Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych i dzieci w czasach Covid-19

Pierwsza pomoc w dobie pandemii SARS-CoV-2

Europejska Rada Resuscytacji w związku ze stałym ryzykiem zakażenia wirusem COVID-19 wydała w dniu 24 kwietnia 2020 roku nowe zalecenia dotyczące postępowania ratowniczego w sytuacji zagrożenia zdrowia oraz życia osób poszkodowanych.
Wprowadzono kilka zmian w obecnie zalecanych protokołach pierwszej pomocy (Wytyczne z 2015 roku), z których większość dotyczy zapobiegania lub minimalizacji ryzyka przeniesienia wirusa.
Analizując nowe wytyczne w czasie pandemii COVID-19 należy założyć, że każdy poszkodowany jest osobą zakażoną wirusem SARS-CoV-2. Poszkodowany bowiem może nie mieć objawów infekcji, a mimo to być nosicielem wirusa.
W związku z powyższym:
• Jeśli poszkodowany przebywa w jednym mieszkaniu z inną osobą mogącą udzielić pomocy i jest zakażony wirusem SARS-CoV-2, to taka osoba prawdopodobnie już została narażona na kontakt z wirusem i może być gotowa udzielić pierwszej pomocy.

•Jeśli przy poszkodowanym brak innej mieszkającej z nim osoby:
- Należy postępować zgodnie z krajowymi zaleceniami dotyczącymi dystansu społecznego, jeśli to możliwe zastosować środki ochrony indywidualnej (ŚOI).
- Środki ochrony indywidualnej (rękawiczki, maski, ochrony oczu itp.) mogą być używane w każdym przypadku udzielania pierwszej pomocy, ale zawsze należy zachować ostrożność, w celu ochrony poszkodowanego i osoby udzielającej pierwszej pomocy.

• Jeśli poszkodowany reaguje i jest w stanie wykonywać polecenia dotyczące samodzielnego udzielenia sobie pierwszej pomocy, ratujący udziela porady z bezpiecznej odległości (2 m). Jeśli poszkodowany posiada osłonę twarzy/ maskę, należy zachęcić go do noszenia jej podczas udzielania pierwszej pomocy. Jeśli członkowie rodziny chcą udzielić poszkodowanemu bezpośredniej pomocy można ich instruować w tym zakresie.

• Jeśli poszkodowany nie reaguje lub nie jest w stanie sam udzielić sobie pierwszej pomocy, może być konieczne zapewnienie bezpośredniej opieki. Jednak poszkodowany i osoba udzielająca pierwszej pomocy muszą zdawać sobie sprawę z ryzyka przeniesienia infekcji.

Kolejność działań podejmowanych przy poszkodowanym przez świadka zdarzenia, do którego doszło poza miejscem zamieszkania:
~ Natychmiastowe wezwanie pomocy medycznej.
~ Noszenie rękawiczek, przy dotykaniu i opiece nad poszkodowanym.
~ Noszenie osłony twarzy/ maski i rozważenie założenia osłony twarzy/ maski na twarz poszkodowanego.
~ Dotykanie tylko tego, co jest absolutnie niezbędne, pamiętając, że zarówno poszkodowany jak i wszystkie powierzchnie wokół niego mogą być zanieczyszczone przez wirusa.

Należy zapewnić tylko absolutnie niezbędną pomoc w celu ograniczenia czasu ekspozycji. Może to oznaczać wykonanie takich procedur jak kontrolowanie dużego, zewnętrznego krwawienia, założenie opatrunku, podanie adrenaliny w ampułkostrzykawce, ocenę przytomności poprzez potrząsanie osobą i zawołanie, odpowiednie ułożenie poszkodowanego (w pozycji bezpiecznej), czy prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

Po zakończeniu udzielanie pierwszej pomocy konieczne jest:
~ Zdjęcie i wyrzucenie wszelkich środków ochrony indywidualnej (ŚOI);
~ Dokładne umycie rąk ciepłą wodą i mydłem przez co najmniej 20 sekund;
~ Tak szybko, jak to możliwe wypranie wszystkich ubrań;
~ Przygotowanie się na kwarantannę i przestrzeganie krajowych wytycznych, jeśli wystąpią u ratującego objawy COVID-19 po udzieleniu pierwszej pomocy.

Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u osób dorosłych, czyli Basic Life Support (BLS)

Algorytm BLS został stworzony dla osób, które nie posiadają wykształcenia medycznego, ale są świadkami zdarzenia i w sposób znaczący mogą wpłynąć na zminimalizowanie ryzyka zgonu osoby poszkodowanej.
Świadkowie zdarzenia udzielający pomocy muszą być świadomi potencjalnego ryzyka, a decyzja o tym, czy i kiedy udzielać pomocy powinna być podejmowana indywidualnie i tylko wtedy, gdy nie stanowi zagrożenia dla ratownika oraz dla innych osób.
W przypadku pacjentów z potwierdzonym lub podejrzewanym COVID-19 Europejska Rada Resuscytacji, zaleca następujące zmiany w podstawowych zabiegach resuscytacyjnych (BLS) u dorosłych:
1.Rozpoznaj zatrzymanie krążenia, jeśli poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha prawidłowo.
2.Ocenę przytomności wykonaj poprzez potrząśnięcie poszkodowanym i zawołanie. Oceniając oddech wyłącznie obserwuj klatkę piersiową i brzuch poszukując ruchów świadczących o prawidłowym oddechu. Aby zminimalizować ryzyko infekcji, nie udrażniaj dróg oddechowych i nie umieszczaj swojej twarzy przy ustach/ nosie poszkodowanego.
3.Zadzwoń po pogotowie ratunkowe, jeśli poszkodowany nie reaguje i nie oddycha normalnie.
4.W przypadku resuscytacji prowadzonej przez jednego ratownika, w celu komunikowania się z Centrum Powiadamiania Ratunkowego podczas resuscytacji, jeśli to możliwe użyj telefonu z zestawem głośnomówiącym uwalniając ręce.
5.Osoby udzielające pomocy powinny zasłonić usta poszkodowanego szmatką lub ręcznikiem przed rozpoczęciem uciskania klatki piersiowej i defibrylacją z użyciem automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED). Może to zmniejszyć ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa w powietrzu podczas uciśnięć klatki piersiowej.
6.Osoby udzielające pomocy powinny postępować zgodnie z instrukcjami udzielonymi przez dyspozytora Centrum Powiadamiania Ratunkowego.
7.Po zakończeniu resuscytacji ratownicy powinni jak najszybciej umyć ręce wodą z mydłem lub zdezynfekować ręce żelem do rąk na bazie alkoholu i skontaktować się z lokalnymi władzami medycznymi w celu uzyskania informacji na temat badań przesiewowych po kontakcie z osobą z podejrzeniem lub potwierdzeniem COVID-19.

Algorytm BLS u dorosłego

Sprawdź bezpieczeństwo, zadbaj o bezpieczeństwo własne (załóż ŚOI)
↓
Oceń przytomność poszkodowanego (potrząśnij za ramiona, zawołaj)
↓
Oceń wzrokiem oddech poszkodowanego (ruchy klatki piersiowej/ brzucha przez 10 sek.)
↓
Zadzwoń po pomoc (jeżeli NIE reaguje i NIE oddycha) i rozpocznij RKO
↓
Zasłoń usta poszkodowanego
↓
Wykonuj uciśnięcia klatki piersiowej – połóż ręce na środku klatki piersiowej, uciskaj w tempie 100-120/minutę na głębokość 5-6 cm (w połączeniu z użyciem automatycznego defibrylatora zewnętrznego AED – gdy jest dostępny). Nie przerywaj do momentu przybycia pomocy, opadnięcia z sił lub do momentu odzyskania przez poszkodowanego przytomności.

Rozpoznawanie zatrzymania krążenia u dzieci oraz algorytm podstawowych zabiegów resuscytacyjnych

Dzieci są również podatne na zachorowanie na COVID-19, choć wydaje się, że na ogół wykazują łagodne objawy choroby.
Świadkowie zdarzenia niebędący pracownikami ochrony zdrowia powinni stosować wszelkie możliwe sposoby ochrony przed transmisją infekcji i unikać czynności, które obarczone są wysokim ryzykiem transmisji.
Świadkowie zdarzenia udzielający pomocy muszą być świadomi potencjalnego ryzyka, a decyzja o tym, czy i kiedy udzielać pomocy poszkodowanemu dziecku powinna być podejmowana indywidualnie i tylko wtedy, gdy nie stanowi zagrożenia dla nich samych oraz innych osób.

