Klasa szkolna jako środowisko pomocne w eliminowaniu zachowań agresywnych

Klasa szkolna jako środowisko pomocne w eliminowaniu zachowań agresywnych.

Bardzo istotne dla radzenia sobie z agresją w szkole jest budowanie więzi klasowej. Anonimowość sprzyja agresji, a personalny kontakt zmniejsza częstotliwość zachowań agresywnych. Z tego założenia wynika więc potrzeba budowania więzi w szkole.
Jeśli szkoła pragnie skutecznie zająć się przeciwdziałaniem agresji na terenie swojej placówki, każdy wychowawca musi zacząć pracę od integracji grupy klasowej. Niedobre postawy rywalizacyjne w klasie będą sprzyjały negatywnym zachowaniom. Uczniowie będą chcieli imponować rówieśnikom siłą, dowcipem lub wulgaryzmami. Nie uszanują swoich potrzeb, będą powodować zatargi i konflikty. Po zajęciach integrujących powinno się ustalić reguły postępowania, które będą konsekwentnie przestrzegane przez wszystkich uczących.
Każdy człowiek, jako istota społeczna, przez całe życie bytuje w grupie społecznej. Początkowo jest to rodzina, później grupy rówieśnicze. Współczesna szkoła wychowuje przez grupę i w ramach grupy. Klasa szkolna to mała grupa społeczna, utworzona w sposób instytucjonalny.
Mieczysław Łobocki, nawiązując do definicji grupy społecznej tak określa klasę szkolną: „klasa jest zespołem składającym się z uczniów wzajemnie na siebie oddziaływujących, którzy różnią się zajmowanymi
w nim pozycjami i rolami oraz maja wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowanie w istotnych dla klasy sprawach .
Przy charakterystyce klasy szkolnej można oprócz ogólnego pojęcia grupy społecznej zastosować podział na grupy formalne i nieformalne. Granice między tymi grupami są płynne, lecz zasadniczy kierunek rozwoju społecznej kultury klasy szkolnej polega na tym, że stopniowo następuje rozbudowa związków nieformalnych w obrębie grupy formalnej, jaką początkowo stanowi klasa.
Zespół klasowy jest też, a może nawet przede wszystkim, środowiskiem wychowawczym. W niej dokonuje się proces przekazywania wzorów zachowań, norm moralnych, kształtowanie postaw.
Andrzej Janowski wymienia następujące specyficzne cechy klasy szkolnej jako grupy społecznej:
– niedobrowolny podział uczniów, niejako przymusowa przynależność do
określonego zespołu,
- klasa jest częścią struktury organizacyjnej szkoły, wiele działań jest w niej z góry określonych poprzez rytm życia i działań szkoły jako całości,
- struktura nieformalna klasy w dużym stopniu może tworzyć się spontanicznie, w wyniku wzajemnych kontaktów uczniów,
- w zespole klasowym tworzą się mniejsze grupy koleżeńskie, w których porozumiewanie się jest znacznie ułatwione.
Środowisko szkolne jest szerokie i złożone. Nauczyciel poznając klasę szkolną musi najpierw skoncentrować się na jej wewnętrznej strukturze. Postawy ucznia wobec rzeczywistości, wobec rówieśników i wobec samego siebie są uwarunkowane wewnętrzną pozycją, jaką każda jednostka posiada. Składają się na nią poprzednie doświadczenia w rodzinie i szkole, wcześniej wytworzone potrzeby, możliwości oczekiwania odnoszące się do obiektywnie zajmowanej pozycji w życiu oraz do pozycji, jaką uczeń chciałby zajmować .
Z. Zaborowski wyróżnia kilka rodzajów stosunków społecznych
w klasie szkolnej. Pomiędzy poszczególnymi jednostkami zachodzą kontakty interpersonalne, czyli interakcje. W procesie wykonywania wspólnych zadań kształtują się stosunki rzeczowe. W ich ramach dokonują się ustalenia zakresu podejmowania prac, kierownictwa i odpowiedzialności. Na podłożu wizji osobistych, emocjonalnych kontaktów pomiędzy uczniami powstają stosunki osobowe, wśród nich – koleżeńskie i przyjacielskie.
W klasie szkolnej mają również miejsce stosunki międzygrupowe. Mogą one polegać na współpracy lub współzawodnictwie pomiędzy grupami wewnątrz klasy. Stosunki pomiędzy jednostką a grupą mogą mieć charakter pozytywny lub negatywny. Uczeń może być pozytywnie nastawiony do zespołu,
w którym przebywa, przestrzegać norm grupowych, solidaryzować się
z kolegami. Takie postępowanie zapewnia zazwyczaj wzajemność tzn. pozytywny stosunek grupy do jednostki. Może być jednak tak, że uczeń jest negatywnie ustosunkowany do grupy, nie nawiązuje bliższych kontaktów
z kolegami, nie potrafi współdziałać – sam wyłącz się z życia grupy lub jest przez nią izolowany, czy nawet odrzucany.
Badania przeprowadzone przez pedagogów społecznych wykazały, że człowiek inaczej działa w obecności innych osób niż wówczas, gdy jest sam. Przebywanie w grupie wywołuje poczucie pewnego napięcia emocjonalnego. Jednostka bardzo silnie ulega wpływom grupy, wytwarzającym się normom i zwyczajom. Ma to miejsce również w klasie szkolnej ponieważ:
1. W klasie szkolnej dziecko przebywa od wczesnych lat, wtedy gdy jest najbardziej podatne na wszelkie wpływy otoczenia.
2. Okres wpływu grupy klasowej jest bardzo długi. W tym czasie dokonuje się duży rozwój osobowości.
3. Dziecko uczestniczy w życiu klasy pełnią swej osobowości. Zdobywa wiedzę, umiejętności, nawyki, zaspokaja bardzo ważne potrzeby psychiczne (uznania, akceptacji, kontaktu emocjonalnego), rozwija zainteresowania, uczy się współżycia i współdziałania z innymi, przechodzi niezbędny trening w nawiązywaniu kontaktów społecznych.
4. Klasa jest grupą poddaną przewodnictwu i kontroli nauczyciela – wychowawcy, który nie tylko czuwa nad przebiegu procesów wychowawczych, ale je kształtuje, celowo i świadomie wpływa na bieg wydarzeń i stosunki w klasie.
Integracja w klasie szkolnej może być wynikiem różnorodnych ćwiczeń i zabaw, w których dzieci wypowiadają się na temat, na który chcą mówić.
Z klasą, która zintegrowała się, można prowadzić zajęcia zmniejszające poziom lęku, przeciwdziałające stresom i budujące poczucie własnej wartości. Te z kolei umiejętności prowadzą do dobrej komunikacji, budowania pozytywnych relacji z otoczeniem i zmniejszenia się zachowań agresywnych.

BIBLIOGRAFIA
1. Ekiert-Grabowska D., Dzieci nieakceptowane w klasie szkolnej, Warszawa
1982.
2. Janowski A., Psychologia społeczna a zagadnienia wychowawcze,
Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980.
3. Knez R., Zachowania agresywne w kontekście praktyki szkolnej,
Wychowawca 2003, nr 3.
4. Kosińska E., Jak w szkole można przeciwdziałać zachowaniom
agresywnym? Wszystko dla szkoły 2000, nr 5.
5. Łobocki M., Wychowanie w klasie szkolnej. Z zagadnień dydaktyki
grupowej. Warszawa 1974.