Sprawność fizyczna wybranych uczniów Szkoły Podstawowej nr 3 im. Obrońców Westerplatte w Gostyninie

Sprawność fizyczna wybranych uczniów Szkoły Podstawowej nr 3
im. Obrońców Westerplatte w Gostyninie

Opracowała mgr Milena Romańska

1. Wstęp
Szeroko pojmowane wychowanie fizyczne przygotowuje dzieci do aktywnej dorosłości. Jest to działanie ukierunkowane na kształtowanie postaw prozdrowotnych i prospołecznych. Od dłuższego czasu my nauczyciele, wychowawcy, opiekunowie i rodzice zauważamy mniejsze zainteresowanie dzieci aktywnością fizyczną, chęcią ruchu i zabawy. To niepokojace zjawisko które w dłuższym czasie prowadzi do zaburzeń funkcjonowania młodego organizmu, sprzyja odkładaniu tkanki tłuszczowej a w konsekwencji do nadwagi, otyłości i pojawiających się chorób cywilizacyjnych. Wspólczesne wychowanie fizyczne powinno koncentrować się głównie na wprowadzaniu nawyków zdrowego postępowania, świadomego odżywiania i umiejętności dostosowania aktywności ruchowej do indywidualnych możliwości i potrzeb.
,,Na całość oddziaływań wychowawczych składają się zadania wynikające z wychowania społeczno-moralnego, zdrowotnego, umysłowego, estetycznego i sportowego. Zagadnienie wychowania w ruchu sportowym należy do spraw ciągle aktualnych, bowiem sport poprzez swój otwarty charakter wciąż jest poddawany ocenie społeczeństwa” (Chromiński 1976).
,,Sprawność fizyczną można racjonalnie kształtować w procesie wychowania fizycznego dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Dwuczłonowy termin "wychowanie - fizyczne" pochodzi od starołacińskiego educatio physica. Oznacza dziedzinę działania wychowawczego, ukierunkowanego na kształtowanie przede wszystkim fizycznych cech osobowości człowieka. W działaniu wychowawczym posługujemy się głównie środkami, wśród których dominująca rola przypada ćwiczeniom ruchowym” (Denisiuk, Milicerowa 1969).
Natomiast to samo pojęcie szeroko omawiają autorzy Wielkiej Encyklopedii Powszechnej: ,,Wychowanie fizyczne, wyodrębniony element procesu wychowania, pedagogiczna ingerencja w bieg rozwoju fizycznego której zadaniem jest kształtowanie prawidłowej budowy i postawy ciała, rozwijanie prawidłowej sprawności ruchowej, podnoszenie odporności, wyrabianie trwałych nawyków rekreacyjnych. Głównym celem wychowania fizycznego jest przygotowanie do pracy, obrony i rozrywki, do aktywnego udziału w kulturze fizycznej “ (1969).
Natomiast Trześniowski (2002,s.4-7) o wychowaniu fizycznym mówi: ,,jest podstawowym ogniwem kultury fizycznej oraz fundamentalnym składnikiem wychowania ogólnego, które stosując fizyczne środki oddziaływania dba przede wszystkim o kształtowanie fizycznej strony osobowości człowieka, a postawione przed sobą cele realizuje w zorganizowanym procesie fizyczno – wychowawczym” . ,,Przed tak rozumianym wychowaniem fizycznym należy postawić następujące cele:
wspomaganie, pomnażanie i utrzymanie zdrowia fizycznego i psychicznego
człowieka, w całym jego osobniczym rozwoju,
- wzbogacanie umiejętności i nawyków ruchowych,
- podnoszenie, rozwijanie i utrzymanie wszechstronnej sprawności fizycznej,
przekazywanie wiedzy oraz kształtowanie przekonań o doniosłej roli aktywności
ruchowej w utrzymaniu zdrowia i wszechstronnej sprawności fizycznej,
budzenie i rozwijanie czynnych zainteresowań ruchowych, pozwalających na
dokonywanie wyboru ulubionej dyscypliny sportu, która stałaby się sportem
całego życia,
współdziałanie z wychowaniem pro zdrowotnym w kształtowaniu pozytywnych
postaw wobec własnego ciała, nauczanie umiejętności czynnego
wypoczywania, a przez to wychowanie w kulturze fizycznej,
- kształtowanie cech woli i charakteru człowieka, jego postaw moralno-społecznych,
współdziałanie z wychowaniem umysłowym, moralno-społecznym, estetycznym
i politechnicznym w kształtowaniu wszechstronnie i harmonijnie rozwiniętego
człowieka” (Bielski 2005).
,,W nowoczesnym rozumieniu istotą wychowania fizycznego, jako integralnej części wszechstronnego wychowania, jest oddziaływanie na fizyczną postać i osobowość ucznia, a także ukształtowanie jego kompetencji aksjologicznych, odnoszących się do sfery emocjonalno-wolicjonalnej, oraz dotyczących sfery intelektualno - sprawnościowej. Wychowanie fizyczne powinno spełniać w szkole podwójną rolę: zaspokajać doraźne potrzeby fizycznego i motorycznego rozwoju ucznia, oraz przygotowywać ucznia do dbałości o ciało, zdrowie, dalszy rozwój i sprawność po ustaniu procesu wychowawczego.
,,Postępowanie ucznia, a później człowieka dorosłego w sferze kultury fizycznej zależy od jego potencjału motorycznego, wiedzy i umiejętności, a chęć zachowań w tej sferze - od postawy i motywacji. Przekazywanie wiedzy i umiejętności ruchowych dokonuje się poprzez oddziaływanie na sferę intelektualno-sprawnościową wychowanka. Zadaniem wychowania fizycznego jest: kształtowanie kompetencji instrumentalnych wchodzących w zakres kształcenia fizycznego, oraz wywieranie wpływu na kompetencje aksjologiczne, które stanowią proces wychowania fizycznego” (Grabowski 1999).
Chcąc naprawdę mówić o wychowaniu fizycznym to, powołując się na Grabowskiego (2003), zauważymy, iż, jego zdaniem ,,celem tej formy oddziaływań pedagogicznych powinno być wywołanie u ucznia zmian w jego zachowaniu w stosunku do własnego ciała, do rozwijania u młodego człowieka takiego sposobu życia, z którego będzie wynikało, że staje się on odpowiedzialny za własny, dalszy rozwój i szeroko rozumiane zdrowie, nie tylko własne, ale i otaczającego go środowiska. ,,Prawidłowy rozwój fizyczny jest odzwierciedleniem zdrowia oraz nieodłącznym warunkiem dobrych osiągnięć szkolnych. Dlatego też działania zmierzające do poprawy rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży, podobnie jak i edukacja zdrowotna, muszą być procesem ciągłym, obejmującym wszystkie poziomy wychowania” (Grabowski 2003, s.1-4)
,,Wychowanie fizyczne nie różni się od innych dziedzin wychowania ze względu na stronę osobowości, którą ma kształtować, lecz ze względu na dziedzinę kultury, do uczestnictwa w której ma przygotowywać” (Grabowski 2003, s.1-4).