Algorytm podstawowych zabiegów resuscytacyjnych (PBLS) u dzieci:
• Sprawdź, czy dziecko reaguje – jeśli NIE, oceń oddech wzrokiem (unoszenie klatki piersiowej), opcjonalnie poprzez „położenie ręki na brzuchu” dziecka. Na tym etapie nie zbliżaj się do ust i nosa pacjenta. Zatrzymanie krążenia definiuje się jako „brak reakcji i brak prawidłowego oddechu”.
• Osoby niebędące pracownikami ochrony zdrowia dzwonią do dyspozytora pogotowia ratunkowego (112 lub narodowy numer ratunkowy – 999). W sytuacji, gdy na miejscu obecnych jest dwóch lub więcej ratowników, jedna osoba prowadzi RKO, a druga osoba powinna natychmiast wezwać pogotowie.
• Jeśli zatrzymanie krążenia zostało potwierdzone, należy prowadzić przynajmniej RKO z uciskaniem klatki piersiowej. W takim przypadku przed przystąpieniem do uciśnięć klatki piersiowej na usta i nos dziecka należy założyć maseczkę chirurgiczną. Nie zaleca się rutynowego stosowania jakiegokolwiek materiału jako alternatywy ze względu na potencjalne ryzyko spowodowania niedrożności dróg oddechowych i/lub utrudnienia biernego przepływu powietrza w drogach oddechowych (generowanego uciśnięciami klatki piersiowej). Niemniej, jeśli maseczka chirurgiczna jest niedostępna, a zastosowanie materiału miałoby przekonać ratowników do podjęcia resuscytacji (której nie prowadziliby przy jego braku), powinni go wykorzystać (lekko okrywając nos i usta dziecka).
• Jeśli automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED) jest natychmiast dostępny, należy go użyć tak szybko, jak to możliwe.

ALGORYTM BLS UDZIECI
Sprawdź bezpieczeństwo, zadbaj o bezpieczeństwo własne (załóż ŚOI)
↓
Oceń przytomność poszkodowanego dziecka
(potrząśnij za ramiona, zawołaj)
↓
Oceń wzrokiem oddech poszkodowanego
(ruchy klatki piersiowej/ brzucha przez 10 sek.)
↓
Zadzwoń po pomoc (jeżeli NIE reaguje i NIE oddycha) i rozpocznij RKO
↓
Zasłoń usta i nos poszkodowanego dziecka
↓
Wykonuj uciśnięcia klatki piersiowej – połóż rękę na środku klatki piersiowej, uciskaj w tempie 100-120/minutę na głębokość 1/3 wymiaru przednio-tylnego klatki piersiowej (w połączeniu z użyciem automatycznego defibrylatora zewnętrznego AED – gdy jest dostępny). Nie przerywaj do momentu opadnięcia z sił, przybycia pomocy lub do momentu odzyskania przez dziecko przytomności.

O ile przyczyna kardiogenna zatrzymania krążenia u poszkodowanego dziecka nie jest prawdopodobna („nagła utrata świadomości w obecności świadków”), należy także udrożnić drogi oddechowe i wykonywać oddechy ratownicze, zgodnie z Wytycznymi 2015 o ile ratownik potrafi i chce to zrobić, mając na względzie, iż zgodnie z aktualnymi wytycznymi, zwiększa to ryzyko infekcji (jeśli dziecko ma COVID-19), ale znacząco poprawia końcowe wyniki leczenia.

Niedrożność dróg oddechowych spowodowana ciałem obcym:
Dotychczasowe wytyczne postępowania w przypadku niedrożności dróg oddechowych spowodowanej ciałem obcym są nadal obowiązujące, niezależnie od podejrzenia COVID-19. W większości przypadków osobami podejmującymi działania w takich okolicznościach będą domownicy lub opiekunowie dziecka, u których ryzyko infekcji w trakcie udzielania pomocy jest bardzo małe. W sytuacjach, gdy dziecko kaszle efektywnie, świadkowie zdarzenia bądź osoby udzielające pomocy powinny zachęcać dziecko do kaszlu utrzymując odpowiednią odległość. Na tym etapie nie należy zakładać dziecku maseczki chirurgicznej na twarz. Świadkowie zdarzenia powinni wcześnie wezwać zespół pogotowia ratunkowego, szczególnie jeśli wydaje się, że dziecko przestanie kaszleć efektywnie.

Europejska Rada Resuscytacji sugeruje:
- by w trakcie pandemii COVID-19 osoby bez przeszkolenia medycznego rozważyły wykonywanie wyłącznie uciskania klatki piersiowej i wykorzystanie publicznego dostępu do defibrylacji.
- by w trakcie pandemii COVID-19 osoby bez przeszkolenia medycznego, które chcą, są przeszkolone i potrafią wykonać oddechy ratunkowe wykonywały je u dzieci w połączeniu z uciśnięciami klatki piersiowej (5 oddechów ratowniczych → 15 uciśnięć ↔ 2 oddechy – w przypadku personelu medycznego lub 5 oddechów ratowniczych → 30 uciśnięć ↔ 2 oddechy – w przypadku osób nieprzeszkolonych).

Źródła:
https://prc.krakow.pl/ERC_Gaudlines/PL/ERC_covid19_pages_full_PL.pdf