Program "Zdrowo jemy - zdrowo żyjemy"

Program Zdrowo jemy – zdrowo żyjemy

Autor: Anna Sołtysik
Realizacja: Oddział przedszkolny
Termin realizacji: 1.10.2020-31.05.2021
Część I
1.1. Cele szczegółowe
1.2. Treści programowe
1.3. Metody pracy
1.4. Formy pracy
1.5. Warunki realizacji programu
Część II
2.1. Przykłady rozwiązań metodycznych
2.2. Ewaluacja programu
Część III Załączniki
3.1. Scenariusz zajęć „Zdrowe owoce”
3.2. Scenariusz zajęć „Dary ogrodu”
3.3. Scenariusz zajęć „Zdrowo się odżywiamy”
3.4. Scenariusz zajęć „Pijemy soki”
3.5. Scenariusz zajęć „Co to jest nabiał?”
3.6. Scenariusz zajęć „Zdrowe pieczywo”
3.7. Zasady konkursu „Jem warzywa w przedszkolu”
3.8. Zasady konkursu „Jem owoce w przedszkolu”
3.9. Ankieta dla rodziców
Część IV Bibliografia

WSTĘP
Zwyczaje żywieniowe kształtują się od najmłodszych lat życia dlatego bardzo ważne jest budowanie „świadomości prozdrowotnej” u jak najmłodszych dzieci. Kształtowanie prozdrowotnego stylu życia staje się wyzwaniem nie tylko rodziców ale również nauczycieli z uwagi na czas, jaki najmłodsi spędzają w przedszkolu. Odpowiednie pokierowanie dzieckiem, przekazanie wiedzy o zdrowym odżywianiu się, wyrabianie odpowiedzialności za własne zdrowie staje się nie lada wysiłkiem w dzisiejszych czasach, gdzie największe smakołyki kojarzą się ze słodyczami, słodkimi, gazowanymi napojami, chipsami i fastfoodami. Często dzieci zajadają się słodyczami, a nie znają smaku selera, brukselki czy ananasa. Dlatego należy jak najwcześniej wyrabiać u dzieci nawyki zdrowego odżywiania się.
Edukację zdrowotną dzieci w wieku przedszkolnym należy rozumieć, jako zamierzony proces planowanych działań dydaktyczno-wychowawczych uwzględniających rozwój psychofizyczny i społeczny dziecka. W ten proces powinien być zaangażowany nie tylko nauczyciel, ale również rodzina dziecka.
Nauczyciel stanowi wzorzec dla dzieci zwłaszcza tych małych. Rodzice natomiast już od narodzin dziecka wyrabiają jego nawyki żywieniowe. Dlatego tak ważna staje się współpraca nauczyciela z rodziną dziecka. Nie małe znaczenie ma grupa rówieśnicza. Często jest tak, że dzieci wzorują się na kolegach np. „Wojtkowi smakują gruszki, to i ja ich spróbuję”. Dzięki temu łatwiej prowadzić zajęcia prozdrowotne w całej grupie niż zachęcać pojedyncze dzieci do zdrowego odżywiania się.
O zdrowiu dziecka i jego prawidłowym rozwoju decyduje wiele czynników m.in. prawidłowe odżywianie, kulturalne i higieniczne spożywanie posiłków, opanowanie techniki jedzenia, chęć poznawania nowych smaków oraz pokonywanie uprzedzeń do niektórych potraw. Racjonalne i regularne żywienie oraz prawidłowo zestawiony posiłek wpływa na dobre samopoczucie, na stosunek do zabawy i nauki, na dobrą kondycję, lecz także zdrowie w późniejszych latach życia. Wczesna dbałość o własne zdrowie jest najlepszą profilaktyką i inwestycją w zdrowie dziecka, która zaowocuje w życiu dorosłym. Nieprawidłowe odżywianie się, nadmierne spożywanie słodyczy i tak zwanego „jedzenia śmieciowego” powodują, że organizm szybko przerabia je w tkankę tłuszczową, której ciężko się pozbyć. Cierpi na tym serce, trzustka i wątroba, które również obrastają tłuszczem a w późniejszym wieku łatwiej ulegają różnorodnym schorzeniom. Dlatego należy dzieciom dostarczać wiedzy o spożywanych pokarmach i ich znaczeniu dla zdrowia teraz i w przyszłości.
Nasze przedszkole jest przedszkolem pięciogodzinnym funkcjonującym przy szkole podstawowej. Przedszkolaki nie korzystają z cateringu przywożonego do szkoły. To rodzice codziennie zaopatrują najmłodszych w jedzenie zjadane w przedszkolu. Do napisania programu skłoniła mnie obserwacja dzieci podczas jedzenia przyniesionych z domu posiłków, gdzie oprócz kanapki, dzieci zawsze miały słodycze, owoce rzadko się pojawiały, a warzywa sporadycznie, choć i tak nie były zjadane przez przedszkolaki. Zdarzało się, że dzieci, nie miały kanapek tylko same słodkie przekąski. Niekiedy najmłodsi nie znają smaku niektórych owoców czy warzyw ale też nie chcą go poznać. W przedszkolu już od dawna zajmuję się promowaniem zdrowia ale w tym roku postanowiłam poszerzyć moje działania i dlatego napisałam program „Zdrowo jemy – zdrowo żyjemy”. Myślę, że w moje działania włączą się również rodzice, a przy ich wsparciu osiągniemy pożądane efekty i przynajmniej część dzieci zmieni swoje upodobania żywieniowe na zdrowe.

