Uspołecznienie dzieci i młodzieży z autyzmem

„Mam autyzm.
Mnie się nie leczy...
Mnie się uczy, jak żyć w świecie
do którego nie pasuje.
Terapie są moją nauką... A Twoja
miłość, tolerancja i akceptacja,
to najlepsza terapia jaką możesz mi ofiarować”

Chłopiec z Krainy Spektrum

Co to jest autyzm? Autyzm jest całościowym zaburzeniem rozwoju charakteryzującym się nieprawidłowym i/lub upośledzonym rozwojem, pojawiającym się przed 3 rokiem życia, w którym występuje nieprawidłowe funkcjonowanie we wszystkich spośród trzech sfer: interakcjach społecznych, komunikacji oraz ograniczonym, powtarzającym się repertuarze zachowań.
Zdolności społeczne u poszczególnych osób dotkniętych autyzmem są bardzo różne. Lorna Wing i Judith Gould wyodrębniły trzy grupy dzieci autystycznych, które różnią się poziomem rozwoju społecznego i jakością kontaktów społecznych:
• pierwsza grupa (60% osób z autyzmem) to osoby zamknięte w sobie, wycofane i powściągliwe. Często nie okazują żadnych potrzeb o charakterze społecznym, sprawiają wrażenie nieobecnych. Mają duże kłopoty w porozumiewaniu się, często nie mówią, nie nawiązują kontaktu wzrokowego. Prezentuje dużą rezerwę i aktywne unikanie kontaktu z innymi osobami, są to osoby
• druga grupa obejmuje osoby bierne, pasywne w kontaktach społecznych. Nie inicjują kontaktów społecznych, akceptują je, ale nie poszukują ich i nie nawiązują kontaktów z innymi spontanicznie. Kontakt z dorosłymi i rówieśnikami ma charakter rutynowy, wyuczony.
• trzecia grupa to osoby aktywne dążące do kontaktu z innymi osobami (kontakt spontaniczny, specyficzny i zwykle mało skuteczny). Taki kontakt ma zwykle charakter jednostronny i jest w pełni zdominowany i narzucony przez osobę autystyczną. W tej grupie znajdują się dzieci z najlepiej rozwiniętymi zdolnościami werbalnymi.

Na przestrzeni życia każdej jednostki kompetencje społeczne ulegają zmianom, bądź w kierunku rozwoju, bądź ich zablokowania. Dzieci prawidłowo rozwijające się nabywają kompetencje społeczne w sposób spontaniczny, naturalny lub z niewielkim wsparciem dorosłych. U dzieci autystycznych uczenie się tych umiejętności jest procesem trudnym, wymagającym długotrwałej i przemyślanej terapii. Dlatego, też fundamentalnym założeniem pomocy dzieciom autystycznym jest tworzenie warunków i współdziałającego kręgu ludzi, pomagających pokonywać trudności wchodzenia w interakcje społeczne wynikające z zaburzenia. W efekcie tych działań dziecko dostaje szansę rozwoju i nabywania kompetencji społecznych.
Proces włączania/uspołeczniania dziecka realizować możemy poprzez działania nakierowane na trening umiejętności społecznych – nabywania doświadczeń społecznych (np. wzbudzanie motywacji do kontaktu, ćwiczenie umiejętności słuchania, obserwacji zachowań innych, współpracy). Realizacja projektu „Mamo, Tato czas na basen!!!” integrujący dzieci autystyczne ze społeczeństwem.

1) Krótka charakterystyka projektu

Projekt „Mamo, tato czas na basen!!!” – zakłada aktywizację ruchową i społeczną dzieci autystycznych i ich opiekunów poprzez organizację zajęć ogólnousprawniających w wodzie wg Koncepcji Halliwick. Prócz poprawy zdrowia fizycznego i emocjonalnego dzieci autystycznych, integracji rodzin biorących udział w projekcie, udzielaniu wsparcia o charakterze emocjonalnym i informacyjnym, realizacja projektu zakłada również integrację dzieci autystycznych i ich rodzin w środowisku osób pełnosprawnych oraz rozpowszechnianie wiedzy na temat autyzmu poprzez rozdawanie ulotek na basenie. Zajęcia będą prowadzone raz w tygodniu. Przewiduje się stworzenie dwóch 10 osobowych grup (5 dzieci i 5 opiekunów). Każda z grup uczestniczyć będzie w 20 zajęciach po 60 minut. Udział w projekcie „Mamo, Tato czas na basen!!!” wpłynie terapeutycznie na wszystkie sfery rozwojowe dziecka autystycznego: sferę ruchową, poznawczą, emocjonalną, społeczną, językową i porozumiewania się. Przyczyni się do wzmocnienia więzi rodzinnych, integracji z szerszym otoczeniem bez poczucia wstydu spowodowanego obecnością chorego dziecka oraz otrzymaniem wsparcia psychologicznego od innych rodziców dzieci ze spektrum autyzmu.