2. Rola i znaczenie testów sprawności fizycznej
Sprawność fizyczna i wszystkie jej składowe są mierzalne, w związku z tym powstało wiele prób i testów do jej badania. „Niektóre z nich są wysoce specjalistyczne, to znaczy dostosowane do specyfiki zawodników, dyscyplin sportowych, inne bardziej, ogólne np. Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej czy też szczegółowe określające np. wydolność układów: mięśniowego, oddechowego, sercowo-naczyniowego. Testy, które są obecnie stosowane w badaniach nad sprawnością fizyczną i motorycznością człowieka, można ująć w różne grupy. Ze względu na cel, jaki stawia się w końcowej analizie, można je podzielić na: pedagogiczne i laboratoryjne (badawcze). Pierwsza grupa testów jest stworzona w intencji pedagogicznej ingerencji w procesy wychowania, nauczania, rozwoju sprawności osobnika. Wśród testów pedagogicznych ważne miejsce zajmują stosowane w szkolnym wychowaniu fizycznym, sporcie i rekreacji testy sprawności ruchowej. Zadaniem testów laboratoryjnych (badawczych) jest mierzenie w sposób bardziej obiektywny i dokładny różnych zdolności, umiejętności i zachowań ruchowych osobnika. Używane są przede wszystkim wówczas, gdy celem jest pogłębienie wiedzy o złożonych uwarunkowaniach sprawności fizycznej i motoryczności, wynikających ze zmienności ontogenetycznej” (Osiński 2000).
,,W szkolnym wychowaniu fizycznym testy mogą służyć nauczycielowi w postawieniu diagnozy dotyczącej stanu sprawności fizycznej podopiecznych. Ponadto pomiar winien umożliwiać wyodrębnienie grup o zróżnicowanym poziomie i ułatwić stosowanie indywidualizacji kształcenia i zajęć z wychowania fizycznego” (Bronikowski, Maciaszek 2002, s.18-22).
Każdy test ,,w pełni wiarygodnie można oceniać jedynie wtedy, kiedy pomiar jest:
● obiektywny
powinien on być tak skonstruowany, aby dwie różne osoby, prowadzące niezależnie od siebie badania tej samej osoby, dochodziły do zbliżonego rezultatu. Innymi słowy, badacz nie powinien mieć znaczącego wpływu na wynik. Ocena powinna być całkowicie bezstronna, wolna od uprzedzeń i przesądów,
trafny
Próbą trafną jest taka, która mierzy oczekiwaną właściwość, a więc tę, którą miała mierzyć. Ważne jest tu, wykluczenie udziału w próbie innych komponentów, które zniekształcają poziom natężenia danej cechy,
rzetelny
Rzetelność próby informuje o wielkości błędu pomiaru. Z pojęciem rzetelności pomiaru wiąże się stabilność wyników uzyskiwanych przez badane osoby w pomiarach powtarzalnych. Innymi słowy, powtórzenie pomiaru w tych samych warunkach powinno dać te same rezultaty,
wystandaryzowany
Przez standaryzację rozumiemy, ujednolicony sposób posługiwania się testem. W instrukcji stanowiącej integralną część każdego testu, powinny znaleźć się wszystkie wyjaśnienia dotyczące sposobu i warunków prowadzenia pomiaru. Instrukcja powinna w szczególności precyzować: miejsce pomiaru, sprzęt, pomoce, formę ruchu, sposób oceny, liczbę powtórzeń, strój sportowy,
znormalizowany
Test jest znormalizowany, jeżeli został stworzony układ odniesienia, który pozwala ocenić, jakie miejsce ze względu na daną cechę, zajmuje badana osoba w całej populacji. Normy testowe uzyskuje się z badań empirycznych reprezentacyjnej dla danej populacji grupy osób. Niekiedy też tworzy się oczekiwane teoretyczne układy odniesienia, które wylicza się według różnych zasad matematycznych i statystycznych. Wielkości klasyfikuje się najczęściej w zależności od płci i wieku, a czasem nawet z uwzględnieniem cech budowy somatycznej” (Osiński 2000).
,,Testy do oceny sprawności fizycznej pomagają nauczycielowi i uczniowi w świadomym kierowaniu rozwojem sprawności, umożliwiają jej ocenę i samoocenę, są pomocne w dokonywaniu selekcji do zespołów o podobnym poziomie usprawnienia” (Bielski 2005).
Jednym z pierwszych autorów miernika sprawności fizycznej był Jan Mydlarski, który w badaniach nad rozwojem i sprawnością fizyczną uwzględnił zagadnienie dynamiki rozwoju osobniczego. Problem ten po wojnie kontynuował Roman Trześniowski, który ustalił normy sprawnościowe, podobnie jak u Mydlarskiego w zależności od płci, wieku kalendarzowego, wysokości i masy ciała.
Ludwik Denisiuk zakwestionował istnienie prostej relacji między sprawnością sportową a użytkową, podejmując studia nad motorycznością człowieka poszukiwał odpowiednich kryteriów jej oceny, wyodrębnił tzw. cechy motoryczne.
W latach sześćdziesiątych Stefan Pilicz dostosował i zmodyfikował do nowych warunków baterię tekstów amerykańskich Barrow’a i na tej podstawie opracował oryginalny test dla dziewcząt.
Obecnie tekstem, często stosowanym w Europie jest EUROFIT, czyli Europejski Test Sprawności Fizycznej, który zawiera osiem prób:

