Specyfika nauczania języka angielskiego dzieci w wieku młodszym

Lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte XX wieku to okres dużego zainteresowania nauczaniem języków obcych dzieci na etapie wczesnoszkolnym. Założeniem wielu nauczycieli i metodyków, którzy promowali wprowadzenie języków obcych już na tym etapie, był fakt, że daje ono szansę na wychowanie człowieka otwartego względem ludzi mówiących innymi językami. Należało jednak przyjrzeć się ogólnym możliwościom percepcji i rozwoju dziecka w wyżej wymienionym okresie tak, aby już u podstaw ustrzec się błędów dydaktyczno-metodycznych i właściwie poprowadzić proces nauczania.

"Z badań neurologów L. Penfielda, L. Robertsa i Lennenberga przeprowadzonych nad fizjologią mózgu w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych naszego stulecia wynika, że najlepszy okres do nauczenia się języka obcego przypada na pierwsze dziesięć lat życia dziecka, a po ukończeniu dziesiątego roku życia mózg staje się, coraz mniej plastyczny." (Wieszczeczyńska, 2000:6) Jak twierdzą ci autorzy: "Dziecko jest w stanie nauczyć się języka obcego w sposób naturalny i bez większych trudności." (Wieszczeczyńska, 2000:7)
Zgodnie z wynikami najnowszych badań przeprowadzonych w Cornell University: "Dzieci w początkowych latach swego życia, wykorzystują do przyswajania i "obróbki" języka jedną część przedniej partii mózgu jako pamięci, tzw. Przestrzeni Broka. Dorośli natomiast muszą przy nauce nowego języka tworzyć najpierw pamięć dodatkową, w której mogliby "przechowywać" nowe zjawiska językowe, przez co uczą się wolniej." (Wieszczeczyńska, 2000:7)
Ewa Wieszczeczyńska w swojej publikacji, pt.: "Dlaczego warto rozpoczynać naukę języka obcego w okresie wczesnoszkolnym?" podkreśla, iż z badań wynika, że jest to okres dużej swobody i łatwości intonacyjno-artykulacyjnej, który pozwala opanować prawidłowo wymowę w języku obcym. Później wpływ języka ojczystego i nawyki językowe są znacznie silniejsze, zanika również tzw. Okres bezakcentowy /wpływ akcentu języka ojczystego/. (Wieszczeczyńska, 2000)
Jerzy Brzeziński w książce, pt. "Nauczanie języków obcych dzieci"
przedstawia argumenty laryngologiczne. Jak podaje: "Ucho dziecka reagujące od początku swego rozwoju na wszystkie długości fal, po dwunastym roku życia przestawia się na takie długości, które są charakterystyczne dla języka ojczystego". (Brzeziński, 1987: 29)
Badacze zajmujący się psychologią rozwojową również opowiadają się za wczesną nauką języków obcych, "wskazując na otwartość dziecka w stosunku do nowego języka, na jego ciekawość świata, radość eksperymentowania i potrzebę komunikowania się z otoczeniem." (Wieszczeczyńska, 2000:9)
Hanna Komorowska argumentuje, iż nauczanie dzieci może być skuteczne, gdy uwzględnimy ich cechy rozwojowe. "Dziecko charakteryzuje przede wszystkim myślenie konkretne i pamięć mechaniczna, nie jest u nich wykształcone myślenie abstrakcyjne i pamięć logiczna, które pojawiają się dopiero w okresie dojrzewania". (Komorowska, 2002:32) Ponadto dzieci charakteryzuje szybkie zapominanie pomimo szybkiego zapamiętywania, krótkie odcinki koncentracji uwagi, stała potrzeba zabawy i fizycznej aktywności, podejmowanie działań dopiero wtedy, gdy czują się do tego gotowe. (Komorowska, 2002)
Nauczyciel musi pamiętać, iż reakcje dzieci na lekcji są bardzo silne i spontaniczne, dlatego sprzymierzeńcem w nauce jest życzliwa atmosfera, entuzjazm, zabawa, humor i komizm. Wszystko to po to, aby osłuchać się z językiem i zachęcić do dalszej nauki bez zbędnego wgłębiania się w skomplikowane zagadnienia lingwistyczne.
