Terapia integracji sensorycznej jako forma wspomagająca rozwój mowy dziecka z afazją

Dzieci, u których rozpoznano zaburzenia mowy w postaci afazji prezentują poza objawami specyficznymi dla tego zaburzenia również objawy niespecyficzne typu: obniżoną sprawność motoryczną, zaburzenia uwagi, pamięci, zaburzenia percepcji wzrokowej i słuchowej, zaburzenia dynamiki nerwowej oraz męczliwość i zaburzenia w sferze emocjonalno-społecznej. Afazja jest zaburzeniem o podłożu neurologicznym, co oznacza, że układ nerwowy takiej osoby obarczony jest pewnymi dysfunkcjami.
U dzieci z rozpoznaną afazją dość często stwierdza się zaburzenia integracji sensorycznej o czym pisze Jadwiga Polakiewicz (2018) w jednym ze swoich artykułów. U dzieci tych obserwuje się zaburzenia modulacji bodźców zmysłowych, czyli niewłaściwego dopasowania zachowania do działającego bodźca. W przypadku dzieci z afazją najczęściej obserwuje się objawy podwrażliwości przedsionkowo-proprioceptywnej
i dotykowej. W grupie dzieci z afazją częściej spotyka się „podwrażliwych poszukiwaczy bodźców”. Poszukują oni silnych doznań. W grupie dzieci z afazja są także takie, które mają niski próg pobudzania, są nadwrażliwi na bodźce zwłaszcza bodźce słuchowe. W zachowaniu obserwuje się trudności
w koncentracji i skupieniu spowodowane złym reagowaniem na hałas i inne dźwięki. Autorka wskazuje również, u dzieci
z afazją, na nadwrażliwość dotykową, która często dotyczy aparatu artykulacyjnego.
Również obserwowane są zaburzenia motoryczne objawiające się słabym czuciem własnego ciała, zaburzeniami napięcia mięśniowego, nieprawidłowościami postawy, trudnościami
w utrzymaniu równowagi i koordynacji oraz słabym planowaniem motorycznym. U dzieci afatycznych mamy doczynienia
z zaburzeniami praksji i kinestezji artykulacyjnej
w odniesieniu do funkcji narządów mowy.
Dzieci te przejawiają również zaburzenia integracji sensorycznej w postaci trudności z różnicowaniem bodźców, szczególnie przetwarzania słuchowego. Trudności dotyczą rozumienia poleceń, instrukcji i słuchanych i są bardziej nasilone gdy pojawia się szum w tle.
Odowska-Szlachcic (2016) pisze o wpływie dysfunkcji słuchowych na zaburzenia mowy oraz komunikacji, które uwarunkowane są nieprawidłowościami układu przedsionkowego, który odgrywa istotną rolę dla rozwoju funkcji słuchowo – językowych. Zarówno narząd słuchu, jak i układ przedsionkowy umiejscowione są w uchu.
Również bodźce słuchowe i przedsionkowe trafiają do ośrodkowego układu nerwowego tym samym nerwem czaszkowym. Wskazuje to na pewną współpracę i zależność układów. Odbiór fal dźwiękowych dostarcza informacji o świecie, wpływa na proces komunikowania się oraz kształtowanie się mowy. Ważna jest więc dla rozwoju mowy stymulacja przedsionkowa połączona z wprowadzaniem ćwiczeń językowych, zabaw słownych doskonalących percepcję słuchową i orientację w schemacie własnego ciała.
Właściwie odbierane bodźce czuciowe pozwalają wykonać precyzyjne ruchy w różnych czynnościach, także mówieniu. Wskazuje to na istotę zmysłu dotyku i czucia głębokiego
w rozwoju mowy. Precyzyjnie wykonywane ruchy narządów artykulacyjnych zależą od stabilizacji tułowia, barków, szyi.
Swobodny ruch języka możliwy jest dopiero po osiągnięciu stabilizacji w obrębie szczęki.
U dzieci afatycznych często obserwuje się niewłaściwą stabilizację z uwagi na obniżone napięcie mięśniowe.
Zmysł smaku oraz czynności związane z jedzeniem odgrywają także rolę w rozwoju mowy. Oprócz walorów smakowych to co dziecko zjada jest źródłem bodźców czuciowych dla aparatu artykulacyjnego. Rodzice często samoistnie wprowadzają dietę, gdy dziecko odmawia spożywania pokarmów, czasem nawet nie zastanawiając się dlaczego tak jest. Nietolerancja struktury, zapachu, wyglądu przez dziecko i eliminowanie z jego jadłospisu wszystkich nielubianych pokarmów nie rozwiązuje problemu, który najprawdopodobniej tkwi w podwrażliwości dziecka. Należy raczej dostarczać bodźców dotykowych w celu odwrażliwienia aparatu artykulacyjnego.
W terapii SI dziecka z afazją ważne są ćwiczenia w planowaniu motorycznym. Stosuje się więc naśladownictwo sekwencji bądź dąży do wykonywania polecenia, wskazane jest organizowanie torów przeszkód i pokonywanie trasy np. różnymi sposobami. Zabawy dobieramy w taki sposób, aby stymulować rozwój języka, poprawiać procesy przetwarzania sensorycznego, ćwiczymy percepcję wzrokową, słuchową oraz czytanie (Polakiewicz, 2018).
Warunkiem osiągnięcia sukcesu i rozwoju dziecka w każdej terapii jest dobra współpraca z rodzicami oraz zaangażowanie dziecka w wykonywanie proponowanych aktywności
i wspólna, dobra zabawa.

Bibliografia:
1.Odowska-Szlachcic, B. (2016a). Terapia integracji sensorycznej. Strategie terapeutyczne i ćwiczenia stymulujące układy: słuchowy, wzrokowy, węchu i smaku oraz terapia światłem i kolorami. Zeszyt 2. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
2.Polakiewicz, J. (2018). Zaburzenia przetwarzania sensorycznego u dzieci afatycznych. Terapia specjalna dzieci i dorosłych. Nr. 1/2018, 1-64.