a) postawa równoważna na jednej nodze, e) siady z leżenia tyłem przez 30 s,
b) stukanie w krążki, f ) zwis na ramionach ugiętych,
c) skłon w przód w siadzie prostym, g) bieg wahadłowy 10 x 5 metrów,
d) skok w dal z miejsca, h ) ścisk dynamometru

Ludwik Denisiuk proponuje test mierzący pięć cech motorycznych:
a) moc – wyskok dosiężny z miejsca,
b) siłę – rzut oburącz znad głowy piłką lekarską o wadze 2 kg,
c) szybkość – bieg na 30 metrów – poniżej 10 lat, 40 metrów dla 10 – 11-latków, powyżej 11 lat – 60 metrów,
d) zwinność – pomiar odbywa się na podstawie toru: bieg 5 metrów, obiegnięcie chorągiewki, przewrót w przód na materacu, bieg 5 metrów, obiegnięcie chorągiewki i powrót na czworakach, ponowny przewrót w przód, bieg 5 metrów, obiegnięcie chorągiewki i powrót na miejsce startu,
e) wytrzymałość –wykonanie największej ilości zestawu ćwiczeń: ze stania przejście do przysiadu podpartego, wyrzut nóg do podporu leżąc przodem, powrót do przysiadu i powstanie z klaśnięciem nad głową.
Podczas Igrzysk Olimpijskich w 1964r. w Tokio na odbywającym się tam Kongresie Naukowym trybunał międzynarodowy ustalił ujednolicenie prób służących do oceny sprawności fizycznej dzieci i młodzieży różnych krajów i kontynentów. Zestaw ten nazwano Międzynarodowym Testem Sprawności Fizycznej. Składa się on z ośmiu prób mierzących poszczególne cechy motoryczne:
a) bieg na dystansie 50 m. e) pomiar siły mm ramion, podc. na drążku
b) skok w dal z miejsca f) siła tułowia – siady z leżenia tyłem
c) bieg na dystansie 1000 m. g) bieg wahadłowy 4x10 metrów
d) pomiar siły dłoni (dynamometr) h) skłon tułowia w przód.

Indeks Sprawności Fizycznej Krzysztofa Zuchory pozwala ocenić indywidualny poziom sprawności fizycznej. Wykonywanie zaproponowanych przez autora ćwiczeń daje możliwość rzetelnego określenia poziomu zdolności motorycznych. Ćwiczenia te wybrano z wielu znanych testów, niektóre zmodyfikowano, aby mogły być wykonane w każdych warunkach, przez wszystkie osoby i bez skomplikowanej aparatury pomiarowej. Indeks Zuchory składa się z 6 prób oceniających poszczególne zdolności motoryczne:
a) bieg w miejscu z klaśnięciem pod kolanem d) skłon w przód
b) skok w dal z miejsca e) bieg w miejscu
c) zwis na drążku f) nożyce poprzeczne w leżeniu

Test Chromińskiego, powszechnie stosowany w szkołach, a zastosowany w niniejszych badaniach opisano w dalszej części pracy.

