Jak motywować uczniów do nauki

Agnieszka Sawicka

JAK MOTYWOWAĆ
UCZNIÓW DO NAUKI?

Czynnikiem, który odgrywa zasadniczą rolę w skutecznym nauczaniu i wychowaniu to motywacja uczniów. Motywację możemy określić jako pewną celowość w działaniu, pobudzenie do działania. To siła, która sprawia, że uczniowie znajdują chęci do nauki
i ciężkiej pracy. Motywacja jest wrodzoną, naturalną zdolnością do aktywnego uczenia się. Problem motywacji jest nierozerwalnie związany z działalnością człowieka. Gdy mamy motywację do czegoś, to pociąga nas ona do działania, a w innym przypadku, gdy nie mamy motywacji, nic nie robimy. Podobnie jest z naszymi dziećmi.
Źródła motywacji dzieli się na wewnętrzne formy motywacji, które pochodzą od jednostki oraz zewnętrzne, narzucane jej przez środowisko.
Do czynników motywacji wewnętrznej zaliczamy: zainteresowania, potrzebę zdobywania i rozumienia wiedzy, zainteresowanie nauką szkolną, ambicje, plany i dążenia życiowe, przekonanie uczniów o praktycznej przydatności zdobywanej wiedzy.
J. Putkiewicz dokonał następującego podziału wewnętrznych czynników motywujących uczniów do nauki szkolnej:
• Motywy poznawcze i zainteresowania. Uczniowie pragną poznać dobrze wiadomości, szkolne i chociaż pragnienie wiedzy występuje w różnym stopniu, u jednych jest silniejsze, u innych słabsze, to jednak oni łatwiej pokonują trudności
i szybciej, wykonują zadania,
• Motywy społeczno-ideowe; w miarę kontynuowania nauki i zdobywania coraz więcej wiadomości uczniowie dostrzegają nie tylko cele osobiste, ale i społeczne w pracy szkolnej. Zaczyna tworzyć się przekonanie o społecznym użytku zdobytych wiadomości i kształtować pogląd na rolę, jaką w przyszłości będzie uczeń spełniać w społeczeństwie,
• Motywy ambicyjne; często występują one bardzo wyraźnie i mogą wpływać na powstawanie niepożądanych form działania egoistycznego ucznia.
• Motywy praktyczne zawodowe związane z wyborem przyszłego zawodu
i przejściem przez wymagane stopnie, prowadzące do osiągnięcia danego zawodu. Uczniowie zaczynają klasyfikować przedmioty szkolne na ważne i mniej ważne, przydatne im i nieprzydatne,
• Motywy praktyczne szkolne, odnoszące się do celów doraźnych, osiąganych przez uczniów w czasie nauki w szkole. Te motywy zapewniają uczniowi spokój w szkole i w domu, pozwalają na pozytywne osiągnięcia, ale nie rozbudzają zainteresowania nauką ani dążeń do pogłębiania wiadomości szkolnych
• Motywy lękowe, występujące dosyć często i będące jedną z pobudek uczenia się.

Do drugiej grupy czynników zaliczamy tzw. warunki zewnętrzne, wśród których na pierwszym miejscu wymienia się osobowość nauczyciela i styl prowadzenia zajęć przez niego (model komunikacji w relacjach uczeń-nauczyciel, system oceniania i motywowania, metody i techniki nauczania), wpływ grupy rówieśników, z którymi uczeń często się kontaktuje oraz nie zawsze przez ucznia uświadomiony i akceptowany wpływ rodziców.
Ponadto ważnym czynnikiem motywacyjnym jest organizacja środowiska dydaktycznego ucznia, tzn. wyposażenie i estetyka pracowni, organizacja pracy, wykorzystanie środków dydaktycznych, jakość podręczników oraz warunki higieniczno-sanitarne i zdrowotne.
Uczenie się w szkole jest działalnością wielostronnie motywowaną. W przeciętnej grupie uczniów występują na ogół różne motywy (np. zainteresowania i dążenie do osiągnięcia powodzenia, a także zrozumienie praktycznego znaczenia wiedzy i konieczności zdobycia wykształcenia - dla własnej przyszłości).
Struktura i charakter działających motywów zmieniają się wraz z wiekiem ucznia, różnią się także u poszczególnych uczniów w zależności od czynników zewnętrznych - środowiska, doświadczeń w uczeniu się i życiu pozaszkolnym, a także od poziomu pracy dydaktyczno - wychowawczej w szkole.
W związku z tym, już od najmłodszych lat najpierw rodzice, a później nauczyciele powinni podejmować działania na rzecz rozwijania motywacji do nauki. Tak, więc motywowanie do nauki jest ważnym zadaniem przede wszystkim dla rodziców i od ich wysiłku będzie zależało prędzej lub później, to że dziecko przestanie się uczyć dla “mamy i taty” i zacznie się uczyć dla siebie.
Do najbardziej skutecznych metod motywowania uczniów zaliczamy:
1. Metody motywowania za pomocą zachęt zewnętrznych:
• chwalenie i nagradzanie uczniów za sprostanie kryteriom wykonania lub miarom postępu,
• chwalenie i nagradzanie tak, by uczniowie docenili wyniki uczenia się,
• kierowanie uwagi uczniów na praktyczną wartość nauczonych wiadomości
i umiejętności,
• wprowadzanie elementów zdrowej rywalizacji.
2. Metody nawiązywania do wewnętrznej motywacji uczniów:
• wychodzenie naprzeciwko uczniowskiej potrzebie autonomii; zachęcanie uczniów do samodzielności w roli ucznia i do dokonywania wyborów,
• wychodzenie naprzeciwko uczniowskiej potrzebie kompetencji: wybieranie czynności, które wymagają od uczniów aktywnego zachowania i natychmiastowe dostarczanie
informacji zwrotnej; stawianie zadań wymagających zróżnicowanych umiejętności, zadań integralnych i istotnych,
• wychodzenie naprzeciwko uczniowskiej potrzebie włączenia; niech często mają okazję współpracować z kolegami, najlepiej w ramach czystych form uczenia się we współpracy,
• dostosowanie czynności dydaktycznych do zainteresowań uczniów,
• wzbogacanie tradycyjnych czynności dydaktycznych elementami symulacji
i fantastyki,
• łączenie w czynnościach dydaktycznych elementów praktycznych z inspirującymi poznawczo.
Zarówno nauczyciele, jak i rodzice winni wzbudzać motywację do nauki poprzez:
• wyjaśnienie celowości uczenia się,
• swoją postawą,
• zwracać uwagę na warunki i sposoby uczenia się.
Tylko przy stałej współpracy pomiędzy rodzicami i nauczycielami możemy pomóc naszym dzieciom w przezwyciężaniu i zrozumieniu napotykanych trudności i niepowodzeń,
w dążeniu do jak najlepszego wykształcenia i poszerzać swoją wiedzę o motywowaniu uczniów oraz związane z tym umiejętności.

Bibliografia:

1. Niebrzydawski L.: Wpływ motywacji na uczenie się.
2. Putkiewicz Z.: Motywy szkolnego uczenia się.