2) Opis potrzeb wskazujących na konieczność realizacji projektu, opis ich przyczyn oraz skutków

Dzieci dotknięte autyzmem mają problemy natury pedagogicznej, psychologicznej emocjonalnej. Rodzice często stają w obliczu „choroby” swego dziecka samotnie, zmagając się z wieloma trudnościami wynikającymi ze specyfiki funkcjonowania ich dzieci. Często żyją w izolacji, na marginesie społeczeństwa borykając się z dużym niezrozumieniem choroby ze strony najbliższego otoczenia, które wynika z:
• z niskiej wiedzy na temat autyzmu
• braku wystarczającej oferty ze strony placówek, instytucji z nastawieniem na integrację/uspołecznienie dzieci autystycznych i ich rodzin z osobami pełnosprawnymi
Projekt „Mamo, Tato czas na basen!!!” pragnie wesprzeć dzieci autystyczne i ich rodziny organizując atrakcyjne formy terapii dla dzieci, dające możliwość wspólnej zabawy, nawiązywania znajomości. Integrujące ze środowiskiem lokalnym, będące sposobem aktywnego spędzania wolnego czasu. Jedną z atrakcyjnych form terapii i wspólnego spędzania wolnego czasu są właśnie zajęcia na basenie wg Koncepcji Halliwick. Projekt „Mamo, Tato czas na basen!!!” odpowiada na potrzeby dzieci autystycznych i ich opiekunów. Wspiera rozwój ruchowy i emocjonalny, integruje środowisko rodzinne, włącza w życie społeczne i podnosi wiedzę wśród społeczeństwa na temat autyzmu.

3) Opis grup adresatów projektu

1) Bezpośredni adresaci projektu to:
• dzieci autystyczne o zróżnicowanym poziomie funkcjonowania
• 10 opiekunów asystujących dzieciom autystycznym podczas zajęć
2) Pośredni adresaci zadania to:
• rodzeństwo dzieci autystycznych, instruktor – terapeuta mający wiedzę na temat specyficznych potrzeb dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i Certyfikat Uczestnictwa w Kursie Podstawowym Halliwick, osoby pracujące na basenie, osoby korzystający z krytego brodzika, odbiorcy ulotek, wolontariusze

4) Zakładane cele realizacji projektu oraz sposób realizacji

Zakładane cele:
• poprawa zdrowia fizycznego i emocjonalnego dzieci autystycznych
• nabywanie kompetencji społecznych (uspołecznianie)
• integracja rodzin biorących udział w projekcie, udzielanie wsparcia o charakterze emocjonalnym i informacyjnym
• integracja dzieci autystycznych i ich rodzin w środowisku osób pełnosprawnych
• rozpowszechnianie wiedzy na temat autyzmu w środowisku lokalnym
Powyższe cele zostaną osiągnięte poprzez:
1) przeprowadzenie zajęć z dziećmi autystycznymi i ich opiekunami wg Koncepcji Halliwick, podczas których:
• obok nabywania sprawności ruchowej, wytrwałości w pokonywaniu trudności w opanowywaniu umiejętności potrzebnych do nauki pływania, kształtowane będą u dzieci umiejętności potrzebne do integracji w społeczeństwie: zmniejszenie trudnych zachowań, umiejętność słuchania poleceń, dostosowywania się, kontroli
• zajęcia ruchowe w wodzie staną się przestrzenią do słuchania dzieci, ich potrzeb, odczytywania trudności i odpowiedniego reagowania na nie
• stworzenie warunków do wymiany doświadczeń, informacji, udzielania wzajemnego wsparcia przez rodziców,
2) rozdanie ulotek z informacjami na temat autyzmu

5) Zakładane rezultaty realizacji projektu

• dzieci autystyczne oswoją się ze środowiskiem wodnym, opanują umiejętności potrzebne do nauki pływania, stopniowo eliminowane będą zachowania trudne, zwiększy się ich odporność na infekcje
ponadto: nabywa umiejętności społeczne – np. zawierania znajomości, słuchania innych, współdziałania, przestrzegania zasad i norm społecznych
• pracownicy i osoby korzystające z pływalni zwiększą swoją wiedzę na temat autyzmu
• opiekunowie i wolontariusze nabędą umiejętności wspierania aktywności dzieci autystycznych w środowisku wodnym, po zakończeniu trwania zadania nadal będą uczęszczać z dziećmi na basen
• nastąpi wzmocnienie więzi rodzinnych, integracja rodzin biorących udział w projektu, nawiązanie przyjaźni
• nastąpi zwiększenie integracji z szerszym otoczeniem bez poczucia wstydu spowodowanego obecnością chorego dziecka

Dziecko autystyczne nie rozwija spontanicznie swych zdolności komunikacyjnych i społecznych. Jest to bardzo duży problem, gdyż stopień rozwinięcia tych umiejętności wpływa na poziom akceptacji dziecka przez środowisko społeczne, w którym się znajduje. W terapii dziecka z zaburzeniami autystycznymi należy położyć duży nacisk na wypracowanie zachowań społecznie akceptowanych i wyuczenie sprawności potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania w życiu codziennym.
Projekt „Mamo, Tato czas na basen!!!” sprzyja uczeniu się i budowaniu relacji społecznych przez dzieci autystyczne. Umożliwia poznanie i akceptację innych, kształtowanie relacji interpersonalnych, nabywania umiejętności radzenia sobie z negatywnymi emocjami w sytuacjach społecznych