3. Cel pracy i pytania badawcze

Celem niniejszej pracy jest próba określenia sprawności fizycznej dziewcząt i chłopców
w wieku 12 lat, uczęszczających do Szkoły Podstawowej nr 3 w Gostyninie w 2019 roku, oraz dokonanie analizy i porównania poziomu sprawności fizycznej uczniów w tym samym wieku
z 2007 roku, których diagnozowano takim samym testem.
W oparciu o przeprowadzone obserwacje i badania starano się uzyskać odpowiedzi na następujące pytania badawcze:
1. Jaki poziom sprawności fizycznej uzyskali badani uczniowie w 2007 roku, a jaki prezentują uczniowie badani w roku 2019 ?
2. Czy występują charakterystyczne cechy motoryczne dla dziewczynek i jakie cechy
motoryczne charakteryzują chłopców?

4. Materiał i metody badań

4. 1 Materiał

Badania poziomu sprawności fizycznej dzieci w wieku 12 lat przeprowadzono w szkole podstawowej. Wzięło w nich udział 45 dziewcząt i 54 chłopców, łącznie 99 uczniów w 2007 r. oraz 40 dziewcząt i 48 chłopców, łącznie 88 uczniów w 2019 roku. Szkoła w Gostyninie jest placówką ośmioklasową. Obecnie uczy się w niej ponad 680 uczniów, pracuje 80 nauczycieli w różnym wymiarze godzin, w tym 8 nauczycieli wychowania fizycznego. Zajęcia wychowania fizycznego we wszystkich kasach realizowane są w wymiarze 4 godzin tygodniowo. Natomiast w klasach siódmych i ósmych dwie godziny tygodniowo odbywają się w formie zajęć fakultatywnych na podstawie rozporządzenia w sprawie dopuszczalnych form realizacji dwóch godzin obowiązkowych wychowania fizycznego.
Obserwację przeprowadzono na reprezentatywnej grupie dziewcząt i chłopców. Badania odbyły się w ostatnim tygodniu września 2007 r. i pierwszym tygodniu października 2019 roku. Uczestniczyły w nich dzieci, które nie miały przeciwwskazań lekarskich do ćwiczeń fizycznych. Żadne z nich nie uprawia wyczynowo sportu. Są to uczniowie z rodzin o różnej pozycji społecznej oraz o różnym statusie finansowym, na ogół nie mające zaplecza socjalnego do rozwijania swoich zainteresowań sportowych. Stan zdrowia badanych jest dobry, wszyscy systematycznie uczęszczali na lekcje wychowania fizycznego.

4.2 Metody badań

W toku badań zastosowano następujące metody:
Test Chromińskiego;
analiza dokumentów;
metody statystyczne.
,,Warunkiem skutecznego rozwiązywania sformułowanych problemów badawczych jest właściwy dobór lub samodzielne skonstruowanie możliwie trafnych i rzetelnych sposobów postępowania badawczego. Metody i techniki badawcze to sposoby postępowania mające na celu rozwiązanie sformułowanego problemu. W wychowaniu fizycznym ważną rolę stanowią testy sprawnościowe, które są formą badania sprawności uczniów” ( Bielski 2005). W niniejszej pracy zastosowano Test Sprawności Fizycznej Z. Chromińskiego, który uwzględnia pomiary:
siły - rzut piłką lekarską w tył,
szybkości - bieg na dystansie 60 m,
wytrzymałości - bieg na dystansie 600m dla dziewcząt i 1000m dla chłopców.

Poszczególne próby dzieci wykonywały w stroju i obuwiu sportowym na lekcjach wychowania fizycznego. Wcześniej zapoznano uczniów ze sposobem wykonania postawionych im zadań ruchowych, dokładnie omawiając je i demonstrując. Zgodnie z założeniami dzieci wykonywały trzy próby. W obliczeniach uwzględniono wyniki najlepsze. Badanie poprzedzono wspólną rozgrzewką pod kierunkiem nauczyciela wychowania fizycznego.
Ze względów organizacyjnych test był przeprowadzany w ciągu dwóch dni.
Pierwszego dnia odbywały się: bieg na dystansie 60 m ze startu niskiego. Próba wykonywana była na bieżni asfaltowej, podczas dogodnych warunków klimatycznych (wiatr, temperatura umiarkowana, słonecznie). Dzieci biegały ze startu niskiego na sygnał, pojedynczo w obuwiu sportowym, dwa razy, uwzględniono czas lepszy, mierzony na ręcznym stoperze z dokładnością do 0,1 sekundy.
Następnie rzut piłką lekarską 3kg w tył. Uczniowie stojąc w rozkroku i trzymając piłkę oburącz wykonywali zamachy ze skłonem tułowia do przodu i sponad głowy wyrzucały ją jak najdalej w tył. Najpierw wykonywały dwa rzuty próbne, później trzy w konkursie. Pomiaru dokonywano taśmą mierniczą z dokładnością do 0,1 m. Zaliczano najlepszy wynik.
Drugiego dnia dziewczynki biegały 600m, a uczniowie 1000 m na stadionie miejskim, na bieżni żużlowej. Wszyscy biegli w grupach 6-8 osobowych, ze startu wysokiego. Na sygnał pokonywali obowiązujący dystans w jak najkrótszym czasie (w razie konieczności dozwolone jest aby część trasy można było przejść). Pomiarów dokonano z dokładnością do 1 sekundy przy pomocy stopera ręcznego z funkcją pamięci.
Podczas wykonywania wszystkich prób badani ubrani byli w stroje i obuwie sportowe (zakazano używania kolców lekkoatletycznych).

