Anatomiczne podstawy mowy

Anatomiczne podstawy mowy

Mowa powstaje w rozwoju ontogenetycznym przez scalanie i koordynowanie zespołów morfologiczno – czynnościowych od receptorów do kory mózgowej, a następnie do efektorów. Występują dwie zasadnicze grupy procesów neurofizjologicznych, które są związane z mową. Są to procesy aferentne oraz eferentne. Te pierwsze umożliwiają ekspresję mowy. Warunkują jej impresję oraz percepcję informacji zmysłowych. Występują tam niezbędne do rozumienia mowy sygnały słuchowe, dźwiękowe oraz kinestyczne. Natomiast procesy eferentne pozwalają na ekspresję mowy za pomocą narządu mowy oraz głosów dźwięków mowy.
Powstanie mowy wiąże się od pewnego wysokiego poziomu rozwoju mózgu. Wyznaczony jest on przez preadaptacyjne morfologiczne struktury kory mózgowej, przypuszczalnie kształtującej się dopiero u człowiekowatych. Są one anatomicznie określane przez ośrodek ruchowy mowy Broca, który znajduje się w płacie czołowym w jego dolnym zakręcie oraz dwa ośrodki: czuciowy (odpowiada za rozumienie mowy) oraz wzrokowy (znajduje się w płaciku ciemieniowym dolnym i górnym skroniowym kory mózgowej, a jest odpowiedzialny za rozumienie pisma). Te dwa ośrodki odpowiadają za korelację myśli ze znakiem i to dopiero powoduje, że przyporządkujemy symbolowi słowo zapisane lub powiedziane. Oczywiście proces produkcji mowy wspomagany jest przez cały mózg.
Natomiast anatomiczne i fizjologiczne podłoże mowy dotyczy górnych i dolnych dróg oddechowych. Głos powstaje w krtani. Zgłoski powstają z cewie przystawkowej głowy powyżej krtani, a więc w jamie ustnej, jamie nosowej oraz gardle. Kształt cewy jest zmienny i nadaje mowie właściwe brzmienie. Warto wspomnieć również o tym, że w trakcie czynności mówienia uruchamianych jest minimum sto mięśni. Przy normalnym tempie mowy, to jest czternaście dźwięków na sekundę, występuje 140 000 zdarzeń neuromięśniowych na sekundę.
Jako że w procesie produkcji mowy pracuje cały mózg, warto wspomnieć
o podstawowych funkcjach obszarów mózgu. Płat czołowy odpowiedzialny jest między innymi za mowę, koordynację, koncentrację oraz planowanie. Płaty skroniowe odpowiadają za poprawne funkcjonowanie słuchu oraz węchu. Zadaniem płatu ciemieniowego jest odczuwanie bólu oraz orientacja w przestrzeni. Płat potyliczny przede wszystkim odbiera bodźce wzrokowe.
Funkcje pozostałych elementów centralnego układu nerwowego są następujące:
1. pień mózgu: w nim znajduje się wiele ośrodków odpowiedzialnych za funkcje życiowe:
• oddychanie,
• regulacja pracy serca,
• regulacja ciśnienia tętniczego,
• regulacja temperatury organizmu,
• regulacja metabolizmu,
• ośrodki odruchowe wzroku,
• ośrodki odruchowe słuchu,
• integracja bodźców ruchowych oraz czuciowych,
• ośrodki odpowiedzialne za zdolność czuwania i stan przytomności,
• czynności odruchowe odpowiedzialne za: ssanie, połykanie, żucie, kichanie, kaszel, wymioty, mruganie, pocenie się,
• regulacja przemiany materii.
2. Móżdżek:
• utrzymanie równowagi,
• utrzymanie pionowej postawy,
• koordynacja ciała,
• harmonijna współpraca mięśni,
• precyzyjne wykonywanie ruchów,
• utrzymanie prawidłowego napięcia mięśniowego.
3. Rdzeń kręgowy:
• uczestniczenie w przewodzeniu impulsów nerwowych,
• posiadanie ośrodków odruchowych.

Bibliografia:
Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom IV, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012
Prof. Dr Hab. Drela N., dr Markowska M., Anatomia i morfologia funkcjonalna człowieka, Wydział Biologii Uniwersytetu Warszawskiego