Wpływ telewizji na rozwój dziecka

Wpływ telewizji na rozwój dziecka

W ostatnich dziesięcioleciach telewizja odegrała zasadniczą rolę w dziedzinie rozwoju środków przekazu. Dla wielu rodzin jest dziś podstawowym źródłem bieżących wiadomości, wiedzy i rozrywki, kształtuje opinie, postawy i system wartości. Telewizor stał się najpopularniejszym sprzętem w naszych domach. Poświęcamy mu swój czas i uwagę. Oglądanie telewizji jest bardzo łatwą i przyjemną formą spędzania czasu wolnego. Wpływ telewizji na rozwój dziecka może być pozytywny lub negatywny.
Wszystko zależy od tego, ile czasu dziecko spędza przed telewizorem i co ogląda. Organizując dzieciom czas, który spędzają przed telewizorem, trzeba pamiętać, że telewizja zaspokaja ich ciekawość poznawczą, dostarcza przyjemności oglądania tego, czego nie widzą w najbliższym środowisku, rozszerza zakres pojęć, rozwija słownictwo.
Należy zatroszczyć się o właściwy dobór treści, które odbiera dziecko, tak, aby przeważały wśród nich te wartościowe, zarówno w sensie wychowawczym, jak i kształcącym. Ważne jest aby były to programy przeznaczone dla dzieci w wieku przedszkolnym, bądź zawierające elementy dostępne dla dzieci młodszych. Chodzi o to, by uwagę dzieci kierować na programy dla nich dostępne, które mogą ich zainteresować i jednocześnie przynieść korzyści. Programy te mogą wówczas pomóc dzieciom w poznawaniu i prawidłowym rozumieniu współczesnego świata.
Telewizja stała się więc atrybutem dziecka XXI wieku i ma zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na jego rozwój. Rozważenie wpływów pozytywnych i negatywnych, jakie niesie telewizja może ustrzec młodych widzów przed niebezpieczeństwem bezkrytycznego odbioru treści programowych i całkowitym zawładnięciem czasu dziecka. Konieczne jest więc podjęcie działań ochraniających dziecko przed szkodliwym wpływem niekontrolowanego odbioru programów telewizyjnych. Należy troszczyć się o to, aby dzieci oglądały takie programy telewizyjne, które pomogą im wkroczyć w świat uniwersalnych wartości humanistycznych bez zła, przemocy i okrucieństwa.

Pozytywny wpływ telewizji
Do zalet zorganizowanego kontaktu dziecka z programami telewizyjnymi należy zaliczyć także dostarczanie nowych informacji, wzbogacanie biernego i czynnego języka dziecka, rozwijanie zainteresowań i zdolności poznawczych, kształtowanie postaw społecznych moralnych, inspirowanie zabaw i rozwijanie twórczej wyobraźni. Programy telewizyjne dla dzieci uczą je różnych umiejętności: jak radzić sobie ze złożonymi emocjami, komunikować z rówieśnikami, znajdować wyjście z trudnych sytuacji. Programy edukacyjne inspirują dziecko do działania. Jeśli dziecku niezbyt podobają się tradycyjne metody nauczania, programy edukacyjne w telewizji mogą być świetnym sposobem na nakłonienie go do nauki. Sprzyjają one rozwijaniu analitycznego myślenia i umiejętności rozwiązywania problemów. Oglądając różne quizy i widowiska dzieci rozwijają wyobraźnię oraz pogłębiają wiedzę.
Oglądanie telewizji zgodnie ze wszystkimi zasadami zdrowego stylu życia przyczynia się do równowagi emocjonalnej dziecka. To z kolei prowadzi do poprawy postępów w nauce szkolnej. Badacze twierdzą, że dzieci, które oglądają informacyjne i edukacyjne programy telewizyjne, przewyższają swoich rówieśników ogólnym poziomem edukacji. Telewizja z pewnością dostarcza wielu pożytecznych informacji- nie można pozbawić dziecka jej oglądania. Jednak nie jest obojętne, ile czasu spędza ono przed ekranem, jakie programy ogląda i o jakiej porze.