Część I
1.1. CELE OGÓLNE
1. Przekazywanie wiedzy na temat zdrowego odżywiania się.
2. Wskazywanie różnic między zdrowym a niezdrowym stylem odżywiania się.
3. Uświadomienie, że zdrowe odżywianie ma wpływ na funkcjonowanie organizmu.
4. Przekazanie wiedzy na temat higieny spożywania posiłków.
5. Wyrabianie poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie.

1.2. CELE SZCZEGÓŁOWE
1. Dziecko zna zasady prawidłowego odżywiania i jego znaczenia dla zdrowia organizmu.
2. Dziecko zna konsekwencje wynikające z nieprawidłowych nawyków żywieniowych.
3. Dziecko przestrzega zasad higieny związanej z przygotowywaniem i spożywaniem posiłków.
4. Dziecko przezwycięża niechęć do niektórych produktów.
5. Rodzice wzbogacają posiłki dzieci o owoce, warzywa i produkty mleczne.

1.3. TREŚCI PROGRAMOWE
- promowanie i kształtowanie zdrowego stylu życia,
- poznanie produktów zdrowych oraz szkodzących zdrowiu,
- zaznajomienie z zasadami zdrowego odżywiania się (spożywanie zdrowej żywności, a unikanie niezdrowej),
- wyrabianie nawyków zdrowotnych,
- rozumienie konieczności spożywania owoców i warzyw,
- uświadomienie konieczności dbania o własne zdrowie,
- zachęcanie dzieci do przezwyciężania niechęci do nieznanych potraw i produktów,
- przestrzeganie zasad właściwego zachowania podczas spożywania posiłków,
- poznawanie sytuacji zagrażających bezpieczeństwu związanych z jedzeniem nieznanych roślin, brudnych owoców,
- stwarzanie sytuacji umożliwiających dzieciom praktyczne działanie np. przygotowanie kanapek, robienie soków, pieczenie chleba
- angażowanie rodziców w działalność prozdrowotną przedszkola.

