Osoba niedostosowana społecznie - definicyjne ujęcie

Niedostosowanie społeczne to zaburzenia charakterologiczne o niejednolitych objawach, spowodowane są niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, wyrażające się wzmożonymi i długotrwałymi trudnościami w dostosowaniu się do normalnych warunków społecznych i w realizacji zadań życiowych danej jednostki.
Osoba niedostosowana społecznie, inaczej nieprzystosowana społecznie, to jednostka, która w sposób trwały nie spełnia norm współżycia społecznego. Stan niedostosowania społecznego najczęściej wynika z:
1. internalizacji negatywnych norm wyniesionych ze środowiska rodzinnego ( naśladownictwo), niewłaściwa atmosfera życia rodzinnego.
2. uczenie się niewłaściwych reakcji i utrwalenie ich poprzez zły system, wzmocnień (kary i nagrody).
3. niedostosowanie staje się sposobem na minimalizację frustracji, redukcję napięcia wewnętrznego, wynikających ze spełnienia oczekiwań społecznych i prawidłowego pełnienia przypisanych ról społecznych.

Dodatkowo pojęcie niedostosowania społecznego rozpatruje się w dwóch ujęciach:
- makrospołecznych – analizujących powstanie zjawiska w wyniku uprzemysłowienia, urbanizacji, sytuacji ekonomicznej, miejsca zamieszkania i wielu innych czynników zewnętrznych.
- mikrospołecznych – wynikających głównie z środowiska rodzinnego, w jakim żyje jednostka, grup rówieśniczych w jakich uczestniczy oraz środowiska zawodowego.

Przejawy niedostosowania społecznego:
Szczególnie dla młodzieży, w przypadku niedostosowania społecznego wymienić można:
-notoryczne kłamstwa, wagary, alkoholizowanie się, ucieczki z domów, kradzieże, niekonwencjonalne zachowania seksualne, rozmaite formy agresji antyspołecznej,łącznie z autoagresją, werbalną agresję (wulgarność), lenistwo szkolne, lękliwość, nieprzestrzeganie wewnętrznych zarządzeń i przepisów, np. szkoły, zaburzenia koncentracji uwagi, konflikty z nauczycielami lub wzmożone konflikty z rówieśnikami.

Za dziecko niedostosowane społecznie uważa się takie dziecko, które jest niezdolne do swobodnego uczestnictwa w życiu swojej grupy i do reagowania na jej wymagania w sposób możliwy do przyjęcia. W pedagogice nieprzystosowanie definiuje się jako występowanie zachowań nieakceptowanych, niezgodnych z przyjętymi ogólnie zasadami i normami. Nieprzystosowanie przejawia się także w nieumiejętności funkcjonowania w określonej roli społecznej. Dziecko nieprzystosowane to dziecko, u którego procs przystosowania uległ zaburzeniu.
Symptomy niedostosowania społecznego w młodszym wieku szkolnym: nieposłuszeństwo wobec dorosłych, zachowania bierne, zachowania agresywne, postawa kłamliwości, wagary, niepowodzenia w nauce szkolnej.
Wskazania dla nauczycieli:
Zapewnienie pomocy uczniowi w przygotowaniu go do uczestnictwa w grupie. Wsparcie w nawiązywaniu relacji społecznych z rówieśnikami, zapewnienie sukcesów szkolnych, wsparcie w przełamywaniu niechęci do obowiązków szkolnych, stosowanie pozytywnych wzmocnień mających na celu podniesienie samooceny i własnej wartości ucznia, bieżące modyfikowanie wzorów zachowań z negatywnych i nieakceptowanych społecznie, na pozytywne i akceptowanie społeczne, włączenie ucznia do zajęć mających na celu radzenie sobie ze stresem i w trudnych sytuacjach, stwarzanie uczniowi odpowiednich warunków do rozwoju zainteresowań, wprowadzanie zajęć, które będą alternatywną dla ryzykownych zachowań ucznia i będą odpowiadały jego zainteresowaniom, trening umiejętności społecznych.