5. Poziom cech motorycznych obserwowanych uczniów

5. 1 Szybkość
,,W całokształcie przygotowania sprawnościowego zawodnika szybkość jest istotną składową treningu we wszystkich dyscyplinach, w niektórych zaś wyznacza rodzaj całego przygotowania i jest wiodącą cechą sprawności. Określa się ją jako zdolność do wykonywania ruchów w jak najmniejszych dla danych warunków odcinków czasu. Jest ona często utożsamiana z fizycznym pojęciem prędkości – pojęcia te nie są jednak tożsame. Szybkość jako cecha motoryczna ma jeden wymiar – czas (s) i mieści w sobie trzy składowe:
1) czas reakcji lub inaczej utajony czas reakcji ruchu,
2) prędkość pojedynczego ruchu,
3) częstotliwość określoną w cyklach.
Do rozwinięcia maksymalnej szybkości w danym ruchu nieodzowna jest synchronizacja uczestniczących w nim grup mięśni, zależna przede wszystkim od sprawności układu nerwowego i właściwej koordynacji nerwowo – mięśniowej” (Sozański 1993).
W wyniku przeprowadzonej próby biegu na dystansie 60 m, u dziewcząt odnotowano minimalną szybkość 9,3 s w 2007 roku oraz 9,5 s w 2019 r. Wartości maksymalnego czasu to odpowiednio 14,5 i 14,6 w roku 2007 i 2019. Między średnimi wynikami w biegu zaznacza się wyraźny spadek z 11,3 s w 2007 r, do 12,0 s w roku 2019 .
U chłopców odnotowano minimalną szybkość 9,0 w 2007 roku, zaś w 2019 9,1s. Wartości maksymalne znacznie się różnią ponieważ kiedy w roku 2007 było to 12,9 s tak w 2019 wzrasta do 14,1. Zauważamy spadek średnich wartości biegu wśród chłopców od 10,6 w 2007 roku do 11,2 w 2019 r. Analizując odchylenie standardowe (SD) w biegu bardziej jednorodną grupę stanowili uczniowie w roku 2007 zarówno wśród dziewcząt jak i chłopców.

5.2 Siła
,,Siła mięśniowa jest ważnym elementem decydującym o możliwościach motorycznych człowieka. Zależy ona głównie od przekroju poprzecznego mięśnia. Kształtuje się w okresie progresywnego rozwoju człowieka i mniej więcej do okresu dojrzewania rozwój jej jest porównywalny u dziewcząt i chłopców. W wieku 13-14 lat u chłopców następuje dynamiczny rozwój siły mięśniowej, natomiast u dziewcząt stabilizacja siły obserwowana jest po osiągnięciu dojrzałości płciowej” (Górski 2002 ).
Wyniki pomiaru siły, mierzone rzutem piłką lekarską w tył wśród wszystkich badanych dziewcząt wahają się od 3,20 m do 7,60 m w r. 2007, oraz od 3,00 m do 7,30 m w 2019 roku . W związku z tym odnotowano spadek wartości średnich i są to odpowiednio: 5,18m i 4,85m w latach 2007 i 2019.
Analizując wyniki uzyskane przez chłopców w próbie siły zauważamy że w 2007 roku osiągali rezultaty od 3,80m do 8,70m (tab. 4). Rok 2019 to wyniki od 3,70m do 8,50m. Średnia wyników uzyskanych przez chłopców spadła z 6,17m do 5,70m. Bardziej porównywalną grupą okazały się dziewczęta, u chłopców wartość odchylenia standardowego jest wyższa.

5. 3 Wytrzymałość

,,Wytrzymałość jest jedną ze składowych przygotowania sprawnościowego. Charakteryzuje ona zdolność do kontynuowania długotrwałego wysiłku o wymaganej intensywności, przy utrzymaniu możliwie najwyższej efektywności pracy i zachowania podwyższonej odporności na zmęczenie przy wysiłkach odbywających się w różnych, także niekorzystnych warunkach środowiska zewnętrznego” (Ulatowski 1981).
,,Wyróżnia się trzy rodzaje wytrzymałości:
wytrzymałość ogólna – to zdolność wykonywania przez dłuższy czas dowolnej, często niespecyficznej pracy fizycznej, angażując liczne grupy mięśniowe;
wytrzymałość ukierunkowana – to sprawność charakteryzująca stopniową adaptację ustroju do przyszłych wysiłków specjalistycznych;
- wytrzymałość specjalna – oznacza zdolność do wykonywania specyficznego wysiłku w obrębie danej dyscypliny czy konkurencji” (Sozański 1993).
W próbie wytrzymałości kategorii dziewcząt indywidualne wyniki oscylowały wokół
2,24 min – 4,36 min w 2007 roku oraz 2,55 min- 5,18 min w roku 2019. Uśredniając, dziewczęta z roku 2007 lepiej poradziły sobie z tym zadaniem, w czasie 3,01, natomiast ich koleżanki z roku 2019 uzyskały 3,37 min. Obserwując bieg na dystansie 600m dziewczęta w 2019 pokonały dystans bardzo dużym wysiłkiem, często zwalniały tempo, brak im było woli walki, bieg kończyły marszem. Uczennice w 2007 roku miały więcej energii, szybciej pokonywały dystans i wykazały się siłą charakteru.

