Rozwój mowy dziecka

Rozwój mowy dziecka
Mowa jest aktem w procesie porozumiewania się językowego, w którym dzięki obopólnej znajomości tego samego języka osoba mówiąca przekazuje informacje, a słuchająca je odbiera-ze stanowiska społecznego.1
Rozwój mowy małego dziecka odbywa się etapami, które mają swój charakterystyczny czas pojawienia się wówczas gdy, kształtowanie się jej odbywa się w sposób prawidłowy. Małe dziecko urodziwszy się powinno dać znać o swojej chęci do życia krzykiem. Krzyk noworodka stanowi materiał niosący informacje dotyczące zdrowia dziecka. Uważa się, nie bez racji, że uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego odbijają się w nieprawidłowościach budowy akustycznej krzyku noworodka.
Dla wszystkich zajmujących się mową, krzyk jest ćwiczeniem aparatu głosowego. Podobnie dźwięki wydawane przez starsze niemowlę są nieświadomą zabawą narządami głosowo-artykulacyjnymi i stanowią pożyteczne ćwiczenia wstępne mięśni, które w przyszłości będą zaangażowane w procesie mówienia. Zabawa ta nazywa się głużeniem i występuje u również u dzieci głuchych od urodzenia.
W pierwszym miesiącu życia dziecko zaczyna powoli spostrzegać otoczenie i reagować na dźwięki swoją aktywnością ruchową lub jej przerywaniem. Około 2 miesiąca życia powinno reagować miesiącem na uśmiech i wydawać przy tym dźwięki podobne do dźwięków mowy. Około 6 miesiąca życia dziecko zaczyna słyszeć swoje głużenie i wtedy mówimy o gaworzenu, zaczyna się wtedy świadomie bawić dźwiękami przez siebie wydanymi. Około 9 miesiąca życia dziecko powinno świadomie reagować na swoje imię, powtarzać podawane dźwięki i reagować na proste polecenia. Jest to pierwszy objaw rozumienia słów i bardzo ważny okres w rozwoju małego dziecka. Około 10-11 miesiąca życia dziecko powinno mówić dwa słowa: mama i tata. Około 12 miesiąca życia dziecko powinno wypowiedzieć dwa dodatkowe słowa. Od tego momentu rozwój mowy dziecka postępuje bardzo szybko. Rozwój mowy dziecka w tym okresie uzależnia się od mowy, jaką ono słyszy w swym otoczeniu. W środowiskach, w których używa się niewiele słów, dzieci rozwijają się z opóźnieniem.
W 18 miesiącu życia dzieci zaczynają używać tzw. równoważnikach zadań. W swoje drugie urodziny, dziecko powinno wypowiedzieć pierwsze proste zdanie-konstrukcje słowną, w której będzie podmiot i orzeczenie.2
Dziecko opanowuje zdolność posługiwania się językiem na przestrzeni około dwu lat staje się zdolne do formułowania i rozumienia zdań. Warunkiem dojścia do takiego stopnia opanowania języka jest kontakt z mówiącymi ludźmi. W czasie rozwoju dziecko opanowuje za pośrednictwem dorosłych różne znaczenia słów. Po dwu latach życia dziecko kończy okres ,,przedintelektualny” w rozwoju myślenia.
Psychologia rozwojowa rozpatruje rozwój mowy w dwóch aspektach:
-ilościowym, czyli obejmującym zasób pojmowanych słów,
-jakościowym, dotyczącym rozwoju gramatycznych form językowych.
Słownik dziecka bogaci się w końcu drugiego roku życia, obejmując około 200-300 słów. Po czym około 30 miesiąca powinno sprawnie używać zaimka ,,ja”. Trzyletnie dziecko powinno posiadać zasób słownictwa sięgający od 1200 do 1500 słów, które potrafi wypowiedzieć i rozumie. Dziecko w wieku przedszkolnym zna od 3000-4000 słów. Posługując się początkowo pojedynczymi słowami, później zaś ,,zlepkami” oraz dwu- i trzy-wyrazowymi równoważnikami zdań, dziecko dwuletnie posługuje się zdaniami prostymi, a trzyletnie potrafi posługiwać się zdaniami powiązanymi ze sobą gramatycznie. W okresie przedszkolnym zmianom ilościowym towarzyszą zmiany jakościowe. Wzrasta liczba używanych przymiotników, przysłówków, zaimków i liczebników. Jednocześnie dziecko przyswaja sobie złożone formy językowe i nie znając zasad gramatyki, używa poprawnie różnych rodzajów, przypadków i czasów. Wraz z rozwojem słownictwa dziecko przyswaja sobie różne pojęcia, rozwija się u niego myślenie słowne. Pojawiają się elementarne formy słowno-logicznego rozumowania.3
Etapy rozwoju mowy dziecka
• 0-1 roku-komunikuje się z dorosłymi za pomocą krzyku, głuży, gaworzy, wymawia pierwsze słowa,
• 1-2 roku-wymawia prawie wszystkie samogłoski i większość spółgłosek,
• 3 lata-wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski: p, pi, b, bi, m, mi, n, ni, f, fi, w, wi, t, d, n, l, li, ś, ź, ć, dź, j, k, ki, g, gi, ch,
• 4 lata wymawia głoski s, z, c, dz,
• 5 lat-wymawia głoski sz, ż, cz, dż,
• 6 lat-wymawia r,
• 7 lat-ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.

Bibliografia
1. Kaczmarek L. : Nasze dziecko uczy się mowy. Lublin 1966, s. 195
2. Zaleski T. : Opóźnienie w rozwoju mowy. Warszawa 1992 s. 17-19
3. Spionek H.: Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka. Warszawa 1969, s. 13-14.

Adrianna Lipiak – logopeda SP 138 w Warszawie