1.4. METODY I FORMY PRACY
Metody pracy:
- oglądowe (ilustracje, plansze, filmy),
- słowne (rozmowy, opowiadania, wiersze, zagadki, objaśnienia i instrukcje),
- czynne (oparte na bezpośrednim działaniu dzieci),
- aktywizujące (burza mózgów, symulacje, scenki dramowe, zabawy dydaktyczne, konkursy),
Formy pracy:
- praca indywidualna,
- praca w grupach,
- praca zbiorowa,
- zespołowa,
- spotkania i pogadanki,
- spacery, wycieczki.

1.5. WARUNKI REALIZACJI
Program zdrowotny „Zdrowo jemy – zdrowo żyjemy” jest dostosowany do specyfiki szkoły, otaczającego środowiska i możliwości dzieci. Skierowany jest do dzieci i rodziców, których udział w programie odgrywa niebagatelną rolę, gdyż to oni codziennie zaopatrują dzieci w kanapki i przekąski, które dzieci zjadają w przedszkolu. Rodzice najlepiej znają gusta smakowe własnych dzieci, potrzeby indywidualne czy alergie pokarmowe na niektóre produkty. Dobra współpraca z rodzicem, gwarantuje powodzenie w realizacji programu.

Część II
2.1. PRZYKŁADY ROZWIĄZAŃ METODYCZNYCH
1. Zajęcia
Zostaną przeprowadzone zajęcia dające wiedzę o potrzebie racjonalnego i zdrowego odżywiania (załącznik nr 1, 2, 3, 4, 5, 6)
2. Degustacje
Na zajęciach dzieci będą jadły owoce, warzywa, nabiał, pieczywo, będą piły naturalne soki, będą samodzielnie wykonywały niektóre potrawy, a w przygotowaniu innych pomogą paniom. Będą wykonane: soki, budynie, kanapki, będzie upieczony chleb (załącznik nr 1, 2, 3, 4, 5, 6)
3. Konkursy
Odbędzie się konkurs „Jem warzywa w przedszkolu”, który będzie polegał na przynoszeniu do przedszkola warzyw i zjadaniu ich przez dzieci (załącznik nr 7).
Odbędzie się konkurs „Jem owoce w przedszkolu”, który będzie polegał na przynoszeniu do przedszkola owoców i zjadaniu ich przez dzieci (załącznik nr 8).
4. Pogadanki
Zostanie zorganizowana pogadanka z lekarzem, dietetykiem lub pielęgniarką na temat zdrowego odżywiania się. Skierowana będzie do dzieci i rodziców.
5. Ankieta dla rodziców
Rodzice wypełnią ankietę anonimowo. Pytania zawarte w ankiecie będą dotyczyć programu „Zdrowo jemy – zdrowo żyjemy” oraz udziału rodziców w realizacji tego programu. Ankieta posłuży do ewaluacji programu „Zdrowo jemy – zdrowo żyjemy” i będzie wskazówką do dalszej pracy w przedszkolu (załącznik nr 9).

2.2. EWALUACJA
Program „Zdrowo jemy – zdrowo żyjemy” to propozycja działań mających na celu promowanie prawidłowych nawyków żywieniowych u dzieci. Skierowany jest do dzieci i ich rodziców. Spodziewane efekty realizacji programu:
- dzieci znają zasady zdrowego odżywiania się,
- dzieci przyrządzają i zjadają różnorodne potrawy,
- dzieci zjadają posiłki wzbogacone o owoce i warzywa,
- dzieci przezwyciężają niechęć do niektórych produktów i starają się poznać ich smak,
- rodzice angażują się w działania podejmowane przez wychowawcę i akceptują je.
Są to efekty widoczne już w trakcie realizacji programu oraz po jego zakończeniu.