Rezultaty chłopców w biegu na 1000 metrów w roku 2007 to minimalnie 3,50 min, maksymalnie 6,54 min, natomiast rok 2019 to wyniki: najlepszy 4,12 min,
najsłabszy 6,44 min. Porównując średnie wartości tych biegów zauważamy, że zdecydowanie wolniej wskazany dystans pokonali chłopcy w 2019 roku – średnia 5,32. W roku 2007 poradzili sobie średnio w czasie 4,98 min.

6. Omówienie wyników badań

Celem głównym badań była próba określenia sprawności motorycznej dziewcząt i chłopców w wieku 12 lat uczęszczających do Szkoły Podstawowej nr 3 im. Obrońców Westerplatte w Gostyninie.
Sprawność fizyczną oceniono na podstawie testu Chromińskiego. Aby osiągnąć założony cel należało uzyskać odpowiedzi na następujące pytania badawcze:

1. Jaki poziom sprawności fizycznej prezentują badani uczniowie w 2007 roku, a jaki prezentują uczniowie badani w roku 2019 ?
2. Czy występują charakterystyczne cechy motoryczne dla dziewczynek i jakie cechy
motoryczne charakteryzują chłopców?

Poziom cech motorycznych u wybranych uczniów mierzony Testem Chromińskiego jest zróżnicowany zarówno wśród dziewczynek jak i chłopców. Biorąc pod rozwagę próbę szybkości zarówno wśród dziewcząt jak i chłopców średnie wyniki wypadają na korzyść uczniów badanych w 2007. Żadne dziecko nie osiągnęło wyniku poniżej 9 sekund, a najlepszy rezultat w rywalizacji chłopców był bardzo zbliżony w 2007 r czas 9,0 ; w 2019 roku czas 9,1. Oceniając szybkość grupa badanych w 2007 roku utrzymuje się na poziomie dobrym, uczniowie w 2019 roku na poziomie dostatecznym.
Średnie wyniki pomiaru siły, mierzone rzutem piłką lekarską są słabsze w 2019 roku, lecz porównując rok do roku bardziej zbliżone w populacji dziewcząt. U chłopców badanych w roku 2019, obserwujemy większe odchylenie standardowe, co obrazuje bardziej zróżnicowany poziom siły. Porównując średnie z badań własnych ze wskaźnikami Chromińskiego, stwierdzamy, że wyniki z próby siły zarówno wśród dziewcząt jak i chłopców są w graniach normy, pomimo tego iż w późniejszym czasie wypadają słabiej, też się w niej mieszczą.
W próbie wytrzymałości również odnotowujemy spadek w 2019 roku względem 2007. Przemawiają za tym zarówno średnie uzyskanych wyników, jak i obserwacja uczniów. O ile dziewczęta we wcześniejszych latach wykazywały więcej chęci, zainteresowania, ambicji o tyle w roku późniejszym zdecydowanie tego zabrakło. W 2007 roku dziewczęta charakteryzowały się wolą osiągnięcia jak najlepszego rezultatu, walczyły do końca. Ponad dekadę później uczennice częściej prezentują negatywną postawę wobec proponowanego zadania ruchowego, wielu dziewczętom nie zależy na osiągnięciu dobrego wyniku. Niewątpliwie ma to odzwierciedlenie w badaniach własnych. Porównując je ze wskaźnikami Chromińskiego stwierdzamy, że wyniki próby wytrzymałości dziewcząt w 2007 roku mieszczą się w granicach normy, w 2019 są poniżej normy. Najsłabszy osiągnięty rezultat w badanej grupie chłopców w roku 2019 był lepszy niż w porównywalnej grupie z 2007 roku. Jednak średnia osiągniętych wyników jest na korzyść chłopców badanych w 2007. Odnosząc te wartości do wskaźników Chromińskiego, stwierdzamy że próba wytrzymałości weryfikuje wszystkich badanych chłopców pod względem tej cechy poniżej normy. Odpowiadając na postawione wcześniej pytania, z analizy materiału wynika, że dwunastoletni uczniowie w 2007 roku prezentowali zadowalający, dobry poziom ogólnej sprawności fizycznej. Biorąc pod uwagę średnie wyników z roku 2019 badani prezentują słaby poziom ogólnej sprawności fizycznej.
,,Badania dowodzą, że pogłębia się deficyt ruchu u osób coraz młodszych wiekiem. Dzieci i młodzież uznają, że aktywność fizyczna służy zdrowiu, jest źródłem przyjemności, zapewnia relaks i wypoczynek, pełni funkcje katartyczne, jest źródłem emocji, okazją do spotykania się z kolegami, daje możliwość sprawdzenia się, ale równocześnie, są coraz mniej aktywne i coraz mniej sprawne. Wzrostowi świadomości społecznej nie towarzyszy zmiana zachowań” (Guszkowska 2005, s.8-10).

