Metoda integracji sensorycznej

METODA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ
Historia metody SI
• Autorką metody Integracji Sensorycznej jest dr Jean Ayres (psycholog, pedagog specjalny i terapeutka zajęciowa), która zainteresowała się tym, w jaki sposób procesy integracji sensorycznej oraz zaburzenia planowania ruchu wpływają na codzienne życie (lata 60. XX wieku).
• J. Ayres udowodniła, że rozwój wyższych funkcji mózgowych, do których zależą procesy poznawcze, można modyfikować i usprawniać poprzez lepszą integrację systemów somatosensorycznych.
• Do Polski metoda ta dotarła pod koniec lat 90. ubiegłego wieku.

Czym jest integracja sensoryczna?
• Termin integracja sensoryczna określa prawidłową organizację wrażeń sensorycznych (bodźców) napływających przez receptory. Oznacza to, że mózg, otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów (wzrok, słuch, równowaga, dotyk, czucie ruchu - kinestezja) dokonuje ich rozpoznania, segregowania i interpretacji oraz integruje je z wcześniejszymi doświadczeniami. Na tej podstawie mózg tworzy odpowiednią do sytuacji reakcję nazywaną adaptacyjną. Jest to adekwatne i efektywne reagowanie na wymogi otoczenia. Może to być odpowiedź ruchowa, jak i myślowa.
• Integracja sensoryczna rozpoczyna się już w okresie płodowym i trwa do około 7 roku życia. Nierozwinięcie określonych umiejętności w kolejnych stadiach rozwoju powoduje powstawanie trudności w funkcjonowaniu i zachowaniu dziecka.

Przyczyny zaburzeń przetwarzania sensorycznego
• Okres ciąży (zatrucia pokarmowe zaburzające gospodarkę minerałami w organizmie, poważna infekcja, używanie alkoholu, narkotyków, palenie, zagrożenie poronieniem, nadciśnienie tętnicze, niedostatecznie wykształcone łożysko, toksoplazmoza, niekontrolowana cukrzyca, wypadek komunikacyjny i różnego typu urazy mechaniczne, poważny stres).
• Okres porodu (przedwczesny lub opóźniony poród, owinięcie się pępowiny dokoła szyi, poród pośladkowy, cesarskie cięcie, stan zagrożenia płodu, łożysko przodujące).
• Urazy noworodków (mała waga przy urodzeniu - poniżej 2 kilogramów, mikrowylewy do mózgu, pobyt w inkubatorze, deformacje czaszki, przedłużająca się żółtaczka, konieczność resuscytacji - przywrócenie funkcji układu krążenia i oddychania, problemy z karmieniem w ciągu pierwszych 6 miesięcy).
• Okres niemowlęcy - choroby z objawami wysokiej gorączki, delirium lub drgawek w ciągu pierwszych 18 miesięcy, negatywne reakcje na jedną ze szczepionek, późne rozpoczęcie nauki chodzenia (powyżej 18 miesiąca), późne rozpoczęcie mówienia (powyżej 18 miesiąca).
• Niedostatek bodźców w czasie ciąży i po porodzie - układy zmysłowe dzieci otrzymują zbyt mało bodźców, gdy matka w ciąży z przyczyn zdrowotnych musi długo leżeć lub gdy w pierwszych latach życia dziecko wzrasta w środowisku ubogim w bodźce (ograniczanie dopływu bodźców stymulujących systemy sensoryczne w sposób naturalny). Dźwięk, ruch czy dotyk matki są w tej sytuacji niezbędnym warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka.

Objawy dysfunkcji SI
• Nadwrażliwość na bodźce dotykowe, wzrokowe, słuchowe oraz ruch.
Nadwrażliwość może się objawiać takimi zaburzeniami zachowania jak: rozdrażnienie, wycofywanie się w wyniku dotknięcia, unikanie określonych rodzajów ubrań lub jedzenia, rozpraszalność lub lęk podczas zwykłych zabaw ruchowych np. na placu zabaw.
• Podwrażliwość
Dziecko ze zbyt słabą reaktywnością może poszukiwać intensywnych wrażeń sensorycznych, takich jak celowe uderzanie ciałem o przedmioty lub intensywne kręcenie się wokół własnej osi. Dziecko może ignorować ból czy być nieświadome zmian pozycji ciała. Zachowania niektórych dzieci zmieniają się drastycznie od nadwrażliwości do zbyt słabej reaktywności /podwrażliwości/.
• Zbyt wysoki lub niski poziom aktywności ruchowej
Dziecko może być ciągle w ruchu lub wolno się uaktywniać i szybko się męczyć. U niektórych dzieci poziom aktywności może się zmieniać od jednego ekstremum do drugiego.
• Trudności z koncentracją uwagi
• Problemy z koordynacją ruchową
Problemy te mogą dotyczyć umiejętności z zakresu dużej lub małej motoryki. Niektóre dzieci będą miały słabą równowagę, inne natomiast będą miały olbrzymie trudności z nauczeniem się nowej czynności wymagającej koordynacji ruchowej.
• Opóźnienie rozwoju mowy, rozwoju ruchowego oraz trudności w nauce
Objawy te mogą być widoczne w wieku przedszkolnym razem z innymi objawami dysfunkcji integracji sensorycznej. U niektórych dzieci w wieku szkolnym mogą występować problemy w nauce mimo przeciętnego poziomu rozwoju poznawczego.
• Słaba organizacja zachowania
Dziecko może być impulsywne lub może łatwo się rozpraszać i okazywać brak planowania przed wykonaniem jakiegoś zadania. Niektóre dzieci mogą mieć problemy z przystosowaniem się do nowej sytuacji. Inne mogą reagować agresywnie, wycofywać się lub być sfrustrowane, kiedy poniosą porażkę.
• Niskie poczucie własnej wartości.

Przeznaczenie metody SI
• Metoda ta wykorzystywana jest w pracy z dziećmi:
- ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dysleksją rozwojową),
- z całościowymi zaburzeniami rozwoju (Autyzm, Zespół Aspergera),
- z zespołem Downa,
- z mózgowym porażeniem dziecięcym (MPDz),
- z mutyzmem,
- z nadpobudliwością psychoruchową,
- z uszkodzonym narządem wzroku i słuchu.

Terapia SI
• Poprzedzona jest szczegółową diagnozą procesów integracji sensorycznej.
• Prowadzona jest przez certyfikowanego terapeutę SI (I i II st.).
• Nazywana jest metodą NAUKOWEJ ZABAWY, w trakcie której dziecko uczy się poprzez zabawę.

Bibliografia:
• Mass F. V., Uczenie się przez zmysły, Warszawa 1998.
• Odowska-Szlachcic B., Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy dzieci z uszkodzeniami OUN, Gdańsk 2010.
• Pauli S., Kisch A., Co dzieje się z moim dzieckiem, Warszawa 2004.
• Przyrowski Z., Integracja Sensoryczna. Wprowadzenie do teorii diagnozy i terapii, Warszawa 2012.
• www.pstis.pl

Opracowanie: Agata Nazarewicz-Jonko /pedagog specjalny, neurologopeda, terapeuta SI, specjalista WWR/