Negatywny wpływ telewizji
Dzieci często oglądają telewizję bez zachowania odpowiednich norm higieny. Siedzą zbyt blisko ekranu i długotrwale się w niego wpatrują, co powoduje liczne wady wzroku. Nieustanne wpatrywanie się w ekran telewizora może ujemnie wpływać na wzrok dziecka, ponieważ każdy aparat telewizyjny emituje promieniowanie zawierające minimalną dawkę promieni X, które mogą być dla organizmu dziecka szkodliwe. Bierne oglądanie kreskówek, wyłącza dzieci z jakiejkolwiek aktywności fizycznej , nie uczestniczą w zabawach na świeżym powietrzu, co jest niezbędne do ich prawidłowego rozwoju. Przykładem jest tak zwana choroba telewizyjna, jej objawy to zapadnięta klatka piersiowa , zaokrąglone plecy, schorzenia oczu oraz lęki nocne.
Podczas oglądania telewizji system nerwowy dziecka jest obciążony zbyt dużą ilością bodźców, które atakują układ słuchowy i wzrokowy. Długie oglądanie telewizji ma negatywny wpływ na układ nerwowy , zmuszony do nieustannej pracy, która prowadzi do jego zmęczenia. Może dojść do poważnych uszkodzeń takich jak: zaburzenie koncentracji, trudności w skupieniu uwagi, drażliwość, nadpobudliwość. Spada samoocena dzieci, co w rezultacie przekłada się na szereg trudności w rozwiązywaniu problemów, z jakimi się spotykają. Dzieci zatracają umiejętność przewidywania swoich reakcji. Są to konsekwencje nadmiernego obciążenia układu nerwowego, spowodowane zbyt dużą ilością wrażeń, informacji czerpanych z telewizji.
Na treści oglądane w filmach i bajkach dzieci reagują bardzo żywiołowo. Silne wrażenia mają swe odzwierciedlenie w lękach nocnych , objawia się to min. w moczeniem dziecka. Nadmierne spoglądanie w ekran lub monitor przez dziecko powoduje jego zmęczenie i znużenie. Ze względu na małe doświadczenie i określony poziom rozwoju psychicznego dzieci nie zawsze potrafią ocenić, które treści są ważne, a które drugorzędne, co jest fikcją, a co rzeczywistością.
Rodzice mają decydujący wpływ na zakres doświadczeń dziecka, związanych z oglądaniem telewizji. To od nich zależy, ile czasu dziecko spędza przed telewizorem, jakie programy ogląda i o jakiej porze. Kontrolowanie przez dorosłych członków rodziny oglądania telewizji może zniwelować negatywne wpływy mediów.
Co zaproponować dziecku zamiast telewizji?
Analizując treści telewizyjnych bajek, można stwierdzić, że tak naprawdę wielu z nich nasze dzieci w ogóle nie powinny oglądać. Zawierają dużo przemocy i zła, zupełnie pozbawione są wartości wychowawczych. Zdecydowanie większą korzyścią dla dziecka byłaby wspólna gra z mamą lub tatą czy lektura książeczki. Telewizyjne medium wyparło książkę, prasę, bezpośrednie kontakty rodziców z dziećmi, wspólne spacery czy wyprawy do kina lub teatru. Co więc zrobić, aby uchronić dziecko przed zgubnym wpływem telewizyjnego ekranu?
Przede wszystkim trzeba pamiętać, że to rodzic jest pierwszym i najważniejszym nauczycielem. To dzięki niemu dziecko uczy się słów, czynności, poprawnych zachowań. Pamiętajmy, że dziecko chce spędzać czas z rodzicami. Dlatego warto wykorzystać tę więź w odzwyczajaniu malucha od telewizora:
• Daj przykład. Jeśli nie chcesz, aby ekran manipulował Twoją pociechą, sam ogranicz oglądanie telewizji i... używanie komputera! Zaplanuj grafik korzystania z ekranów (dla dziecka ekran laptopa jest tylko kolejnym potencjalnym nośnikiem treści, czyli bajek) i trzymaj się go.
• Spraw aby Twoje dziecko czuło się potrzebne. Zachęcaj, a nie zakazuj. Mów: „Tylko Ty możesz mi w tym pomóc”.
• Nie da się nauczyć jeździć na rowerze, patrząc na jeżdżącego. Dziecko uczy się poprzez wykonywanie danej czynności, umożliw mu to, służąc własną pomocą.
• Angażuj pociechę do codziennych czynności. Dla dzieci cały świat jest szkołą. Ucz je kontrastów. np. sortując pranie, a odpowiedzialności planując zakupy. Pamiętaj, że te czynności mają być przede wszystkim zabawą.
• Znajdźcie wspólne, rodzinne pasje. Może będzie to gotowanie, a może malarstwo? Eksperymentujcie i szukajcie. W ten sposób nie tylko nauczysz dziecko kreatywności, ale i spędzisz z nim czas.
• Motywuj do podejmowania wyzwań! Portal Hobbart.org to bezpieczne miejsce w Internecie, pozwalające dzieciom na podejmowanie różnego rodzaju kreatywnych wyzwań, ale w przestrzeni pozainternetowej.
• Uprawiajcie razem sport – młodszym dzieciom możesz zorganizować zawody. Wymyślcie razem konkurencje, nagrody, punktację. Z brystolu zróbcie banner i zaproście sąsiadów do wspólnej zabawy.
• Zachęcaj do czytania. Dobrą praktyką jest czytanie dziecku od pierwszego dnia narodzin. Jeśli dotąd tego nie robiłeś, najwyższa pora zacząć, zanim będzie za późno. Odgrywaj scenki z książek, staraj się przybliżyć bohaterów.