7. Dyskusja

,,Chłopcy przejawiają zainteresowanie aktywnością ruchową całego ciała, częściej angażują się w zabawy polegające na mocowaniu się i zawierające elementy agresji fizycznej. Bawią się w większych grupach. Ujawniają silniejsze tendencje do rywalizacji, dążą do wyłonienia przywódcy. Są bardziej aktywni ruchowo i sportowo niż dziewczęta, obserwuje się u nich mniejszy spadek aktywności z wiekiem. Dziewczęta preferują zajęcia mniej angażujące ruchowo, bawią się w mniejszych grupach, bliżej dorosłych. Są bardziej nastawione na współpracę, dążą do wyrównania i wymienności pozycji w grupie” (Guszkowska 2006, s.39-42).
Z badań wielu naukowców wynika, że ,,chłopcy najchętniej uprawiają piłkę nożną, koszykówkę i inne gry zespołowe oraz sporty walki. Preferują dyscypliny charakteryzujące się większym wysiłkiem i bezpośrednim kontaktem fizycznym z przeciwnikiem. Częściej uprawiają sport w formie zorganizowanej. Dziewczęta chętnie uczestniczą w zajęciach o charakterze gimnastycznym i tanecznym, pływają, grają w siatkówkę. Wolą aktywność nie wymagającą agresji, dużej pracy mięśniowej i wydolności fizycznej” (Charzewski 1997, Maciaszek 1996, Skibińska 2002).
Za M. Guszkowską stwierdzamy, że ,,u obu płci istotna jest sprawność fizyczna. Chłopcy wyżej oceniają swoją sprawność, mają silniejsze poczucie kompetencji siłowych, warunków fizycznych i ogólnie większe poczucie wartości w sferze fizycznej. Właściwości te przyczyniają się do zwiększonej aktywności ruchowej. U dziewcząt niestety, bardziej prawdopodobne jest uruchomienie spirali negatywnej – niska samoocena w sferze fizycznej i motorycznej może prowadzić do zaniechania ćwiczeń, co obniża kompetencje motoryczne ”(Guszkowska 2006, s.39-42)
To duże zróżnicowanie poziomu cech motorycznych obserwowanej populacji zgodne są z doniesieniami wielu autorów (Guszkowska 2006, Grabowski 1994,1997,Osiński 1996, Lutosławska 1998, Sozański 1999), mówiących o tym, że ,,Różnice w budowie aparatu ruchu i składzie ciała oraz istotnych w aktywności ruchowej narządach i ich funkcjonowaniu sprawiają, że dziewczęta istotnie różnią się od chłopców pod względem wydolności organizmu oraz ilościowych i jakościowych parametrów ruchu. Chłopcy uzyskują lepsze rezultaty w zadaniach ruchowych wymagających szybkości, siły, mocy, koordynacji, wydolności, krótkiego czasu reakcji, większa jest u nich możliwość wytrenowania mięśni. Dziewczęta cechuje lepsza gibkość, płynność, harmonia, precyzja i rytm ruchów, koordynacja wzrokowo-ruchowa w zakresie ruchów precyzyjnych” .

„Niestety, wyniki dzieci systematycznie pogarszają się już od 1989 roku. Sytuacja zrobiła się szczególnie poważna w ostatnich latach. Okazuje się, że młodzi mają problemy z wykonywaniem stosunkowo prostych ćwiczeń. I tak pogarsza się czas zwisu na drążku - tak dla chłopców, jak i dla dziewcząt. Jeszcze 30 lat temu 15-latka mogła zwisać na drążku średnio 14 sekund, dziś - zaledwie 6,5 s. Słabną także wyniki obu płci w biegu długodystansowym, biegu na 50 m, skoku w dal z miejsca czy siadzie z leżenia. Dzieci są także mniej wytrzymałe, o czym świadczą wyniki tzw. testu Coopera. Trzydzieści lat temu 7-latek potrafił przebiec w czasie 12 minut 1811 metrów, a podczas ostatnich badań - przebiegał o prawie 300 metrów mniej...
Dr Dobosz wskazuje „coraz większy rozdźwięk między polepszającym się rozwojem fizycznym dzieci, a ich możliwościami motorycznymi, czyli funkcjonalnością organizmu. Co ciekawe, opisane problemy dotyczą całej Polski. Nie można mówić o jakimkolwiek regionalnym zróżnicowaniu. Okazało się to już w 1999 roku, kiedy to robiono badania uwzględniające poziom zurbanizowania regionów, wykształcenia mieszkańców czy liczebność rodzin. Zebrane wówczas dane dowiodły, że różnice zacierają się (Raport AWF Warszawa 2016 r.).
Podczas ogólnopolskiej debaty na temat zdrowia i wychowania fizycznego dr Janusz Dobosz zwrócił uwagę, że „jeśli tendencje zaobserwowane w badaniu się utrzymają, to odsetek dzieci o słabej lub bardzo słabej sprawności fizycznej niedługo może przekroczyć 60%. Wyniki w różnych testach sprawnościowych stopniowo pogarszają się od lat 90, w większym stopniu wśród chłopców. Kondycja fizyczna, na którą składa się rozwój fizyczny, sprawność i wydolność fizyczna, jest miernikiem i wyznacznikiem zdrowia.
M. Gacek prowadząc badania na Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, dotyczące aktywności fizycznej i stylu życia dzieci, przedstawia następujące wnioski. Na oglądanie programów telewizyjnych badani poświęcają najczęściej 2-3 godzin dziennie (ponad 70% dziewcząt i 2/3 chłopców), jednak blisko co piąte dziecko ponad 4 godziny dziennie. Dziewczęta na gry komputerowe przeznaczają 1 godzinę, a chłopcy 2-3 godz. w ciągu doby. Udział w zajęciach sportowo – rekreacyjnych organizowanych przez szkołę deklaruje połowa dziewcząt i mniej niż połowa (43,8%) chłopców. Z kolei treningi klubach sportowych zdecydowanie częściej podejmują chłopcy niż dziewczęta (34,4% - 5,5%). Badania wykazały niedobór ruchu i tendencję do pasywnych form wypoczynku, co zwiększa zagrożenie hipokinezją wśród dzieci (tamże, s.16-18).
Z przedstawionymi wyżej wynikami i wnioskami korespondują ustalenia A. Cabak i B. Wojnarowskiej. I tak badania zachowań zdrowotnych wykazały, że w Polsce tylko około 29,4% dziewcząt i 41,2% chłopców w wieku 11-15 lat, spełnia wymogi zalecanego poziomu aktywności fizycznej. W grupie ryzyka z powodu małej aktywności jest co piąty chłopiec i co czwarta dziewczynka. Niepokojący jest wzrost z wiekiem odsetka młodzieży mało aktywnej fizycznie i wymaga to poszukiwania skutecznych sposobów motywowania uczniów do zwiększenia aktywności ruchowej (Cabak, Woynarowska2004/4, str.361-366).