Część III Załączniki
Załącznik 1 – Scenariusz zajęć „Zdrowe owoce”
Konspekt zajęć dla dzieci 3, 4, 5 – letnich
Temat: „Zdrowe owoce”
Cele ogólne:
- promowanie zdrowego odżywiania się,
- uzmysłowienie dzieciom konieczności spożywania owoców będących źródłem witamin.
Cele szczegółowe:
- rozpoznaje i nazywa owoce,
- segreguje owoce według rodzaju,
- uważnie słucha wiersza,
- prawidłowo odpowiada na pytania do wiersza,
- tańczy do rytmu piosenki,
- prawidłowo układa ciągi rytmów z papierowych owoców,
- rozpoznaje po smaku zjedzony owoc,
- zna zasadę utrzymania higieny podczas spożywania posiłków,
- przykleja papierowe owoce i miseczkę do kartki.
Pomoce: owoce, pudełko na owoce, wiersz „Smaczne śliwki i jabłuszka”, piosenka „Cytryna”, papierowe owoce i miseczki, kartki wielkości A4, klej, talerzyki jednorazowe
Przebieg:
1. Oglądanie owoców, nazywanie ich i segregowanie.
2. Słuchanie wiersza „Smaczne śliwki i jabłuszka” (autor nieznany) połączona z rozmową na jego temat.
Zwrócenie uwagi na zawartość witamin w owocach i konieczność uwzględnienia owoców w codziennej diecie.
3. Dowolny taniec przy piosence „Cytryna” (muz. M. Melnicka – Sypko, sł. U. Piotrowska).
4. Układanie owocowych rytmów.
Układanie przez dzieci owocowych rytmów z owoców wyciętych z papieru kolorowego.
5. Zagadki smakowe „Co to za owoc?”.
Zjadanie pokrojonych kawałków owoców i rozpoznawanie po smaku co to za owoc. Zwrócenie uwagi na higienę spożywania posiłków.
6. Wykonanie pracy „Zdrowe owoce”.
Przyklejanie przygotowanych przez nauczyciela owoców i miseczek.

Załącznik 2 – Scenariusz zajęć „Dary ogrodu”
Konspekt zajęć dla dzieci 3, 4, 5 – letnich
Temat: „Dary ogrodu?”
Cele ogólne:
- uzmysłowienie dzieciom konieczności spożywania warzyw będących źródłem witamin,
- promowanie zdrowego odżywiania się.
Cele szczegółowe:
- rozpoznaje i nazywa wylosowane warzywa,
- segreguje warzywa według rodzaju i liczy je,
- ilustruje ruchem słowa piosenki,
- uważnie słucha wiersza,
- prawidłowo odpowiada na pytania do wiersza,
- tańczy w parach,
- maluje farbami,
- zna zasadę utrzymania higieny podczas spożywania posiłków.
Pomoce: warzywa, piosenka „Kapuściana piosenka”, wiersz „Warzywa”, piosenka „Jarzynowy wóz”, kartki A4, farby, pędzle, kubki, noże, deski do krojenia, jednorazowe talerzyki.
Przebieg:
1. Zabawa „Co to za warzywo?”
Rozpoznawanie po dotyku lub wyglądzie wylosowanych warzyw oraz nazywanie ich.
2. Segregowanie i liczenie warzyw.
Dzieci segregują warzywa według rodzaju, później według koloru oraz liczą je.
3. Zabawa ilustracyjna przy piosence „Kapuściana piosenka (sł. M. Terlikowska, muz. I. Pfeiffer).
Dzieci wykonują odpowiednie ruchy do słów piosenki.
4. Słuchanie wiersza J. Tuwima „Warzywa” połączone z rozmową na temat wiersza oraz wskazywaniem warzyw z wiersza.
5. Rozmowa na temat właściwości warzyw.
Zwrócenie uwagi na zawartość witamin w warzywach i konieczności uwzględnienia warzyw w codziennej diecie.
6. Taniec w parach przy piosence „Jarzynowy wóz” (muz. E. Pałłasz, sł. M. Szypowska).
7. Malowanie farbami jesiennych warzyw.
8. Obieranie i krojenie wybranych warzyw połączone z ich degustacją.
Zwrócenie uwagi na higienę przygotowywania i spożywania posiłków.