S. Phillips, autorka pozycji "Young Learners" charakteryzuje dzieci jako osoby ufne, zaangażowane w naukę, z dużą motywacją. Podkreśla jednak, że praca z tak małym dzieckiem winna opierać się na prostych, zrozumiałych aktywnościach, gdyż dziecko nie posiada zdolności analizy abstrakcyjnego systemu językowego. Zadania powinny być dopasowane do zdolności, możliwości tak, aby łatwo osiągnąć sukces. Winny one bazować na ćwiczeniach oralnych, wyrabiających początkowo jedynie gotowość do pisania. (Phillips, 1993) Mając na uwadze możliwości rozwojowe w sensie fizyczno-psychologicznym oraz emocjonalnym, warto przytoczyć Jayne Moon, która w rozdziale "Children as Language Learners", radzi rozważyć naturalne zdolności i cechy dziecka pomocne w nauczaniu języka obcego. Proponuje skierowanie uwagi 6-10 latka na znaczenie wyrazu, nie zaś na jego strukturę gramatyczną, używanie, tzw. "chunks", czyli gotowych fraz językowych, wykorzystanie chęci zabawy i wyobraźni, pozytywnych skojarzeń z nauką języka obcego, naturalną ciekawość, chęć działania i ruchu, umiejętność kreatywnego korzystania z języka i wreszcie konieczność wsparcia przez dom rodzinny, budzenie poczucia bezpieczeństwa i akceptacji. (Moon, 2000)
W trakcie rozważań nad charakterystyką dziecka w okresie wczesnoszkolnym nie może zabraknąć argumentów pedagogicznych. Język jako środek do poznania świata pozwala zaakceptować kulturę innych narodów. Dziecko ucząc się języka obcego, opanowuje nowy sposób komunikowania się ze światem.
Bliższe stają mu się odległe społeczeństwa. Otrzymuje możliwość korzystania z medium, porozumiewania się przez Internet, korzystania z nowoczesnych technologii. Dzięki temu lepiej rozumie i szanuje odrębność innych kultur. Argumenty te są niezwykle istotne w dobie integracji Polski z krajami Europy, gdzie nacisk na nauczania języków obcych został położony znacznie wcześniej. Rozważania przedmiotowe łączą się z kolejnym argumentem przemawiającym za wczesnym nauczaniem dzieci języka - argumentem społeczno-ekonomiczno-politycznym. "Ucząc języków obcych przygotowujemy młodego człowieka do lepszego startu zawodowego na europejskim rynku pracy, na którym nieodzowna staje się znajomość kilku języków, a w szczególności języka angielskiego. Jest on bowiem językiem międzynarodowej turystyki, komputeryzacji, wymiany naukowej i gospodarczej." (Wieszczeczyńska, 2000: 10) Hanna Komorowska, badając cechy uczniów w kontekście możliwości uczenia się języka z sukcesem, wskazuje na wiek, jako cechę, która powoduje przewagę uczenia się dzieci nad dorosłymi. Dzieci posiadają nieograniczony czas wolny, plastyczność organów wymowy, spontaniczność, brak lęku przed mówieniem, zdolność szybkiego przystosowywania się do nowych sytuacji, chęć podejmowania ryzyka, ufność i aktywność. Jednocześnie winniśmy być świadomi trudności, które można napotkać w procesie nauczania. Dzieci charakteryzuje niewielka trwałość pamięci, krótkie odcinki koncentracji, nierozwinięta pamięć logiczna, uniemożliwiająca dobre zrozumienie gramatyki, brak umiejętności czytania i pisania i brak wprawy w uczeniu się. (Komorowska, 2002)
Podsumowując rozważania, należy wnioskować, iż im wcześniej następuje u dzieci akwizycja języka obcego, tym wyższy poziom opanowania tego języka w dalszym procesie kształcenia. Nie należy jednak zapominać, iż wiele zależy od indywidualnych cech dziecka, zdolności, wpływu środowiska rodzinnego, inteligencji, jak i samego procesu nauczania, czyli programu, metod, technik, środków, itd. oddziaływujących podczas lekcji na dziecko.

BIBLIOGRAFIA
1. Brzeziński J. (1987), Nauczanie języków obcych dzieci, Warszawa, WSiP.
2. Komorowska H. (2002), Metodyka nauczania języków obcych, Warszawa, Fraszka Edukacyjna.
3. Moon J. (2000), Children Learning English, Oxford, Macmillan, Heinemann.
4. Phillips S. (1993), Young Learners, Oxford, Oxford University Press.
5. Wieszczeczyńska E., Dlaczego warto rozpocząć naukę języka obcego w okresie wczesnoszkolnym? Języki obce w szkole. Nauczanie wczesnoszkolne (6/2000), Warszawa, Wydawnictwo CODN.