8. Wnioski
Przeprowadzone badania, poparte szeroką analizą dostępnej literatury pozwoliły na sformułowanie następujących wniosków praktycznych do wykorzystania przez nauczycieli wychowania fizycznego:
Należy uatrakcyjniać formy prowadzenia zajęć wychowania fizycznego poprzez stosowanie szerszej gamy ćwiczeń i sprzętu sportowego.
Należy propagować zalety aktywności ruchowej, poprzez udział dzieci i młodzieży w kulturze fizycznej w czasie wolnym od zajęć szkolnych.
Trzeba podjąć działania zmierzające do poprawy kondycji fizycznej młodego pokolenia.
Większe nasycenie zajęć wychowania fizycznego ćwiczeniami o charakterze wytrzymałościowym i szybkościowym niewątpliwie mogłoby wpłynąć na znaczną poprawę wyników.

9. Literatura
1. Bielski J. ,,Metodyka wychowania fizycznego i zdrowotnego”. 2005 "Impuls" Kraków
2. Bronikowski M., Maciaszek J.: Test sprawności fizycznej jako narzędzie kontroli
i oceny w szkolnym procesie dydaktycznym. Edukacja i dialog, 2002/3, s.18-22.
3. Charzewski J. ,,Aktywność sportowa Polaków”. 1997, Wyd. AWF Warszawa
4. Chromiński Z.: ,,Metodyka sportu dzieci i młodzieży”.1976, Sport i turystyka Warszawa
5. Denisiuk L., Milicerowa H.: ,,Rozwój sprawności motorycznej dzieci i młodzieży w wieku szkolnym”. PZWS 1969, Warszawa
6. Gacek M. ,,Aktywność fizyczna w stylu życia dzieci w wieku 10 – 13 lat w środowisku małomiejskim ”. Kultura Fizyczna 2007/3-4, s. 16-18
7. Górski J. ,,Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego”. Warszawa 2002
8. Grabowski H. ,,Teoria wychowania fizycznego” Kraków AWF 1994
9. Grabowski H. ,,O wychowaniu fizycznym – poważnie”. Kultura Fizyczna 2003/11-12, s.1-4
10. Guszkowska M. ,,Wzory kultury somatycznej u współczesnej młodzieży”. Kultura Fizyczna 2005/ 7-8, s.8-10
11. Guszkowska M., Czy płeć stanowi uwarunkowanie procesu wychowania fizycznego? Kultura Fizyczna 2006/9-12, s.39-42
12. Lutosławska G. ,,Wydolność fizyczna a płeć”, Wychowanie fizyczne i sport 1998/42, s.25-38.
13. Maciaszek. J. ,,Aktywność ruchowa dzieci i młodzieży w czasie wolnym”. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 1996/43, s.70-75
14. Osiński W. ,,Zarys teorii wychowania fizycznego” 1996, Wyd. AWF Poznań
15. Osiński W. ,,Antropomotoryka” 2000, Wyd. AWF Poznań
16. Skibińska K. ,,Aktywność ruchowa młodzieży licealnej”. Kultura Fizyczna 2002/1-2, s. 23-24.
17. Sozański H. „Podstawy teorii treningu sportowego” 1999, COS Warszawa
18. Trześniowski R. ,,W kręgu podstawowych pojęć w dziedzinie kultury fizycznej”. Wychowanie fizyczne i zdrowotne. 2002/4 s. 4-7.
19. Ulatowski T.: ,,Teoria i metodyka sportu”. 1981, Sport i turystyka Warszawa
20. ,,Wielka Encyklopedia Powszechna” PWN 1969 r.