Załącznik 3 – Scenariusz zajęć – „Zdrowo się odżywiamy”
Konspekt zajęć dla dzieci 3, 4, 5 – letnich
Temat: „Zdrowo się odżywiamy”
Cele ogólne:
- uzmysłowienie dzieciom konieczności spożywania zdrowego jedzenia,
- nauczenie dzieci odróżniania produktów zdrowych od niezdrowych,
- promowanie zdrowego odżywiania się.
Cele szczegółowe:
- uważnie słucha opowiadania,
- prawidłowo odpowiada na pytania do opowiadania,
- ilustruje ruchem rymowankę,
- rozwiązuje zagadki i wskazuje właściwy obrazek,
- dzieli produkty na zdrowe i niezdrowe,
- bierze udział w zabawie ruchowej,
- zachowuje zasady bezpieczeństwa przy posługiwaniu się nożem przy robieniu kanapek,
- zna zasadę utrzymania higieny podczas przygotowywania i spożywania posiłków.
Pomoce: opowiadanie „Co lubi jeść Zosia?”, piramida zdrowego odżywiania się, tekst rymowanki, zagadki o zdrowym i niezdrowym jedzeniu, obrazki zdrowych i niezdrowych produktów, piosenka „W zdrowym ciele zdrowy duch”, plastikowe noże, deski do krojenia, fartuszki, chleb, masło i inne zdrowe produkty przyniesione przez dzieci z domu.
Przebieg:
1. Słuchanie opowiadania I. R. Salach „Co lubi jeść Zosia?” połączone z rozmową na jego temat.
Zwrócenie uwagi na spożywanie zdrowego jedzenia (w tym warzyw i owoców). Wymienianie innych zdrowych produktów, które dzieci powinny jeść np. chleb, ryba, mięso, mleko itd. Obejrzenie i omówienie piramidy zdrowego odżywiania się.
2. Ilustracja ruchowa rymowanki (autor nieznany).
Żeby zdrowym być
- trzeba zdrowo żyć:
Jeść warzywa i owoce,
mięso, nabiał, ryż i kaszę,
na powietrzu biegać, skakać,
bywać całe dnie,
no i często śmiać się.
3. Rozwiązywanie zagadek o zdrowym i niezdrowym jedzeniu.
Rozwiązywanie zagadek, wskazywanie odpowiednich obrazków i układanie ich pod uśmiechniętą buzią (jeśli są zdrowe) lub pod smutną buzią (jeśli są niezdrowe).
4. Taniec przy piosence „W zdrowym ciele zdrowy duch” (sł. i muz. B. Forma) połączony z nazywaniem produktów zdrowych i niezdrowych.
5. Wykonanie zdrowych kanapek połączone z ich degustacją.
Zwrócenie uwagi na zachowanie zasad bezpieczeństwa przy posługiwaniu się nożem przy robieniu kanapek. Zwrócenie uwagi na higienę przygotowywania i spożywania posiłków.