Podsumowanie
To na rodzinie spoczywa obowiązek nauczenia dziecka rozsądnego korzystania z telewizji, pokazania konkurencyjnych form spędzania czasu wolnego, psychicznego przygotowania do odbioru treści telewizyjnych.

Do takich najważniejszych działań należą:
• Ograniczanie dostępu do telewizji /- dziecko do 18. miesiąca życia z łatwością obejdzie się bez telewizora, a kiedy skończy 1,5 roku, wystarczający dla niego będzie 15-minutowy seans. W wieku przedszkolnym czas ten nie powinien przekraczać 1 godziny dziennie. Z wiekiem można go stopniowo wydłużać, ale tylko wtedy, kiedy nie wchodzi w rachubę np. spacer lub inne zajęcie.
• Kontrola tego, co dzieci oglądają i w co grają- bardzo istotną sprawą jest właściwy wybór audycji/ gry, przy którym należy uwzględniać możliwości percepcyjne, rozwojowe, zainteresowania, potrzeby psychiczne i wiek dziecka.
• Oglądanie telewizji wraz z dziećmi.
• Przestrzeganie swoistego „regulaminu oglądania telewizji”, który można złamać tylko w wyjątkowych sytuacjach, przy czym należy poinformować dziecko, że robimy to wyjątkowo. Do takich podstawowych zasad powinno należeć wyłączanie telewizora na czas posiłków, podczas zabawy dziecka, podczas rodzinnych uroczystości itp.
• Wykształcenie u młodego widza krytycznej postawy wobec prezentowanych treści oraz właściwego sposobu korzystania z telewizji, wybierania wartościowych programów.
• Starsze dzieci i młodzież należy prowokować do dyskusji na temat prezentowanych konkretnych postaw ekranowych bohaterów, przedstawianych spraw, wydarzeń, problemów i sposobu ich rozwiązywania. Ważna jest tu rola nie tylko najbliższej rodziny, ale i szkoły, organizacji społecznych.

Bibliografia:
1. J. Izdebska .„Dziecko w świecie mediów elektronicznych”, Białystok 2007
2. A. Andrzejewska „MAGIA SZKLANEGO EKRANU-Zagrożenia płynące z telewizji” Poradnik nauczyciela, wychowawcy ,pedagoga „ Warszawa 2007
3. D. Kołodziejska .- Telewizja wpływa na rozwój dziecka- „Edukacja i dialog”, nr 3, 2002
4. B. Kuczyńska - Oddziaływanie telewizji na dzieci- „Edukacja i dialog” nr 7 2001

Opracowała mgr Izabela Kępka
Nauczyciel Publicznego Przedszkola nr 1 w Świdwinie