Wpływ przetrwałych odruchów niemowlęcych na rozwój dziecka

Gdy dziecko przychodzi na świat, opuszcza bezpieczne miejsce. Napotyka na otoczenie wypełnione ogromem bodźców zmysłowych. W przetrwaniu pomagają mu odruchy pierwotne. Mają one na celu zapewnienie mu natychmiastowej reakcji na nowe środowisko oraz na potrzeby, które stopniowo się zmieniają. Odruchy pierwotne są ruchami stereotypowymi i automatycznymi. Powstają one na poziomie pnia mózgu, a są wykonywane bez udziału kory mózgowej. Są one bardzo istotne, ale powinny służyć tylko przez określony czas. Wyhamowanie odruchu bowiem wiąże się z uzyskaniem nowej umiejętności, a więc nieprawidłowy profil odruchów może stać się przyczyną, która wstrzymuje odpowiedni rozwój dziecka.
W przypadku przetrwałego odruchu Moro, mogą wystąpić różnorodne reakcje związane
z układem wzrokowym, poczynając od słabej reakcji źrenic na światło, trudnościami z odczytywaniem czarnego druku na białej kartce, kończąc na nadwrażliwości na światło. Dzieci często przejawiają niechęć do aktywności fizycznej. Można zauważyć problemy związane z pracą układu przedsionkowego, a więc chorobą lokomocyjną, słabą koordynacją oraz równowagą. Wszystkie powyższe przykłady są długotrwałymi objawami przetrwałego objawu Moro. W przypadku wtórnych objawów psychologicznych, może to być niska samoocena, trudności w podejmowaniu decyzji, czy też okresy nadaktywności przeplatające się ze skrajnym wyczerpaniem.
Kolejnym odruchem, który ma ogromny wpływ na rozwój dziecka, jest odruch dłoniowy. Pojawia się on jedenaście tygodniu po zapłodnieniu, a jego wyhamowanie powinno nastąpić w drugim lub trzecim miesiącu życia. Jeżeli tak się jednak nie stanie, to długotrwałym skutkiem mogą być trudności z mową. Dzieje się tak dlatego, iż przedłużająca się zależność między rękami a ustami uniemożliwia rozwój niezależnej kontroli mięśni ust. Ma to bardzo niekorzystny wpływ na artykulację. Odruch ten bardzo ogranicza ruchy niezależne kciuka, a także pozostałych palców, czego skutkiem jest niska sprawność manualna dzieci. Co więcej, wnętrze dłoni może pozostać bardzo nadwrażliwe na dotykową stymulację.
Trzecim odruchem jest ATOS, a więc asymetryczny toniczny odruch szyjny. W okresie płodowym zapewnia on ciągły ruch. W ten oto sposób stymuluje mechanizm równowagi i prowadzi
do zwiększonej liczby połączeń nerwowych. U dzieci, które wskazują na szczątkowy, bądź też przetrwały ATOS można zaobserwować szereg objawów. Jednym z nich jest zaburzenie percepcji wzrokowej. Jest to szczególnie zauważalne przy odtwarzaniu symetrii kształtów. Ponadto, występują trudności z pisaniem, słabo rozwinięte umiejętności wyrażania myśli na kartce. Bardzo często dochodzi do skrzyżowanej lub też nieustalonej lateralizacji.
Pomiędzy dwudziestym czwartym a dwudziestym ósmym tygodniem życia płodowego pojawia się odruch szukania i ssania. Wyhamowanie tego odruchu występuje na przestrzeni trzeciego
i czwartego miesiąca życia. W przypadku, gdy tak się nie stanie, można zaobserwować szereg długotrwałych skutków przetrwałych odruchów szukania oraz ssania:
• niska sprawność manualna,
• problemy z mową, artykulacją,
• nadwrażliwość w okolicy ust,
• ustawienie języka w nieodpowiedniej pozycji, co bardzo utrudnia przeżuwania pokarmów oraz ich połykanie.
Przetrwały odruch Galanta ma również ogromny wpływ na rozwój dziecka. Jego obecność tylko po jednej stronie ciała może wiązać się z nieprawidłowym chodem oraz postawą, co w przyszłości przyczynia się do powstania skoliozy. Ponadto, zauważa się wiercenie, rotację biodra w jedną stronę podczas chodzenia, moczenie się nocne, niską koncentrację oraz problemy z krótkotrwałą pamięcią.
Około czwartego miesiąca życia powinno dojść do wyhamowania tonicznego odruchu błędnikowego w zgięciu, a do trzeciego roku życia tonicznego odruchu błędnikowego w wyproście.
W przypadku tego pierwszego odruchu, objawami, które wskazują na jego przetrwanie są:
• problemy przedsionkowe (np. choroba lokomocyjna),
• garbienie się,
• zmniejszone napięcie mięśniowe,
• problemy przestrzenne,
• niechęć do aktywności fizycznej,
• problemy z sekwencyjnością.
Natomiast przetrwały odruch toniczny błędnikowy w wyproście charakteryzuje się słabymi zdolnościami organizacyjnymi, trudnościami w zakresie równowagi i koordynacji, tendencją
do chodzenia na palcach, skłonnością do choroby lokomocyjnej oraz problemami z percepcją przestrzenną.
Ostatnim odruchem jest STOS, a więc symetryczny toniczny odruch szyjny. Jego objawami, które wskazują na przetrwanie są nieprawidłowe postawy ciała (np. garbienie się), słaba koordynacja ręka – oko (syndrom „niezdarnego dziecka”), trudność z nauką pływania, kłopoty z utrzymaniem równowagi oraz powolne wykonywanie zadań, które są związane z przepisywaniem.
Podsumowując, istnieje bardzo duża korelacja zaburzeń motorycznych z intensywnością przetrwałych odruchów pierwotnych.

Bibliografia:
Sally Goddard Blythe (2015). Niedojrzałość neuromotoryczna dzieci i młodzieży. PWN
Mira Rządzka (2019). Odruchy niemowlęce u noworodków i niemowląt. Diagnoza i stymulacja. Impuls
Sally Goddard Blythe (2018). Odruchy, uczenie się i zachowanie. PWN