementowym. Dziecko nie dostrzega tego co jego zdrowy rówieśnik. Często dotyczy to percepcji kształtów geometrycznych, zdolności do analizy i syntezy wzrokowej (za: K. Kirejczyk, 1978) Różnice dotyczą także liczby popełnianych błędów w rozpoznawaniu podobieństw i różnic między przedmiotami.
Doskonalenie umiejętności poznawczych powinna zatem u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną rozpocząć się jak najwcześniej. Ważne przy tym jest również sprawdzenie poziomu sprawności narządu wzroku. Ćwiczenia stymulujące rozwój percepcji wzrokowej powinny być zawsze dostosowane do możliwości psychofizycznych dziecka. Zbyt łatwe staną się szybko nudne, a zbyt trudne mogą zniechęcać do kolejnych prób.
Ćwiczenia spostrzegania wzrokowego rozpoczynamy od ćwiczeń na materiale konkretno-obrazowym, przechodząc stopniowo do ćwiczeń na materiale abstrakcyjnym (geometrycznym).

I.Materiał konkretno - obrazowy:

1.Przedmioty naturalne, znane i bliskie dzieciom – zabawki, przedmiotu codziennego użytku, owoce, liście drzew itp.

Ćwiczenia:
•Wskazywanie i rozróżnianie,
•Wyszukiwanie i podawanie dobrze znanego jednokolorowego przedmiotu.
•Dobieranie do wzoru.
•Wybieranie przedmiotów jednakowego koloru.
•Segregowanie przedmiotów według określonych cech.
•Klasyfikowanie przedmiotów.
•Opisywanie z pamięci.
•Wyodrębnianie różnic.
•Odnajdywanie przedmiotów ukrytych.
•Odszukiwanie brakujących elementów.
•Dopasowywanie do otworów.

2.Obrazki:
•Wyrażne, czytelne obrazki pojedynczych przedmiotów.
•Obrazki przedstawiające układ przedmiotów.
•Przedstawiające czynności.
•Historyjki obrazkowe.
•Klocki obrazkowe.
•Puzzle.

Ćwiczenia:
•Rozpoznawanie treści.
•Dobieranie w pary.
•Dobieranie przedmiotu do obrazka.
•Tworzenie grup tematycznych.
•Wyszukiwanie różnic.
•Dobieranie do konturów.
•Składanie z pociętych elementów.
•Układanie według wzoru.
•Odnajdywanie na obrazkach sytuacyjnych.
•Układanie puzzli.

II.Materiał abstrakcyjny:
Figury geometryczne, pełne, różnobarwne oraz konturowe.

Ćwiczenia:
•Rozpoznawanie figur.
•Dobieranie w pary.
•Składanie z pociętych elementów.
•Segregowanie
•Tworzenie według wzoru.
•Odnajdywanie poleconej figury.
•Dopasowywanie sylwet do konturów.
Ćwiczenia grafomotoryczne:
•Łączenie punktów w linii poziomej, pionowej.
•Rysowanie w ograniczonym polu.
•Kolorowanie obrazków. Łączenie punktów wyznaczających kontury przedmiotu.
•Odwzorowywanie.
•Tworzenie kompozycji w formie wzoru.
•Rysowanie według wzoru.

Bibliografia:
Kirejczyk K. (1981). ,,Upośledzenie umysłowe – pedagogika.”. Warszawa PWN
Maruszewski T. (2002). ,,Psychologia poznania.”, Gdańsk, GWP