Załącznik 4 – „Scenariusz zajęć „Pijemy soki”
Konspekt zajęć dla dzieci 3, 4, 5 – letnich
Temat: „Pijemy soki”
Cele ogólne:
- uzmysłowienie dzieciom, że owoce i warzywa można spożywać pod różną postacią a nie tylko surowe.
Cele szczegółowe:
- rozpoznaje po dotyku owoce i warzywa,
- dzieli na sylaby, liczy i segreguje owoce i warzywa,
- podaje nazwy przetworów, które można otrzymać z owoców i warzyw,
- zjada owoce i warzywa pod różną postacią,
- pomaga w wykonaniu soków,
- degustuje soki.
Pomoce: surowe owoce i warzywa, 2 talerze, gotowana marchewka, smażone i pieczone jabłko, konserwowy groszek i kukurydza, kiszony ogórek, sokowirówka, nóż, miska, kubki plastikowe.
Przebieg:
1. Rozpoznawanie po dotyku owoców i warzyw, segregowanie ich i liczenie.
Dzieci rozpoznają po dotyku i nazywają owoce i warzywa oraz dzielą ich nazwy na sylaby. Następnie układają owoce na jednym talerzu, a warzywa na drugim. Liczą owoce i warzywa i wskazują których jest więcej a których mniej.
2. Rozmowa na temat: „Czy owoce i warzywa jemy tylko surowe?”.
Zwrócenie uwagi na to, że owoce i warzywa jemy nie tylko surowe, ale również gotowane,
smażone, pieczone, konserwowe, kiszone np. ogórki. Z owoców i warzyw można zrobić przetwory lub wycisnąć z nich sok.
3. Degustacja wybranych owoców i warzyw surowych, smażonych, gotowanych, pieczonych, konserwowych, kiszonych.
4. Wyciskanie soku z owoców i warzyw (marchewka, jabłko, gruszka, pomarańcza, banan).
Zwrócenie uwagi na zachowanie zasad bezpieczeństwa przy obsłudze sokowirówki. Zwrócenie uwagi na higienę przygotowywania i spożywania soków.
5. Degustacja soków.

Załącznik 5 – „Scenariusz zajęć „Co to jest nabiał?”
Konspekt zajęć dla dzieci 3, 4, 5 – letnich
Temat: „Co to jest nabiał?”
Cele ogólne:
- promowanie zdrowego odżywiania się,
- uzmysłowienie dzieciom, że produkty zawierające nabiał są zdrowe i konieczne w codziennej diecie.
Cele szczegółowe:
- nazywa produkty i dzieli ich nazwy na sylaby,
- degustuje produkty zawierające nabiał,
- uważnie słucha piosenek,
- wypowiada się na temat piosenek,
- wymienia wybrane zwierzęta dające mleko,
- ilustruje ruchem słowa piosenki,
- wykonuje krowę z gotowych elementów,
- pomaga w gotowaniu budyniu.
Pomoce: produkty zawierające nabiał, plastikowe sztućce, piosenki z Internetu - „Mleko” i „Krówka Mu”, kolorowe kartki papieru, papierowe elementy potrzebne do wykonania krowy, klej, produkty potrzebne do ugotowania budyniu, garnek, łyżka, miseczki
Przebieg:
1. Pokaz różnych produktów zawierających nabiał.
Dzieci nazywają pokazane produkty, a ich nazwy dzielą na sylaby. Nauczyciel zwraca uwagę na cechy wspólne wszystkich produktów i wyjaśnia znaczenie słowa „nabiał”.
2. Degustacja wybranych produktów.
Zwrócenie uwagi na higienę przygotowywania i spożywania posiłków.
3. Słuchanie piosenek „Mleko” oraz „Krówka Mu” połączone z oglądaniem teledysku i rozmową na temat piosenek.
Zwrócenie uwagi na korzyści wynikające z picia mleka: zdrowe zęby, twarde kości. Nazywanie produktów powstałych z mleka np. śmietana, maślanka.
4. Wykonanie pracy plastycznej „Krowa”.
Przyklejanie gotowych elementów tak, aby powstała krowa.
5. Gotowanie budyniu oraz jego degustacja.
Zwrócenie uwagi na zachowanie zasad bezpieczeństwa przy gotowaniu budyniu. Zwrócenie uwagi na higienę przygotowywania i spożywania posiłków.

Załącznik 6 – „Scenariusz zajęć „Zdrowe pieczywo”
Konspekt zajęć dla dzieci 3, 4, 5 – letnich
Temat: „Zdrowe pieczywo”
Cele ogólne:
- uzmysłowienie dzieciom roli pieczywa, które powinno się znajdować w codziennej diecie
- promowanie zdrowego odżywiania się.
Cele szczegółowe:
- rozwiązuje zagadki,
- nazywa różne rodzaje pieczywa,
- bierze udział w zabawach,
- ogląda filmik edukacyjny,
- opowiada jak powstaje chleb na podstawie historyjki obrazkowej,
- zna zasadę utrzymania higieny podczas przygotowywania i spożywania posiłków,
- zjada upieczony chleb.
Pomoce: zagadki o pieczywie, tablica demonstracyjna z różnymi rodzajami pieczywa, piosenka „Mało nas”, filmik edukacyjny „Jak produkowany jest chleb?”, historyjka obrazkowa o powstawaniu chleba, produkty potrzebne do upieczenia chleba, garnek, łopatka do mieszania, blaszki, papier do pieczenia, piekarnik.
Przebieg:
1. Rozwiązanie zagadek o pieczywie.
W piekarni pieczony, chrupiący i świeży.
W czasie kolacji i śniadania, na desce leży.
Tata go pokroi, mama posmaruje
Smaczne kanareczki z niego przygotuje. (chleb)
W sklepie ją kupujesz, w domu posmarujesz.
Pachnąca, świeża i mała, będzie wszystkim smakowała. (bułka)
Nie bułka, nie chleb, ale z mąki upieczony.
Kształtem do księżyca nocą zbliżony. (rogal)
2. Oglądanie tablicy demonstracyjnej z różnymi rodzajami pieczywa.
Nazywanie różnego rodzaju pieczywa, opisywanie jego wyglądu. Zwrócenie uwagi na to, że pieczywo powstaje z mąki. Zapoznanie z zawodem piekarza. Uświadomienie dzieciom, że pieczywo posiada wartości odżywcze, powinno się je jeść codziennie, bo poprawia pamięć i koncentrację.
3. Degustacja różnego rodzaju pieczywa.
Zwrócenie uwagi na higienę spożywania posiłków.
4. Zabawa ruchowa ze śpiewem „Mało nas”. (autor nieznany)
5. Oglądanie w Internecie filmiku edukacyjnego „Jak produkowany jest chleb?”.
6. Zabawa ruchowo – naśladowcza „Robimy chleb”.
7. Opowiadanie jak powstaje chleb na podstawie historyjki obrazkowej.
• Ziemię przygotowuje (orze) ciągnik.
• Siewnik rozsiewa ziarna w odpowiedniej odległości i na odpowiedniej głębokości. Dzięki temu ziarna są zdrowe i silne.
• Ziarna są podlewane przez deszcz i ogrzewane przez słońce.
• Dojrzałe kłosy są zbierane i gromadzone w dużej przyczepie (kombajn).
• Ciągnik zawozi przyczepę ze zbożem do młyna, a tu się ziarno mieli i robi mąkę.
• Z mąki piecze się chleb.
8. Pieczenie chleba.
Zwrócenie uwagi na zachowanie zasad bezpieczeństwa przy pieczeniu chleba. Zwrócenie uwagi na higienę przygotowywania i spożywania posiłku.

Załącznik 7 – Zasady konkursu „Jem warzywa w przedszkolu”
Konkurs rozpocznie się w październiku i trwać będzie przez miesiąc. Skierowany jest do rodziców i przedszkolaków grupy 3, 4, 5 – latków. Za zgodą rodziców biorą w nim udział wszystkie dzieci, a rodzice zobowiązują się pomóc w jego realizacji. Dlatego, w miarę możliwości, codziennie będą zaopatrywać dzieci dodatkowo w warzywa do zjedzenia w przedszkolu. Nauczyciel będzie zachęcał dzieci do próbowania i zjadania warzyw. Po upływie miesiąca odbędzie się rozstrzygnięcie konkursu i wyłonienie zwycięzców, którzy otrzymają nagrody. Wszyscy uczestnicy dostaną dyplomy i książeczki, a wyróżnione dzieci dodatkowo upominki. Celem konkursu jest promowanie zdrowego odżywiania, włączenie rodziców w działania prozdrowotne przedszkola, a przede wszystkim zachęcenie dzieci do jedzenia warzyw, nie tylko w czasie trwania konkursu ale i po jego zakończeniu.

Załącznik 8 – Zasady konkursu „Jem owoce w przedszkolu”
Konkurs rozpocznie się w kwietniu i trwać będzie przez miesiąc. Skierowany jest do rodziców i przedszkolaków grupy 3, 4, 5 – latków. Za zgodą rodziców biorą w nim udział wszystkie dzieci, a rodzice zobowiązują się pomóc w jego realizacji. Dlatego, w miarę możliwości, codziennie będą zaopatrywać dzieci dodatkowo w owoce do zjedzenia w przedszkolu. Nauczyciel będzie zachęcał dzieci do próbowania i zjadania owoców. Po upływie miesiąca odbędzie się rozstrzygnięcie konkursu i wyłonienie zwycięzców, którzy otrzymają nagrody. Wszyscy uczestnicy dostaną dyplomy i książeczki, a wyróżnione dzieci dodatkowo upominki. Celem konkursu jest promowanie zdrowego odżywiania, włączenie rodziców w działania prozdrowotne przedszkola, a przede wszystkim zachęcenie dzieci do jedzenia owoców, nie tylko w czasie trwania konkursu ale i po jego zakończeniu.

Załącznik 9 – Ankieta dla rodziców
Drodzy Rodzice
Proszę o wypełnienie poniższej ankiety. Ankieta ma charakter anonimowy. Posłuży mi do ewaluacji programu „Zdrowo jem y – zdrowo żyjemy” i będzie wskazówką do dalszej pracy.
1. Czy uważa Pan/Pani, że zrealizowany w przedszkolu program zdrowotny był dla dzieci atrakcyjny?
a) tak
b) nie
2. Czy Pan/Pani włączył się czynnie w realizację programu zdrowotnego? Jeśli tak, proszę podkreślić w jakie?
a) konkurs „Jemy warzywa w przedszkolu”
b) konkurs „Jem owoce w przedszkolu”
c) nie brałem/brałam udziału w żadnym
3. Czy Pan/Pani brał udział w spotkaniu ze specjalistą?
a) tak
b) nie
4. Proszę podkreślić czy spotkanie ze specjalistą zdrowego żywienia przyczyniło się do:
a) poszerzenia wiedzy Pana/Pani na temat potrzeb żywieniowych dzieci
b) zmiany przyzwyczajeń żywieniowych u Pana/Pani i dziecka
c) nie miało wpływu na żadne zmiany
5. Czy realizowany w przedszkolu program wpłynął na Pana/Pani dziecko w ten sposób, że zaczęło próbować pokarmy, których wcześniej nie akceptowało? Jeśli tak, proszę wpisać jakie.
........................................
6. Czy Pani/Pana zdaniem istnieje potrzeba promowania zdrowego odżywiania się już w przedszkolu? Proszę podkreślić właściwe.
a) tak
b) nie
Dziękuję

Część IV Bibliografia
1. Encyklopedia zdrowia dziecka, red: H. Bożkowa, Warszawa 1987
2. Jaworska R. „Poradnik wychowania zdrowotnego dzieci w wieku 3 – 6 lat”, Zakład Wydawnictw Reklamy Iwanowski, Płock 1995
3. Schmidt A. „Dieta, żywienie oraz edukacja zdrowotna dzieci w wieku przedszkolnym” [w:] Ogrody Nauk i Sztuk. 8, (lip. 2018), s. 275–284.
4. Woynarowska B. „Promocja zdrowia”, Warszawa 1987
5. Woynarowska – Sołdan, M., Woynarowska B. „Przedszkole promujące zdrowie. Poradnik dla przedszkoli i osób wspierających ich działania w zakresie promocji zdrowia”, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2017
6. Żuchelkowska K., Wojciechowska K. „Promocja zdrowia w edukacji dzieci przedszkolnych”, B